Darmowy fragment publikacji:
Natasza Duraj – Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny
Instytut Logistyki i Informatyki, Katedra Analizy i Strategii Przedsiębiorstwa
90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. nr 37/39
RECENZENT
Andrzej Bujak
REDAKTOR INICJUJĄCY
Beata Koźniewska
REDAKCJA
Monika Wolska-Bryl
SKŁAD I ŁAMANIE
Monika Wolska-Bryl
KOREKTA TECHNICZNA
Anna Sońta
PROJEKT OKŁADKI
Agencja Reklamowa efectoro.pl
Zdjęcie wykorzystane na okładce: © Depositphotos.com/HayDmitriy
Wydrukowano z gotowych materiałów dostarczonych do Wydawnictwa UŁ
© Copyright by Natasza Duraj, Łódź 2020
© Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2020
Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Wydanie I. W.09905.20.0.M
Ark. druk. 8,875
ISBN 978-83-8220-300-4
e-ISBN 978-83-8220-301-1
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
90-131 Łódź, ul. Lindleya 8
www.wydawnictwo.uni.lodz.pl
e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl
tel. 42 665 58 63
Spis treści
Wstęp
Rozdział 1
Pojęcie i istota bezpieczeństwa oraz bezpieczeństwa
ekonomicznego
1.1. Pojęcie bezpieczeństwa
1.2. Klasyfikacja bezpieczeństwa
1.3. Pojęcie bezpieczeństwa ekonomicznego w polskiej literaturze przedmiotu
1.4. Pojęcie bezpieczeństwa ekonomicznego w rosyjskiej literaturze przedmiotu oraz
zasady zabezpieczenia prawnego bezpieczeństwa ekonomicznego
Rozdział 2
Pojęcie i istota przestępstw w sferze gospodarki, unormowanych
w Kodeksie karnym Federacji Rosyjskiej oraz kar za nie grożących
2.1.
2.2.
2.3. Kary przewidziane w Kodeksie karnym Federacji Rosyjskiej za przestępstwa w sferze
Pojęcie i rodzaje przestępstw w sferze gospodarki
Kary określone w Kodeksie karnym Federacji Rosyjskiej
gospodarki
Rozdział 3
Unormowanie przestępstw przeciwko własności – postanowienia
Rozdziału 21 Kodeksu karnego Federacji Rosyjskiej
Rozdział 4
Unormowanie przestępstw w sferze dzialalności gospodarczej
– postanowienia Rozdziału 22 Kodeksu karnego Federacji Rosyj-
skiej
7
9
9
11
17
19
29
29
36
38
45
61
6
Rozdział 5
Unormowanie przestępstw przeciwko interesom służby w orga-
nizacjach komercyjnych i innych organizacjach – postanowienia
Rozdziału 23 Kodeksu karnego Federacji Rosyjskiej
Rozdział 6
Przestępstwa w sferze gospodarczej na tle przestępstw popełnio-
nych na terytorium Federacji Rosyjskiej w latach 2003–2019 oraz
ich sprawcy
Zakończenie
Bibiografia
Spis tabel
113
123
133
135
141
Spis treści Wstęp
Bezpieczeństwo ekonomiczne stanowi obszar zainteresowania wielu środowisk
naukowych i społecznych, będąc zarazem siłą sprawczą rozwoju dyscypliny nauk
o bezpieczeństwie w ramach dziedziny nauk społecznych. Jednym z zagrożeń bez-
pieczeństwa ekonomicznego jest przestępczość w sferze gospodarki, a jej zwalcza-
nie stało się istotnym celem Federacji Rosyjskiej – kraju, zmagającego się od wielu
lat z niezwykle szkodliwym, wręcz destrukcyjnym wpływem przestępczości na ja-
kość życia rosyjskiego społeczeństwa.
Zasięg przestępstw w sferze gospodarczej jest bardzo szeroki. Dotyczą one nie-
malże wszystkich aspektów życia gospodarczego Federacji Rosyjskiej i corocznie
powodują poważne straty o charakterze materialnym i niematerialnym. Pokrzyw-
dzonymi są zazwyczaj osoby fizyczne, niektóre z gałęzi gospodarki, jak również
instytucje państwowe oraz instytucje samorządu terytorialnego.
Zasadniczym celem monografii jest zaprezentowanie problematyki dotyczącej
unormowań prawno-organizacyjnych przestępstw w sferze gospodarki w Federa-
cji Rosyjskiej w aspekcie kształtowania bezpieczeństwa ekonomicznego Rosji.
Praca składa się ze wstępu, sześciu rozdziałów, zakończenia, bibliografii oraz
spisu tabel.
W rozdziale 1, zatytułowanym „Pojęcie i istota bezpieczeństwa oraz bezpie-
czeństwa ekonomicznego”, zaprezentowano pojęcie „bezpieczeństwa” oraz jego
klasyfikację. W rozdziale tym zawarto także pojęcie „bezpieczeństwa ekonomicz-
nego” w polskiej i rosyjskiej literaturze przedmiotu, a także przedstawiono zasady
zabezpieczenia prawnego bezpieczeństwa ekonomicznego Federacji Rosyjskiej.
Rozdział 2, zatytułowany „Pojęcie i istota przestępstw w sferze gospodarki,
unormowanych w Kodeksie karnym Federacji Rosyjskiej oraz kar za nie grożą-
cych”, zawiera informacje dotyczące pojęcia i rodzajów przestępstw w sferze go-
spodarki. W dalszej części tego rozdziału opisane zostały kary unormowane w Ko-
deksie karnym Federacji Rosyjskiej, jak również kary, jakie rosyjski Kodeks karny
przewiduje za popełnione przestępstwa w sferze gospodarki.
8
W rozdziale 3 pt. „Unormowanie przestępstw przeciwko własności – postano-
wienia Rozdziału 21 Kodeksu karnego Federacji Rosyjskiej”, opisane zostały prze-
stępstwa ujęte w art. 158–168 KK FR. Przedmiotem ochrony tychże przestępstw
jest własność, pod którą należy rozumieć mienie ruchome i nieruchome. Dobrem
chronionym przestępstw przeciwko własności jest także posiadanie, przez które
należy rozumieć możliwość władania określoną rzeczą.
Rozdział 4, zatytułowany „Unormowanie przestępstw w sferze działalności go-
spodarczej – postanowienia Rozdziału 22 Kodeksu karnego Federacji Rosyjskiej”,
zawiera opis przestępstw stypizowanych w art. 169–200.5 KK FR. Można określić
je jako czyny umyślne społecznie niebezpieczne (z działania lub zaniechania), któ-
re stanowią czyny umyślne zagrażające bezpieczeństwu ekonomicznemu państwa
lub stwarzające zagrożenie wyrządzenia szkody interesom materialnym jednostki,
społeczeństwa lub państwa.
Rozdział 5 pt. „Unormowanie przestępstw przeciwko interesom służby w or-
ganizacjach komercyjnych i innych organizacjach – postanowienia Rozdziału 23
Kodeksu karnego Federacji Rosyjskiej”, zawiera analizę najmniej licznej grupy
przestępstw w sferze gospodarki, dotyczącej zarówno przekupstwa handlowego,
jak i nadużycia oraz przekroczenia uprawnień.
Rozdział 6, zatytułowany „Przestępstwa w sferze gospodarczej na tle prze-
stępstw popełnionych na terytorium Federacji Rosyjskiej w latach 2003–2019
oraz ich sprawcy”, zawiera informacje dotyczące zarówno przestępstw ogółem, po-
pełnionych w Rosji w badanym okresie, jak i przestępstw w sferze gospodarczej.
W rozdziale tym zawarto także wnioski płynące z analizy liczby ujętych sprawców
przestępstw oraz strat materialnych, spowodowanych popełnionymi przestęp-
stwami w sferze gospodarki. Rozdział 6 bazuje na materiałach zgromadzonych
przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Federacji Rosyjskiej za lata 2003–2019.
Pracę wieńczy zakończenie, w którym zawarto najistotniejsze wnioski, płynące
z analizy przestępstw w sferze gospodarki, popełnionych na terytorium Federacji
Rosyjskiej w latach 2003–2019 oraz analizy aktów prawnych, dotyczących tej ka-
tegorii przestępstw.
Książka powstała z myślą o czytelnikach zainteresowanych rozwijaniem wiedzy
z zakresu bezpieczeństwa ekonomicznego oraz zwalczania przestępstw o charak-
terze gospodarczym, w tym przestępstw w sferze gospodarczej, z jakimi mają do
czynienia na co dzień rosyjskie organy ścigania.
Wstęp Rozdział 1
Pojęcie i istota bezpieczeństwa
oraz bezpieczeństwa
ekonomicznego
1.1. Pojęcie bezpieczeństwa
Z etymologicznego punktu widzenia termin „bezpieczeństwo” wywodzi się z ła-
cińskiego sine curas, równoznacznego z pojęciem securitas, co oznacza stan „bez
pieczy”1. R. Zięba uważa, że termin ten powinien być rozumiany jako stan pewno-
ści, spokoju, zabezpieczenia oraz jego poczucia, oznaczający brak zagrożenia oraz
ochronę przed niebezpieczeństwem2, a J. Potrzeszcz utożsamia go ze spokojem du-
cha, bezpieczeństwem i beztroską3. Rzeczownik securitas pochodzi natomiast od
przymiotnika securus, oznaczającego „beztroski”, „spokojny”, „wesoły”, „pewny”,
„bezpieczny”4.
W literaturze przedmiotu określenia terminu „bezpieczeństwo” mają w więk-
szości jakościowy charakter. Termin ten definiowany jest zarówno jako „wartość”5
J. Tokarski (red.), Słownik wyrazów obcych PWN, PWN, Warszawa 1980, s. 673.
1
2 R. Zięba, Kategoria bezpieczeństwa w nauce o stosunkach międzynarodowych, [w:] D.B. Bobrow,
E. Haliżak, R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schyłku XX wieku,
Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1997, s. 3.
J. Potrzeszcz, Bezpieczeństwo prawne z punktu widzenia filozofii prawa, Wydawnictwo KUL,
Lublin 2013, s. 26.
3
4 M. Plezia (red.), Słownik łacińsko-polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007,
s. 83–84.
5 W. Kitler, Obrona narodowa w wybranych państwach demokratycznych, Wydawnictwo Akade-
mii Obrony Narodowej, Warszawa 2001, s. 39.
10
lub jako „wartość i dobro chronione”6, „potrzeba”7, „stan i proces”8 czy „naczelna
potrzeba człowieka do istnienia”9.
W znaczeniu ogólnospołecznym, bezpieczeństwo – jako pojęcie stosowane
w codziennej rzeczywistości oraz funkcjonowaniu społeczeństw i państw – obej-
muje zabezpieczenie takich potrzeb, jak: istnienie i przetrwanie, pewność, stabil-
ność, tożsamość, niezależność, ochrona, a także poziom i jakość życia10. Bezpie-
czeństwo utożsamiane jest także z gwarantowaną przez konstytucję, instytucje
prawne i przedsięwzięcia praktyczne ochroną i obroną przed wewnętrznymi za-
grożeniami żywotnych interesów państwa, społeczeństwa i obywatela we wszyst-
kich sferach życia społecznego11.
R.B. Woźniak podkreśla, że chcąc zrozumieć istotę bezpieczeństwa, należy
uwzględnić co najmniej dwa czynniki, które ją tworzą. Za pierwszy z nich uznaje
on gwarancję przetrwania określonego podmiotu w stanie nienaruszonym, przy
czym składnik ten stanowi podstawę bezpieczeństwa, dając możliwość fizycznego
istnienia danego podmiotu. Identyfikowany jest on ze stanem polegającym na bra-
ku zagrożeń (brak konfliktów, kryzysów). Należy jednak podkreślić, iż bezpieczeń-
stwo ograniczone tylko do tego komponentu posiada wymiar negatywny. Dlatego
też urzeczywistnienie pełnego bezpieczeństwa, czyli bezpieczeństwa rozumianego
pozytywnie, warunkują możliwości do swobodnego rozwoju danego podmiotu12.
Zdaniem A. Czupryńskiego, bezpieczeństwo powinno być postrzegane jako
aspekt systemu wartości, o który należy zabiegać i pielęgnować go13. Dlatego też
w literaturze przedmiotu z zakresu szeroko rozumianego bezpieczeństwa często
podkreślany jest fakt, że wyjaśniając istotę pojęcia bezpieczeństwa należy mieć na
uwadze przede wszystkim jego związek ze zjawiskiem zagrożenia14.
6 W. Kitler, Transdyscyplinarność badań w naukach o bezpieczeństwie i w naukach o obronności,
[w:] W. Kitler, T. Kośmider (red.), Metodologiczne i dydaktyczne aspekty bezpieczeństwa narodo-
wego, Difin, Warszawa 2015, s. 173.
7 A. Kołodziejczyk, Bezpieczeństwo jako fenomen społeczny: pojęcie bezpieczeństwa, jego inter-
pretacje i odmiany, „Seaculum Christianum: Pismo historyczne” 2007, t. 14, nr 1, s. 228.
8 S. Koziej, Bezpieczeństwo: istota, podstawowe kategorie i historyczna edukacja. Polityczno-stra-
tegiczne aspekty bezpieczeństwa, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2011, II-2011/18, s. 19.
9 W. Pokruszyński, Filozofia bezpieczeństwa, Wydawnictwo SGE, Józefów 2013, s. 12.
10 R. Zięba, Pojęcie i istota bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych, „Sprawy
Międzynarodowe” 1989, nr 10, s. 50.
11 Z. Nowakowski, H. Szafran, R. Szafran, Bezpieczeństwo XXI wieku. Strategie bezpieczeństwa
narodowego Polski i wybranych państw, RS Druk, Rzeszów 2009, s. 110.
12 R.B. Woźniak, Społeczne wymiary bezpieczeństwa wewnętrznego w mieście portowym, „Eduka-
cja Humanistyczna” 2014, nr 1(30), s. 134.
13 A. Czupryński, Bezpieczeństwo w ujęciu teoretycznym, [w:] A. Czupryński, B. Wiśniewski, J. Zbo-
ina (red.), Bezpieczeństwo. Teoria – Badania – Praktyka, Wydawnictwo CNBOP-PIB, Józefów
2015, s. 10.
14 A. Kołodziejczyk, op. cit., s. 230.
Bezpieczeństwo ekonomiczne a przestępstwa gospodarcze… 1.2. Klasyfikacja bezpieczeństwa
11
Poszczególne dziedziny bezpieczeństwa mają swoją strukturę podmiotową (bez-
pieczeństwo jako pewność istnienia i przetrwania), przedmiotową (pewność sta-
nu posiadania i rozwoju) oraz procesualną (zmienność w czasie obiektywnych
i subiektywnych aspektów bezpieczeństwa). Owe wymiary podlegają klasyfikacji
według określonych kryteriów15:
• podmiotowego (bezpieczeństwo regionalne, narodowe oraz bezpieczeństwo
międzynarodowe),
• przedmiotowe (bezpieczeństwo ekonomiczne, polityczne, wojskowe, spo-
łeczne, kulturowe, ideologiczne, ekologiczne, informacyjne),
• przestrzennego (bezpieczeństwo lokalne, subregionalne, regionalne, ponad-
regionalne, globalne),
• czasu (stan bezpieczeństwa i proces bezpieczeństwa),
• sposobu organizowania (bezpieczeństwo indywidualne, unilateralne, hege-
monizm mocarstwowy, izolacjonizm, neutralność, sojusze, kooperacje).
Pierwszy rodzaj bezpieczeństwa według kryterium podmiotowego – bezpie-
czeństwo regionalne – definiowane jest jako ochrona systemu stosunków wzajem-
nych państw regionu przed zagrożeniami destabilizacji sytuacji, kryzysami, kon-
fliktami zbrojnymi i wojnami o charakterze regionalnym16.
Bezpieczeństwo narodowe to bezpieczeństwo konkretnego państwa jako pod-
miotu prawa międzynarodowego publicznego. Na bezpieczeństwo narodowe skła-
dają się obrona obszaru, obywateli oraz nienaruszalność granic państwa. Ponadto
w jego zakres wchodzi ochrona interesów danego państwa, polityki oraz gospo-
darki wewnętrznej i międzynarodowej17.
Bezpieczeństwo międzynarodowe określane jest jako zdolność narodu do
ochrony jego wewnętrznych wartości przed zagrożeniem zewnętrznym. Za pod-
stawowe wartości bezpieczeństwa narodowego państwa E. Cziomer przyjmuje18:
15 R.B. Woźniak, U podstaw socjoglobalistyki. Koncepcje i zagrożenia, Kadruk, Szczecin 2009,
s. 221.
16 B. Chmieliński, Rozważania nad naukami o bezpieczeństwie i bezpieczeństwem społeczności
lokalnych, „Historia i Polityka” 2018, nr 23(30), s. 61–62.
17 K. Łastawski, Pojęcie i główne wyznaczniki bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowe-
go, [w:] W. Fehler (red.), Współczesne bezpieczeństwo, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń
2003, s. 12.
18 E. Cziomer (red.), Zagrożenia i instytucje bezpieczeństwa międzynarodowego, Oficyna Wydaw-
nicza AFM, Kraków 2016, s. 14–15; E. Cziomer, Bezpieczeństwo i współpraca w Europie, [w:]
E. Cziomer, L.W. Zyblikiewicz, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Wydaw-
nictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 154.
Pojęcie i istota bezpieczeństwa... 12
• przetrwanie, pojmowane jako suwerenny byt państwa i narodu w różnych
aspektach,
• integralność terytorialną,
• niezależność polityczną i swobodę działania międzynarodowego oraz
• jakość życia, czyli samodzielny wybór ustroju społeczno-politycznego i sy-
stemu gospodarczego, jak również kształtowania własnej przyszłości na tra-
dycji, kulturze oraz innych wartościach narodowych.
Według kryterium przedmiotowego, bezpieczeństwo dzieli się na bezpieczeń-
stwo ekonomiczne, polityczne, wojskowe, społeczne, kulturowe, ideologiczne,
ekologiczne oraz bezpieczeństwo informatyczne, określane przez niektórych auto-
rów mianem bezpieczeństwa informacyjnego. O bezpieczeństwie ekonomicznym
będzie mowa w dalszej części pracy, natomiast wyjaśnienia wymagają wzmianko-
wane wyżej poszczególne rodzaje bezpieczeństwa.
Bezpieczeństwo polityczne definiowane jest jako stan pewności przetrwania
i rozwoju systemu politycznego danego państwa bądź grupy państw19. Jak pod-
kreśla J. Czaputowicz, bezpieczeństwo polityczne dotyczy zagrożeń dla stabilności
społecznej państw i rządów, czyli suwerenności wewnętrznej, związanej z rzeczy-
wistą kontrolą określonego terytorium przez legalne władze państwa20. Natomiast
S. Zaleski jest zdania, że bezpieczeństwo polityczne związane jest z suwerennym
polem decyzji władzy publicznej we wszystkich istotniejszych sferach życia zbio-
rowego w państwie21, a P. Soroka odnosi to pojęcie do pewności przetrwania oraz
rozwoju systemu politycznego danego państwa lub ugrupowań państw wraz z za-
pewnieniem stabilności społecznej, ustrojowej, wewnętrznej państw (suwerenno-
ści wewnętrznej)22.
Bezpieczeństwo wojskowe, określane także mianem bezpieczeństwa militarne-
go, definiowane jest jako stan uzyskany w rezultacie utrzymywania odpowiednio
zorganizowanych i wyposażonych sił zbrojnych oraz zawartych sojuszów wojsko-
wych, a także posiadania koncepcji strategicznej wykorzystania będących w dys-
pozycji sił, stosownie do zaistniałej sytuacji23. M. Huzarski określa bezpieczeństwo
militarne jako stan uzyskany w rezultacie utrzymywania na wymaganym poziomie
potencjału militarnego oraz zawartych sojuszów wojskowych i umów polityczno-
19 I. Pawlikowska, Bezpieczeństwo jako cel polityki zagranicznej państwa, [w:] R. Zięba (red.),
Wstęp do polityki zagranicznej państwa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2005, s. 62.
20 J. Czaputowicz, Bezpieczeństwo w teoriach stosunków międzynarodowych, [w:] K. Żukrowska,
M. Grącik (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe. Teoria i praktyka, Szkoła Główna Handlowa
w Warszawie, Warszawa 2006, s. 74.
21 S. Zaleski, Strategia jako instrument bezpieczeństwa politycznego państwa, „Doctrina. Studia
społeczno-polityczne” 2009, nr 6, s. 33.
22 P. Soroka, Polistrategia bezpieczeństwa zewnętrznego Polski. Ujęcie normatywne, Towarzystwo
Wiedzy Obronnej, Warszawa 2005, s. 18.
23 J. Kaczmarek, W. Łepkowski, B. Zdrodowski (red.), Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa
narodowego, Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej, Warszawa 2008, s. 21.
Bezpieczeństwo ekonomiczne a przestępstwa gospodarcze… 13
-militarnych, a także posiadania koncepcji strategicznej, operacyjnej i taktycznej
wykorzystania tego potencjału, stosownie do zaistniałej sytuacji i ocenianych za-
grożeń, wymagających użycia siły militarnej24. Do obszaru zainteresowań bezpie-
czeństwa militarnego zalicza on: podstawy normatywne i teoretyczne, zagroże-
nia militarne, aspekt naukowy bezpieczeństwa militarnego, potencjał militarny
i koncepcje strategiczne jego wykorzystania, sojusze militarne, operacje militarne,
operacje reagowania kryzysowego i wsparcia pokoju, jak również prognostyczne
kierunki zmian w bezpieczeństwie militarnym25.
Bezpieczeństwo społeczne – według M. Leszczyńskiego – obejmuje całokształt
działań prawnych i organizacyjnych, realizowanych przed podmioty rządowe (kra-
jowe i międzynarodowe), pozarządowe oraz samych obywateli, które mają na celu
zapewnienie określonego poziomu życia osobom, rodzinom i grupom społecznym
oraz niedopuszczenie ich do marginalizacji oraz wykluczenia społecznego. Chodzi
tu zwłaszcza o zapewnienie pomocy ludziom czasowo lub trwale niezdolnym do
pracy zawodowej, którzy znaleźli się wskutek własnej niezaradności w trudnej sy-
tuacji życiowej lub padli ofiarą niezależnych od nich zdarzeń losowych, takich jak
pożar, powódź czy inne klęski żywiołowe. Istotne znaczenie ma tutaj uwaga o ko-
nieczności wzmocnienia odpowiedzialności obywateli za los własny i los rodzin,
ponieważ walka z marginalizacją i nadrzędna rola państwa w tym procesie nie
może kształtować postaw znanych jako wyuczony syndrom bezradności. Polega
on na stopniowym zatracaniu umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach
życiowych i sięganie po pomoc instytucji pomocy społecznej w sytuacjach do tego
nieuprawnionych. Istotnym elementem bezpieczeństwa społecznego jest tworze-
nie warunków rozwojowych poprzez możliwość aktywnego uczestniczenia w edu-
kacji, kulturze, szeroko rozumianym życiu społecznym26.
Bezpieczeństwo kulturowe w literaturze przedmiotu definiowane jest jako zdol-
ność państwa do ochrony tożsamości kulturowej, dóbr kultury i dziedzictwa naro-
dowego, w warunkach otwarcia na świat, umożliwiających rozwój kultury poprzez
internalizację wartości niesprzecznych z własną tożsamością27. Bezpieczeństwo kul-
turowe w wymiarze narodowym – zdaniem G. Michałowskiej – oznacza warunki,
w których społeczeństwo może utrwalać i pielęgnować wartości decydujące o jego
tożsamości, a jednocześnie swobodnie czerpać z doświadczeń i osiągnięć innych
24 M. Huzarski, Zarządzanie bezpieczeństwem militarnym w ujęciu narodowym i sojuszniczym,
Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej, Warszawa 2008, s. 49.
25 Ibidem, s. 51.
26 M. Leszczyński, Bezpieczeństwo społeczne Polaków wobec wyzwań XXI w. Zarządzanie bezpie-
czeństwem, Difin, Warszawa 2011, s. 58.
27 J. Czaja, Pojęciowe aspekty kulturowe, [w:] K. Jałoszyński, B. Wiśniewski, T. Wojtuszek (red.),
Współczesne postrzeganie bezpieczeństwa, Wyższa Szkoła Administracji w Bielsku-Białej, Biel-
sko-Biała 2007, s. 172–173.
Pojęcie i istota bezpieczeństwa... 14
narodów28. Natomiast W. Kitler jest zdania, że pod pojęciem bezpieczeństwa kultu-
rowego należy rozumieć proces zachodzący w zakresie bezpieczeństwa narodowego,
obejmujący różne środki i działania, których wykorzystanie i realizacja ma na celu
konsolidowanie i kultywowanie wartości, które znacząco wpływają na tożsamość
narodową oraz czerpanie z dokonań innych narodów, przy równoległym zapobie-
ganiu wzrostu znaczenia obcych wpływów, które w znaczny sposób mogą osłabić
integralność wewnętrzną29.
Bezpieczeństwo ideologiczne posiada stosunkowo wąski zakres przedmiotowy
i specyficzny charakter, dlatego też termin ten rzadko pojawia się w literaturze przed-
miotu. Bezpieczeństwo to stanowi element bezpieczeństwa ekonomicznego, po-
litycznego, a także bezpieczeństwa kulturowego. Wynika to – w odniesieniu do
pejoratywnego znaczenia ideologii – ze zmodyfikowanego przez określone grupy
społeczne obrazu rzeczywistości, kształtowanej dla potrzeb interesów tychże grup,
najczęściej w sferze polityki, ekonomii czy religii. Natomiast bezpieczeństwo ideo-
logiczne z punktu widzenia jego pozytywnego charakteru można rozpatrywać
jako dążenie do wypracowania w społeczeństwie wspólnego światopoglądu, który
winien służyć realizacji interesu narodowego30.
Bezpieczeństwo ekologiczne w literaturze przedmiotu definiowane jest w bar-
dzo zróżnicowany sposób. Zdaniem J. Kukułki, pod terminem tym należy rozu-
mieć określoną wartość zdrowego życia gatunku ludzkiego w jego środowisku31,
natomiast R. Paczulski wyraża opinię, że bezpieczeństwo ekologiczne winno być
utożsamiane z ochroną przed zagrożeniami, które wynikają z niedostateczne-
go zharmonizowania rozwoju gospodarczego i rozwoju społecznego z wymoga-
mi ochrony środowiska32. Inną definicję bezpieczeństwa ekologicznego podaje
M. Pietraś, określając ten termin jako taki stan stosunków społecznych, w tym
treści, formy i sposoby organizacji stosunków międzynarodowych, który nie tyl-
ko ogranicza lub eliminuje zagrożenia ekologiczne, ale także promuje pozytywne
działania, które umożliwiają realizację istotnych wartości, niezbędnych dla istnie-
nia i rozwoju narodów oraz państw33.
28 G. Michałowska, Bezpieczeństwo kulturowe w warunkach globalizacji procesów społecznych,
[w:] D. Bobrow, E. Haliżak, R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schył-
ku XX wieku, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1997, s. 132.
29 W. Kitler, Bezpieczeństwo narodowe RP. Podstawowe kategorie – uwarunkowania – system,
Wydawnictwo Akademii Narodowej, Warszawa 2011, s. 53.
30 O. Wasiuta, R. Klepka, R. Kopeć (red.), Vademecum bezpieczeństwa, Instytut Nauk o Bezpie-
czeństwie, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Kraków
2018, s. 104.
31 J. Kukułka, Ekologiczne czynniki bezpieczeństwa, [w:] J. Kukułka (red.), Bezpieczeństwo między-
narodowe w Europie Środkowej po Zimnej Wojnie, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa
1994, s. 108.
32 R. Paczulski, Ochrona środowiska, Branta, Bydgoszcz 2008, s. 75.
33 M. Pietraś, Bezpieczeństwo ekologiczne w Europie, UMCS, Lublin 1996, s. 86.
Bezpieczeństwo ekonomiczne a przestępstwa gospodarcze…
Pobierz darmowy fragment (pdf)
