Monografia Bezpieczeństwo ekonomiczne. Wyzwania dla zarządzania państwem to udana próba wieloaspektowego podejścia do tytułowego zagadnienia. Bezpieczeństwo ekonomiczne rozpatrywane jest na gruncie różnych dyscyplin naukowych. Przede wszystkim jest to ekonomia, ale także prawo, politologia i nauki o zarządzaniu. Dotyczy ona ekonomii i mechanizmu rynkowego w świetle kryzysu finansowego, percepcji bezpieczeństwa ekonomicznego oraz wyzwań stojących przed zarządzaniem tym bezpieczeństwem; następnie zagrożeń i konsekwencji globalnego kryzysu finansowego i związanego z tym zarządzania stabilnością rynku finansowego, europejskiej optymalizacji rozwoju gospodarczego oraz współzależności, jakie występują pomiędzy prowadzoną polityką zagraniczną oraz gospodarką nieoficjalną a bezpieczeństwem ekonomicznym. Ponadto omawia prawne uwarunkowania bezpieczeństwa ekonomicznego, w tym zmiany podatków i ich pobór, a także ubezpieczenia społeczne w kontekście bezpieczeństwa socjalnego obywateli.
Prof. dr hab. Barbara Kożuch
Darmowy fragment publikacji:
Wprowadzenie
Piętą achillesową wszystkich demokracji jest strach o podłożu
ekonomicznym.
Albert Einstein
Globalny kryzys finansowy ujawniony pod koniec pierwszej dekady
XXI wieku obnażył niedostosowany do pojawiających się zagrożeń
model funkcjonowania państw. Wywołał ożywioną dyskusję w za-
kresie działania rynków finansowych i ich wpływu na gospodarkę
międzynarodową. Odsłonił postępującą dewaluację systemu norm
społecznych – tych prawnych, a może przede wszystkim związanych
z normami moralnymi, jak zaufanie, sprawiedliwość, godność czy
prywatność. Wyzwolił tym samym konieczność ponownego przemy-
ślenia roli i funkcji państwa w gospodarce, a zwłaszcza efektywność
funkcjonujących w jego ramach instytucji.
Pomimo że wstępne fale kryzysu zostały odparte, nic już nie bę-
dzie takie samo w gospodarce międzynarodowej i całym ładzie spo-
łecznym jak przed kryzysem. Wiele państw, jak chociażby Grecja,
Włochy, Portugalia, Islandia czy Irlandia znalazło się na skraju bank-
ructwa, a raczej same sobie zgotowały los kraju dependencyjnego od
wierzycieli. Ratunkiem w tej sytuacji nie jest eliminacja zobowiązań
wewnętrznych w postaci pakietów socjalnych, inwestycji czy kosz-
tów funkcjonowania administracji danego kraju. Jest to zazwyczaj
jeden z warunków koniecznych do spełnienia. To wierzyciel usta-
la termin spłaty zobowiązań czy rozłożenie rat odsetkowych, a i to
uzależnia od przeprowadzenia reform systemowych i przekształ-
ceń własnościowych, zazwyczaj pod nadzorem Międzynarodowego
Funduszu Walutowego. Państwo bankrut zmuszone do pozyskania
podstawowego kapitału niezbędnego do spłaty warunkowych rat
zadłużenia jest zobligowane sprzedawać najcenniejsze lub wszystkie
12
Wprowadzenie
zasoby, w dodatku za cenę, jaką może zaoferować w danym momen-
cie kupujący. Wartość ta w najmniejszym stopniu z reguły nie od-
powiada wycenie zaktualizowanej wartości przyszłych oczekiwanych
wolnych strumieni finansowych. Po prostu państwo wyprzedaje się
wówczas za bezcen.
Większość tych zabiegów próbuje się nazywać restrukturyzacją
długów, co w samej nazwie zawiera błędne konotacje i może wywo-
ływać przeświadczenie społeczne o bezwarunkowym umorzeniu czę-
ści długów. W istocie jest to poważna terapia szokowa, która może
pozbawić tysiące ludzi miejsc pracy przy jednoczesnym braku zapew-
nienia podstawowego poziomu zabezpieczenia społecznego.
Pomimo że Eduardo Borensztein oraz Ugo Pianizza w opubli-
kowanym w październiku 2008 roku artykule badawczym Między-
narodowego Funduszu Walutowego The Cost of Sovereign Default
zidentyfikowali w latach 1824–2004 blisko 257 przypadków ban-
kructw krajów, to wciąż nie wiadomo, jakie skutki miałoby formalne
ogłoszenie upadłości kraju, w którym wierzyciele poddaliby dłużnika
egzekucji uniwersalnej ze wszystkich składników jego majątku jed-
nocześnie. W dodatku nie na zasadzie wspólnego konsensusu, lecz
siłowo narzuconego tytułu wykonawczego. Czarnych scenariuszy
można w tym wypadku rozpatrywać wiele, jednakże nie jest pewne,
czy w przyszłości nie zostaną one wprowadzone w życie.
Kryzys finansowy ujawnił, jak nikłe jest bezpieczeństwo ekono-
miczne nie tylko państw, ale milionów gospodarstw domowych. Jak
dużą siłę ma współczesny pieniądz, sztucznie kreowany i często cał-
kowicie oderwany od realnej gospodarki, oraz jak dawny ład spo-
łeczno-gospodarczy ulega w wielu miejscach patologicznej erozji.
Powstają nowe kierunki studiów oraz studia podyplomowe
z zakresu zarządzania bezpieczeństwem ekonomicznym, które w tre-
ściach kształcenia zawierają duże rozbieżności co do przedmiotu po-
znania, a przyszła rzeczywistość może coraz wyraźniej domagać się
od nauki interdyscyplinarnych studiów i predykcji bezpieczeństwa
ekonomicznego. Być może jest to czas, w którym obok nauczania na
przykład ekonomii czy zarządzania większą uwagę należy zwracać na
poprawność rozumowania wynikającą z prawdziwych aksjomatów
i reguł logiki, przy założeniu ciągłego braku pewności oraz antycy-
powaniu przyszłości. Zbyt często nawet dobrze wykształcone osoby
zdają się zapominać, czym jest samodzielne myślenie, a proces po-
znawczy opierający się na wnioskowaniu i skojarzeniach zastępują
autorytarną opinią medialnego celebryty publicystycznego, nauko-
Wprowadzenie
13
wego bądź politycznego. Zapominają jednak, że duża część tych osób
posługuje się subiektywizmem i jest znana głównie z racji częstego
pojawiania się w mediach.
Wszystko to było przyczynkiem do opracowania książki, w któ-
rej przedstawiono, czym jest, może lub powinno być bezpieczeństwo
ekonomiczne, rozpatrywane na gruncie przede wszystkim ekonomii,
jak również nauk o zarządzaniu, prawa czy politologii.
To właśnie wiedza ekonomiczna stanowi podstawę do usprawnia-
nia zarządzania państwem i rzutuje na cały wymiar bezpieczeństwa
ekonomicznego. Umożliwia tym samym świadome, a nie przypadko-
we operowanie podstawowymi funkcjami zarządzania – jak plano-
wanie, organizowanie, kierowanie czy kontrola – zwiększając szanse
zarządzających na podejmowanie optymalnych decyzji. W zestawie-
niu z innymi dyscyplinami naukowymi tworzy bardzo złożony sys-
tem, który pozwala wykazać liczne związki i zależności między jed-
nym podsystemem a drugim czy otoczeniem zewnętrznym, a także
zrównoważyć interes ekonomiczny państwa z oczekiwaniami spo-
łecznymi jego obywateli.
Opracowana monografia składa się z dziesięciu rozdziałów,
w których zostały przedstawione ważne dla bezpieczeństwa ekono-
micznego kwestie, stanowiące w istocie wyzwania dla zarządzania
państwem.
Rozdział pierwszy jest łącznikiem minionych wieków z tym, co
zakorzenione w ekonomii, wciąż falsyfikowane i współczesne. Zwra-
ca uwagę na potrzebę ciągłego kwestionowania dominujących idei
i wszechstronnej dyskusji metodologicznej w systemie społeczno-
-politycznym, co umożliwia redukcję zagrożeń w całej sferze ekono-
micznej państwa. Szczególnie wyraziście przedstawia instytucjonalną
analizę funkcjonowania państwa i rynku poddanych turbulencjom
kryzysowym. Wskazuje rolę ekonomii i ekonomistów, którzy upra-
wiając poszczególne dyscypliny naukowe w ramach nauk ekono-
micznych, robią to bez dostatecznej współpracy – co przekłada się
na zagrożenie zarządzania związane z fragmentarycznością wyborów
niekompleksowych decyzji w całokształcie działalności gospodarczej
państwa.
W rozdziale drugim zaprezentowano percepcję bezpieczeństwa
ekonomicznego, wskazano nowe możliwości zarówno definiowania
tegoż pojęcia, jak i zarządzania nim. W konsekwencji przedstawio-
no Symetryczną Krzywą Indukcyjną Bezpieczeństwa Ekonomicznego
Państwa. Cennym uzupełnieniem rozdziału jest opisanie doboru kadr
14
Wprowadzenie
na stanowiska kierownicze w państwie, gdyż to ludzie swoimi kom-
petencjami i decyzjami destabilizują lub wzmacniają poziom bezpie-
czeństwa. Wreszcie przedstawiono koncepcję architektury zarządczej
bezpieczeństwa ekonomicznego państwa jako punkt wyjścia do dys-
kusji w zakresie możliwości usprawniania państwa poprzez wymiar
horyzontalny, a nie funkcjonalno-resortowy.
Rozdział trzeci stanowi syntetyczny opis zagrożeń i konsekwencji
płynących z globalnego kryzysu finansowego. Pokazuje nieumiejęt-
nie prowadzony system deregulacji i rozwoju inżynierii finansowej,
który był skutecznym narzędziem rozwoju rynków finansowych – za-
równo tych legalnych, jak i tych działających na granicy prawa. Od-
słania swoiste plagi ekonomiczne, jakie dotknęły wiele społeczeństw
w XXI wieku oraz zagrożenia dla całego systemu bezpieczeństwa
ekonomicznego państw. Wskazuje skutki kryzysu dla gospodarki na-
rodowej, ale co ważniejsze – dostarcza retrospektywną wiedzę eko-
nomiczną, której znajomość może pozwolić na formułowanie bar-
dziej krytycznych i odważnych kryteriów wyboru w podejmowaniu
wiążących decyzji zarządzania państwem.
Zarządzanie stabilnością rynku finansowego na poziomie naro-
dowym i międzynarodowym to temat czwartego rozdziału niniejszej
publikacji. Wskazano w nim miejsce i rolę międzynarodowych ryn-
ków finansowych w transgranicznym przemieszczaniu kapitału oraz
omówiono główne instytucje nadzorcze – również w procesie dosto-
sowawczym do tworzonych regulacji Bazylijskiego Komitetu Nad-
zoru Bankowego (tzw. Bazylea III). Zawarte w rozdziale rozważania
dowodzą, jak łatwo jest wprowadzić pewne rozwiązania zarządcze
na etapie planowania, a jak trudno jest je w całości implementować
do rozwiązań organizacyjno-prawnych danych państw.
W rozdziale piątym zaprezentowano szanse i wyzwania europej-
skiej optymalizacji rozwoju gospodarczego. Przedstawiono nowe roz-
wiązania w zakresie Paktu Stabilności i Wzrostu z innymi działania-
mi podejmowanymi na forum Unii Europejskiej, pokazując potrzebę
wzmocnienia polityk gospodarczych, które zbyt często dobrze wy-
glądają jedynie w sferze programowej i analitycznej, a mogą rozmijać
się z konsekwencją w przestrzeganiu wcześniej sformułowanych za-
sad – nie gwarantując wówczas rozwiązań bezpiecznych i usprawnia-
jących z punktu widzenia ekonomii i gospodarki państwa.
W rozdziale szóstym przedstawiono zagadnienia możliwości kształ-
towania bezpieczeństwa ekonomicznego państwa przez pryzmat po-
lityki zagranicznej – z punktu widzenia globalizacji, ugrupowań in-
Pobierz darmowy fragment (pdf)
