Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00104 005907 13638313 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
5 minut dla stawów. 100 ćwiczeń ze zdjęciami - ebook/pdf
5 minut dla stawów. 100 ćwiczeń ze zdjęciami - ebook/pdf
Autor: Liczba stron:
Wydawca: SBM Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-8059-286-5 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> poradniki >> zdrowie
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Choroby reumatoidalne stanowią poważny problem dla współczesnej medycyny, ponieważ w dalszym ciągu nie znane są w pełni mechanizmy, które je powodują. Są to złożone i przewlekłe dolegliwości całego organizmu, związane z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Charakteryzują się przewlekłym stanem zapalnym i aktywacją układu mmunologicznego. Jednak odrobina samozaparcia pomoże złagodzić te uciążliwe dolegliwości. Poradnik 5 minut dla stawów… został opracowany przez zespół specjalistów fizjoterapeutów z myślą o osobach, które na codzienną aktywność fizyczną nie mają zbyt wiele czasu. Przystępne opisy dolegliwości połączone z opisami ćwiczeń i instruktażowymi fotografiami zmobilizują do właściwej troski o swoje zdrowie.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

SpiS treści co warto wiedzieć o Stawach . . . . . . . . . . . . . 5 Wstęp 6 Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego 8 Wybrane choroby reumatoidalne 14 Choroba zwyrodnieniowa stawów 14 Dna moczanowa 19 Fibromialgia 22 Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa 25 Toczeń rumieniowaty 30 Reumatoidalne Zapalenie Stawów 31 Osteoporoza 35 Borelioza 38 100 ćwiczeń dla twoich Stawów . . . . . . . . . . . 40 42 Ćwiczenia rąk Ćwiczenia kończyn górnych i kręgosłupa 62 Ćwiczenia z laseczką gimnastyczną 72 Ćwiczenia stóp 80 Ćwiczenia kończyn dolnych 96 Ćwiczenia mięśnia czworogłowego uda 106 Ćwiczenia kończyn dolnych i kręgosłupa 110 Ćwiczenia z taśmą elastyczną 121 Ćwiczenia na piłce 131 piśmiennictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Książka zatytułowana 5 minut dla stawów, której autorami są w większości pracownicy naukowo-dydak- tycznymi Katedry Fizjoterapii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, jest mono- grafią obejmującą w sposób kompleksowy wiedzę anatomiczną oraz praktyczną dotyczącą problemu do- legliwości bólowych stawów. Bóle te, przez ograniczenie ruchomości w  stawach, nie tylko przyczyniają się do pogorszenia jakości życia chorych, ale również do zmniejszenia wydolności życiowej i zawodowej pacjentów, stanowiąc tym samym szeroko pojęty problem społeczny i medyczny. Dolegliwości bólowe stawów należą do najczęstszych objawów zgłaszanych przez pacjentów w śred- nim i starszym wieku, a także coraz częściej przez ludzi młodych, dlatego podjęty przez autorów temat jest wielce aktualny. Praca składa się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej. Każda z nich obejmuje merytorycznie uporządkowane podrozdziały. Autorzy w sposób czytelny prezentują wiedzę teoretyczną, uzupełniając ją prezentacją licznych ćwiczeń, co ma pozwolić współczesnemu człowiekowi w warunkach domowych podjąć działania profilaktyczne z elementami terapii, a tym samym przeciwdziałać dolegli- wościom bólowym stawów. Przejrzysta szata graficzna w  doskonały sposób eksponuje głęboką wiedzę dotyczącą schorzeń bólowych stawów. Niniejsza publikacja jest adresowana do osób z dolegliwościami bólowymi stawów, ale stanowi również źródło wiedzy dla fizjoterapeutów. Jest praktycznym kompendium wiedzy teoretycznej i praktycznej dla lekarzy. Zawarte w poszczególnych rozdziałach ilustracje w sposób praktyczny i nowoczesny prezentują zagadnienia związane z rehabilitacją pacjentów. Potwierdzeniem wnikliwości autorów w dążeniu do jak najlepszego zaprezentowania tematu jest bogata bibliografia wskazana na końcu książki – spis ten może posłużyć do poszerzenia wiedzy w zakresie wyżej wymienionych schorzeń bólowych. Uważam, że tego typu opracowania prezentujące zróżnicowane problemy zdrowotne powinny być przygotowywane na tak wysokim poziomie naukowym, zachowując jednocześnie przystępny i zrozumiały język, dzięki czemu wiedza kierowana jest do szerszego grona odbiorców. Praca jest godna polecenia – przedstawia nowoczesne podejście do problemów profilaktyki i leczenia schorzeń związanych z dolegli- wościami bólowymi stawów. dr hab. Jan Gnus, prof. nadzw. Katedra Fizjoterapii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu co war to wiedzieć o Stawach wStęp Choroby reumatoidalne były znane już w starożytno- ści. Hipokrates opisał symptomy charakterystyczne dla dny moczanowej już V wieku p.n.e., a mimo to nasza wiedza na temat tych dolegliwości sięga tak naprawdę dopiero drugiej połowy XX wieku. Bardzo duża różnorodność oraz zmienny przebieg chorób reumatoidalnych powodują, że opisanie ich epide- miologii (czynników i  warunków związanych z po- wstaniem) jest niezwykle trudne. W książce przedsta- wiono przegląd wybranych chorób reumatoidalnych, istotnych kwestii z nimi związanych oraz zapropono- wano zbiór 100 ćwiczeń, które wpłyną na poprawę fi- zjologicznego funkcjonowania organizmu i pomogą utrzymać sprawność fizyczną. Przedstawione infor- macje pochodzą z prac naukowych i zostały udoku- mentowane w toku różnorodnych badań. Pomimo wciąż istniejących ograniczeń zrozu- mienie epidemiologii chorób reumatoidalnych znacznie poprawiło się w  ciągu ostatnich dekad. Szybki postęp technologii genetycznych i  obniże- nie kosztów tego typu badań ujawniło niezwykle in- teresującą wiedzę dotyczącą czynników genetycz- nych leżących u podstaw chorób reumatoidalnych. Ta wiedza może pomóc przewidzieć reakcję na leki, jak również sprecyzować rolę czynników dzie- dzicznych i  środowiskowych w  rozwoju tego typu dolegliwości. Ponadto badania epidemiologiczne prowadzone w ostatnich dziesięcioleciach, analizu- jące takie czynniki, jak częstość występowania cho- rób reumatoidalnych, trend ich przebiegu w czasie, rozwój chorób współistniejących czy dystrybucję geograficzną pokazują, jak szerokie jest spektrum tych schorzeń i  jak bardzo niejednorodny mogą mieć przebieg. Czynniki ryzyka chorób reumatoidalnych dzieli się na dwie grupy główne: czynniki genetyczne i śro- dowiskowe. O ile na te pierwsze możemy wpływać tylko przy pomocy technologii genetycznych, które nie są powszechnie dostępne, o tyle czynniki środo- wiskowe możemy modyfikować sami, więc choć- by z tego względu warto o nich wspomnieć. Część badań nad czynnikami środowiskowymi koncen- trowała się na analizie wpływu różnych składników 6 5 minut dla stawów pokarmowych na rozwój i przebieg wybranych cho- rób reumatoidalnych. Badano m.in. takie substancje, jak: kofeina, alkohol i mięso (szczególnie czerwone). Udowodniono, że stres jest również czynnikiem ryzy- ka prowadzącym m.in. do rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów lub fibromialgii, zob. s. 22. Niezależnie od różnorodnych obrazów chorób reumatoidalnych, wielu czynników prowadzących do ch rozwoju lub nasilenia oraz zmiennego prze- biegu istnieją pewne objawy wspólne: ból i przewle- kły stan zapalny. Ból jest wiadomością – syg nałem ostrzegawczym wysyłanym przez nasz orga nizm, który ma nas po pierwsze poinformować o  po- tencjalnym zagrożeniu, a po drugie zmusić do wy- cofania się z  potencjalnie niebezpiecznej sytuacji, a  także do ochrony uszkodzonej części ciała lub podjęcia działań mających na celu naprawienie uszkodzenia. Do dziś nie do końca rozumiemy wszystkie aspekty bólu. Podejrzewamy, że musi to być mechanizm wypracowany przez ewolucję, któ- ry miał zapewnić człowiekowi przeżycie, kiedy ten żył w królestwie zwierząt i stanowił jeden z elemen- tów ekosystemu oraz łańcucha pokarmowego. Niestety, leki, które muszą przyjmować chorzy po- wodują szereg dalszych zmian w wielu procesach fi- zjologicznych. Przyjmowane długofalowo leki prowa- dzą często do zaburzeń żywieniowych. Najczęściej obserwuje się deficyty mineralne: niedobór kwasu foliowego, witamin C, D, B6, B12 i E, wapnia, magnezu, cynku oraz selenu. Pierwotnym źródłem tych skład- ników powinna być nieprzetworzona żywność, a nie suplementy, które charakteryzują się zdecydowa- nie gorszą przyswajalnością – warto zatem zadbać o  pełnowartościową dietę. Najlepiej skonsultować ją ze specjalistą, nie tylko w celu zminimalizowania skutków przyjmowanych leków, ale i w celu poprawy fizjologicznego funkcjonowania organizmu. Dyskusja na temat wpływu diety na zdrowie (nie tylko w przypadku osób z chorobami reumatoidal- nymi) toczy się od lat, a jednoznacznych wniosków niestety brak. Jedne badania wskazują, że eliminacja niektórych grup produktów poprawia stan pacjen- tów, inne to potwierdzają, ale tylko w perspektywie krótkoterminowej. Niemniej jednak ze względu na stan zapalny należy rozważyć wspomaganie lecze- nia odpowiednim odżywianiem. W  tradycyjnej medycynie chińskiej podkreśla się rolę żywności w  leczeniu właściwie wszystkich schorzeń. W systemie tym każda choroba lub do- legliwość jest wyrazem utraty równowagi pomię- dzy dwoma przeciwstawnymi energiami: jin i jang. Całym światem fizycznym rządzą przeciwieństwa, a naturalny porządek zapewnia reguła Pięciu Prze- mian, która mówi o zachodzących cyklicznie zmia- nach, których efektem jest dynamiczna równo- waga. Wyróżnia się pięć elementów: wodę, ogień, drzewo, metal i  ziemię oraz pięć smaków (gorzki, słodki, ostry, słony i  kwaśny). Potrawy przygotowy- wane zgodnie z  tą koncepcją są zrównoważone energetycznie, a tym samym odżywiają nasz orga- nizm w  sposób kompleksowy. Podczas ich spoży- wania nie powstają szkodliwe nadmiary ani niedo- bory prowadzące do rozwoju wszelkich schorzeń – w tym również reumatoidalnych, które mają być wynikiem długotrwałego wychłodzenia energe- tycznego organizmu, czemu towarzyszy niedoczyn- ność narządów, głównie nerek i wątroby. Aby przywrócić równowagę w  organizmie do- tkniętym chorobą reumatoidalną, trzeba przyrzą- dzać jedzenie, które będzie nas rozgrzewać. Potrawy przygotowywane zgodnie z  zasadami pięciu prze- mian są (wedle filozofii medycyny chińskiej) łatwiej przyswajalne i  dobrze odżywiają wszystkie narządy wewnętrzne. Odżywianie według Pięciu Przemian jest ponadto zależne od pór roku i klimatu, w któ- rym żyjemy. Jest to bardzo logiczne podejście sprzy- jające naszemu zdrowiu w ogóle, nie tylko w przy- padku chorób. Instynktownie jesienią i zimą sięgamy częściej po potrawy bardziej energetyczne, które nas ogrzeją, a latem staramy się ochłodzić również przez pożywienie. Według tradycyjnej medycyny chińskiej wszystkie produkty mają swoją naturę termiczną – jedne są rozgrzewające (gorące lub ciepłe), inne neutralne, a jeszcze inne chłodne lub wręcz zimne. Sztuka gotowania polega na zrównoważeniu tych właściwości w jednym daniu. Ogólna zasada mówi, że powinniśmy opierać naszą dietę głównie na pro- duktach ciepłych, neutralnych i  chłodnych, nato- miast gorących i zimnych używać bardzo ostrożnie. Nie tylko medycyna chińska dostrzega wagę żywie- nia w profilaktyce i leczeniu wielu schorzeń. Również amerykański departament rolnictwa wskazuje na poparty badaniami związek pomiędzy jedzeniem a  zdrowiem i  publikuje wytyczne zdrowego odży- wiania dla Amerykanów, zaznaczając jedno cześnie, że nie zostały one opracowane pod kątem leczenia jakichkolwiek chorób, należałoby więc traktować je raczej w kontekście prewencji. Badania prowadzone w  ostatnich dekadach wykazały związek pomiędzy metabolizmem a  od- pornością. Nadwaga lub lekka otyłość powodują chroniczny stan zapalny niewielkiego stopnia. Dzieje się tak, ponieważ część komórek prozapalnych pro- dukowana jest w  tkance tłuszczowej. Wniosek jest więc prosty – im więcej tkanki tłuszczowej, tym wię- cej komórek prozapalnych. Ponadto same tłuszcze również przyczyniają się do rozwoju stanu zapalne- go. Wysokie stężenie lipidów we krwi powoduje roz- wój insulinooporności w tkankach obwodowych. Na drugim końcu tego spektrum znajduje się niedoży- wienie i  niedowaga prowadzące do obniżenia od- porności, co predysponuje nas do infekcji. Przetrwa- nie organizmu wielokomórkowego jest zależne od dwóch podstawowych procesów: zwalczania infekcji i naprawy uszkodzeń oraz zdolności do magazyno- wania energii na czasy, kiedy zmniejszy się dostęp- ność pożywienia. Z ewolucyjnego punktu widzenia układ trawienny i odpornościowy są dla nas kluczo- we. Być może właśnie z tego względu oba te układy ewoluowały w taki sposób, że dziś są ze sobą ściśle powiązane i wzajemnie od siebie zależne. Dr Preeti Agrawal w swojej książce Zdrowie jest w nas przedstawiła aż 22 uniwersalne zasady zdro- wego odżywiania, które mają nam pomóc odzy- skać zdrowie: 1. Należy jeść produkty dobrej jakości. 2. Warto zrezygnować z białego cukru, białej mąki i białego ryżu. 3. Produkty, takie jak biały ryż, makaron, kluski oraz chleb z białej mąki są trawione dwukrotnie dłu- żej niż ich wersje pełnoziarniste. 4. Warto wprowadzić do diety 2–3 łyżki dobrego oleju dziennie (oliwa z oliwek z pierwszego tło- czenia, olej rzepakowy tłoczony na zimno, olej z pestek dyni, olej z wiesiołka, olej lniany). Wstęp 7 5. Powinno się jeść kilka porcji owoców i warzyw dziennie, pamiętając o pewnych zasadach: ra- czej jemy je przed południem i przed posiłka- mi, ponieważ ich trawienie trwa szybciej (latem częściej, zimą rzadziej). 6. Zjedzenie mięsa raz w tygodniu jest w zupełno- ści wystarczające. 7. Mięso lepiej zastąpić rybami i owocami morza. 8. Posiłki najlepiej przygotowywać w  domu i  jeść świeże. 9. Należy jeść zgodnie z  porami roku – warzywa i owoce sezonowe dostępne w danej strefie kli- matycznej. 10. Należy dbać o nawodnienie organizmu (woda, herbaty). 11. Kolacja powinna być lekka albo można z  niej całkiem zrezygnować. 15. W miarę możliwości przygotowujmy samodziel- nie posiłki. 16. Należy zrezygnować z  restrykcyjnych zakazów i diet odchudzających – gnębione ciało się mści. 17. Należy jeść tylko do uczucia sytości i nie starać się na siłę zjeść wszystkiego, co znajduje się na talerzu. 18. Nie należy spożywać ani zbyt gorących, ani zbyt zimnych potraw i napojów. Gorące posiłki osła- biają żołądek oraz podnoszą kwasowość. Zim- no blokuje produkcję kwasów żołądkowych. 19. Picie podczas posiłków rozcieńcza soki żołąd- kowe. 20. Chwila relaksu po posiłku sprzyja trawieniu. 21. Próbując potraw w trakcie gotowania, nie wol- no wkładać łyżki z powrotem do przyrządzanej potrawy. 12. Trzeba jeść śniadanie, żeby dostarczyć organi- 22. To, co najprostsze jest najlepsze – zasady prosto- zmowi energii na początek dnia. ty dobrze jest przestrzegać również w kuchni. 13. Najlepiej nie podjadać pomiędzy posiłkami. 14. Należy jeść powoli i dokładnie przeżuwać. Mózg je 20 minut, co oznacza, że dopiero po takim czasie przeżuwania i  połykania wysyła sygnał odbierany jako uczucie sytości. Niezależnie od tego, na jaki sposób odżywiania się zdecydujemy, zawsze warto pomyśleć o  tych wskazówkach zgodnie ze starym powiedzeniem, że jesteśmy tym, co jemy. Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego Choroby reumatoidalne stanowią poważny problem dla współczesnej medycyny, ponieważ w dalszym cią- gu nie zidentyfikowano czynników, które je wywołują. Jeszcze nie tak dawno temu powszechnie sądzono, że reumatyzm dotyczy tylko osób starszych i jest czę- ścią naturalnego procesu starzenia się. Pogląd ten należy jednak stanowczo odrzucić, ponieważ spek- trum chorób reumatoidalnych jest bardzo szerokie i są wśród nich takie, które dotykają przede wszystkim ludzi młodych. Nie wiadomo nawet dokładnie, ile osób w Polsce choruje np. na reumatoidalne zapale- nie stawów (NFZ podaje liczbę między 130 a 150 tys.). Wspólnymi cechami chorób reumatoidalnych jest ból towarzyszący procesom zapalnym i  związane z  tym ograniczenie możliwości funkcjonalnych chorego. Choroby reumatoidalne są złożonymi i przewle- kłymi dolegliwościami układowymi związanymi ze zmienioną odpowiedzią układu odpornościowego. Charakteryzują się stanem zapalnym i  chronicz- ną aktywacją tego układu. Za główną przyczynę rozwoju np.  reumatoidalnego zapalenia stawów uważa się zaburzenie fizjologicznego procesu od- powiedzi immunologicznej i stanu zapalnego. Wy- niki badań wykazały nadmierną produkcję dwóch kluczowych substancji w  tym stanie: prozapalnej cytokiny TNF-α i interleukiny IL-6. Oba te białka są produkowane w  tkance tłuszczowej trzewnej, wy- stępującej między narządami wewnętrznymi. Żeby zobrazować, jak bardzo złożoną i niejednolitą gru- pę chorób stanowią choroby reumatoidalne, poni- 8 5 minut dla stawów żej przedstawiono ich klasyfikację zaproponowaną przez Amerykańskie Towarzystwo Reumatologicz- ne (ang. American College of Rheumatology, wcze- śniej: American Rheumatism Association). 1. Pierwotna III. Choroba zwyrodnieniowa stawów 2. Wtórna IV. Zapalenia stawów, zapalenia pochewek Podział chorób reumatoidalnych przedstawio- ny w  1983 roku przez Amerykańskie Towarzystwo Reumatologiczne: I. Układowe choroby tkanki łącznej 2. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie 1. Reumatoidalne zapalenie stawów stawów 3. Toczeń rumieniowaty układowy 4. Twardzina 5. Zapalenie wielomięśniowe i zapalenie skórno-mięśniowe 6. Martwicze zapalenia naczyń i inne choroby naczyń: • Guzkowe zapalenie tętnic • Zapalenia naczyń z nadwrażliwości • Ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń • Olbrzymiokomórkowe zapalenia tętnic - Zapalenie tętnicy skroniowej - Zespół Takayasu • Choroba Kawasakiego • Choroba Behçeta • Krioglobulinemia 7. Zespół Sjögrena 8. Zespoły nakładania 9. Inne: II. Zapalenia stawów z towarzyszącym • Polimialgia reumatyczna • Zapalenie tkanki tłuszczowej • Rumień guzowaty • Nawracające zapalenie chrząstek • Zapalenie powięzi z eozynofilią • Choroba Stilla u dorosłych zapaleniem kręgosłupa (spondyloartropatie) 1. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa 2. Reaktywne zapalenie stawów 3. Łuszczycowe zapalenie stawów 4. Zapalenia stawów towarzyszące przewlekłym zapalnym chorobom jelit ścięgien i kaletek maziowych towarzyszące zakażeniom V. Choroby stawów towarzyszące chorobom metabolicznym i dokrewnym 1. Choroby związane z obecnością kryształów 2. Zaburzenia biochemiczne 3. Choroby gruczołów dokrewnych 4. Choroby z niedoboru odporności 5. Choroby dziedziczne: • Artrogrypoza (łac. arthrogryposis multiplex congenita) • Zespoły nadmiernej wiotkości  (elastopatie) • Postępujące kostniejące zapalenie 1. Nowotwory pierwotne stawów mięśni VI. Nowotwory 2. Nowotwory przerzutowe 3. Szpiczak mnogi 4. Białaczki, chłoniaki 5. Kosmkowo-guzkowe zapalenie błony maziowej stawów (łac. synovitis villonodularis) 6. Mnogie kostniakochrzęstniaki (łac. osteochondromatosis) 1. Stawy Charcota • Obwodowe zespoły uciskowe - Zespół cieśni nadgarstka - Zespół kanału Guyona - Zespół kanału łokciowego • Zespoły korzeniowe (radikulopatie) • Zespół cieśni kanału rdzeniowego 7. Inne VII. Zaburzenia nerwowo-naczyniowe 2. Zespoły uciskowe 3. Odruchowa dystrofia współczulna 4. Inne VIII. Choroby kości i chrząstek 1. Osteoporoza 2. Osteomalacja 3. Osteoartropatia przerostowa Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego 9 4. Uogólniona samoistna hiperostoza szkieletu • Uogólnione (choroba Pageta) • Miejscowe 5. Zapalenia kości 6. Martwice niedokrwienne kości 7. Oddzielająca jałowa martwica kostno- -chrzęstna (łac. Osteochondritis dissecans) 8. Dysplazja kości i stawów 9. Złuszczenie głowy nasady kości udowej 10. Zapalenie chrząstek żebrowych (łac. Costochondritis) 11. Osteoliza i chondroliza 12. Zapalenie kości i szpiku • Uogólniony (fibromialgia) • Miejscowy 1. Zespół bólowy mięśniowo-powięziowy (łac. Osteomyelitis) IX. Zmiany pozastawowe 2. Zmiany w krążkach międzykręgowych 3. Zapalenia ścięgien 4. Torbiele 5. Zapalenia powięzi 6. Przewlekłe napięcie więzadeł i mięśni 7. Zaburzenia naczynioruchowe 8. Różne zespoły bólowe X. Różne zaburzenia 1. Różne zaburzenia z towarzyszącymi objawami stawowymi: • Urazy • Zaburzenia wewnętrzne stawu • Choroby trzustki • Sarkoidoza • Reumatyzm palindromiczny • Okresowa puchlina stawów • Rumień guzowaty • Hemofilie 2. Inne • Siatkowica histiocytowa wieloogniskowa • Rodzinna gorączka śródziemnomorska • Zespół Goodpasture’a 10 5 minut dla stawów • Przewlekłe aktywne zapalenie wątroby • Polekowe zespoły reumatyczne • Zespół towarzyszący dializom • Zapalenia błony maziowej wywołane przez ciało obce • Trądzik odwrócony/choroba Velpeaua (łac. hidradenitis suppurativa) • Zapalenie krostkowe dłoni i podeszw stóp (zespół SAPHO) • Zespół Sweeta • Inne Na podstawie: Decker J.L., American Rheumatism Association nomenclature and classification of ar- thritis and rheumatism (1983), „Arthritis Rheumato- logy” 1983, t. 26, nr 8, s. 1029–1032. Aby zrozumieć złożoność procesu chorobowe- go, należy przyjrzeć się temu, jak funkcjonuje nasz układ odpornościowy i  jakie czynniki mogą po- wodować zmiany w  jego funkcjonowaniu. System odpornościowy rozwinął dwie linie obrony przed wszystkimi możliwymi patogenami (bakteriami, wi- rusami, grzybami i pasożytami): wrodzoną i nabytą. odporność wrodzona Za odporność wrodzoną odpowiada system nie- specyficznych barier, do których należą skóra i ślu- zówki. Mówiąc o  śluzówkach, trzeba pamiętać zarówno o  śluzówce obszaru uszo-noso-gardła i dróg oddechowych, jak również o śluzówce ukła- du trawiennego (jelita) oraz moczowo-płciowego, ponieważ prawidłowe funkcjonowanie tej bariery jako całości zależy od należytej funkcji poszcze- gólnych jej odcinków. Drugą składową odporności wrodzonej stanowią komórki żerne (fagocytujące), które pochłaniają obce elementy. Obca materia, która wniknie do naszego organizmu powodu- je uwolnienie substancji przekaźnikowych, takich jak np. histamina, które uruchamiają całą kaskadę reakcji. Skutkuje to aktywacją białych krwinek (le- ukocytów), w tym neutrofilów i makrofagów, które bezpośrednio atakują patogeny, oraz cytokin (prze- kaźników białkowych) – np. interferonu hamujące- go replikację DNA wirusów w komórkach. Ta ostra faza reakcji zapalnej powoduje zwiększenie dopły- wu krwi i komórek prozapalnych do zaatakowane- go przez patogen obszaru. Skutkiem tego procesu są typowe wczesne objawy zapalenia: • podniesienie temperatury tej okolicy (ocieplenie), • zaczerwienienie, • obrzęk, • ból. Zwykle koncentrujemy się wówczas na walce z bólem oraz ewentualnie obniżeniem temperatury (chłodne okłady), zapominając o obrzęku będącym niejako efektem ubocznym napływu komórek proza- palnych do zaatakowanego obszaru, który należy zwal- czać. Zdecydowanie niekorzystnym skutkiem utrzy- mującego się obrzęku jest zastój płynów w  danym obszarze. Brak cyrkulacji płynu wewnątrz- i zewnątrz- komórkowego, limfy oraz  krwi spowalnia procesy zdrowienia i sprzyja utrzymywaniu się bólu. W przy- padku każdego stanu zapalnego przywrócenie cyrku- lacji płynów (np. przez manualny drenaż limfatyczny lub inne działania fizjoterapeutyczne i  osteopatycz- ne) jest zatem kwestią niezwykle istotną. Ta podstawowa reakcja naszej odporności wro- dzonej jest skuteczna pod względem zminimalizo- wania uszkodzeń w organizmie, jednak ma pewną wadę – jest niezmienna. Ten rodzaj odporności ma ograniczoną, niespecyficzną zdolność rozpoznawa- nia obcej materii, głównie białka patogenu. Ponad- to zawsze przebiega tak samo i „nie uczy się”, tzn. nie rozpoznaje nowych patogenów. Dodatkowo reakcja ta może być w  niektórych sytuacjach nie- adekwatna do zagrożenia – jej skutki spowodują więcej uszkodzeń w  organizmie niż patogen. Od- powiedzialne za to są głównie neutrofile, które re- agują zawsze tak samo niezależnie od tego, czy pa- togen wniknął do naszego organizmu z zewnątrz (i rzeczywiście należy go zwalczyć), czy jest to nasze własne białko, którego neutrofile nie znają i traktują dokładnie tak samo, jak obce – atakując i niszcząc. Neutrofile dążąc do unieszkodliwienia patoge- nu, zawsze niszczą również pewną liczbę naszych własnych tkanek zgodnie z zasadą, że lepiej usu- nąć nieco więcej, niż potem żałować. Do wyjaśnie- nia pozostaje jeszcze kwestia atakowania przez neutrofile naszych własnych tkanek. Proces ten wynika z ewolucji. Dawno temu organizmy wielo- komórkowe „zaprzyjaźniły” się z bakteriami. Bakte- rie te zamieszkały w każdej komórce i stały się „na- rządem wewnętrznym” komórek, podsystemem produkującym energię. Te bakterie to mitochon- dria – nasze mikroskopijne wewnętrzne elektrow- nie. Ponieważ stanowią one obcą materię, która zamieszkała w naszym organizmie jako przyjaciel (symbiont), na zawsze zachowały swoją autono- mię, posiadając odrębne DNA. Tymczasem nasz układ odpornościowy rozwijał się, a mitochondria pozostawały wewnątrz komórek, nie mając z nim styczności. To spowodowało, że do dziś komórki układu odpornościowego rozpoznają mitochon- dria jako obcą materię, którą należy zniszczyć i za- atakować. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy w  wyniku uszkodzenia komórek mitochondria wydostaną się na zewnątrz do przestrzeni mię- dzykomórkowych. Krążąc w płynie międzykomór- kowym, aktywują układ odpornościowy dokładnie tak samo, jak każdy inny patogen pochodzący z ze- wnątrz. Ponieważ mechanizm odporności wrodzo- nej nie podlega modyfikacji i nie uczy się, reakcja ta będzie aktywowana za każdym razem. Warto wiedzieć, że nasze komórki ulegają uszkodzeniu, powodując uwolnienie mitochondriów codzien- nie. Każdego dnia w naszym organizmie powstają nowe komórki, a stare umierają i rozpadają się. Ich śmierć jest zaprogramowana, np. czerwone krwin- ki żyją 120 dni, a potem umierają. Patrząc na tę sytuację z punktu widzenia współ- czesnego człowieka, żyjącego w  bezpiecznych warunkach środowiskowych, wydaje się ona być pomyłką ewolucji. Ewolucja się jednak nie myli. Tworzy procesy z  tego, co jest dostępne w  da- nej chwili, mając na uwadze jeden cel – zapew- nić przetrwanie gatunku nawet, jeśli trzeba coś poświęcić (selekcja naturalna). Reakcja zapalna jest nieprzyjemna i  problematyczna również z  fi- zjologicznego punktu widzenia, ale nie możemy z niej wyewoluować, ponieważ reakcja alternatyw- na dla niej byłaby jeszcze gorsza. System rozpo- znawania obcej materii musi działać natychmiast Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego 11 i  skutecznie. Gdyby nasz organizm szczegółowo analizował każde obce białko, z którym się zetknie i weryfikował, czy stanowi ono dla nas zagrożenie (a  jeśli tak, to jak duże), nasze przetrwanie wisia- łoby na włosku. Bakterie pojawiły się na Ziemi znacznie wcześniej niż ludzie i  wykształciły zdol- ność przetrwania w  ekstremalnych warunkach, dlatego nasz system ich rozpoznawania musi być aktywowany zawsze i na 100 . zaburzy proces dojrzewania i podziałów (szczegól- nie substancje cytotoksyczne lub promieniowanie) może istotnie wpłynąć na naszą odporność. Działania układu odpornościowego koordynu- ją cytokiny (włącznie z interferonem i czynnikiem martwicy guzów – TNF) uwalniane przez komórki odpornościowe w  odpowiedzi na kontakt z  obcą materią. Sygnały te są następnie odbierane przez receptory na powierzchni limfocytów. odporność nabyta odporność mieszka w brzuchu W  wyniku ewolucji u  zwierząt kręgowych, w  tym u  człowieka, rozwinął się bardziej elastyczny sys- tem, zdolny do reakcji na większą liczbę patoge- nów w sposób bardziej celowany i efektywny. Sys- tem ten angażuje w  swojej reakcji przeciwciała, limfocyty i  dużo większą grupę cytokin. Zna i  roz- poznaje komórki własne organizmu (dzięki temu w  prawidłowych warunkach ich nie atakuje) oraz niezwykle szerokie spektrum możliwych zagrożeń. Komórki odpornościowe są produkowane m.in. w  szpiku kostnym, grasicy, ale też w  śluzówkach. Powstają jako komórki niedojrzałe (prekursorowe), które dopiero w kilku kolejnych etapach stają się w pełni funkcjonale. Dlatego każdy czynnik, który Tak w  dużym skrócie i  uproszczeniu można by podsumować rolę, jaką odgrywają jelita (a właści- wie ich śluzówka) w  naszej odporności. W  orga- nizmie człowieka jest ok. 1000 różnych rodzajów bakterii, z czego 500 znajduje się w jelitach, a ich łączna masa sięga 2 kg. Nie są to absolutnie zbęd- ne kilogramy. Bez tych bakterii nie moglibyśmy prawidłowo funkcjonować, gdyż uczestniczą one w wielu procesach fizjologicznych. System obron- ny śluzówki przewodu pokarmowego człowieka zawiera szereg mechanizmów, które kontrolują mikroflorę i utrzymują korzystny stosunek z jelito- wą florą bakteryjną. Zaliczamy do nich struktury wielowarstwowej śluzówki, a  dokładniej uwalnia- odporność wzmacniają odporność osłabiają • probiotyki • zioła • aktywność fizyczna • odpowiednia ilość snu • medytacje • śmiech 12 5 minut dla stawów • chroniczne infekcje • nadmierny stres i napięcia emocjonalne • otyłość • wiek • niedostateczna ilość snu • depresja • strach nie przez nie białek przeciwko mikrobom oraz im- munoglobuliny A  (IgA). Dodatkowo mechanizmy obrony śluzówkowej mają zdolność rozpoznawa- nia i  oceny antygenów mikrobów, a  tym samym oceny zagrożenia dla naszego organizmu oraz produkcji odpowiednich przeciwciał. Produkcja i uwalnianie IgA jest kluczową strategią obrony im- munologicznej, której nie towarzyszy rozwój stanu zapalnego. IgA wspiera mechanizm polegający na zamykaniu antygenów pokarmowych i mikroorga- nizmów w śluzie. Aby skutecznie radzić sobie z patogenami i nie- prawidłowymi komórkami, nasz układ odporno- ściowy musi umieć rozróżniać własne struktury od obcych. Niestety, czasami ten system przestaje dzia- łać prawidłowo. Rozwija się wówczas proces autoim- munologiczny, w przebiegu którego nasz organizm atakuje prawidłowo funkcjonujące tkanki naszego własnego organizmu. w  celu wzmocnienia naszej „zewnętrznej bariery”. Natomiast przy przewlekłym stresie odporność spada, za co odpowiedzialne jest przemieszczenie limfocytów T ze skóry w głąb ciała, czego efektem jest osłabienie tej bariery. Badacze wskazują na cechy podobne w  prze- biegu reakcji termoregulacyjnych i neuroendokryn- nych w odpowiedzi na stres oraz infekcje. Wspólną cechą odpowiedzi stresowej i odpornościowej jest również mobilizacja sporych ilości energii w  celu „zwalczenia przeciwnika” zagrażającego nam z ze- wnątrz (stres) lub od wewnątrz (odpowiedź im- munologiczna na kontakt z patogenem). Badania przeprowadzone w  2008 na Uniwersytecie Loyola w  Chicago wykazały, że w  grupie kobiet z  rakiem piersi, które uczestniczyły w protokole Mindfullness, mającym redukować stres, obniżył się nie tylko po- ziom hormonów stresu, ale też wzrósł poziom cyto- kin i zwiększyła się ich aktywność. w jaki sposób stres obniża odporność? Reakcja na stres wykształciła się w procesie ewolu- cji i miała zapewnić przetrwanie gatunku, dlatego jej przebieg jest podobny u  człowieka i  zwierząt. Niestety, koszt, jaki ponosi nasz organizm prze- prowadzając tę reakcję, jest tak duży, że powadzi do niekorzystnych zmian, chociaż zapewnia nam przeżycie. Stres pobudza sympatyczny układ ner- wowy (część autonomicznego układu nerwowe- go odpowiedzialna za pobudzenie organizmu do walki), którego włókna unerwiają takie struktury należące do układu immunologicznego, jak: szpik kostny, grasica, śledziona oraz węzły limfatyczne. Z włókien tych są uwalniane różne substancje che- miczne (w  tym hormony stresu,  m.in.  adrenalina i  kortyzol), które łącząc się z  receptorami białych krwinek, wpływają na odpowiedź immunologicz- ną – regulują ich funkcje i dystrybucję. Badania naukowe wykazały także, że wpływ stre- su na odporność różni się w fazie ostrej reakcji stre- sowej i w czasie przewlekłego stresu. Nagła sytuacja stresowa (np.  wypadek komunikacyjny) podnosi odporność – następuje przemieszczenie komórek układu odpornościowego (limfocytów T) do skóry rola odżywiania w chorobach reumatoidalnych Ponieważ choroby reumatoidalne wywołują reak- cję zapalną i  aktywację układu odpornościowego, którego częścią są jelita, warto zastanowić się nad wpływem różnych składników odżywczych oraz produktów nie tylko na nasz układ odpornościowy, ale i na cały organizm. Substancje uwalnianie w  przebiegu reakcji za- palnej wpływają również na nasz metabolizm. Czynnik martwicy guzów (TNF-α) oraz interleuki- na-1β powodują wystąpienie gorączki i  wzrost ka- tabolizmu (procesu spalania w komórkach), a tym samym utratę masy mięśniowej oraz remodelowa- nie tkanki łącznej (więzadła, ścięgna, torebki stawo- we, chrząstki, powięź, opony mózgowo-rdzeniowe, torebki narządów wewnętrznych, jedna z  warstw ściany naczyń krwionośnych). W  wyniku nasilenia procesów katabolicznych powstają większe niż normalnie ilości reaktywnych form tlenu (wolnych rodników), które wywołują z kolei reakcję ze strony antyoksydantów. Pod wpływem tych i innych pro- cesów wzrasta stężenie miedzi, a  maleją stężenia cynku i żelaza w osoczu krwi. Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego 13 Do tych zmian dochodzi również wpływ leków. Pacjenci cierpiący np. na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) przyjmują lek o  nazwie methotre- xat, który jest antagonistą kwasu foliowego, a  ten wpływa m.in. na procesy regeneracji w komórkach. Inną grupę leków przyjmowanych przez pacjentów z  chorobami reumatoidalnymi stanowią leki nie- sterydowe przeciwzapalne, które mogą zwiększać przepuszczalność śluzówki jelit, a  tym samym zo- staje naruszona nasza podstawowa bariera ochron- na. Oznacza to, że cząsteczki (w  tym również pa- togeny), które normalnie pozostałyby w  jelicie i zostały wydalone, przedostają się do krwiobiegu. Bakterie, wirusy, grzyby, niestrawione resztki pokar- mowe oraz produkty uboczne metabolizmu, które dostały się do krwi mogą spowodować nadmierne obciążenie wątroby (będącej naszym głównym or- ganem detoksyfikujacym, w którym zachodzi wiele reakcji metabolicznych), a także osłabienie systemu immunologicznego. Efektem tego jest odkładanie się szkodliwych substancji w  tkankach naszego organizmu, m.in.  w  skórze, mięśniach, narządach wewnętrznych, stawach i gruczołach, co w dalszej perspektywie prowadzi do rozwoju stanu zapalne- go w całym organizmie. Uszkodzenie śluzówki jelit oznacza również gorsze przyswajanie składników odżywczych, co z kolei może prowadzić do niedo- boru różnych składników odżywczych. Niestety, jeśli chodzi o  wspieranie leczenia od- powiednią dietą, wyniki badań są niejednolite lub niewystarczające do stworzenia ogólnych zaleceń. Niemniej jednak, niektóre badania wykazały, że produkty, takie jak olej rybi lub świeże warzywa po- wodują zmniejszenie symptomów, natomiast cy- trusy, czekolada, alkohol, czerwone mięso i produk- ty mączne często skutkowały ich nasileniem. Istotną rolę w procesach zapalnych w ogóle od- grywają karotenoidy (naturalne przeciwutleniacze), ponieważ stymulują zdolność wchłaniania i  nisz- czenia bakterii przez neutrofile obecne we krwi ob- wodowej. Ponadto zwiększają populację specyficz- nych podtypów limfocytów. wyBrane choroBy reumatoidalne choroba zwyrodnieniowa stawów Choroba zwyrodnieniowa stawów (CHZS) charakte- ryzuje się uszkodzeniem chrząstki stawowej i war- stwy podchrzęstnej kości, którego następstwem są torbielki, mikrozłamania i wyrośla kostne (osteofity). W wyniku tej choroby zajęte są także tkanki około- stawowe (więzadła i torebka stawowa). Przyczyny Choroba zwyrodnieniowa jest najczęstszą patolo gią stawów i  stanowi istotny problem społeczny oraz ekonomiczny. W  zależności od przyczyn wyróżnia się pierwotną i  wtórną chorobę zwyrodnieniową. Postać pierwotna rozwija się w obrębie dotychczas nieuszkodzonych stawów, bez uchwytnego czynni- ka. Postać wtórna rozwija się, gdy występuje czyn- nik, który jesteśmy w  stanie określić, np.  uraz po- wodujący uszkodzenie struktur stawowych. Proces chorobowy może się toczyć równocześnie w kilku stawach. Mówimy wtedy o chorobie zwyrodnienio- wej wielostawowej. Najczęściej jednak zmiany obejmują stawy bio- drowe, kolanowe, stawy rąk i  stawy kręgosłupa. Na rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów ma wpływ wiele czynników, takich jak: • wiek, • płeć, • rasa, • predyspozycje genetyczne, • wady postawy (koślawość i szpotawość kolan), • osłabienie mięśni, • mała aktywność fizyczna, • otyłość, • przeciążenia, • urazy, • złamania i nieprawidłowy zrost kostny, • ciążka praca fizyczna, • zawód wykonywany, 14 5 minut dla stawów
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

5 minut dla stawów. 100 ćwiczeń ze zdjęciami
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: