Darmowy fragment publikacji:
Rozdział I. Wymagania apelacji
w sprawach cywilnych
1. Sprawy cywilne
Kwalifikacja sprawy następuje w chwili wniesienia pozwu. Apelacja stanowi zaś kon-
tynuację postępowania rozpoczętego przed sądem I instancji, zainicjowaną przez stronę
niezadowoloną z rozstrzygnięcia. Tym samym sprawa uznana przez sąd I instancji za
sprawę cywilną pozostaje nią do momentu zakończenia postępowania.
Dla porządku jednakże warto przypomnieć zakres spraw cywilnych w rozumieniu
KPC. Wprowadzenie do art. 1 KPC legalnej definicji sprawy cywilnej ma na celu sprecy-
zowanie kategorii sporów rozstrzyganych w postępowaniu cywilnym. Definicja ta opiera
się na dwóch kryteriach: 1) materialnym oraz 2) procesowym.
Przez sprawę cywilną w ujęciu materialnym należy rozumieć taką sprawę, w której
ochrona prawna sprowadza się do wywołania skutku w zakresie stosunku cywilno-
prawnego sensu largo, a więc stosunku osobistego, rodzinnego lub majątkowego, które-
go uczestnicy występują w charakterze równouprawnionych podmiotów. Jeżeli choćby
jeden z nich uzyskuje pozycję organu działającego z mocy swej władzy zwierzchniej, to
stosunek taki nie jest stosunkiem cywilnoprawnym1.
Natomiast biorąc pod uwagę kryterium procesowe, sprawami cywilnymi są sprawy,
które nie ze swojej istoty, ale z woli ustawodawcy zostały poddane właściwości sądów
powszechnych i SN (np. sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych)2.
Katalog spraw cywilnych z art. 1 KPC obejmuje sprawy z powództwa o świadczenie,
o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa oraz o ukształtowa-
nie stosunku prawnego lub prawa3.
Z woli ustawodawcy i w oparciu o kryterium formalne, do spraw cywilnych można
zaliczyć m.in. sprawy z:
1) ustawy z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji:
a) sprawy z zakresu żądania zwolnienia rzeczy lub prawa majątkowego od zabezpie-
czenia lub egzekucji administracyjnej (art. 40 § 2),
b) w wypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej (art. 62),
c) w sprawach o wyjawienie majątku (art. 71 § 1),
Z. Resich, Dopuszczalność drogi sądowej w sprawach cywilnych, Warszawa 1962, s. 49.
M. Uliasz, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. I, Warszawa 2007, s. 136.
A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Legalis 2019, komen-
1
2
3
tarz do art. 1, uw. 16.
1
Rozdział I. Wymagania apelacji w sprawach cywilnych
d) w sprawach o pozostawienie pomieszczeń w użytkowaniu zobowiązanego
(art. 110g § 6);
(art. 90);
2) ustawy z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy: w sprawach nieunormowanych w art. 87 i 88
3) ustawy z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich:
a) w sprawie wymierzania i uchylania kary pieniężnej (art. 9 § 1),
b) w sprawach nieletnich (art. 20),
c) w sprawie przeprowadzania dowodu z opinii pedagogicznej, psychologicznej,
medycznej oraz opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów (art. 25 § 1);
4) ustawy z 5.1.2011 r. – Kodeks wyborczy:
a) w sprawach protestów (art. 321 § 1–2),
b) do rozpoznawania protestów wyborczych (art. 393);
5) ustawy z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów:
a) do zarządu nad przedsiębiorstwem zastawcy (art. 27 ust. 2),
b) do postępowania rejestrowego (art. 44);
6) ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks karny wykonawczy:
a) przy egzekucji zasądzonych roszczeń cywilnych, orzeczonej grzywny, świadcze-
nia pieniężnego oraz należności sądowych (art. 25 § 1),
b) do tytułów egzekucyjnych (art. 26),
c) przy podziale sumy uzyskanej z egzekucji – należności z tytułu obowiązku na-
prawienia szkody, nawiązki lub świadczenia pieniężnego (art. 196 § 2);
7) ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego:
a) w kwestiach dotyczących pełnomocnika (art. 89),
b) w postępowaniu zabezpieczającym (art. 292 § 1),
c) w sprawach o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie
8) ustawy z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym: do postępowania przed sąda-
lub zatrzymanie (art. 558);
mi rejestrowymi (art. 7);
9) ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych: w postępowaniu z odwo-
łań od decyzji Zakładu (art. 83 ust. 2);
10) ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi:
a) do doręczenia pism w postępowaniu sądowym przez operatora pocztowego
(art. 65 § 2),
b) do postępowania dowodowego, o którym mowa w art. 106 § 3 (art. 106 § 5),
c) do przeprowadzania dowodów, o których mowa w art. 296 § 1 (art. 296 § 2),
d w sprawach nieunormowanych w niniejszej ustawie do postępowania w zakresie
obrotu zagranicznego (art. 300).
Orzecznictwo:
Prawo do apelacji w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych
Ubezpieczonemu przysługuje apelacja w sprawie o każdego rodzaju świadczenie z ubez-
pieczenia społecznego, jeśli sąd I instancji w części zmienił decyzję organu rentowego
i nie oddalił odwołania w pozostałym zakresie (art. 367 § 1 KPC w zw. z art. 47714 § 1
i 2 KPC).
(postanowienie SN z 8.12.2016 r., II UZ 60/16, Legalis)
2
2. Dopuszczalność wniesienia apelacji
Sprawa z odwołania od poszczególnej decyzji organu rentowego jako jedna
sprawa cywilna – brak znaczenia łącznego rozpoznania spraw z odwołań od
kilku decyzji
1. W sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, przedmiot rozpoznania sprawy są-
dowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie.
2. Połączenie spraw do jednoczesnego rozpoznania w trybie art. 219 KPC ma jedynie
techniczny charakter, nie oznacza powstania jednej nowej sprawy, a każda z połą-
czonych spraw zachowuje samodzielność, wymagającą odrębnego rozstrzygnięcia.
Z tego wynika, że sąd rozpoznając apelację od wyroku sądu I instancji zapadłego
w dwóch połączonych sprawach, toczących się na skutek odwołania od dwóch de-
cyzji organu rentowego dotyczącej podlegania przez zainteresowanego ubezpiecze-
niom oraz ustalającej podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia – rozpoznawał
apelacje w dwóch sprawach, czego nie zmienia okoliczność, że obie decyzje były ze
sobą powiązane i że odwołania od tych decyzji opierały się na tych samych zarzu-
tach.
(postanowienie SN z 2.7.2012 r., I UZ 65/12, Legalis)
2. Dopuszczalność wniesienia apelacji
Zgodnie z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP, postępowanie sądowe jest co najmniej dwuin-
stancyjne. Podstawą prawną wniesienia apelacji w postępowaniu cywilnym jest art. 367
§ 1 KPC, zgodnie z którym apelacja przysługuje od merytorycznego wyroku sądu I in-
stancji (rozstrzygającego co do istoty sprawy) do sądu II instancji.
Apelacja jest środkiem odwoławczym o charakterze zwyczajnym, dewolutywnym
(rozpoznawanym przez sąd wyższej instancji) i suspensywnym (wstrzymującym upra-
womocnienie się orzeczenia w zaskarżonym zakresie)1.
Zgodnie z zasadą skargowości wyrażoną w Kodeksie postępowania cywilnego, każdy
wyrok sądu I instancji podlega zaskarżeniu bez względu na: 1) rodzaj sprawy, 2) wartość
przedmiotu sporu czy 3) zakres zaskarżenia2.
Apelacja w sprawach cywilnych przysługuje od:
1) wyroku końcowego (art. 316 § 1 KPC);
2) wyroku częściowego (art. 317 § 1 KPC);
3) wyroku wstępnego (art. 318 § 1 KPC);
4) wyroku łącznego (art. 219 KPC);
5) wyroku uzupełniającego (art. 351 § 1 i 3 KPC);
6) wyroku zaocznego – jedynie powodowi (art. 339 § 1, art. 342 KPC);
7) postanowienia rozstrzygającego co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym
(art. 518 KPC);
8) wyroku wydanego w postępowaniu uproszczonym (art. 5059 KPC)3.
E. Marszałkowska-Krześ (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Legalis 2019, komen-
S. Jaworski, Apelacje cywilne i karne. Komentarz praktyczny z orzecznictwem. Wzory pism proce-
1
tarz do art. 367, uw. 2.
2
sowych, Warszawa 2016, s. 3.
3
i wzorach, Warszawa 2018, s. 4.
D. Wetoszka, M. Rydlichowski, J. Gręndzińska, Apelacje w sprawach gospodarczych na przykładach
3
Rozdział I. Wymagania apelacji w sprawach cywilnych
Apelacja nie przysługuje od:
1) nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym (art. 493 § 1 KPC);
2) nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym (art. 505 § 1 KPC);
3) nakazu zapłaty wydanego w europejskim postępowaniu nakazowym i upominaw-
czym (art. 50519 KPC);
4) wyroku zaocznego, jeśli zaskarża go pozwany (art. 344 § 1 KPC).
Postępowanie apelacyjne opiera się na zasadzie formalizmu procesowego, gdyż czyn-
ności podejmowane w postępowaniu apelacyjnym mają charakter zorganizowany pod
względem formalnym, mogą być podejmowane w określonym czasie i miejscu1.
W literaturze wskazuje się, że dopuszczalność wniesienia apelacji uzależniona jest od
kumulatywnego spełnienia poniższych warunków:
1) istnienia orzeczenia;
2) istnienia interesu prawnego we wniesieniu apelacji;
3) zachowania terminu przewidzianego dla apelacji;
4) możliwości zaskarżenia orzeczenia apelacją;
5) legitymacji podmiotu do wniesienia apelacji;
6) zachowania formy przewidzianej dla apelacji;
7) uiszczenia opłaty od apelacji2.
Apelacja może być wniesiona wyłącznie od wyroku istniejącego, gdyż nie jest moż-
liwe zaskarżenie czegoś, co nie istnieje w świetle prawa. Orzeczeniem nieistniejącym
(sententia non existens) jest orzeczenie wydane przez właściwy organ, lecz pozbawione
istotnych cech ustawowych np. brak ogłoszenia wyroku, brak podpisu sędziego pod
wyrokiem3.
Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu
okręgowego jako I instancji – sąd apelacyjny (art. 367 § 2 KPC). Podkreślenia wymaga fakt,
że funkcja sądu odwoławczego ma charakter kontrolny w stosunku do wyroku sądu I in-
stancji, co oznacza, iż sąd II instancji ponownie rozpoznaje sprawę rozstrzygniętą przez
sąd niższej instancji w sposób merytoryczny, ograniczony jedynie granicami zaskarżenia.
Tym samym rola sądu odwoławczego nie sprowadza się jedynie do kontroli legalności
orzeczenia wydanego w I instancji.
Literatura przedmiotu wyróżnia dwa rodzaje apelacji: 1) pełną oraz 2) ograniczoną.
Apelacja pełna oderwana jest od podstaw, tj. od reglamentowanej przez ustawodawcę
listy możliwych zarzutów, zapewniając apelującemu pełną swobodę przy formułowa-
niu zarzutów apelacyjnych. Sąd II instancji ma obowiązek zastosować przepisy prawa
materialnego, bez względu na stanowisko stron w zakresie zarzutów. Z kolei apelacja
ograniczona występuje jedynie w postępowaniu uproszczonym oraz w europejskim
postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń. Jej funkcją nie jest ponowne rozpoznanie
sprawy, a jedynie kontrola wyroku sądu I instancji. Co do zasady, nie jest możliwe powo-
ływanie nowych faktów i dowodów. Sąd odwoławczy związany jest apelacją ograniczoną,
opartą na skatalogowanych przez ustawodawcę zarzutach4.
Zasada formalizmu postępowania apelacyjnego oznacza również, że ten środek od-
woławczy może być wniesiony jedynie przez podmiot posiadający zarówno legitymację,
S. Jaworski, Apelacje cywilne i karne…, s. 4.
H. Pietrzkowski, Czynności procesowe…, s. 386.
M. Manowska, Apelacja w postępowaniu cywilnym. Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 2016,
H. Pietrzkowski, Czynności procesowe…, s. 384–386.
1
2
3
s. 23.
4
4
2. Dopuszczalność wniesienia apelacji
jak i interes prawny do zaskarżenia wyroku. Dysponentami postępowania apelacyjne-
go są uprawnione podmioty, które decydują o jego przedmiocie i zakresie zaskarżenia.
Zauważyć należy, że legitymacja do wniesienia apelacji nie jest odpowiednikiem ogólnej
legitymacji procesowej, ponieważ jej istnienie nie zależy od relacji danego podmiotu do
przedmiotu sporu, lecz od relacji skarżącego do postępowania, w którym wydano zaskar-
żone orzeczenie1.
Podmiotami uprawnionymi do wniesienia apelacji od wyroku są:
1) strona postępowania, lecz jedynie w przypadku, gdy jest pokrzywdzona rozstrzygnię-
ciem sądu I instancji (gravamen);
2) każdy ze współuczestników postępowania samodzielnie;
3) interwenient uboczny (samoistny i niesamoistny);
4) prokurator (art. 60 § 2 KPC);
5) Rzecznik Praw Obywatelskich (art. 14 pkt 4 RPOU w zw. z art. 60 § 2 KPC);
6) Rzecznik Praw Dziecka (art. 10 ust. 1 pkt 3 RPDU w zw. z art. 60 § 2 KPC);
7) organizacje społeczne (art. 61 i 62 KPC);
8) inspektor pracy (art. 631 i 632 KPC);
9) powiatowy (miejski) rzecznik praw konsumentów (art. 633 i 634 KPC)2.
Warto zwrócić uwagę na kwestię istotną z punktu widzenia zawodowego pełnomoc-
nika, a mianowicie rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu zawarte w wyroku
I instancji. Zaskarżenie wyroku I instancji, nawet częściowe, powoduje, że zawarte w nim
orzeczenie o kosztach pozostaje zawieszone do czasu wydania wyroku przez sąd II in-
stancji. Postanowienie mające za przedmiot rozstrzygnięcie o kosztach procesu może być
zaskarżone na dwa sposoby: 1) zażaleniem lub 2) apelacją. Jeśli strona chce zaskarżyć
jedynie postanowienie o kosztach, wnosi zażalenie w trybie art. 394 § 1 pkt 6 KPC w ter-
minie określonym w art. 394 § 2 KPC. Natomiast wniesienie przez stronę apelacji zamiast
zażalenia spowoduje naruszenie terminu, co skutkować będzie odrzuceniem wniesionego
środka odwoławczego jako spóźnionego (art. 373 w zw. z art. 397 § 3 KPC). Natomiast za-
skarżenie orzeczenia co do istoty sprawy powoduje zaskarżenie również rozstrzygnięcia
o kosztach procesu.
Powyższe ma zastosowanie także do zamieszczonego w wyroku rozstrzygnięcia
w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności. Zgodnie z art. 3941a § 1 pkt 3 KPC,
stronie przysługuje zażalenie na postanowienie dotyczące nadania wyrokowi klauzuli na-
tychmiastowej wykonalności do innego składu sądu I instancji, który wydał zaskarżone
postanowienie. Przepis ten nie wyłącza również możliwości zaskarżenia postanowienia
nadającego wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności w drodze apelacji, jeśli stro-
na skarży wyrok co do istoty sprawy. W literaturze wskazuje się, że ścisłe powiązanie
orzeczenia w zakresie nadanego mu rygoru natychmiastowej wykonalności z rozstrzy-
gnięciem co do istoty sprawy, przemawia za dopuszczalnością takiego rozwiązania3.
1
2
3
T. Ereciński, Apelacja w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010, s. 67 i cytowana tam literatura.
D. Wetoszka, Apelacje…, s. 5.
E. Marszałkowska-Krześ (red.), Kodeks…, komentarz do art. 367, uw. 10–11.
5
Rozdział I. Wymagania apelacji w sprawach cywilnych
Orzecznictwo:
Niedopuszczalność zaskarżania uzasadnienia orzeczenia
Wniesienie środka odwoławczego możliwe jest tylko wtedy, gdy kodeks go dopuszcza
od określonego rodzaju orzeczeń czy ich uzasadnień. Dowodzenie, że kwestionowane
postanowienie sądu I instancji podlegało zaskarżeniu apelacją upada w konfrontacji
z postanowieniami: art. 367 § 1 KPC, w myśl którego apelacja przysługuje od wyro-
ków w procesie, art. 518 KPC, w myśl którego apelacja przysługuje w postępowaniu
nieprocesowym od postanowień orzekających co do istoty sprawy i art. 1148 § 3 KPC
przewidującego apelację od postanowienia dotyczącego uznania orzeczenia sądu za-
granicznego. Niemożliwa – w obowiązującym stanie prawnym – jest korektura moty-
wów rozstrzygnięcia w drodze apelacji bądź kasacji.
(postanowienie SN z 7.11.2003 r., V CZ 106/03, Legalis)
Niedopuszczalność apelacji od orzeczenia nieistniejącego w sensie prawnoproceso-
wym
1. Apelację można wnieść wyłącznie od istniejącego orzeczenia sądu I instancji. Nie
można więc wnieść apelacji od orzeczenia, które w sensie prawno-procesowym
w ogóle nie istnieje, jak również od orzeczenia, w którym brakuje rozstrzygnięcia
o całości przedstawionego pod osąd roszczenia procesowego. Wywiedzenie apelacji
jest w takich przypadkach niedopuszczalne, ponieważ brakuje substratu zaskarże-
nia.
2. W razie pominięcia przez sąd I instancji rozstrzygnięcia (pozytywnego, negatywne-
go) o zgłoszonym żądaniu lub o jego części, strona ma prawo złożyć, przewidziany
w art. 351 § 1 KPC, wniosek o uzupełnienie orzeczenia. Wniosek o uzupełnienie orze-
czenia nie konkuruje ze środkami odwoławczymi, a stanowi remedium, które może
otworzyć drogę do skutecznego wniesienia apelacji.
(postanowienie SN z 13.8.2015 r., I CZ 58/15, Legalis)
Niedopuszczalność rozpoznania zażalenia opartego na tożsamych zarzutach jak
apelacja
Z chwilą wniesienia przez powoda apelacji, w której zawarł zarzuty dotyczące rozstrzy-
gnięcia sądu I instancji o kosztach procesu i kosztach sądowych, rozpoznanie jego zaża-
lenia – opartego na tożsamych zarzutach – stało się niedopuszczalne. W takiej sytuacji
postępowanie wywołane zażaleniem należy umorzyć, na zasadzie art. 355 § 1 KPC.
(wyrok SA w Krakowie z 30.6.2015 r., I ACa 522/15, Legalis)
Apelacja wniesiona od nieistniejącego w części orzeczenia sądu I instancji; redakcja
sentencji wyroku
Jeżeli sąd okręgowy, w sprawie wysokości kapitału początkowego oraz emerytury,
uwzględniając częściowo odwołanie ubezpieczonej, zmienił zaskarżoną decyzję or-
ganu rentowego i przyjął nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru inny niż
wskazany w zaskarżonej decyzji, nie oddalając odwołania w pozostałym zakresie,
apelacja wniesiona od nieistniejącego – w tej części – orzeczenia sądu I instancji, pod-
lega odrzuceniu jako niedopuszczalna (art. 367 § 1 KPC). Sentencja wyroku powin-
na zawierać tak zredagowane rozstrzygnięcie sądu co do żądania stron, aby na jej
podstawie możliwe było określenie zakresu powagi rzeczy osądzonej i skutków wy-
roku bez uciekania się do treści uzasadnienia tego wyroku. W konsekwencji, odrzu-
ceniu podlega apelacja od wyroku dotycząca takiej jego części, do której nie odnosi
się sentencja tego wyroku, w szczególności w sytuacji, gdy w sentencji wyroku brak
6
3. Uzasadnienie wyroku sądu I instancji
jest rozstrzygnięcia w przedmiocie „oddalenia powództwa w pozostałym zakresie”,
ponieważ w rozumieniu przepisów prawa procesowego w tym zakresie orzeczenie
nie zostało wydane.
(postanowienie SA w Szczecinie z 19.1.2015 r., III AUa 269/14, Legalis)
Pokrzywdzenie orzeczeniem jako przesłanka dopuszczalności środka zaskarżenia
Pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen) jest przesłanką dopuszczalności środka zaskar-
żenia, chyba że interes publiczny wymaga merytorycznego rozpoznania tego środka.
(uchwała SN (7) z 15.5.2014 r., III CZP 88/13, Legalis)
Dopuszczalność jednoczesnego zażalenia na rozstrzygnięcie w sprawie zwrotu kosz-
tów procesu i wniesienia apelacji
Wniesienie apelacji wyłącza dopuszczalność zażalenia na postanowienie o kosztach
procesu zawarte w wyroku, niezależnie od kolejności składania tych środków odwo-
ławczych (art. 394 § 1 pkt 9 KPC).
(postanowienie SN z 18.4.2013 r., III CZP 15/13, Legalis)
Strona uprawniona do wniesienia apelacji
Apelację może wnieść strona, której żądania i wnioski nie zostały uwzględnione, a nie
strona, której interes prawny został naruszony orzeczeniem.
(postanowienie SN z 10.1.2002 r., I CZ 197/01, Legalis)
Zależność rodzaju środka odwoławczego od przedmiotu rozstrzygnięcia
O rodzaju środka odwoławczego decyduje przedmiot rozstrzygnięcia, a nie forma orze-
czenia.
(postanowienie SN z 20.2.2003 r., II CZ 10/03, Legalis)
3. Uzasadnienie wyroku sądu I instancji
Nowelizacja KPC wprowadziła zmiany w zakresie publikacji oraz uzasadniania wyro-
ków. Stosownie do brzmienia art. 326 § 1 KPC, ogłoszenie wyroku powinno nastąpić na
posiedzeniu, na którym zamknięto rozprawę. Postanowieniem ogłoszonym niezwłocznie
po zamknięciu rozprawy sąd może odroczyć ogłoszenie wyroku na okres do 2 tygodni,
a wyjątkowo do miesiąca po zamknięciu rozprawy. Terminy, na które sąd może odroczyć
ogłoszenie wyroku, mają charakter instrukcyjny.
Ustawodawca wprowadził także wymogi formalne odnośnie do sposobu uzasadniania
wyroków. Po pierwsze, uzasadnienie wyroku powinno być sporządzone w sposób zwię-
zły (art. 3271 § 2 KPC). Po drugie, w uzasadnieniu należy zawrzeć:
1) podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał
za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym do-
wodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz
2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. 3271
§ 1 pkt 1 i 2 KPC).
Istotne z punktu widzenia profesjonalnego pełnomocnika są zmiany w przedmiocie
wniosku o uzasadnienie wyroku. Przede wszystkim, wprowadzona została opłata stała
od wniosku o uzasadnienie wyroku w wysokości 100 zł (art. 25b KSCU). Ponadto, wpro-
wadzony został podział na wyroki doręczane przez sąd z urzędu oraz na wniosek. Sąd
7
Rozdział I. Wymagania apelacji w sprawach cywilnych
z urzędu doręcza wyrok stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika
patentowego, która na skutek pozbawienia wolności była nieobecna przy ogłoszeniu wy-
roku (art. 327 § 2 KPC), obu stronom w przypadku wyroku wydanego na posiedzeniu
niejawnym (art. 327 § 3 KPC). W pozostałych przypadkach sąd doręcza wyrok jedynie na
wniosek strony.
Jeśli zaś chodzi o pisemne uzasadnienie wyroku, sporządzane jest ono na wniosek
strony o doręczenie wyroku z uzasadnieniem zgłoszony w terminie tygodnia od dnia
ogłoszenia wyroku (art. 328 § 1 KPC), natomiast w przypadku gdy wyrok doręcza się
z urzędu, termin, o którym mowa w § 1, liczy się od dnia doręczenia wyroku (art. 328
§ 2 KPC). Kolejnym novum jest obowiązek wskazania we wniosku o uzasadnienie wy-
roku zakresu uzasadnienia, tj. czy pisemne uzasadnienie ma dotyczyć całości wyroku,
czy jego części, w szczególności poszczególnych objętych nim rozstrzygnięć (art. 328
§ 3 KPC).
Wniosek niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, których nie
usunięto mimo wezwania, podlega odrzuceniu (art. 328 § 4 KPC).
Artykuł 329 § 2 KPC wprowadza termin na sporządzenie przez sąd pisemnego uzasad-
nienia wyroku – 2 tygodnie od dnia wpływu do właściwego sądu wniosku o doręczenie
wyroku z uzasadnieniem, a jeżeli wniosek był dotknięty brakami – od dnia usunięcia tych
braków. W przypadku niemożności sporządzenia uzasadnienia w terminie, prezes sądu
może przedłużyć ten termin na czas oznaczony (art. 329 § 4 KPC).
Wyrok z pisemnym uzasadnieniem doręcza się tylko tej stronie, która zgłosiła wniosek
o doręczenie wyroku z uzasadnieniem (art. 331 § 1 KPC), zaś sporządzenie pisemnego
uzasadnienia wyroku z urzędu nie zwalnia strony od obowiązku zgłoszenia wniosku
o doręczenie wyroku z uzasadnieniem (art. 331 § 2 KPC).
4. Termin wniesienia apelacji
Kodeks postępowania cywilnego określa 2-tygodniowy termin do wniesienia apelacji
od wyroku sądu I instancji, a jeżeli doszło do przedłużenia terminu do sporządzenia
pisemnego uzasadnienia wyroku termin ten wynosi 3 tygodnie (art. 369 § 1 i 11 KPC).
W tym drugim wypadku o terminie tym sąd zawiadamia stronę doręczając jej wyrok
z uzasadnieniem. Jeżeli w zawiadomieniu termin ten wskazano błędnie, a strona się
do niego zastosowała, apelację uważa się za wniesioną w terminie.Termin do wniesie-
nia apelacji jest terminem ustawowym i procesowym, który nie może być przedłużo-
ny ani skrócony. Termin ten liczony jest od doręczenia wyroku wraz uzasadnieniem.
Co istotne, nowelizacja KPC zniosła możliwość wniesienia tzw. apelacji wprost, czyli
bez uprzedniego żądania przez stronę sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku.
Z ostrożności procesowej we wniosku o uzasadnienie żąda się sporządzenia i dorę-
czenia uzasadnienia wyroku wraz z jego sentencją, mimo że SN stwierdził, iż wniosek
o doręczenie wyroku sądu I instancji z uzasadnieniem, wniesiony w terminie określo-
nym w art. 328 § 1 zd. 1 KPC, z reguły stanowi równocześnie żądanie sporządzenia tego
uzasadnienia (uchw. SN z 18.8.2010 r., II PZP 7/10, Legalis; uchw. SN z 18.8.2010 r., II UK
260/10, Legalis). Wniosek powinien spełniać wymagania pisma procesowego i być zło-
żony w terminie tygodniowym od dnia publikacji sentencji wyroku (art. 328 § 1 KPC).
Bezskuteczne jest złożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku
przed jego publikacją1.
Zob. post. SN z 11.10.2002 r., I CZ 115/02, Legalis; S. Jaworski, Apelacje…, s. 14.
1
8
4. Termin wniesienia apelacji
Ponadto, z uwagi na fakt, że jest to termin prekluzyjny, jego niedochowanie skutkować
będzie odrzuceniem apelacji przez sąd II instancji na zasadzie art. 373 § 1 KPC1.
Należy mieć na względzie, że aby termin do wniesienia apelacji rozpoczął bieg, wyrok
wraz z uzasadnieniem musi być skutecznie doręczony, stosownie do reguł dotyczących
doręczeń określonych w art. 131 i n. KPC. Wadliwe doręczenie nie wywołuje skutków
prawnych, a termin do wniesienia apelacji rozpoczyna bieg dopiero z chwilą, gdy wyrok
z uzasadnieniem faktycznie dotrze do adresata2.
Termin do wniesienia apelacji podlega przywróceniu na zasadach ogólnych z art. 168
KPC. Jednakże sąd odwoławczy może ocenić postanowienia sądu I instancji przywracają-
cego termin do wniesienia apelacji, a zwłaszcza czy niewniesienie apelacji w terminie było
przez stronę niezawinione (post. SN z 7.3.2007 r., II CZ 7/07, Legalis).
Złożenie przez stronę wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzę-
du, jak również wniesienie środka odwoławczego od odmowy ich ustanowienia nie ma
wpływu na bieg terminu do wniesienia apelacji (art. 124 § 1 KPC). Jeśli okaże się, że po
ustanowieniu adwokata z urzędu, okres biegnącego terminu do wniesienia apelacji jest
niewystarczający w takim stopniu, iż prowadzi to do uchybienia terminu, strona może
ubiegać się o przywrócenie terminu3.
Artykuł 369 § 3 KPC stanowi, że aby termin do wniesienia apelacji został zachowany,
strona może przed jego upływem wnieść apelację do sądu II instancji. W takim przy-
padku sąd ten zawiadamia sąd I instancji o wniesieniu apelacji i żąda przedstawienia
akt sprawy. Wniesienie apelacji do sądu niewłaściwego nie wywołuje skutków proce-
sowych. W takim przypadku za dzień wniesienia apelacji należy uznać dzień wpływu
apelacji do sądu właściwego lub nadania apelacji pod adresem sądu właściwego przez
sąd niewłaściwy w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego4. Jednak apela-
cje wniesione bezpośrednio do sądu II instancji, będą traktowane jak apelacje wniesione
do sądu właściwego; za datę ich wniesienia należy uznać dzień złożenia w biurze po-
dawczym tego sądu lub nadania apelacji pod adresem sądu II instancji w polskiej pla-
cówce pocztowej operatora publicznego5. Ustawodawca zrezygnował z postępowania
międzyinstancyjnego, bowiem sąd I instancji niezwłocznie przedstawia akta sądowi od-
woławczemu (art. 371 KPC), który dokonuje oceny apelacji pod względem formalnym.
Sąd II instancji odrzuca apelację wniesioną po upływie przepisanego terminu, nieopła-
coną lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również apelację, której braków strona
nie usunęła w wyznaczonym terminie (art. 373 § 1 KPC).
Jak słusznie zauważa W. Broniewicz6, sąd, odmawiając przywrócenia terminu do wnie-
sienia środka odwoławczego, musi wydać dwa postanowienia, a mianowicie postanowie-
nie o odrzuceniu względnie oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu i postanowienie
o odrzuceniu środka odwoławczego. Oba te postanowienia mogą być oczywiście objęte
jednym postanowieniem jako jego kolejne punkty7.
D. Wetoszka, Apelacje…, s. 7.
E. Marszałkowska-Krześ (red.), Kodeks…, komentarz do art. 369, uw. 2.
Tak post. SN z 10.8.2005 r., I CZ 56/05, Legalis; E. Marszałkowska-Krześ (red.), Kodeks…, komentarz
1
2
3
do art. 369, uw. 8.
4
5
6
7
Zob. post. SN z 24.9.1998 r., III CKN 722/98, Legalis.
E. Marszałkowska-Krześ (red.), Kodeks…, komentarz do art. 369, uw. 6.
Glosa do uchw. SN (7) z 31.5.2000 r., III ZP 1/00, s. 257.
A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks…, komentarz do art. 370, uw. 1.
9
Rozdział I. Wymagania apelacji w sprawach cywilnych
Orzecznictwo:
Nieskuteczność wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku złożone-
go w dniu jego ogłoszenia, lecz przed dokonaniem ogłoszenia
Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku złożony w dniu jego ogło-
szenia, lecz przed dokonaniem ogłoszenia, jest nieskuteczny.
(…) Trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że nieskuteczność wniosku o sporządzenie
i doręczenie uzasadnienia wyroku złożonego przed ogłoszeniem (podpisaniem) jego
sentencji wynika z jego niedopuszczalności; nieistnienie wyroku w chwili zgłaszania
wniosku o jego uzasadnienie oznacza brak substratu (przedmiotu) wniosku, podlega on
zatem odrzuceniu jako niedopuszczalny, podobnie jak środek zaskarżenia skierowany
przeciwko sententiae non existit.
(uchwała SN z 24.5.2017 r., III CZP 18/17, Legalis)
Zaskarżanie postanowienia o odrzuceniu wniosku o przywrócenie terminu do złoże-
nia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku
Postanowienie o odrzuceniu wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku
o sporządzenie uzasadnienia wyroku nie kończy postępowania w sprawie, niezależnie
od tego, czy zostało wydane przez sąd pierwszej, czy II instancji. Także postanowienie
sądu I instancji o odrzuceniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku nie kończy
postępowania w sprawie, skoro zgodnie z treścią art. 369 § 2 KPC strona ma możliwość
wniesienia apelacji z pominięciem czynności zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku
z uzasadnieniem. Postanowienie to, pomimo że nie kończy postępowania w sprawie,
jest zaskarżalne zażaleniem do sądu II instancji na podstawie art. 394 § 1 pkt 7 KPC.
(postanowienie SN z 17.5.2017 r., III PZ 2/17, Legalis)
Termin do wniesienia środka zaskarżenia w sytuacji przeoczenia przez sąd spóźnie-
nia wniosku o uzasadnienie wyroku
Przeoczenie przez sąd pierwszej I spóźnienia żądania uzasadnienia wyroku, które spo-
wodowało, że zamiast odrzucić wniosek na podstawie art. 328 § 1 KPC doręczył stronie
wyrok z uzasadnieniem, nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia środka od-
woławczego. Dla strony, która nie zażądała sporządzenia uzasadnienia albo zażądała
go w terminie spóźnionym, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym
upłynął termin do żądania uzasadnienia.
(postanowienie SN z 9.4.2015 r., V CZ 116/14, Legalis)
Brak znaczenia sprostowania orzeczenia dla terminu złożenia środka odwoławczego
Wydanie postanowienia o sprostowaniu orzeczenia nie ma wpływu na bieg terminu do
zaskarżenia tego orzeczenia.
(postanowienie SN z 21.6.2012 r., III CZ 33/12, Legalis)
Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu a bieg terminu do wniesienia ape-
lacji cywilnej
1. Złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika
z urzędu nie ma wpływu na bieg terminu do złożenia apelacji.
2. Ustanowienie pełnomocnika z urzędu nie stanowi koniecznego warunku skuteczne-
go dopełnienia czynności wniesienia apelacji w terminie.
(postanowienie SN z 10.1.2007 r., I CZ 108/06, Legalis)
10
5. Pełnomocnictwo do wniesienia apelacji
5. Pełnomocnictwo do wniesienia apelacji
Katalog podmiotów uprawnionych do wniesienia apelacji otwiera strona postępowa-
nia niezadowolona z rozstrzygnięcia sądu I instancji. Uprawnionym jest również peł-
nomocnik tej strony działający na podstawie pełnomocnictwa, które zgodnie z art. 91
pkt 1 KPC obejmuje z mocy samego prawa umocowanie do wszystkich łączących się ze
sprawą czynności procesowych. Jeśli pełnomocnictwo jako jednostronna czynność praw-
na nie zostało przez mocodawcę ograniczone, pełnomocnik procesowy ma umocowanie
do wniesienia apelacji w imieniu mocodawcy. Pełnomocnik wnosi apelację w imieniu i na
rzecz strony postępowania1.
W literaturze podnosi się, że w praktyce niekiedy problematyczne jest ustalenie zakresu
pełnomocnictwa wyłącznie na podstawie jego treści. Największe trudności mogą spra-
wiać sformułowania takie jak „w sprawie toczącej się przed sądem rejonowym (okręgo-
wym)” bądź „w sprawie o sygnaturze (...)” ze wskazaniem sygnatury akt sądu I instancji,
ale bez zaznaczenia, że upoważnia ono do działania przed sądami powszechnymi czy też
sądami obu instancji. W ocenie M. Manowskiej, precyzyjne wskazanie sądu, wydziału oraz
sygnatury z zaznaczeniem, że upoważnienie dotyczy sprawy toczącej się przed sądem
I instancji, powinno być potraktowane jako ograniczenie zakresu umocowania do postę-
powania przed sądem I instancji. Jeśli natomiast oświadczenie o udzieleniu pełnomoc-
nictwa nie zawiera formuły upoważniającej do występowania przed określonym sądem
tylko w sprawie o określonej sygnaturze, należy przyjąć, że zostało ono udzielone w po-
stępowaniu pierwszoinstancyjnym i drugoinstancyjnym2.
Przykład:
Ja, niżej podpisany Tadeusz Kostny udzielam adwokat Marcelinie Morskiej pełno-
mocnictwa do reprezentowania mnie w sprawie o sygn. akt I C 717/17 toczącej się
przed Sądem Rejonowym w Płocku I Wydział Cywilny.
Przykład:
Anastazja Milska niniejszym upoważnia adw. Tamarę Krysiak do reprezentowania
jej, z prawem substytucji, przed sądami powszechnymi wszystkich instancji, sądami
polubownymi, innymi instytucjami i osobami fizycznymi oraz prawnymi na terenie
Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie przeciwko PZU S.A. o odszkodowanie i zadość-
uczynienie w związku z wypadkiem samochodowym z 26.7.2017 r.
Brak pełnomocnictwa stanowi brak formalny apelacji, który uniemożliwia jej nadanie
prawidłowego biegu. Niezależnie od tego, czy apelacja dotknięta brakami formalnymi
wnoszona jest przez stronę czy przez adwokata lub radcę prawnego, którą tę stronę re-
prezentuje, sąd wzywa do poprawienia lub uzupełnienia apelacji w wyznaczonym ter-
minie (termin sądowy) pod rygorem odrzucenia apelacji (art. 130 § 1 i 2 oraz art. 1301a
§ 1 i 3 KPC nie znajdują zastosowania w zakresie ustawowego tygodniowego terminu do
usunięcia tych braków/ponownego wniesienia pisma procesowego oraz skutku nieusu-
nięcia braków polegającego na zwrocie pisma). Pamiętać należy, że na skutek zniesienia
postępowania międzyinstancyjnego przez nowelizację KPC z 4.7.2019 r., postanowienie
o odrzuceniu apelacji wydaje sąd II instancji – art. 373 § 1 KPC.
1
2
D. Wetoszka, , Apelacje…, s. 10.
M. Manowska, Apelacja…, s. 29.
11
Rozdział I. Wymagania apelacji w sprawach cywilnych
Podmioty uprawnione do wniesienia apelacji inne niż strona to m.in.:
1) prokurator;
2) Rzecznik Praw Obywatelskich;
3) interwenient uboczny;
4) organizacje pozarządowej;
5) inspektor pracy;
6) powiatowy/miejski rzecznik konsumentów.
Orzecznictwo:
Zakres pełnomocnictwa procesowego udzielonego do „zastępstwa” w konkretnej
sprawie
Udzielenie pełnomocnictwa procesowego do „zastępstwa” w konkretnej sprawie, bez
ograniczania zakresu pełnomocnictwa, oznacza umocowanie pełnomocnika do podej-
mowania wszystkich łączących się z tą sprawą czynności procesowych oraz składania
niezbędnych oświadczeń zarówno w postępowaniu przed sądem pierwszej jak i II in-
stancji. Dla skuteczności wykazania pełnomocnictwa procesowego ogólnego wystar-
czające jest oznaczenie sprawy w dokumencie poprzez jakikolwiek opis pozwalający na
jej określenie w procesowym znaczeniu, w tym także przez ogólne stwierdzenie o upo-
ważnieniu pełnomocnika do zastępowania mocodawcy.
(postanowienie SN z 13.1.2016 r., V CSK 289/15, Legalis)
Treść pełnomocnictwa procesowego
Ustawodawca nie przewidział wymagań formalnych, jakim powinno czynić zadość
określenie sprawy w treści pełnomocnictwa. Może ono zatem polegać na oznaczeniu
stron i przedmiotu postępowania, na wskazaniu sygnatury akt, jak też na jakimkolwiek
innym oznaczeniu, które pozwala na identyfikację sprawy w jej technicznoprocesowym
znaczeniu.
(postanowienie SN z 20.1.2015 r., V CZ 93/14, Legalis)
Ustalanie zakresu pełnomocnictwa do dokonania poszczególnych czynności proce-
sowych
Zakres pełnomocnictwa ograniczonego do poszczególnych czynności procesowych na-
leży ustalać na podstawie art. 88 KPC, z uwzględnieniem art. 65 KC w zw. z art. 92 KPC.
(wyrok SN z 4.9.2008 r., III UZ 6/08, Legalis)
Zakres umocowania pełnomocnika w postępowaniu cywilnym
Umocowanie udzielone profesjonalnemu pełnomocnikowi przed sądem I instancji roz-
ciąga się także na postępowanie przed sądem II instancji.
(wyrok SN z 5.3.2004 r., I CK 377/03, Legalis)
Forma pełnomocnictwa do czynności procesowych w sprawie wymagającej pełno-
mocnictwa szczególnego
Pełnomocnictwo do niektórych tylko czynności procesowych w sprawie, w której wy-
magane jest pełnomocnictwo szczególne, musi wymieniać te czynności i oznaczać spra-
wę przez wskazanie jej przedmiotu oraz stron.
(postanowienie SN z 19.10.1999 r., II CZ 115/99, Legalis)
12
6. Wymogi formalne apelacji
6. Wymogi formalne apelacji
Apelacja w sprawach cywilnych jako zwyczajny środek odwoławczy powinna być spo-
rządzona i wniesiona na piśmie, a ponadto spełniać wymogi formalne:
1) przewidziane dla pisma procesowego określone w art. 126 i n. KPC;
2) przewidziane dla apelacji – tzw. wymagania konstrukcyjne – art. 368 § 1 pkt 1–3
i 5 KPC.
Apelacja powinna zawierać zatem następujące elementy konstrukcyjne:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowana – art. 126 § 1 pkt 1 KPC;
2) imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocni-
ków – art. 126 § 1 pkt 2 KPC;
3) sygnaturę akt – art. 126 § 21 KPC;
4) wartość przedmiotu zaskarżenia – art. 1261 § 1 KPC;
5) oznaczenie rodzaju pisma – art. 126 § 1 pkt 3 KPC;
6) oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżo-
ny w całości czy w części – art. 368 § 1 pkt 1 KPC;
7) zwięzłe przedstawienie zarzutów – art. 368 § 1 pkt 2 KPC;
8) uzasadnienie zarzutów – art. 368 § 1 pkt 3 KPC;
9) powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów– art. 368 § 1 pkt 4 KPC;
10) wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany
lub uchylenia – art. 368 § 1 pkt 5 KPC;
11) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika – art. 126 § 1
pkt 4 KPC;
12) wymienienie załączników – art. 126 § 1 pkt 5 KPC.
Zachowanie powyższych wymagań formalnych apelacji warunkuje dopuszczalność jej
rozpoznania, zaś ich niespełnienie może spowodować bezskuteczność apelacji lub we-
zwanie strony apelującej do uzupełnienia braków formalnych pisma procesowego. Jest to
konsekwencją zasady formalizmu procesowego1.
6.1. Wymagania przewidziane dla pisma procesowego
W świetle art. 126 § 21 KPC apelacja jest dalszym pismem procesowym. Tym samym
w swojej treści powinna zawierać następujące elementy:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowana (art. 126 § 1 pkt 1 KPC);
2) imiona i nazwiska lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników
(art. 126 § 1 pkt 2 KPC);
3) oznaczenie rodzaju pisma (art. 126 § 1 pkt 3 KPC);
4) w przypadku, gdy jest to konieczne dla rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadcze-
nia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie oraz
wskazanie dowodu na potwierdzenie każdego z tych faktów (art. 126 § 1 pkt 5 KPC);
5) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika (art. 126 § 1
pkt 6 KPC);
6) wymienienie załączników (art. 126 § 1 pkt 7 KPC);
7) sygnaturę akt (art. 126 § 22 pkt 1 KPC);
8) wartość przedmiotu zaskarżenia (art. 1261 § 1 KPC)2.
1
2
D. Wetoszka, Apelacje…, s. 11–12.
Ibidem, s. 12.
13
Rozdział I. Wymagania apelacji w sprawach cywilnych
6.1.1. Oznaczenie sądu, do którego jest skierowana
Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu
okręgowego – sąd apelacyjny (art. 367 § 2 KPC). Zgodnie z art. 369 § 1 KPC, apelację wno-
si się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Autor apelacji musi zatem wskazać w jej
treści sąd właściwy do rozpoznania sprawy w wyższej instancji, jednocześnie wnosząc ją
do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Tym samym, apelację kieruje się do sądu wyż-
szej instancji, który będzie ją merytorycznie rozpoznawał, ale za pośrednictwem sądu
wydającego wyrok.
Przykład:
Sąd Okręgowy w Gdańsku
XVI Wydział Cywilny Odwoławczy
za pośrednictwem
Sądu Rejonowego w Sopocie
I Wydział Cywilny
ul. 1 Maja 10
81–828 Sopot
Brak oznaczenia sądu odwoławczego stanowi brak formalny apelacji. Przepisy KPC
nie wymagają od autora apelacji dokładnego określenia sądu i wydziału właściwego
do rozpoznania sprawy w II instancji. Wydział ten zostaje oznaczony poprzez podanie
sygnatury akt sprawy, w której wnoszona jest apelacja1.
Przykład:
Sąd Okręgowy w Krakowie
ul. Przy Rondzie 7
31–547 Kraków
za pośrednictwem
Sądu Rejonowego w Wadowicach
I Wydział Cywilny
ul. Żwirki i Wigury 9
34–100 Wadowice
Przykład:
Sąd Okręgowy w Poznaniu
XV Wydział Cywilny Odwoławczy
za pośrednictwem
Sądu Rejonowego w Gostyniu
I Wydział Cywilny
ul. Sądowa 1
63–800 Gostyń
1
M. Manowska, Apelacja…, s. 36.
14
6. Wymogi formalne apelacji
Artykuł 369 § 1 i 11 KPC reguluje termin wniesienia apelacji do sądu, który wydał
zaskarżony wyrok. Zgodnie z art. 369 § 3 KPC, termin ten będzie także zachowany, je-
żeli przed jego upływem strona wniosła apelację do sądu II instancji. Wniesienie ape-
lacji następuje przez złożenie jej w biurze podawczym właściwego sądu lub nadanie jej
w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego (art. 165 § 2 KPC). W pierwszym
przypadku decyduje prezentata biura podawczego, w drugim, dowód nadania przesył-
ki pocztowej. Wobec tego, że prezentata jest umieszczana na wszystkich wpływających
do sądu pismach procesowych, powinna zawierać określenie sposobu wniesienia pisma
– czy doszło do złożenia pisma bezpośrednio w sądzie, czy też zostało nadane w urzędzie
pocztowym (post. SN z 16.7.2008 r., II CZ 42/08, Legalis).
6.1.2. Oznaczenie stron
Apelacja jak każde pismo procesowe powinna zawierać oznaczenie stron postępowa-
nia – imiona i nazwiska lub nazwę w przypadku osoby prawnej. Brak jest obowiązku
wskazywania miejsca zamieszkania lub siedziby stron zgodnie z art. 126 § 2 pkt 1 KPC,
gdyż apelacja jest kolejnym pismem procesowym w toczącej się sprawie. W przypad-
ku osób prawnych warto jednak uzupełnić oznaczenie stron poprzez podanie miej-
scowości, w której siedzibę ma osoba prawna. Jeśli strona była reprezentowana przed
sądem I instancji przez profesjonalnego pełnomocnika lub przedstawiciela ustawo-
wego albo apelację wnosi jedna z tych osób, należy wskazać ich dane personalne. Brak
zaś jest potrzeby wskazywania numeru PESEL czy numeru KRS, które powód oznacza
w pozwie.
6.1.3. Sygnatura akt
Jak już wspomniano wyżej apelację można wnieść jedynie od wyroku istniejącego. Po-
nadto, wyrok ten powinien być dostatecznie zindywidualizowany poprzez wskazanie
sądu, który go wydał, daty wydania oraz sygnatury akt sądu I instancji. Sygnatura akt
składa się z cyfry rzymskiej oznaczającej wydział, a jeżeli wydział dzieli się na sekcje –
również z cyfry arabskiej oznaczającej sekcję, oznaczenia repertorium lub wykazu, nu-
meru porządkowego, pod którym sprawa jest wpisana do odpowiedniej księgi oraz – po
znaku łamania – dwóch ostatnich cyfr roku, w którym akta zostały założone1. W apelacji
można wskazać, że oznaczona sygnatura jest sygnaturą sądu I instancji. Nie jest to wy-
magane przez przepisy KPC, ale niewątpliwie ułatwi pracę sekretariatom. Pamiętać nale-
ży, że sygnatura akt determinuje wydział sądu odwoławczego, do którego kierowana jest
apelacja2.
1 Zob. § 38 ust. 1 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z 19.6.2019 r. w sprawie organizacji i zakresu
działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej (Dz.Urz. MS z 2019 r.
poz. 138).
2
D. Wetoszka, Apelacje…, s. 18.
15
Rozdział I. Wymagania apelacji w sprawach cywilnych
6.1.4. Wartość przedmiotu zaskarżenia
W sprawach majątkowych należy określić w apelacji wartość przedmiotu zaskarżenia.
W sprawach, w których wyrok zaskarżono w całości wartość ta – co do zasady – odpo-
wiada wartości przedmiotu sporu. Wyjątkiem jest sytuacja, w której powód rozszerzył
powództwo lub gdy sąd orzekł ponad żądanie (art. 368 § 2 KPC). Wówczas wartość przed-
miotu sporu można oznaczyć na kwotę wyższą od wartości przedmiotu sporu wskazanej
w pozwie. Zaś w przypadku zaskarżenia wyroku w części, wartość przedmiotu zaskar-
żenia będzie niższa od wartości przedmiotu sporu, a do jej ustalenia zastosowanie będą
miały przepisy art. 19–24 i art. 25 § 1 KPC1.
Również w przypadku gdy powód przed sądem I instancji rozszerzył powództwo o od-
setki od zaległych odsetek (kapitalizacja odsetek), będziemy mieć do czynienia ze zmianą
wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji. Należy jednak pamiętać, że odsetki takie
mogą być jednak wówczas naliczane od sumy takich zaległych odsetek dopiero od mo-
mentu rozszerzenia powództwa, a nie od chwili wniesienia pozwu (por. wyr. SA w Kato-
wicach z 12.2.1992 r., I ACr 31/92, OSA 1992, Nr 7–8, poz. 62).
Zakresem zaskarżenia mogą być także objęte wyłącznie odsetki od roszczenia głów-
nego rozpoznanego przez sąd I instancji. Jednakże odsetki jako roszczenie akcesoryjne
nie mogą być wliczone do wartości przedmiotu zaskarżenia, jeżeli nadal dochodzone
są obok roszczenia głównego, tj. jeśli żądanie pozwu było sformułowane jako żądanie
roszczenia głównego wraz z odsetkami i w takim też kształcie stały się przedmiotem
zaskarżenia2.
Jeśli strona nie wskaże w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia, przewodniczący
wezwie ją do uzupełnienia pisma w terminie tygodniowym pod rygorem odrzucenia ape-
lacji w trybie art. 373 KPC.
Wartość przedmiotu zaskarżenia podaje się w złotych, zaokrąglając w górę do pełnego
złotego (art. 1261 § 3 KPC). Nawet jeśli strona dochodzi roszczenia określonego w walu-
cie obcej, ma obowiązek wskazania wartości przedmiotu sporu/zaskarżenia w złotych na
dzień wniesienia pisma3.
Pamiętać należy o praktycznym aspekcie określenia wartości przedmiotu zaskarżenia,
a mianowicie – podstawy do określenia wysokości opłaty od apelacji (art. 13 KSCU).
Wartością przedmiotu zaskarżenia wyroku wstępnego jest wartość przedmiotu sporu4.
Natomiast, jeżeli w apelacji, skardze kasacyjnej bądź skardze o stwierdzenie niezgodno-
ści z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego kwestionuje się rozstrzygnięcie o po-
wództwie głównym i powództwie wzajemnym, to wartość przedmiotu zaskarżenia ustala
się osobno dla każdego z tych powództw5.
1
2
3
4
5
E. Marszałkowska-Krześ (red.), Kodeks…, komentarz do art. 368, uw. 35.
M. Manowska, Apelacja…, s. 23.
Zob. wyr. SN z 18.5.1984 r., I CR 121/84, Legalis.
Zob. post. SN: z 13.8.1970 r., II CZ 103/70, Legalis oraz z 2.6.1997 r., I PKN 192/97, Legalis.
Zob. post. SN z 15.5.2007 r., V CZ 35/07, Legalis.
16
Pobierz darmowy fragment (pdf)
