Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00031 007213 12429707 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
5 minut dla serca. 100 ćwiczeń ze zdjęciami - ebook/pdf
5 minut dla serca. 100 ćwiczeń ze zdjęciami - ebook/pdf
Autor: Liczba stron:
Wydawca: SBM Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-8059-287-2 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> poradniki >> zdrowie
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Choroby układu krążenia stanowią zarówno w Polsce, jak i na świecie istotny problem zdrowotny, społeczny i ekonomiczny. Warto zdać sobie sprawę, że bardzo ważną rolę w walce z chorobami sercowo-naczyniowymi odgrywa profilaktyka. Należy pamiętać, że za choroby układu krążenia w dużej mierze odpowiedzialne są czynniki zależne od naszego stylu życia i których zmiana jest możliwa na każdym etapie choroby. Poradnik 5 minut dla serca… został opracowany przez zespół specjalistów fizjoterapeutów z myślą o osobach, które na codzienną aktywność fizyczną nie mają zbyt wiele czasu. Przystępne opisy popularnych schorzeń połączone z opisami ćwiczeń i instruktażowymi fotografiami zmobilizują do właściwej troski o swoje zdrowie.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

SpiS treści co warto wiedzieć o Sercu 4 Wstęp 5 Budowa anatomiczna i fizjologiczna układu sercowo-naczyniowego 10 Wybrane choroby układu sercowo-naczyniowego 15 Nadciśnienie tętnicze 15 Choroba niedokrwienna serca 20 Zaburzenia rytmu serca 28 29 Miażdżyca tętnic Niewydolność serca 31 Wpływ boreliozy na zaburzenia rytmu i niewydolność serca 35 100 ćwiczeń dla twojego Serca 38 Ćwiczenia oddechowe w pozycji stojącej 42 Ćwiczenia pobudzające układ krążenia 44 W pozycji stojącej 44 W pozycji siedzącej 50 Ćwiczenia ogólnousprawniające 71 W pozycji siedzącej 71 W pozycji stojącej 81 Ćwiczenia z oporem 104 W pozycji siedzącej 104 W pozycji stojącej 128 piśmiennictwo 142 Najpoważniejszym problemem zdrowotnym współczesnych społeczeństw, szczególnie tych wysokorozwi- niętych, są choroby układu krążenia. Niewiele osób uświadamia sobie, że w większości przypadków są to choroby „na własne życzenie”, wynikające ze stylu życia, który jest najczęściej wynikiem własnych wyborów, rzadziej okoliczności, bardzo rzadko przymusu. Nie bez powodu choroby te określane są mianem chorób cywilizacyjnych – współczesny człowiek, choć bardzo by nie chciał, skazany jest na codzienne korzystanie z ułatwień nowoczesnych technologii, które ograniczają aktywność fizyczną, rozleniwiają, usypiają czujność i ułatwiają rozwój dość podstępnych chorób. Według epidemiologów współczesne społeczeństwa są raczej mało aktywne fizyczne, co tłumaczy się głównie postępem technicznym. W literaturze przedstawiono nawet paradoksalny kierunek ewolucji czło- wieka, z homo sapiens do homo sapiens sedes (człowiek wiecznie siedzący), wynikający z braku potrzeby ruchu w różnych dziedzinach życia. Tymczasem to właśnie aktywność fizyczna, często niedoceniana lub lekceważona, jest uznawana za podstawowy element zdrowego stylu życia. Niestety, postęp cywilizacyjny sprawił, że ograniczamy ruch do niezbędnego minimum. Dla części z nas aktywność fizyczna w czasie wol- nym od obowiązkowych zajęć staje się „towarem luksusowym”, dlatego dobrze pojęta edukacja zdrowotna i świadomość korzyści zdrowotnych, wynikających z aktywności fizycznej powinna być propagowana już wśród najmłodszych obywateli. Aktywność fizyczna jest uznana za niefarmakologiczne wsparcie terapii wielu chorób, zwłaszcza tych, z powodu których najczęściej chorujemy i umieramy – chorób układu krążenia i nowotworów. Stanowi o fi- zycznej i psychicznej harmonii człowieka, kształtuje ciało i ducha, dostarcza wielu pozytywnych emocji oraz przeciwdziała chorobom. Już Horacy mówił: „Jeśli nie biegasz, kiedy możesz, będziesz biegał, kie- dy zachorujesz”. Przedstawiona czytelnikowi książka jest jedną z  kolejnych prób propagowania aktywności fizycznej w formie prostych ćwiczeń, które można wykonać wszędzie, bez potrzeby wychodzenia z domu i posia- dania skomplikowanego sprzętu. Stanowi rodzaj przewodnika przedstawiającego krok po kroku technikę wykonania różnych ćwiczeń, które nie wymagają więcej czasu niż pięć minut. Polecana jest wszystkim tym, którzy twierdzą, że nie mają czasu zająć się swoim zdrowiem oraz osobom, które już o nie dbają, nawet jeśli nie ma ku temu szczególnych wskazań. Odbiorcami mogą być również fizjoterapeuci, studenci i wszyscy inni, którzy chcą dać sercu pięć minut. Ufam, że przewodnik ten spotka się z przyjaznym odbiorem czytelników, a wskazówki w nim zawarte będą wyjątkowo użyteczne. dr hab. Eugenia Murawska-Ciałowicz, prof. AWF Katedra Fizjologii i Biochemii Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu co war to wiedzieć o Sercu wStęp Choroby układu krążenia stanowią zarówno w Pol- sce, jak i na świecie istotny problem zdrowotny, spo- łeczny i ekonomiczny. Z danych WHO (ang. World Health Organization) wynika, że z  powodu choro- by niedokrwiennej serca umiera co roku ponad 7,2 mln osób. Jeżeli nie uda się tego opanować, to z powodu epidemii chorób sercowo-naczyniowych do połowy XXI wieku umrze ponad miliard osób na świecie. Według prognoz w 2020 roku choroba niedokrwienna serca będzie najpoważniejszą przy- czyną zgonu w populacji ludzkiej. W  Stanach Zjednoczonych w  latach 1950–1996 odnotowano spadek umieralności z powodu cho- roby niedokrwiennej serca o  57 . W  tym samym czasie w krajach Europy Zachodniej zmniejszyła się umieralność z powodu choroby sercowo-naczynio- wej (ang. cardiovascular disease, CVD) o  20–25 . Niestety, w  krajach Europy Środkowo-Wschodniej, przede wszystkim w Rosji, Bułgarii i na Węgrzech, odnotowano wzrost liczby zgonów. Szczyt umie- ralności na choroby układu krążenia odnotowano w Polsce w 1991 roku. Mimo że w ostatnich latach zachorowalność na choroby układu krążenia zaczęła spadać, w  Pol- sce nadal stanowią one poważny problem. Do 1991 roku Polska należała do grupy krajów Europy Środkowej i Wschodniej o wysokiej i stale rosnącej liczbie zgonów z powodu chorób układu krążenia. Z danych Polskiego Towarzystwa Kardiologiczne- go wynika, że z powodu zawału serca codziennie umiera w Polsce ok. 100 osób, a z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienia tęt- niczego, miażdżycy tętnic, niewydolności serca) aż 500 osób. W 2001 roku z powodu chorób układu krążenia zmarło w  Polsce 82 692 mężczyzn i  91 117 kobiet, co stanowi 43 wszystkich zgonów mężczyzn i  54 wszystkich zgonów kobiet. Na- leży zaznaczyć, że co trzeci zgon mężczyzny i co dziesiąty zgon kobiety dotyczył ludzi poniżej 64. roku życia. W  2011 roku choroby układu krąże- nia wciąż były przyczyną 40 zgonów mężczyzn i ok. 50 zgonów kobiet. Szczególnie duże nasi- lenie umieralności z tego powodu obserwowano w  województwach lubuskim, łódzkim i  śląskim. Od połowy lat 90. ubiegłego stulecia obserwuje się wprawdzie tendencje spadkowe umieralności z powodu chorób układu krążenia, jednak wskaź- niki umieralności są w naszym kraju wciąż wyższe niż w innych krajach Unii Europejskiej. Jak wynika z Europejskich wytycznych dotyczących zapobie- gania chorobom serca i naczyń w praktyce klinicz- nej na rok 2012, stopniowy spadek umieralności wiąże się w 50 ze zmianami czynników ryzyka, a w 40 z nowoczesnymi metodami leczenia. Zarówno subiektywne, jak i  obiektywne mier- niki zdrowia ludności wskazują, że stan zdrowia społeczeństwa polskiego jest gorszy od przecięt- nego dla ogółu mieszkańców Unii Europejskiej. Europejskie badanie dochodów i  warunków ży- cia (ang. European Union Statistics on Income and Living Conditions, EU-SILC) przeprowadzone w państwach członkowskich UE wskazuje, że od- setek mieszkańców Polski obu płci oceniających swój stan zdrowia jako zły jest wyraźnie wyższy od przeciętnego dla krajów Unii. Polska wypada niekorzystnie również pod względem najbardziej obiektywnego wskaźnika stanu zdrowia, jakim jest przeciętna długość życia. Obecnie mężczyź- ni w  Polsce żyją przeciętnie o  pięć lat krócej niż wynosi średnia długości życia w krajach Unii, nato- miast kobiety o dwa lata krócej. Współczynnik lat zdrowego życia (ang. Healthy Life Years, HLY) wska- zuje, że w Polsce w 2011 roku kobiety żyły w zdro- wiu 63 lata, a mężczyźni 59 lat. Bardzo ważną rolę w walce z chorobami serco- wo–naczyniowymi odgrywają działania prewencyj- ne (profilaktyka). Należy pamiętać, że za dolegliwo- ści układu krążenia w  dużej mierze odpowiadają czynniki zależne od naszego stylu życia, których zmiana jest możliwa na każdym etapie choroby. Na  całym świecie prowadzi się badania i  opra- cowuje wytyczne dotyczące prewencji chorób ser- cowo-naczyniowych. Pierwszym badaniem pro- filaktycznym roku były Fra mingham Heart Study przeprowadzone w Sta- nach Zjednoczonych, nadzorowane przez Instytut rozpoczętym w  1948 Wstęp 5 Chorób Serca i Naczyń (ang. National Heart, Lung and Blood Institute, NHLBI). Celem tego badania była identyfikacja głównych czynników zaburzeń układu naczyniowego wśród osób w wieku 30–62 lat. Na przestrzeni lat zarówno w Stanach Zjednoczo- nych, jak i  w  Europie przeprowadzono wiele po- dobnych programów profilaktycznych. W  naszym kraju również realizuje się sporo centralnych pro- gramów uwzględniających zapobieganie, jednak niestety nie są one w  pełni skuteczne. Nadal sta- nowią one wyzwanie dla polityków, administra- torów ochrony zdrowia, naukowców i  personelu medycznego. Wymagają zaangażowania całego spo łeczeństwa. W 2002 roku badacze Benjamin i Smith zapro- ponowali trzystopniowy model prewencji choroby sercowo-naczyniowej w postaci piramidy jako kom- pleksowego podejścia do zapobiegania chorobom układu krążenia. Podstawę tej piramidy (najszerszy zakres) stanowiłyby działania prewencji podstawo- wej, czyli realizowane przez całe społeczeństwo. Dotyczą one czynników psychosocjalnych (interak- cje z bliskimi, satysfakcja życiowa, warunki mieszka- niowe), prawidłowej masy ciała, zdrowego żywienia, aktywności fizycznej i predyspozycji genetycznych. Część środkowa piramidy (nieco węższa) obrazo- wałaby populację osób wyizolowanych na podsta- wie czynników ryzyka i  stanowiących grupę silnie Czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych Główne czynniki ryzyka – tradycyjne Czynniki predysponujące – zwykle silnie skorelowane z głównymi czynnikami ryzyka Czynniki potencjalne – nowe czynniki ryzyka • palenie tytoniu • otyłość, otyłość brzuszna • zwiększone stężenie • podwyższone ciśnienie • siedzący tryb życia tętnicze • zwiększone stężenie cholesterolu całkowitego i tzw. złego cholesterolu frakcji LDL • dodatni wywiad rodzinny w kierunku przedwczesnego występowania chorób sercowo- -naczyniowych (u kobiet 65 r.ż., u mężczyzn 55 r.ż.) • zmniejszone stężenie • dieta aterogenna tzw. dobrego cholesterolu frakcji HDL (przyspieszająca proces zmian miażdżycowych) • cukrzyca • płeć męska • czynniki psychospołeczne • czynniki socjoekonomiczne • zaawansowany wiek • czynniki genetyczne trójglicerydów • małe, gęste cząstki LDL (jedna z frakcji lipoprotein o małej gęstości; pozostają dłużej w krążeniu niż zwykle cząsteczki LDL) • zwiększone stężenie lipoproteiny Lp(a) • zwiększone stężenie homocysteiny • podwyższone wskaźniki układu krzepnięcia i fibrynolizy • podwyższone stężenie CRP (wskaźnik reakcji zapalnych) 6 5 minut dla serca zagrożoną rozwojem miażdżycy w układzie naczy- niowym. Powinni oni podlegać prewencji pierwot- nej uzupełnionej o  redukcję wpływu określonych czynników ryzyka. Szczyt piramidy stanowią osoby z  rozpoznaną chorobą sercowo-naczyniową pod- legające kompleksowemu programowi prewencji wtórnej z rehabilitacją kardiologiczną i leczeniem farmakologicznym. Opracowanie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczące stanu zdrowia Europejczyków „The European Health Report” z  2009 roku pod- kreśla rolę siedmiu głównych czynników stylu życia i  zachowań odpowiedzialnych za 60 przypad- ków chorób w regionie europejskim. Są to: wysokie ciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, stosowanie szkodliwych dla zdrowia dawek alkoholu, wysokie stężenie cholesterolu w  surowicy krwi, nadwaga i  otyłość, niezdrowa dieta oraz zbyt mała aktyw- ność fizyczna. Raport WHO „Global Health Risk” z  2009  roku wskazuje na znaczenie aż 24 global- nych czynników ryzyka. Zwiększenie ryzyka śmier- telności na świecie jest podyktowane przede wszystkim przez: nadciśnienie tętnicze odpowie- dzialne za 13 zgonów na świecie, nikotynizm (9 ), wysokie stężenie glukozy w surowicy krwi (6 ), brak aktywności fizycznej (6 ), nadwagę i otyłość (5 ). Czynniki ryzyka to możliwe do zmierzenia ce- chy, które wiążą się z większym prawdopodobień- stwem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych w przyszłości. Można je sklasyfikować na kilka spo- sobów. Ze względu na podatność w  oddziaływa- niach terapeutycznych wyróżnia się czynniki ryzyka modyfikowalne (nieprawidłowa dieta, palenie tyto- niu, brak aktywności fizycznej, nadciśnienie tętni- cze, zwiększo ne stężenie cholesterolu całkowitego i frakcji LDL, zmniejszone stężenie cholesterolu frak- cji HDL, cukrzyca, otyłość, czynniki zapalne i proza- krzepowe) oraz niemodyfikowalne (np.  wiek, płeć, wywiad rodziny dotyczący przedwczesnego wystę- powania choroby sercowo-naczyniowej w rodzinie, czynniki genetyczne choroby w wywiadzie). Biorąc pod uwagę przydatność kliniczną i  dostępność dowodów naukowych na temat udziału danego czynnika ryzyka w rozwoju chorób sercowo-naczy- niowych wyróżniamy czynniki główne, predysponu- jące i potencjalne (zob. tabela na s. 6) ocena ryzyka sercowo-naczyniowego W  1973 roku Amerykańskie Stowarzyszenie ds. Ser- ca (ang. American Heart Association, AHA) wprowa- dziło pojęcie ryzyka ogólnego choroby wieńcowej. W  2003 roku w  Europie na podstawie 12  europej- skich badań kohortowych (polegających na ocenie występowania chorób układu krążenia w zależności od ekspozycji na prawdopodobny czynnik ryzyka, np.  palenie papierosów), które objęły łącznie 205 tysięcy osób, opracowano system oceny ryzyka ogól- nego i zaprezentowano tablice oceny ryzyka SCORE (ang. Systematic Coronary Risk Evaluation) umożli- wiające oszacowanie 10-letniego globalnego ryzyka zgonu z powodów sercowo-naczyniowych. W syste- mie tym ryzyko u indywidualnego pacjenta oblicza się, określając pięć parametrów: płeć, wiek, palenie papierosów, skurczowe ciśnienie tętnicze oraz stęże- nie cholesterolu całkowitego. W Europie funkcjonują dwa rodzaje tablic oceny ryzyka: dla krajów z  niskim ryzykiem sercowo-na- czyniowym (Belgia, Francja, Grecja, Hiszpania, Por- tugalia, Włochy i Szwajcaria) oraz dla krajów z wy- sokim ryzykiem (pozostałe państwa Europy, w tym Polska). Wyodrębniono cztery kategorie ryzyka ser- cowo-naczyniowego (uzyskiwany wynik jest wyra- żony w procentach): • niskie (poniżej 1 ), • umiarkowane (1–4 ), • duże (5–9 ), • bardzo duże (powyżej 10 ). Algorytm SCORE jest przeznaczony do stosowa- nia wyłącznie w  prewencji pierwotnej. Należy pa- miętać, że może on niedokładnie szacować ryzyko w niektórych grupach pacjentów, określanych mia- nem „szczególnego nadzoru prewencyjnego”. Są to: • osoby z  już rozpoznanym schorzeniem układu krążenia na tle miażdżycy (chorobą niedokrwien- ną serca, chorobą tętnic obwodowych, choroba tętnic dogłowowych); • osoby z już rozpoznaną cukrzycą typu 2; • osoby z pojedynczym, lecz znacznie nasilonym czynnikiem ryzyka (stężenie cholesterolu całko- witego powyżej 320 mg/dl (8 mmol/l) lub chole- sterolu LDL powyżej 240 mg/dl (6 mmol/l). Wstęp 7 U  tej grupy pacjentów ryzyko sercowo-naczy- niowe jest znacznie zwiększone, niezależnie od wyniku otrzymanego na podstawie tabeli SCORE. Osoby te muszą być leczone z maksymalną inten- sywnością. Należy pamiętać, że skala SCORE nie uwzględ- nia innych czynników ryzyka sercowo-naczyniowe- go, takich jak: • siedzący tryb życia, • otyłość, • obciążenie przedwczesną chorobą układu krążenia w najbliższej rodzinie (rodzice, rodzeństwo, dzieci), • nieprawidłowa glikemia na czczo, • obniżone stężenie cholesterolu HDL, • zwiększone stężenie trójglicerydów, lipoproteiny A, lipoproteiny apoB, fibrynogenu, hs-CRP (wysoko czułego białka C-reaktywnego) oraz homocysteiny (stężenie glukozy we krwi). W najnowszych modyfikacjach tablic SCORE zapro- ponowano wprowadzenie pewnych zmian. W miej- scu stężenia całkowitego cholesterolu miała się zna- leźć proporcja stężenia cholesterolu całkowitego i  frakcji HDL oraz uznano za zasadne wprowadze- nie dodatkowych przedziałów wiekowych – poniżej 40 roku życia i powyżej 70 roku życia. 11 września 2015 roku Eksperci Polskiego i  Eu- ropejskiego Towarzystwa Kardiologicznego ogłosi- li nowe tablice do oceny ryzyka zgonu z  powodu chorób układu krążenia w Polsce (Pol-SCORE). Jest to podstawowe narzędzie diagnostyczne oceny ryzyka w  prewencji pierwotnej do stosowania nie tylko przez lekarzy rodzinnych, ale również do sa- modzielnej aplikacji przez wszystkich dorosłych Polaków. Nowe tablice mają elektroniczny interak- tywny odpowiednik dostępny na stronie interneto- wej Polskiego i Europejskiego Towarzystwa Kardio- logicznego (także w wersji polskiej) oraz na stronie Polskiego Forum Profilaktyki. W celu określenia ryzyka należy: • w tablicy SCORE znaleźć odpowiedni kwadrat uwzględniający płeć, wiek oraz ewentualnie palenie papierosów, • w znalezionym kwadracie wyszukać miejsce, w którym krzyżują się wartości skurczowego ciśnienia tętniczego (na karcie oś Y) i cholesterolu całkowitego lub stosunku całkowitego cholesterolu do HDL (na karcie oś X), • odczytać ryzyko. Całkowite ryzyko sercowo-naczyniowe według obec- nych wytycznych oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia u  danej osoby zdarzenia sercowo- -naczyniowego o  podłożu miażdżycowym w  da- nym okresie. Zastosowanie tabel ryzyka SCORE jest o tyle ważne, że u wielu osób występuje kilka umiarkowanie nasilonych czynników ryzyka, któ- rych kombinacja powoduje wysoki poziom całko- witego ryzyka. Optymalna koordynacja kompleksowego po- stępowania w  zakresie prewencji, diagnostyki i  le- czenia pacjentów zagrożonych incydentem ser- cowo-naczyniowym stanowi priorytet, ponieważ rezultaty wtórnej prewencji są niestety złe. Jak wy- kazały badania, 21 pacjentów po zawale mięśnia sercowego nadal pali papierosy, 31 ma nadwagę, 50 ma nieprawidłowo leczone nadciśnienie tęt- nicze i aż 58 cierpi na hipercholesterolemię. Wy- tyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologiczne- go zwracają uwagę na potrzebę edukacji całego społeczeństwa i wprowadzenie w życie ogólnoeu- ropejskiej strategii zdrowia publicznego, dążącej do redukcji ogromnego ryzyka zachorowania na cho- roby sercowo-naczyniowe. Dostrzeganie i docenianie istotnej roli zdrowia w  ocenie ogólnej jakości życia spowodowało wy- odrębnienie w naukach medycznych pojęcia jako- ści życia zależnej od zdrowia (ang. Health Related Quality of Life, HRQL). Odnosi się ono do wpływu stanu zdrowia na sferę biologiczną, psychiczną i socjalną życia człowieka. W medycynie zaintere- sowanie tym zagadnieniem przypadło na lata 80. ubiegłego stulecia. Dotyczyło zdrowotnych i proz- drowotnych konsekwencji stanów chorobowych, a  także służyło do oceny medycznych i  pozame- dycznych efektów opieki zdrowotnej oraz inter- wencji lekarskiej. Medycyna była odpowiedzialna 8 5 minut dla serca nie tylko za przedłużanie życia choremu, ale rów- nież doprowadzanie życia pacjenta do takiego stanu, jakim cieszą się ludzie zdrowi. Od lat 80. XX wieku jakość życia pacjentów cier- piących na choroby układu krążenia jest podmio- tem badań w  wielu ośrodkach. Lepsze poznanie, zrozumienie i  szersze zastosowanie oceny jakości życia umożliwia bardziej celowane planowanie świadczeń opieki zdrowotnej dla tej grupy pacjen- tów. Wykazano, że jakość życia osób z  chorobą niedokrwienną serca jest jednym z  najważniej- szych czynników przewidywania, decydujących o  czasie przeżycia chorych. Im dłużej trwa cho- roba układu krążenia, tym gorsza jest jakość życia pacjentów. Literatura podmiotu podaje, że rodzin- ne obciążenie chorobami układu krążenia może się przyczynić do obniżenia subiektywnej jakości życia pacjentów kardiologicznych. Liczni badacze dowodzą, że wraz ze wzrostem liczby czynników ryzyka dochodzi do znacznego spadku również ogólnej jakości życia chorych. Obecność nega- tywnych stanów emocjonalnych, obniżone samo- poczucie, brak motywacji do działania, obniżony poziom energii życiowej, a także uczucie smutku i lęku pogarszają jakość życia. Problemy te mogą stać się również przyczyną depresji, która nasi- la proces miażdżycowy, przez co pacjent wpada w błędne koło chorobowe. Dlatego podkreśla się znaczenie rehabilitacji kardiologicznej, która nie tylko korzystnie wpływa na wydolność fizyczną pa- cjenta, ale również przyczynia się do poprawy sta- nu emocjonalnego. Idzie za tym poprawa jakości życia, którą w  ujęciu holistycznym (dusza i  ciało) rozpatruje się jako kategorię określającą poziom samorealizacji i satysfakcji człowieka. Choroby układu krążenia stanowią dla społe- czeństwa bardzo poważne obciążenie nie tylko zdrowotne, ale i  ekonomiczne. Należy pamiętać, że dolegliwości sercowo-naczyniowe są powodem wielokrotnych hospitalizacji pacjentów, ale przede wszystkim prowadzą do pogorszenia sprawności, a czasami nawet do inwalidztwa, co przekłada się na bardzo duże koszty społeczno-ekonomicz- ne. W  rozwiniętych krajach świata, w  tym również w  Polsce, choroby te są główną przyczyną utraty produktywności, powodem inwalidztwa i  zgonów. Najnowsze dokumenty oraz analizy ekspertów WHO potwierdzają ważność ekonomicznego aspektu za- sadności profilaktyki, a także skutecznego leczenia chorób serca i  naczyń. Tymczasem w  krajach na- leżących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Coope- ration and Development, OECD) zaledwie 3 wy- datków na ochronę zdrowia przeznacza się na pre- wencję i promocję zdrowia. Polska należy do grupy państw o relatywnie niskich wydatkach całkowitych na ochronę zdrowia w stosunku do innych państw Unii. W  2011 roku całkowite wydatki na ochronę zdrowia w Polsce wynosiły ok. 7 PKB, podczas gdy średnia w Unii to ok. 9,5 PKB. Efektywne działania w zakresie prewencji pozwolą nie tylko zmniejszyć umieralność, ale również ograniczyć chorobowość oraz niepełnosprawność, a  także poprawią jakość życia milionów mężczyzn i kobiet w Polsce. Sumy wydawane na leczenie choroby wieńco- wej i  jej powikłań nadal są wysokie, np.  koszt le- czenia zawału serca wynosi ok. 15 tys. zł. Podobne kwoty wydaje się na leczenie powikłań rozległego zawału – jeśli istnieje ryzyko nagłego zatrzymania akcji serca lekarz może zalecić wszczepianie kar- diowertera-defibrylatora. Sumy te rosną, ponieważ u jednego pacjenta wykonuje się czasami po kilka zabiegów na tętnicach wieńcowych. Dlatego też zawsze lepiej i  taniej rozwijać profilaktykę w  każ- dym zakresie. Mimo licznych programów profilaktycznych w za- kresie chorób układu krążenia w Polsce nadal od- notowuje się niską świadomość zdrowotną społe- czeństwa. Sytuacja ta jest podyktowana deficytem finansowania działań profilaktycznych w  zakresie chorobotwórczych czynników ryzyka, które mają na celu ułatwienie dostępu do badań diagnostycz- nych, a  także podniesienie wiedzy społeczeństwa w  zakresie chorobotwórczych czynników ryzyka i zdrowego stylu życia. Problemem systemu opieki zdrowotnej są niska świadomość zdrowotna społe- czeństwa oraz wykrywalność chorób w  zaawanso- wanych stadiach rozwojowych, co znacznie zmniej- sza szanse na całkowite wyleczenie. Pamiętajmy, że choroby serca i naczyń to cisi zabójcy. Wstęp 9 Budowa anatomiczna i fizjologiczna układu Sercowo-naczyniowego Serce jest centralnym narządem, motorem układu krążenia, który pracuje bez przerwy przez całe ży- cie. Zbudowane z  mięśni poprzecznie prążkowa- nych pełni funkcję pompy ssąco-tłoczącej. znajduje się w klatce piersiowej, pomiędzy dwoma płucami, w  części określanej anatomicznie jako śródpiersie środkowe. Serce osoby dorosłej jest wielkości zaci- śniętej męskiej pięści i  ma kształt nieregularnego stożka ułożonego w  pozycji skośnej pochylonej. Jego podstawa jest zwrócona ku górze i  stronie prawej, a  koniuszkiem skierowane jest ku dołowi i  stronie lewej. Z  zewnątrz otacze je worek zwany osierdziem. Serce jest podzielone na cztery części: dwie górne to przedsionki, a dwie dolne – komory. Prze- groda serca dzieli je na dwie części: tętniczą – obej- mującą lewy przedsionek i lewą komorę oraz żylną – obejmującą prawy przedsionek i prawą komorę. Od wewnątrz jamy serca są wyściełane warstwą tkanki łącznej zwanej wsierdziem. Lewą część serca, tj. przedsionek lewy i  ko- morę lewą, określa się jako serce lewe lub tętni- cze, natomiast część prawą, tj. przedsionek prawy i  prawą komorę, jako „serce prawe” lub żylne (po- dział z uwagi na rodzaj krwi przepływającej przez te części serca). Przedsionki serca mają znacznie cieńszą ścianę od ścian komór. Przedsionki (prawy od lewego) i komory (prawa od lewej) są oddzielo- ne przegrodą – przedsionkową i  komorową. Każ- dy przedsionek łączy się z  odpowiednią komorą ujściem przedsionkowo-komorowym. Na granicy przedsionków i  komór znajdują się zastawki – przedsionek prawy łączy się z prawą komorą przez zastawkę trójdzielną, a  lewy z  lewą komorą przez zastawkę dwudzielną (mitralną). Z  kolei komory serca łączą się z początkiem wielkich tętnic w na- stępujący sposób: komora prawa poprzez ujście płucne z pniem płucnym, a komora lewa ujściem aorty z tętnicą główną. W ujściach tętniczych znaj- dują się zastawki tętnicze: zastawka pnia płucnego i zastawka aorty. Do prawego przedsionka uchodzą 10 5 minut dla serca żyły serce aorta tętnice Układ krążenia składa się z serca i naczyń krwionośnych: tętnic, żył i naczyń włosowatych żyła główna górna aorta przedsionek prawy zastawka trójdzielna komora prawa pień tętnicy płucnej przedsionek lewy zastawka tętnicy płucnej zastawka aortalna mięsień serca komora lewa żyła główna dolna zastawka mitralna Budowa serca żyła główna górna i żyła główna dolna oraz zatoka wieńcowa. W  lewym przedsionku uchodzą cztery żyły płucne, prawe i lewe. Prawy przedsionek otrzy- muje krew odtlenowaną, powracającą żyłami z ca- łego ciała i dostarcza ją przez zastawkę trójdzielną do prawej komory. Prawa komora pompuje krew przez zastawkę tętnicy płucnej do tętnicy o tej sa- mej nazwie, a następnie do płuc. Do lewego przed- sionka utlenowana krew wpływa żyłami płucnymi i następnie przepływa przez zastawkę mitralną do lewej komory. Lewa komora pompuje krew przez zastawkę aortalną do głównej tętnicy zwanej aortą i  dalej naczyniami do całego ciała. Między jama- mi serca oraz między jamami serca a dużymi na- czyniami znajdują się zastawki serca. Powstały one ze  zdwojenia blaszek wsierdzia i  stanowią jakby wentyle regulujące przepływ krwi przez serce. Ściana serca jest zbudowana z trzech warstw (idąc od wewnątrz): 1 Wsierdzie jest jednowarstwowym nabłonkiem płaskim spoczywającym na łącznotkankowej blasz- ce właściwej wsierdzia. Pod nią znajduje się zawie- rająca naczynia i  nerwy (których brak w  blaszce właściwej) tkanka podwsierdziowa. 2 Śródsierdzie stanowi najgrubszą warstwę ściany serca i składa się z trzech elementów: • Szkielet serca znajduje się w podstawie serca na granicy między przedsionkami i komorami. Zbu- dowany jest z tkanki włóknistej zbitej. • Mięsień sercowy, z ang. myocardium. Składa się na niego osobna mięśniówka przedsionków i ko- mór. • Układ przewodzący serca reguluje rytmikę pracy serca oraz prawidłową kolejność skurczów po- szczególnych części serca. Składają się na niego: węzeł zatokowo-przed sion kowy, węzeł przed sion- kowo-komorowy, pęczek przedsionkowo-komo- rowy (pęczek Hisa) oraz rozgałęzienie końcowe (włókna Purkiniego). 3 Nasierdzie jest blaszką trzewną osierdzia surowi- czego. Serce do pracy zużywa dużą ilość tlenu, sub- stancji energetycznych i  substancji odżywczych. Im szybciej bije, np.  podczas wysiłku lub zdener- wowania, tym więcej potrzebuje tlenu. Odpowied- nią dostawę tego gazu, substancji energetycznych i odżywczych zapewniają tętnice wieńcowe (prawa i lewa), przez które odbywa się transport. Początek tętnic wieńcowych znajduje się tuż ponad zastaw- ką aorty, w  jej opuszce. Tętnice wieńcowe oplata- ją mięsień sercowy i dzieląc się na drobne gałązki, wnikają w jego głąb, dostarczając tlenu i substancji Budowa anatomiczna i fizjologiczna układu sercowo-naczyniowego 11 odżywczych do komórek mięśnia sercowego. Dwu- tlenek węgla i uboczne produkty metabolizmu są odprowadzane żyłami wieńcowymi serca przez za- tokę wieńcową do prawego przedsionka. Przez serce przepływają dwa prądy krwi: krąże- nie przez jamy serca i krążenie wieńcowe, zaopatru- jące ściany serca. Cechy charakterystyczne krążenia wieńcowego to: • niezwykle bogata sieć naczyń wieńcowych zaopa- trująca mięsień sercowy, • sieć naczyń włosowatych przy przeroście mięśnia sercowego nie zwiększa się i  mięsień jest wów- czas względnie gorzej zaopatrzony w krew, • naczynia wieńcowe mogą tworzyć krążenie obocz- ne, co umożliwia ominięcie miejsca przewężone- go lub zamkniętego. aorta tętnica wieńcowa lewa tętnica wieńcowa prawa mięsień sercowy Unaczynienie serca pochodzi od tętnic wieńcowych – prawej i lewej 12 5 minut dla serca Automatyzm serca to termin stosowany w  fiz- jologii oznaczający zdolność serca do samoistne- go, rytmicznego samopobudzania się bez udziału układu nerwowego. Układ nerwowy może przy- spieszać lub zwalniać jego pracę, ale nie może jej przerwać. Za automatyzm serca odpowiada jego układ bodźcotwórczy, w  skład którego wchodzi węzeł zatokowo-przedsionkowy – główny rozrusz- nik narzucający swój regularny rytm całemu sercu. Komórki tego węzła mają zdolność samoistnego wytwarzania bodźca elektrycznego impulsu, któ- ry rozprzestrzenia się w  tkance prawego i  lewego przedsionka, powodując ich skurcz, a  następnie dochodzi do węzła przedsionkowo-komorowego. Z  małym opóźnieniem impuls jest przekazywany dalej do włókien pęczka Hisa oraz do odchodzą- cych od niego rozgałęzień – włókien Purkiniego. Następnie docierają do włókien mięśniowych ko- mór, wywołując ich jednoczesny skurcz. Impulsy te są przewodzone również przez inne tkanki aż na powierzchnię skóry, gdzie można je zarejestrować w postaci elektrokardiogramu. Kolejnym elementem układu krążenia są na- czynia krwionośne. Stanowią one zamknięty układ wewnętrzny, w skład którego wchodzą tętnice, żyły i naczynia włosowate. Elementy te różnią się mię- dzy sobą budową, co jest podyktowane ich funk- cjami. Różnice i  podobieństwa między tętnicami a żyłami zostały przedstawione w tabeli na s. 13. Czy wiesz, że… Jeden cykl pracy serca trwa 0,81 sekundy: skurcz przedsionków – 0,11 sekundy, skurcz komór – 0,3 sekundy, pauza – 0,4 sekundy Średnia częstość pracy serca wynosi 70 uderzeń na minutę W czasie jednego skurczu serce przepompowuje średnio 70 ml krwi węzeł zatokowo- -przedsionkowy pęczek przedsionkowo- -komorowy (Hisa) węzeł przedsionkowo- -komorowy Układ przewodzący serca Porównanie tętnic i żył Tętnice to naczynia, za pośrednictwem których z  serca do wszystkich narządów jest rozprowa- dzana utleniona krew. Największą, główną tętnicą organizmu jest aorta zaopatrująca cały organizm w  krew bogatą w  tlen. Aorta wychodzi ku górze z  lewej komory serca, zagina się i  zstępuje w  dół. Na poszczególnych poziomach dzieli się na tętnice. Tętnice mają wiele sprężystych mięśniowych włó- kien, co umożliwia im rozszerzanie i kurczenie się. W naczyniach tych krew płynie pod dużym ciśnie- niem, dlatego też mają one grubszą warstwę środ- kową (warstwę mięśni gładkich). Co ważne, tętnice mają zdolność do zmiany średnicy (zmiana skore- lowana jest ze zmianą ciśnienia). Wyróżniamy dwa rodzaje tętnic: • tętnice typu mięśniowego (małe i średnie), które regulują rozprowadzanie krwi do i wewnątrz na- rządów; • tętnice typu sprężystego, które amortyzują różni- ce ciśnienia krwi wyrzucanej z komór serca i zmie- niają strumień krwi z przerywanego na ciągły. Żyły to naczynia, którymi odtleniona krew powra- ca z obwodu do serca. Naczynia żylne, początkowo drobne i bardzo liczne, łączą się w coraz większe żyły, które ostatecznie tworzą dwie żyły główne – górną i dolną. Uchodzą one do prawego przedsionka serca. TęTnice Żyły • wyprowadzają krew z komór serca • doprowadzają krew do przedsionków serca do narządów z narządów • transportują krew utlenowaną (krew jest jasnoczerwona) • transportują krew odtlenowaną (krew jest ciemnoczerwona) • występuje w nich wysokie ciśnienie krwi • występuje w nich niskie ciśnienie krwi • śednica naczynia jest mniejsza • średnica naczynia jest większa • ich ściany są grube i elastyczne • obecność zastawek • ściany zbudowane z warstwy mięśniowej i włókien sprężystych • ich ściany są elastyczne i wiotkie Budowa anatomiczna i fizjologiczna układu sercowo-naczyniowego 13 naczynia włosowate głowy żyła główna górna pień płucny żyła główna dolna żyła wątrobowa naczynia włosowate wątroby żyła wrotna naczynia włosowate jelit Obieg Mały komora prawa (KP) pień płucny i tętnice płucne naczynia włosowate płuc przedsionek lewy (PL) Obieg DuŻy komora lewa (KL) aorta tętnice naczynia włosowate (dochodzące do wszystkich części ciała) żyły żyły główne przedsionek prawy (PP) Układ krążenia – duży i mały 14 5 minut dla serca naczynia włosowate płuc żyła płucna aorta pp pl zastawki półksiężycowate zastawka dwudzielna zastawka trójdzielna tętnica wątrobowa tętnica jelitowa kp kl naczynia włosowate kończyn
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

5 minut dla serca. 100 ćwiczeń ze zdjęciami
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: