Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00310 005649 13067881 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Badania nad embrionami ludzkimi w świetle etyki i prawa - ebook/pdf
Badania nad embrionami ludzkimi w świetle etyki i prawa - ebook/pdf
Autor: , , Liczba stron:
Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-235-3145-6 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> filozofia
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Współczesne nauki medyczne i przyrodnicze posiadają ogromne możliwości ingerencji w rozwój zygoty, embrionu i płodu ludzkiego. Społeczne oceny takich praktyk dalekie są od zgodności, a regulacja prawna budzi wiele zastrzeżeń.
Prezentowana książka zajmuje się problemami badań nad embrionami ludzkimi z trzech perspektyw. Część autorów skupia się na języku dyskusji bioetycznych, komentując najczęściej używane pojęcia w świetle dorobku nauk przyrodniczych i medycznych, antropologii, a także nauk społecznych i prawnych. Inni autorzy rozwijają zagadnienia filozoficzne i etyczne, aby móc uzasadniać określone rozstrzygnięcia bioetyczne. Prezentowane są przy tym stanowiska wspierające oraz krytyczne. Trzecia grupa wypowiedzi odnosi się wprost do współczesnej praktyki prawa międzynarodowego oraz do konkretnych doświadczeń związanych z badaniami nad ludzkimi embrionami.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Wprowadzenie Nie ma wątpliwości, że do najważniejszych problemów, przed którymi sta- ją współczesne nauki prawne oraz filozofia, należą kwestie bioetyczne. Do- tyczą one życia człowieka w jego różnych fazach, jak również zasad i granic stosowania technik medycznych oraz eksperymentów biologicznych włącznie z tymi, które zakładają wykorzystanie ludzkich embrionów. Działania takie są podejmowane coraz częściej. Dlatego próbujemy formułować kryteria rozpo- znawania początków życia ludzkiego, a także uzgodnić zasady jego prawnej i moralnej ochrony. gdy przechodzimy do bardziej konkretnych problemów, pytamy między innymi, czy embrionowi ludzkiemu przysługuje godność oso- by od samego początku, czy też nabywa on takiego statusu w  późniejszym stadium rozwoju, choćby po kilku dniach. Rozstrzygnięcie tej kwestii ma fun- damentalne znaczenie dla innych pytań i wątpliwości z zakresu bioetyki, które wynikają z praktyki aktualnie prowadzonych laboratoryjnych badań w zakre- sie medycyny, a także biologii. Są to bowiem dziedziny, w których techniczne możliwości interwencji w różne etapy rozwoju na poziomie zygoty, embrionu i płodu daleko wykraczają poza świat naszych wyobrażeń, opartych na opo- wieściach o golemie czy Frankensteinie. Wydaje się więc, że prawne i moralne uporządkowanie takich działań jest konieczne. Nie musimy dodawać, że jest to zadanie niezwykle trudne i skomplikowane. Materia przedmiotu wymaga wyjaśnień, które byłyby możliwe do zaakceptowania dla nauk przyrodniczych, przekonywające dla filozofii i teorii prawa, a także możliwie jasne dla prawo- dawców. oczywiście pytania o status embrionów nie są jedynymi w dziedzinie bio- etyki. W praktyce współczesnej biologii i medycyny pojawiają się zagadnienia, które domagają się głębszego namysłu nad ludzką kondycją – jej przygodno- ścią, osobową autonomią, psychofizyczną złożonością itp. Wymagają one nie tylko głębszego rozumienia, kim jest człowiek, ale przede wszystkim zmiany 8 Wprowadzenie perspektywy poznawczej, przejścia od badań partykularnych do refleksji uni- wersalnej. ze względu na te pytania trudno przecenić wagę problematyki bioetycznej, analizowanej zarówno z punktu widzenia nauk przyrodniczych i medycznych, jak i norm moralnych oraz regulacji prawnych. Dodajmy też, że od kilkuna- stu lat omawiane zagadnienia stanowią przedmiot dyskusji publicznych, pro- wadzonych najczęściej przy okazji wydarzeń poruszających opinię społeczną. W  rezultacie problematyka ta pojawia się w  środkach masowego przekazu w postaci sporów, deklaracji światopoglądowych lub ideowych, które nie tyle prowadzą do wspólnego namysłu nad istotą i ramami czasowymi życia ludz- kiego, ile utwierdzają podziały i konflikty oraz rozpowszechniają fałszywe ste- reotypy. Na tle tego stanu rzeczy wspólna inicjatywa zorganizowania naukowej interdyscyplinarnej konferencji pt. „Badania z wykorzystaniem ludzkich em- brionów jako problem etyczny i  prawny”, podjęta w  2009 roku przez dwa warszawskie środowiska uniwersyteckie, była wydarzeniem niezwykłym i god- nym zapamiętania. Konferencja została przygotowana w głównej mierze przez studentów, skupionych w kilku organizacjach: Kole Młodych przy Sekcji Pol- skiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej (IVR), Kole Naukowym Studentów Filozofii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Kole Naukowym etyki w  Nauce Uniwersytetu Warszawskie- go oraz Kole Naukowym Filozofii Prawa i  Filozofii Społecznej działającym na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. opiekuna- mi studentów byli niżej podpisani, a patronami honorowymi przedsięwzięcia: Dziekan Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej Uniwersytetu Kardynała Stefa- na Wyszyńskiego ks. prof. dr hab. Jan Krokos oraz Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego prof. dr hab. Krzysztof Rączka. organizacją konferencji oraz pomocą w pracach redakcyjnych nad książką po- wstałą w rezultacie konferencji zajmowała się Paulina Smulska (Uniwersytet Warszawski). Warto wreszcie podkreślić, że w  spotkaniu filozofów, etyków, prawników i  biologów, które miało miejsce 12 i  13 grudnia 2009 r., wzięli udział przedstawiciele nie tylko odrębnych dyscyplin naukowych, ale także różnych generacji uczonych, wśród których nie brakowało młodych badaczy. Wynikiem dyskusji w trakcie konferencji, a także efektem badań prowadzo- nych w późniejszym czasie przez jej uczestników jest obecna książka – praca zbiorowa. Możemy wskazać trzy cele, jakie towarzyszyły redaktorom książki i autorom poszczególnych artykułów. Pierwszy polega na przeniesieniu pytań i kwestii spornych, obecnych w dyskusjach publicznych, na forum debaty na- ukowej z jej jasno określonymi procedurami językowymi i metodologicznymi. Drugim celem książki jest analiza pojęć i kryteriów ocen, a także interpretacja nurtów i stanowisk filozoficznych, prawnych oraz biologicznych, zajmujących się problemami bioetycznymi. Mogą one bowiem uzasadniać określone roz- strzygnięcia, a  także pozwalają lepiej zrozumieć wagę etycznego i  prawnego Wprowadzenie 9 aspektu statusu embrionu ludzkiego. trzecim wreszcie celem przyjętym przez autorów książki jest wypracowanie wspólnych form dyskusji naukowej biolo- gów, prawników i etyków, ogniskującej się wokół zagadnień bioetycznych. Szukając odpowiedzi na pytania bioetyczne, wyodrębniono najważniejsze problemy, odnoszące się m.in. do początków życia osobowego i ich znaczenia etycznego oraz prawnego. Należało przy tym wskazać te wątki, które w danej dyscyplinie naukowej stanowią podstawowe przesłanki do refleksji nad pyta- niem: od kiedy człowiek w swoim biologicznym rozwoju jest osobą, a także dlaczego twierdzimy, że przysługują mu odpowiednie prawa. Wyprowadzone z różnych nauk przesłanki i argumenty prowadziły do sformułowania odręb- nych twierdzeń i wniosków. oznaczało to polaryzację stanowisk, ale umożliwi- ło także zrozumienie, jakie drogi do nich prowadzą i jakie są ich źródła. Próby całościowej analizy problematyki początków życia z uwzględnieniem odpowiedniej argumentacji dokonano przede wszystkim w czterech tekstach: filozofa – ks. prof. Jana Krokosa, teologa – ks. prof. Andrzeja Muszali, a tak- że biologa – prof. Piotra P. Stępnia, oraz prawnika i filozofa zarazem – prof. Wojciecha załuskiego. Ich wypowiedzi stanowią nie tylko wprowadzenie do dyskusji, ale pokazują także, jak można rozważać kwestie bioetyczne w obrębie różnych nauk oraz uzasadniać prezentowane stanowiska. Celem pierwszego z wymienionych tekstów jest wskazanie znaczenia, jakie ma odpowiedź na pytanie: „od kiedy ja – człowiek – istnieję?” z perspekty- wy metafizyki. Ks. prof. Jan Krokos (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyń- skiego) zastanawia się, jakie konstytutywne cechy przysługują istniejącemu człowiekowi, które jednocześnie pozwalałyby przyjąć, że „terminy, charaktery- styczne dla embriologii […], są nazwami rozwoju osobniczego”. W ten sposób dociekamy, w  jaki sposób badania naukowe stają się wiążące dla metafizyki zarówno w zakresie procedur, jak i pierwotnych pytań. Drugi artykuł, autorstwa ks. prof. Andrzeja Muszali (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II), wskazuje źródła, znaczenie i  konsekwencje głównych stano- wisk, jakie występują na gruncie bioetyki. Lektura tego tekstu daje asumpt do refleksji nad tym, jakie racje stoją za określonymi twierdzeniami i ich etyczny- mi interpretacjami oraz co z nich praktycznie wynika. trzeci ważny głos w dyskusji należy do prof. Piotra P. Stępnia (Uniwersytet Warszawski), biologa. W swojej zwięzłej wypowiedzi autor stara się odnieść do najbardziej spornych kwestii związanych z  przedmiotem konferencji. Przed- stawiając najnowsze osiągnięcia w dziedzinie genetyki i embriologii ekspery- mentalnej, prof. Stępień stanowczo odrzuca wszelkie argumenty dowodzące osobowego statusu ludzkiego embrionu w jego wczesnych stadiach rozwoju. ten sposób myślenia staje się swoistą antytezą, a może wyzwaniem, dla reflek- sji filozoficznej i teologicznej. oba punkty widzenia dopełnia artykuł dr. hab. Wojciecha załuskiego (Uniwersytet Jagielloński), który zastanawia się nad tym, pod jakimi wa- runkami odpowiedzi na pytanie „od kiedy człowiek jest osobą?” mogą być 10 Wprowadzenie uprawomocnione na podstawie biologicznej, psychologicznej i  ontologicznej koncepcji osoby. Wskazuje przy tym, dlaczego nauki biologiczne mogą podwa- żać tradycyjne sposoby rozumienia osoby ludzkiej, ale jednocześnie podkreśla, że nie musi to prowadzić do odrzucenia pojęcia osoby. Realizując drugi cel konferencji, niektórzy autorzy skupili się z  kolei na analizie pojęć i kryteriów ocen, a także interpretacji nurtów i stanowisk filozo- ficznych, prawnych oraz biologicznych, które uzasadniają określone rozstrzyg- nięcia. W niektórych tekstach (prof. Marioli Flis i prof. Romana tokarczyka) sformułowano własne propozycje teoretycznego ujęcia tych zagadnień, odrębne od powszechnie przyjętych koncepcji i założeń. Prof. Mariola Flis (Uniwersytet Jagielloński) przeciwstawia personalistycznej koncepcji moralności współczes- ny model etyki dyskursu, biorąc pod uwagę nowożytne i współczesne przemia- ny w  myśleniu moralnym i  towarzyszących im standardach. Podobnie prof. Roman tokarczyk (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej) poszukuje współ- czesnego, naukowego modelu refleksji, który utożsamia z biojurysprudencją. Integracyjny cel tak zakreślonej nowej dyscypliny nauk społecznych zmienia nie tylko położenie poszczególnych gałęzi nauki wobec siebie, ale pokazuje także nowe źródła refleksji i możliwe rozumienie bioetyki. z kolei prof. tomasz Stawecki (Uniwersytet Warszawski) koncentruje swo- je przemyślenia na aspekcie prawnym kwestii bioetycznych. Poszukując związ- ków między prawem i moralnością, autor stara się wskazać, na czym polega specyfika prawa i zawodu prawnika oraz w jaki sposób prawnicy identyfikują prawo wobec innych systemów norm. W tym zakresie kluczowe znaczenie ma idea względnej autonomii prawa. Nie polega ona na przyjęciu skrajnego relaty- wizmu etycznego ani przekonania o czystej konwencjonalności prawa. Neguje też myślenie o prawie w kategoriach instrumentu realizacji naszych przekonań moralnych. Autor tego tekstu proponuje, aby za punkt wyjścia w kwestiach bioetycznych przyjąć perspektywę dyskursu i poszukiwania etycznego „wspól- nego mianownika”, a nie postawy „jedynie słusznych poglądów”. W grupie artykułów poświęconych poszczególnym stanowiskom bioetycz- nym można wyróżnić dwa bloki. Pierwszy dotyczy problemów związanych z filozoficznymi i etycznymi rozważaniami na temat godności osobowej. za- gadnienie to obejmuje nie tylko wiele kwestii filozoficznych, ale ma również swój wymiar prawny w postaci dokumentów międzynarodowych, na których opierają się współczesne demokracje, począwszy od Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r. i Paktów Praw Człowieka z 1966 r. W tekstach prof. ewy Podrez (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), ks. prof. Ryszar- da Monia (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), ks. prof. Pawła Ma- zanki (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) oraz mgr. Piotra Blusa (Uniwersytet Warszawski) rozwinięte zostały różne aspekty godności osobowej i kategorie moralne, z którymi godność jest podwójnie związana jako norma i zasada etyczna oraz podstawa ludzkiej autonomii i wolności. Pojęcie godno- ści nabiera różnych znaczeń i  konotacji, a  tym samym wymaga wyjaśnienia Wprowadzenie 11 z uwzględnieniem zmian, jakim podlega. W każdej etycznej dyskusji na temat początków życia ludzkiego pojawia się kryterium godności, które pełni po- dwójną rolę: aksjologiczną i normatywną. W trzech wskazanych wyżej arty- kułach pojęcie godności jest omawiane pod kątem zmian jego znaczenia (prof. ewa Podrez), związków z autonomią i wolnością osobową (ks. prof. Ryszard Moń), a także roli w refleksji etycznej Karola Wojtyły (ks. prof. Paweł Mazan- ka). Wszystkie te teksty mogą stanowić podstawę dla zrozumienia sensu i roli pojęcia godności we współczesnej bioetyce. Drugi z wyodrębnionych bloków obejmuje kilka tekstów, w których podej- mowane są zagadnienia szczegółowe o teoretycznym lub praktycznym profilu. Niektóre z artykułów odnoszą się do konkretnych problemów i opowiadają się za jakimś jednoznacznym rozstrzygnięciem. towarzyszą im praktyczne postu- laty, oceny czy teoretyczne wnioski natury bardziej ogólnej. Są to przemyśle- nia, które, chociaż zawarte w części III książki, uzupełniają rozważania o cha- rakterze podstawowym, czy to w sensie filozoficznym, czy metodologicznym. taki właśnie sens ma wypowiedź Jakuba Nikodema (Uniwersytet Warszawski) dotycząca inżynierii genetycznej i  niebezpieczeństwa dehumanizacji, jakim ta sfera badań może podlegać. Na ile niebezpieczeństwa takie są uzasadnio- ne i gdzie mają swoje korzenie? Czy możemy zabezpieczyć się prawnie przed nimi? Czy osobowa autonomia chroni nas przed skutkami trwającej rewolucji biotechnologicznej? odpowiedź na te pytania przynajmniej pośrednio przybli- ża tekst prof. Marka Smolaka (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza), który wskazuje znaczenie autonomii osobowej i jej koniecznych ograniczeń w prak- tycznym rozumowaniu prawniczym. z innej perspektywy problematykę tę kontynuuje dr Paweł Skuczyński (Uniwersytet Warszawski), próbując określić, co wyznacza postawę prawnika wobec zagadnień bioetycznych i jakie procedury interpretacyjne mają szcze- gólne zastosowanie przy rozstrzyganiu kwestii bioetycznych. Warto też zasta- nowić się, jaki jest stosunek etyki lekarskiej do ludzkich embrionów, jakie ba- dania i eksperymenty są na tym polu dopuszczalne, a jakie nie i dlaczego. Mgr Paulina Smulska (Uniwersytet Warszawski), zajmując się tymi zagadnieniami, wskazuje różne interpretacje, założenia i normy, jakie obowiązują w etyce lekar- skiej, ich wpływ na kształt regulacji prawnych i przyjęte standardy, akcentując przy tym również konsekwencje praktyczne. te i inne fakty pokazują, że nasz stosunek do rewolucji biotechnologicznej pod względem prawnym i etycznym jest zróżnicowany. Wreszcie inne z powtarzających się pytań, które pojawiają się w wielu konferencyjnych wystąpieniach, nawiązują do poszukiwania jakie- goś źródłowego, pierwotnego porządku moralnego. W tym też kierunku zmie- rzają rozważania mgr. Marcina Romanowicza (Uniwersytet Warszawski), który w prawach naturalnych znajduje takie podstawowe normy ludzkiego działania. Dwa ostatnie artykuły z omawianego bloku odnoszą się wprost do aplikacji norm bioetycznych. Dr Leszek Bosek (Uniwersytet Warszawski) zajmuje się analizą europejskiej Konwencji Bioetycznej i na tej podstawie wskazuje normy, 12 Wprowadzenie jakie przyjmuje się za obowiązujące w badaniach prowadzonych na embrionie ludzkim. Równie ciekawy i pouczający jest artykuł dr tatiany Chauvin (Uni- wersytet Warszawski) i mgr. Philippe’a Chauvina (Uniwersytet Warszawski), w którym opisano francuskie doświadczenia związane z badaniami nad em- brionami ludzkimi. Autorzy komentują konkretne przepisy i ich zastosowanie w praktyce. Do ważnych wniosków referenci i uczestnicy konferencji doszli, rozważa- jąc możliwości wypracowania wspólnych form dyskusji naukowej biologów, prawników i etyków. z tej perspektywy znaczące wydaje się stwierdzenie ks. prof. Jana Krokosa, że „odpowiedź na pytanie o początek osobniczego życia człowieka wymaga […] współdziałania biologii, która przynosi materiał empi- ryczny, i filozofii, która powinna go poddać krytycznej analizie, określając sta- tus empiryczny twierdzeń biologicznych, i odsłonić ukrytą w nich ontologię”. Stanowisko takie nie pozostaje przy tym w sprzeczności z opinią prof. Piotra P. Stępnia, który zaznacza, że „należy zapomnieć o kategoriach «momentu po- częcia», czyli chwili uzyskania statusu osoby. W świetle przedstawionych wyżej badań naukowych takie kategorie utraciły swoją ważność […]. W szczególno- ści należy unikać narzucania ogółowi społeczeństwa restryktywnych poglądów jednej opcji światopoglądowej”. z pewnością określony światopogląd nie może być wyłączną podstawą rozstrzygania kwestii bioetycznych, podobnie jak bio- logia czy filozofia rozpatrywane osobno nie są w stanie sformułować racjonal- nej teorii o początkach osobowego życia. Może właśnie tutaj otwiera się pole otwartego dyskursu, którego rolę podkreśla m.in. prof. Mariola Flis, pisząc, że „sama formalna zasada dyskursu ma charakter normatywny i  jest projekcją pewnej doniosłej moralnie formy współżycia. […]. zgodnie z etyką dyskursu powinność to nałożenie przymusu samemu sobie i samozobowiązanie, które o tyle tylko ma źródło poza podmiotem, że sam podmiot jest w stanie patrzeć na siebie z perspektywy «uogólnionego drugiego», umie się rozdwoić i przez to patrzeć na siebie oczyma abstrakcyjnych innych”. Przedstawiając szerokiemu gronu Czytelników wspomniane wyżej za- gadnienia, autorzy i  redaktorzy niniejszego tomu mają nadzieję, że zebrany i przedstawiony materiał naukowy pozwala nie tylko wskazać najważniejsze dylematy moralne w dziedzinie bioetyki, ale także poddać analizie ich prawną interpretację i naukowe podstawy. W ten sposób z jednej strony rozważania na temat etycznych i prawnych aspektów badań naukowych nad ludzkimi em- brionami obejmują zarówno wymiar teoretyczny, jak i praktyczny. Nie zamy- kają one dalszej dyskusji, ale porządkują jej najważniejsze etyczne i prawne składniki, wiążąc je ze sobą, ale nie utożsamiając. z drugiej strony pozbywamy się wątpliwości co do tego, że kwestie bioetyczne domagają się współpracy bio- logii, filozofii, etyki, teorii prawa i szczegółowych nauk prawnych na wielu po- lach i poziomach. Nie oznacza to przy tym, że uzgodnienie różnych stanowisk jest łatwe ani że stanowiska te nie budzą kontrowersji. Nie ma wszakże innej drogi niż wspólna refleksja, pozwalająca się z takimi wyzwaniami zmierzyć. Wprowadzenie 13 Rozumiejąc społeczną wagę problemów bioetycznych, redaktorzy niniej- szego tomu wyrażają serdeczne podziękowania władzom Wydziału Prawa i Ad- ministracji Uniwersytetu Warszawskiego, Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz Radzie Kół Naukowych Uniwersytetu Warszawskiego za finansowe wsparcie, niezbędne dla wydania książki obejmującej niezwykle wartościowe i inspirujące materiały. Wyrażamy też wdzięczność prof. dr. hab. Markowi Piechowiakowi za wnik- liwą recenzję książki i liczne uwagi przedstawione pod adresem poszczególnych artykułów. ogromną większość uwag Recenzenta autorzy tekstów i redakto- rzy książki uwzględnili, przygotowując do druku poprawione wersje swoich wystąpień konferencyjnych. W kilku przypadkach zachowane jednak zostały pierwotne teksty artykułów lub konkretnych wypowiedzi, gdyż – pomimo ich kontrowersyjności – zdaniem redaktorów książki zasługują one na publiczne zaprezentowanie. W szczególności zdecydowaliśmy się zamieścić w książce ar- tykuł prof. Marioli Flis, mimo że wzbudził on zasadnicze zastrzeżenia Recen- zenta. oddając książkę do druku, dostrzegamy, że mimo kilku lat dyskusji nad problematyką bioetyczną zmiany prawne w  tej dziedzinie są nieznaczne, a i społeczna świadomość możliwych oraz akceptowanych rozwiązań jest wciąż daleka od stanu, jaki byłby adekwatną odpowiedzią na wyzwania techniczne, polityczne i cywilizacyjne. Ewa Podrez Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Tomasz Stawecki Uniwersytet Warszawski Warszawa, czerwiec 2012 roku
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Badania nad embrionami ludzkimi w świetle etyki i prawa
Autor: , ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: