Darmowy fragment publikacji:
Jacek Jaworski
Aktualizacja opłaty
za użytkowanie
wieczyste
oraz pierwokup
ustawowy
Wypowiedzenie opłaty
Wniosek aktualizacyjny
Postępowanie przed SKO i sądem
powszechnym
NIERUCHOMOŚCI
Aktualizacja opłaty za użytkowanie wieczyste
oraz pierwokup ustawowy
Polecamy nasze publikacje z tej serii:
Jacek Jaworski
REGLAMENTACJA ZAWODÓW RYNKU NIERUCHOMOŚCI
Jacek Jaworski
ZAWÓD POŚREDNIKA W OBROCIE NIERUCHOMOŚCIAMI
Stella Brzeszczyńska
NIERUCHOMOŚCI. ASPEKTY PODATKOWE
I CYWILNOPRAWNE
Wojciech Karpiński
POŚREDNICTWO W OBROCIE NIERUCHOMOŚCIAMI
– TWORZENIE I DOSKONALENIE WARSZTATU PRACY
Mirosław Żak
WYCENA NIERUCHOMOŚCI
Aleksander Hetko
DEKRET WARSZAWSKI. WYBRANE ASPEKTY
SYSTEMOWE
Marian Wolanin
PODZIAŁY I SCALENIA NIERUCHOMOŚCI
www.ksiegarnia.beck.pl
Aktualizacja opłaty za
użytkowanie wieczyste
oraz pierwokup
ustawowy
Jacek Jaworski – doktor nauk prawnych,
adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji
Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
WYDAWNICTWO C. H. BECK
WARSZAWA 2013
Redakcja: Andrzej Hołownia
Izabela Sachajdakiewicz
Recenzja: dr hab. Małgorzata Jaśkowska
© Wydawnictwo C. H. Beck 2013
Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck
Druk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa
ISBN 978-83-255-4645-8
ISBN e-book 978-83-255-4646-5
Dziękuję Pani prof. Małgorzacie Jaśkowskiej,
Panu mec. Wiesławowi Urbanowiczowi,
Panu red. Andrzejowi Hołowni.
Oksanie
Spis treści
Wykaz skrótów ...............................................................................
IX
Bibliografia ..................................................................................... XI
Wykaz aktów prawnych ................................................................ XIII
Wykaz orzecznictwa ...................................................................... XV
Wstęp ............................................................................................... XVII
Rozdział 1. Aktualizacja opłaty rocznej .......................................
1
2
1.1. Zaliczenie wartości nakładów ..........................................
3
1.2. Wyjątki od zaktualizowania opłaty w pełnej wysokości ....
1.3. Opłaty aktualizacyjne „przejściowe” .................................
6
Rozdział 2. Wypowiedzenie opłaty ...............................................
11
11
13
14
17
21
25
26
27
30
33
33
35
36
36
2.1. Wypowiedzenie opłaty jako warunek przeprowadzenia
aktualizacji .......................................................................
2.2. Termin wypowiedzenia ....................................................
2.3. Wymogi formalne wypowiedzenia ..................................
2.4. Doręczenie wypowiedzenia .............................................
Rozdział 3. Ustalenie wartości nieruchomości jako podstawa
aktualizacji ......................................................................................
Rozdział 4. Wniosek aktualizacyjny .............................................
4.1. Treść wniosku aktualizacyjnego ......................................
4.2. Adresat wniosku aktualizacyjnego ...................................
4.3. Termin złożenia wniosku aktualizacyjnego .....................
Rozdział 5. Postępowanie aktualizacyjneprzed SKO .................
5.1. Charakterystyka postępowania ........................................
5.2. Ciężar dowodu .................................................................
5.3. Rodzaje rozstrzygnięć ......................................................
5.4. Wymagalność opłaty ........................................................
VIII
Spis treści
Rozdział 6. Postępowanie przed sądem powszechnym ...............
6.1. Charakter postępowania ...................................................
6.2. Pozew ...............................................................................
6.3. Oznaczenia stron ..............................................................
6.4. Właściwość sądu ..............................................................
6.5. Koszty sądowe .................................................................
6.6. Granice sporu ...................................................................
6.7. Postępowanie dowodowe .................................................
6.8. Ciężar dowodu .................................................................
6.9. Rodzaje rozstrzygnięć ......................................................
6.10. Wymagalność opłaty i jej egzekucja ................................
6.11. Podsumowanie zagadnień procesowych ..........................
Rozdział 7. Pierwokup ustawowy na gruncie GospNierU ..........
7.1. Charakterystyka pierwokupu ...........................................
7.1.1. Pierwokup a prawo pierszeństwa i prawo
odkupu .................................................................
7.2. Przesłanki pierwokupu .....................................................
7.3. Wyłączenie pierwokupu ...................................................
7.4. Termin do wykonania pierwokupu ...................................
7.5. Odmowa wykonania czynności notarialnych ..................
7.6. Wpływ zastrzeżeń umownych na wykonanie
pierwokupu .......................................................................
7.7. Reprezentacja gminy przy pierwokupie ...........................
7.8. Zapłata ceny przy wykonaniu pierwokupu ......................
Rozdział 8. Wyciąg z przepisów ....................................................
39
39
39
43
44
45
46
47
52
53
54
59
61
61
65
68
75
81
83
85
90
92
95
Wykaz skrótów
1. Źródła prawa
GospNierU .............. ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nierucho-
mościami (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651
z późn. zm.)
Konstytucja RP ....... ustawa z 2.4.1997 r. – Konstytucja Rzeczpospolitej
Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
KC ........................... ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U.
Nr 16, poz. 93 ze zm.)
KP ............................ ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U.
z 1997 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)
KPA ......................... ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania admi-
nistracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071
ze zm.)
KPC ......................... ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania
cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
OchrGruntU ............ ustawa z 3.2.1995 r. o ochronie gruntów rolnych
i leśnych (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266
z późn. zm.)
PrNotU .................... ustawa z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie (t.j. Dz.U.
z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 z późn. zm.)
SamGminU ............... ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym
(t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.)
ZagospPrzestrzU ..... ustawa z 27.3.2003 r. o zagospodarowaniu prze-
strzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.)
ZagospPrzestrzU
1994 ......................... ustawa z 7.7.1994 r. o zagospodarowaniu prze-
strzennym (Dz.U. Nr 89, poz. 415 z późn. zm.)
X
Wykaz skrótów
2. Organy orzekające
TK ........................... Trybunał Konstytucyjny
NSA ......................... Naczelny Sąd Administracyjny
SA ............................ Sąd Apelacyjny
SN ........................... Sąd Najwyższy
SO ........................... Sąd Okręgowy
3. Czasopisma
MoP ......................... Monitor Prawniczy
ONSA ........................ Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego
OSP ......................... Orzecznictwo Sądów Polskich
4. Inne skróty
art. ........................... artykuł
Dz.U. ....................... Dziennik Ustaw
m.in. ........................ między innymi
mpzp ......................... miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
niepubl. .................... niepublikowany
np. ............................ na przykład
Nr ............................ numer
pkt ........................... punkt
por. .......................... porównaj
post. ......................... postanowienie
poz. .......................... pozycja
r. ..............................
s. ..............................
t. ..............................
t.j. ............................
tzn. ...........................
tzw. ..........................
ust. ........................... ustęp
z późn. zm. .............. z późniejszymi zmianami
zob. .......................... zobacz
rok
strona
tom
tekst jednolity
to znaczy
tak zwany (-a, -e)
Bibliografia
Bieniek G., Hopfer A., Marmaj Z., Mzyk E., Śrubek R., Komentarz do Ustawy
o gospodarce nieruchomościami, Zielona Góra 2000.
Bieniek G., Kalus S., Marmaj Z., Mzyk E., Ustawa o gospodarce nierucho-
mościami, Komentarz, Warszawa 2008.
Bieniek G., Rudnicki S., Nieruchomości, Warszawa 2005.
Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo rzeczowe, Warszawa 2012.
Budzianowska J., Odmowa dokonania czynności notarialnej, Nowy Przegląd
Notarialny, Nr 1/2000, s. 47–48, 55.
Gniewek E., Glosa do uchwały SN z 23.6.2005 r., III CZP 37/05, OSP,
Jaśkowska M., Wróbel A., Kodeks postępowania administracyjnego, War-
Nr 10/2006, s. 109.
szawa 2004.
Jaworski J., Prusaczyk A., Tułodziecki A., Wolanin M., Ustawa o gospodarce
nieruchomościami, wydanie 2, Warszawa 2011.
Juśko. M., Problem oznaczenia pozwanego w postępowaniu dotyczącym
zasadności opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, MoP,
Nr 11/2011.
Wolanin M., Aktualizacja opłaty z tytułu użytkowania wieczystego – po
nowelizacji z 9.10.2011 r., Nieruchomości C.H. Beck, Nr 11/2011.
Woźniak C., Użytkowanie wieczyste, Warszawa 2006.
Zawiślak T., Postępowanie wywołane sprzeciwem od orzeczenia SKO,
Iustitia, Nr 1/2011.
Zembrzuski T., Droga sądowa w sprawie ustalenia wysokości opłaty rocznej
za użytkowanie wieczyste, MOP, Nr 23/2011.
Wykaz aktów prawnych
Ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U.
z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.)
Ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93
z późn. zm.)
Ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43,
poz. 296 z późn. zm.)
Ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1997 r. Nr 21, poz. 94
z późn. zm.)
Ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotekach (tekst jedn. Dz.U.
z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm)
Ustawa z 29.4.1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nierucho-
mości (Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127)
Ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142,
poz. 1591 z późn. zm.)
Ustawa z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189,
poz. 1158 z późn. zm.)
Ustawa z 7.7.1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 89,
poz. 415 z późn. zm.)
Ustawa z 21.10.1994 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłasz-
czaniu nieruchomości oraz ustawy zmieniającej ustawę o gospodarce
gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 123, poz. 601)
Ustawa z 3.2.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz.U.
z 2004 r. Nr 121, poz. 1266 z późn. zm.)
Ustawa z 2.4.1997 r. – Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78,
poz. 483 z późn. zm.)
XIV
Wykaz aktów prawnych
Ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2001 r.
poz. 1592 z późn. zm.)
Ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2001 r.
Nr 142, poz. 1950 z późn. zm.)
Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r.
Nr 90, poz. 594 z późn. zm.)
Ustawa z 27.3.2003 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80,
poz. 717 z późn. zm.)
Ustawa z 23.7.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U.
Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.)
Ustawa z 27.7.2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r.
poz. 572 z późn. zm.)
Ustawa z 19.12.2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz.U. z 2009 r.
Nr 19, poz. 100 z późn. zm.)
Ustawa z 12.2.2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realiza-
cji inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego (Dz.U. Nr 42,
poz. 340 ze zm.)
Ustawa z 8.7.2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji
inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz.U. Nr 143,
poz. 963)
Ustawa z 28.7.2011 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 187, poz. 1110)
Wykaz orzecznictwa
Orzecznictwo SN
Postanowienie z:
1.12.1971 r., III CRN 320/71, OSNCPiUS Nr 6/1972, poz. 111.
10.10.2003 r., II CK 230/03, Legalis.
2.7.2004 r., II CK 265/04, Legalis
11.8.2004 r., II CK 11/04, Legalis.
4.11.2005 r., V CK 121/05, Legalis.
25.5.2007 r., I CSK 30/07, OSNIC Nr B, poz. 33/2008, Legalis.
7.10.2008 r., III CSK 122/08, OSNC 2009, Nr C, poz. 61.
25.3.2010 r., I CSK 412/09, Legalis.
Uchwała z:
9.10.1991 r., III CZP 94/91, Palestra Nr 1/1992, s. 83
10.3.1992 r., III CZP 10/92, OSP Nr 2/1993, poz. 30.
29.7.1993 r., III CZP 64/93, OSNC Nr 12/1993, poz. 209.
8.2.1994 r., III CZP 188/93, OSNC Nr 9/1994, poz. 169.
21.4.1994 r., III CZP 36/94, OSNC Nr 11/1994, poz. 209.
30.11.1994 r., III CZP 130/94, OSNC Nr 3/1995, poz. 42.
23.6.2005 r., III CZP 37/05, OSNIC Nr 5/2006, poz. 82.
23.6.2005 r., III CZP 37/05, LEX Nr 150279.
21.12.2006 r., III CZP 133/06, LEX Nr 204968.
1.6.2007 r., III CZP 41/07, OSNC Nr 7–8/2008, poz. 77.
7.12.2010 r., III CZP 86/10, OSNC Nr 5/2011, poz. 49.
16.2.2012 r., III CZP 94/11, Legalis.
Wyrok z:
31.1.1995 r., I CRN 187/94, Legalis.
27.3.2000 r., III CKN 608/98, OSNC Nr 9/2000, poz. 172.
10.10.2000 r., V CKN 96/00, OSNC Nr 2/2001, poz. 34.
12.12.2001 r., III CKN 453/99, Legalis.
16.5.2002 r., IV CKN 1071/00, OSNC Nr 9/2003, poz. 120.
8.8.2003 r., V CK 177/02, OSNC Nr 10/2004, poz. 160.
8.12.2004 r., I CK 191/04, Legalis.
XVI
Wykaz aktów prawnych
20.12.2005 r., III CSK 33/05, Legalis.
8.2.2007 r., I CZ 133/06, Legalis.
15.2.2008 r., I CSK 418/07, Legalis.
9.9.2009 r., II CK 497/03, Legalis.
9.9.2009 r., V CSK 43/09, OSNC 2010, Nr A, poz. 27.
23.9.2009 r., I CSK 45/09, Legalis.
Wstęp
Użytkowanie wieczyste, mimo że zostało wprowadzone w czasach ustro-
ju socjalistycznego, doskonale przyjęło się w warunkach polskiej demokra-
cji. Po procesach uwłaszczeniowych dla wielu właścicieli, w szczególności
mam tu na myśli jednostki samorządu terytorialnego, stało się źródłem sporej
części ich dochodów, a tym samym – ważnym elementem budżetowym.
Można by porównywać użytkowanie do własności czasowej albo do pra-
wa zabudowy. Można także zwracać uwagę na interesujące umiejscowienie
użytkowania wieczystego w obszarze prawa cywilnego, między własnością
a ograniczonymi prawami rzeczowymi. Można w końcu patrzeć na prawo
użytkowania wieczystego jako prawo podlegające wpływom prawa publicz-
nego. Takie wrażenie sprawia chociażby związane z wypowiedzeniem stawki
opłaty postępowanie przed samorządowym kolegium odwoławczym (dalej:
SKO), gdzie odpowiednie zastosowanie mają przepisy ustawy z 14.6.1960 r.
– Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98,
poz. 1071 z późn zm.; dalej: KPA). Widać zatem, że spór, który zarysował
się już przed laty, przy okazji prac legislacyjnych nad tworzeniem tego
prawa (czy ma być to prawo „prywatne” czy „publiczne”), jest w pewnym
zakresie wciąż aktualny. Przepisy ustawy z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny
(Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.; dalej: KC) są przecież uzupełniane,
wyłączane i zmieniane na przykład przez GospNierU zawierającą także
normy prawa administracyjnego.
Trudno scharakteryzować treść i istotę tego prawa bez zrozumienia celu
jego wykreowania. Nie można zapomnieć, że ten cel powstał w założeniach
gospodarki narodowej podczas procesu kumulacji ziemskiej w państwowym
funduszu ziemskim przy jednoczesnej konieczność zaktywizowania społe-
czeństwa do zabudowy terenów przynajmniej formalnie zurbanizowanych.
Nie ma już dzisiaj zasady prymatu własności państwowej, a przysługująca
każdemu własność jest prawem publicznie chronionym. Realia społeczno-
-gospodarcze, tak jak ustrój państwa zmieniły się, podczas gdy stworzone
na potrzeby „tamtego” systemu prawo pozostało. Sprawia to, że pojawia
się coraz więcej tzw. problemów ocennych, a odkodowując normy prawne
w tym obszarze, ciężko przy wykładni ustalić ratio legis ustawodawcy. Na-
XVIII
Wstęp
wet zdawałoby się niebudząca wątpliwości charakterystyka prawa użytkowa-
nia wieczystego jako prawa czasowego, może w konkretnych przypadkach
być różnie interpretowana. Zgodnie z uchwałą SN z 16.2.2012 r.1 zawarcie
umowy o przedłużenie użytkowania wieczystego na żądanie zgłoszone
w terminie określonym w art. 236 § 2 KC może nastąpić także po upływie
okresu, na jaki to prawo zostało ustanowione.
Gminy, powiaty, województwa i w końcu także sam Skarb Państwa nie
są zainteresowani utrzymaniem niskich opłat z tytułu użytkowania ani tym
bardziej przekształceniem tego prawa. Trudno się temu dziwić skoro, jak
zostało to na wstępie powiedziane, wpływy z tytułu opłat stanowią jeden
z ważniejszych dochodów budżetowych. Kwestia ta jest o tyle skompliko-
wana, że samorząd, a właściwie jego organ wykonawczy, niejednokrotnie
w innych sprawach jak np. przekształcenie w mieście na prawach powiatu,
działa w ramach władztwa administracyjnego, gdy na gruncie prawa cywil-
nego organ ten występuje jako reprezentant gminy będącej stroną umowy
o użytkowanie wieczyste.
Użytkowanie wieczyste niesie ze sobą wiele więcej problemów zwią-
zanych chociażby z procesem przekształcenia użytkowania wieczystego
w prawo własności. Jednostki samorządu terytorialnego i Skarb Państwa ze
względu na swoje dochody sprzeciwiają się wszelkim próbom pozbawienia
ich majątku, jako sprzecznych z Konstytucją. Problem jest jednak bardziej
złożony. Nie można bowiem pominąć zaszłości historycznych oraz faktu, że
owa własność została przecież komuś odebrana na mocy dekretów władzy
ludowej. Byli właściciele są zatem obecnie niejednokrotnie użytkownikami
wieczystymi. Ponadto – z punktu widzenia ochrony konstytucyjnej – wąt-
pliwości może budzić także sama konstrukcja podmiotowa tegoż prawa.
Zakłada ona, że jedynie wybrani właściciele (publiczni) mogą oddawać
nieruchomości do korzystania i rozporządzania w granicach umownych. Tym
samym pozostali właściciele (prywatni) ze swej istoty nie posiadają takich
uprawnień. W czasach demokracji, gdzie prymat własności publicznej już
nie ma wiodącej roli, stawianie właścicieli publicznych na uprzywilejowanej
pozycji może budzić wątpliwości.
Jak zatem obecnie scharakteryzować użytkowanie wieczyste?
De facto pełni ono funkcję czysto fiskalną. Opłaty roczne są przecież uza-
leżnione od celu i poniekąd samego sposobu wykorzystania nieruchomości,
a ich podstawowa stawka w przypadku gospodarczego wykorzystania gruntu
stanowi rocznie równowartość 3 aktualnej jego wartości. Przy prostym
rachunku, że użytkowanie wieczyste ustalono na maksymalny okres 99 lat,
1 III CZP 94/11, Legalis.
Wstęp
XIX
daje to kwotę znacznie wyższą od jednorazowej wartości ustalonej przy
sprzedaży. Należy przy tym pamiętać, że podczas ustanowienia własności
użytkownik zobowiązany jest do uiszczenia pierwszej opłaty, sięgającej od
15 do 25 wartości nieruchomości. Naiwnym byłoby myślenie o opłatach
za użytkowanie wieczyste tylko jak o ekwiwalencie pieniężnym, ustalanym
między równymi wobec siebie stronami stosunku cywilnoprawnego. Owej
„równości” stron nie ma bowiem zarówno w obszarze uregulowań mate-
rialnoprawnych, jak i procesowych.
Oczywiście bez zrozumienia istoty danego prawa trudno jest odnieść
się do wybranych zagadnień z nim związanych. Pomimo tego to właśnie te
wybrane zagadnienia (w tym zagadnienia procesowe, szczególnie związane
z aktualizacją opłaty) mają stanowić istotę i novum tej publikacji. Nie chodzi
bowiem o to, aby powtarzać podręcznikowe wiadomości z zakresu prawa
rzeczowego, lecz by odnieść się do problemów występujących na ograni-
czonym obszarze w tym (a może przede wszystkim) na gruncie stosowania
prawa. Problemy te związane są najczęściej, patrząc od strony właściciela,
z wypowiedzeniem opłaty, wypowiedzeniem samej umowy i ewentualnym
wykonaniem pierwokupu oraz dodatkowo – patrząc ze strony użytkownika
wieczystego jako inicjatora postępowania – z przekształceniem użytkowania
wieczystego we własność.
Przedmiotowa publikacja swym zakresem obejmuje kwestie aktualiza-
cji opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste oraz wykonania pierwokupu
ustawowego – określonych w ustawie z 21.8.1997 r. o gospodarce nie-
ruchomościami (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm., dalej:
GospNierU). Wydaje się, że te dwa zagadnienia należą do najbardziej
spornych kwestii w zakresie wzajemnych relacji między właścicielami
a użytkownikami wieczystymi.
Stan prawny publikacji na dzień 1.9.2012 r.
Pobierz darmowy fragment (pdf)