Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00141 010396 20699308 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Bezpieczeństwo kadrowe Policji na przykładzie przesłanek doboru do służby - ebook/pdf
Bezpieczeństwo kadrowe Policji na przykładzie przesłanek doboru do służby - ebook/pdf
Autor: Liczba stron:
Wydawca: Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7462-463-3 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Praca jest pierwszym opracowaniem, w którym zgodnie z zasadami metodologii podjęto precyzyjnie zdefiniowany problem badawczy obejmujący określony etap postępowania kadrowego, którego celem — jak wyjaśnił sam Autor — było przeprowadzenie diagnozy procesu doboru do Policji oraz określenie jego wpływu na efektywność organizacyjną tej formacji. Praca ma nie tylko wartość poznawczą, ale również utylitarną pozwalającą na dalsze racjonalizowanie postępowania kadrowego, nie tylko w tej formacji. Spostrzeżenia i wnioski Autora mogą, a nawet powinny być więc wykorzystane w formacjach pokrewnych Policji, w których obowiązują zbliżone cele i zasady działalności. Realizacja przez Autora wyżej wskazanego celu badawczego była możliwa dzięki spełnieniu kilku warunków. Na pierwszym miejscu wymieniłbym bardzo szeroką bazę źródłową pracy. Została ona bowiem oparta na rozległej literaturze przedmiotu z kilku dyscyplin naukowych — historii, zarządzania, filozofii, socjologii, nauk prawnych, nauki o bezpieczeństwie; będąc bardziej wnikliwym, można byłoby wymienić jeszcze kilka innych dyscyplin. Co naturalne Autor nie ograniczył się do literatury rodzimej. Drugi znaczący zespół źródeł wykorzystanych w pracy to akty normatywne zarówno o charakterze źródeł prawa powszechnego, jak i różnego rodzaju uregulować wewnętrznych. I w tym wypadku zauważyć trzeba dużą rozpiętość chronologiczną tych źródeł, bowiem analizie poddane zostały wytworzone w II RP, w okresie Polski Ludowej, jak i w III RP. Rozdział IX oparty został z kolei na źródłach wywołanych przez Autora w postaci ankiety wypełnionej przez około 300 komendantów Policji, różnych szczebli.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Bezpieczeństwo kadrowe Policji na przykładzie przesłanek doboru do służby Piotr Bogdalski Szczytno 2015 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Recenzenci prof. dr hab. Hubert Królikowski prof. dr hab. Piotr Majer prof. dr hab. Tomasz Majewski Redakcja Wydawcy Anna Bryczkowska Małgorzata Bukowska Justyna Zaryczna Robert Ocipiński Adam Rogala Projekt okładki Piotr Bogdalski Agnieszka Kamińska © Wszelkie prawa zastrzeżone — WSPol Szczytno 2015 ISBN 978-83-7462-462-6 e-ISBN 978-83-7462-463-3 Druk i oprawa: Dział Wydawnictw i Poligrafii Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie 12-100 Szczytno, ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 111 tel. 089 621 51 02, fax 089 621 54 48, e-mail: wwip@wspol.edu.pl Objętość: 38,17 ark. wyd. (1 ark. wyd. = 40 tys. znaków typograficznych) ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Spis treści Wstęp ............................................................................................................. 7 Rozdział I Bezpieczeństwo kadrowe państwowych formacji mundurowych ................................................... 15 1. Ogólne uwagi o bezpieczeństwie .......................................................... 15 2. Pojęcie i struktura bezpieczeństwa narodowego ................................ 33 3. Pojęcie bezpieczeństwa kadrowego państwowych formacji mundurowych. Zagrożenia kadrowe i środki ich neutralizacji ........ 41 Rozdział II Zadania i organizacja Policji oraz zasób kadrowy policjantów ............................................................. 65 1. Uwagi wprowadzające ............................................................................ 65 2. Zadania Policji ........................................................................................ 72 3. Organizacja Policji .................................................................................. 81 4. Zasób kadrowy policjantów .................................................................. 99 4.1. Ogólna charakterystyka zasobu .................................................... 99 4.2. Fluktuacja kadr ............................................................................... 104 Rozdział III Zawód policjant .......................................................................................... 119 1. Klasyfikacja zawodów ............................................................................ 119 2. Funkcjonariusz Policji w strukturze klasyfikacji zawodów .............. 129 2.1. Uwagi wprowadzające .................................................................... 129 2.2. Policjant służby prewencji ............................................................. 132 2.3. Policjant służby kryminalnej ........................................................ 135 2.4. Policjant służby wspomagającej .................................................... 137 2.5. Specjalności w obrębie policyjnych zawodów ............................ 140 2.6. Kadra kierownicza .......................................................................... 144 3. Zagrożenia zawodowe ............................................................................ 149 3 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Rozdział IV Dobór do formacji policyjnych II Rzeczypospolitej oraz Polski Ludowej ................................................................................... 159 1. Uwagi wstępne ........................................................................................ 159 2. Policja Państwowa i inne wybrane formacje policyjne dwudziestolecia międzywojennego ...................................................... 161 2.1. Przesłanki doborowe ...................................................................... 161 2.1.1. Milicja Ludowa i policja komunalna ................................ 161 2.1.2. Policja Państwowa ............................................................... 164 2.1.3. Policja Województwa Śląskiego ........................................ 176 2.2. Wymóg apolityczności ................................................................... 177 2.3. Procedura doboru .......................................................................... 181 2.4. Polskie formacje policyjne Generalnego Gubernatorstwa — uwagi ogólne ................................................................................... 189 3. Milicja Obywatelska — policyjna formacja okresu Polski Ludowej ........................................................................... 192 3.1. Uwagi wstępne ................................................................................ 192 3.2. Przesłanki doborowe ...................................................................... 194 3.3. Procedura doboru .......................................................................... 227 4. Ocena retrospektywna ........................................................................... 230 Rozdział V Ewolucja katalogu przesłanek doborowych w III Rzeczypospolitej ............................................................................... 235 1. Uwagi wstępne ........................................................................................ 235 2. Kształtowanie się obowiązującego katalogu przesłanek ................... 239 2.1. Wprowadzenie ................................................................................ 239 2.2. Nieskazitelna postawa moralna .................................................... 241 2.3. Nieskazitelna postawa patriotyczna ............................................. 251 2.4. Określone kwalifikacje zawodowe ............................................... 260 2.5. Niekaralność ................................................................................... 266 Rozdział VI Katalog obowiązujących przesłanek doborowych w III Rzeczypospolitej ..................................................................................... 275 1. Polskie obywatelstwo ............................................................................. 275 2. Nieposzlakowana opinia ........................................................................ 300 3. Niekaralność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe ............... 309 4. Pełnia praw publicznych ........................................................................ 322 4 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 5. Wykształcenie de minimis ..................................................................... 335 6. Zdolność do służby w formacjach uzbrojonych ................................. 341 6.1. Uwagi ogólne .................................................................................. 341 6.2. Postawa wobec zadań ..................................................................... 347 6.3. Sprawność fizyczna ........................................................................ 348 6.4. Predyspozycje intelektualne i osobowościowe ........................... 353 6.4.1. Uwagi ogólne ....................................................................... 353 6.4.2. Zdolności intelektualne ...................................................... 354 6.4.3. Zachowania społeczne ........................................................ 363 6.4.4. Stabilność ............................................................................. 386 6.4.5. Postawa w pracy .................................................................. 397 6.5. Stan zdrowia .................................................................................... 412 7. Rękojmia zachowania tajemnicy .......................................................... 424 Rozdział VII Obowiązująca procedura doboru ............................................................ 435 1. Ewolucja postępowania kwalifikacyjnego ........................................... 435 2. Etapy postępowania kwalifikacyjnego ................................................ 442 2.1. Uwagi ogólne .................................................................................. 442 2.2. Etap wstępny ................................................................................... 445 2.3. Sprawdzenia w ewidencjach, rejestrach i kartotekach ............... 452 2.4. Test wiedzy ...................................................................................... 459 2.5. Test sprawności fizycznej .............................................................. 462 2.6. Test psychologiczny ........................................................................ 468 2.7. Rozmowa kwalifikacyjna ............................................................... 473 2.8. Komisja lekarska ............................................................................. 477 2.9. Postępowanie sprawdzające .......................................................... 480 3. Skuteczność metod doboru ................................................................... 484 4. Selekcyjność postępowania kwalifikacyjnego .................................... 487 5. Ranking kandydatów ............................................................................. 489 Rozdział VIII Przesłanki doborowe — uwagi komparatystyczne ................................... 493 1. Uwagi wprowadzające ............................................................................ 493 2. Przesłanki rekrutacyjne w polskich formacjach ochronnych ..................................................... 494 2.1. Formacje kontrwywiadowcze ....................................................... 494 2.2. Formacje ochrony prawa i porządku publicznego ..................... 498 2.3. Formacje ratownicze ...................................................................... 508 5 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 2.4. Standardy wymogów doborowych do służby w polskich formacjach ochronnych ........................... 509 3. Przesłanki doborowe w zagranicznych formacjach policyjnych ............................................ 518 3.1. Uwagi wprowadzające .................................................................... 518 3.2. Przegląd przesłanek ........................................................................ 519 3.3. Europejskie standardy policyjnych przesłanek doborowych .... 539 Rozdział IX Dobór do służby w opinii komendantów powiatowych, miejskich i rejonowych Policji .................................................................................... 545 1. Uwagi wprowadzające ............................................................................ 545 2. Ranga doboru .......................................................................................... 550 3. Ocena obowiązującego stanu i proponowane modyfikacje .............. 556 3.1. Uwagi ogólne .................................................................................. 556 3.2. Katalog przesłanek doborowych .................................................. 557 3.3. Etapy postępowania kwalifikacyjnego ......................................... 559 3.4. Skrócenie, odmowa wszczęcia albo odstąpienie od prowadzenia postępowania kwalifikacyjnego ....................... 564 4. Podsumowanie ........................................................................................ 566 Zakończenie ................................................................................................. 567 Bibliografia .................................................................................................. 577 6 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Wstęp Ani człowiek jako pojedyncza istota, ani ludzie jako niezorganizowana zbiorowość nie są w stanie samodzielnie przeciwstawiać się grożącym im niebezpieczeństwom. Najdoskonalszą wykształconą dotychczas formą zabezpieczenia ludzkich potrzeb jest państwo. Niezależnie od przypisywa- nych mu funkcji jego podstawowym zadaniem jest skuteczna ochrona oby- wateli przed skutkami zewnętrznych i wewnętrznych zagrożeń. Tworzone przez nie w tym celu struktury muszą posiadać zdolność do przeciwdzia- łania m.in. aktom militarnej przemocy, klęskom żywiołowym, katastro- fom, aktom terrorystycznym, działalności ekstremistycznej, zorganizo- wanej przestępczości czy zbiorowym naruszeniom porządku publicznego. Do najistotniejszych i najbardziej rozpoznawalnych elementów systemu bezpieczeństwa państwa należą formacje mundurowe. Kształtowanie i utrzymywanie przez państwo pożądanego stanu bez- pieczeństwa, szczególnie w tak newralgicznych obszarach, jak obrona jego suwerenności oraz zapewnienie ładu wewnętrznego, wymaga wysokiej efektywności angażowanych sił. Tę zaś powszechnie przypisuje się orga- nizacjom scentralizowanym, hierarchicznym, umundurowanym i uzbro- jonym. Wymienione cechy wskazują na szybkość, skuteczność, profesjo- nalizm i jednolitość działania, a także siłę, która pozwala przeciwstawiać się najpoważniejszym zagrożeniom. Wyjątkowa efektywność organizacyjna formacji mundurowych jest wypadkową wielu czynników. Można do nich zaliczyć środki techniczne, środki finansowe, kulturę organizacji, komu- nikację wewnętrzną, poziom zaufania społecznego, dostęp do informa- cji czy kadrę. Jednak to ostatni z wymienionych zasobów wypada uznać za najistotniejszy. Od poziomu wiedzy funkcjonariuszy, ich kwalifikacji, stanu zdrowia, sprawności fizycznej, postaw moralnych, motywacji czy predyspozycji psychicznych zależy zdolność każdej formacji mundurowej do wykorzystania pozostałych posiadanych zasobów oraz realizacji wyzna- czonych jej celów. 7 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Doniosłość wspomnianych powyżej kwestii przesądziła o  wybo- rze przedmiotu prezentowanych w niniejszej monografii badań. Uczy- niono nim zjawisko zdolności Policji jako formacji mundurowej do reali- zacji przypisanych jej ustawowo zadań na rzecz ochrony bezpieczeństwa narodowego1. Jednocześnie za główny cel badań przyjęto przeprowa- dzenie diagnozy procesu doboru do Policji oraz określenie jego wpływu na efektywność organizacyjną tej formacji2. Wobec tego procesowi pozna- nia naukowego zostaną poddane warunki, jakimi państwo ograniczyło dostęp do służby w Policji, oraz przyjęte metody ich weryfikacji. Wyja- śnione zostaną również powody, dla których takie ograniczenia zostały wprowadzone. Ważnym elementem jest także ocena obowiązującego pro- cesu doboru do Policji, w tym wskazanie ewentualnych kierunków jego modyfikacji. Podjęcie tej tematyki stanowi próbę kompleksowego omó- wienia zagadnienia, które dotychczas w polskiej literaturze było przedmio- tem nielicznych opracowań o charakterze cząstkowym i przyczynkarskim. Wiedza odnosząca się do tego obszaru jest rozproszona, w znacznej mie- rze fragmentaryczna, a w konsekwencji — niepełna. Realizacja powyższego celu wymaga określenia głównego problemu badawczego. Niniejsza praca będzie zatem zmierzała do udzielenia odpowiedzi na pytanie: jakie czyn- niki i warunki, które występują w obrębie procesu doboru do służby w Poli- cji, mają wpływ na poziom bezpieczeństwa narodowego? Trzeba zaznaczyć, że wyróżniono w niej także liczne szczegółowe problemy badawcze, które zostaną przedstawione przy okazji prezentacji poszczególnych rozdziałów. 1 Marian Cieślarczyk definiuje przedmiot badań w naukach o bezpieczeń- stwie jako „fenomen bezpieczeństwa oraz składające się na niego fakty (zdarze- nia), procesy i bardziej szczegółowe zjawiska w sferze bezpieczeństwa, w jego różnych wymiarach przedmiotowych i między nimi, rozpatrywane do konkret- nych podmiotów, z punktu widzenia których analizujemy bezpieczeństwo, przy uwzględnieniu także wpływu warunków środowiskowych”. Ponadto, zdaniem autora „oczywistym jest, że przedmiotem badań będą także relacje między pod- miotem a jego otoczeniem (środowiskiem), charakter tego otoczenia, ale także cechy danego podmiotu” (M. Cieślarczyk, Teoretyczne i metodologiczne podstawy badania problemów bezpieczeństwa i obronności państwa, Siedlce: Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, 2009, s. 212). 2 Za cel badań w naukach o bezpieczeństwie uznaje się wyjaśnienie niezna- nych lub mało znanych właściwości, cech, zjawisk, procesów, stanów czy faktów — por. W. Stach, Metodologia badań bezpieczeństwa, „Safety and Security” 2012, nr 6, s. 50; B.R. Kuc, Z. Ścibiorek, Podstawy metodologiczne nauk o bezpieczeń- stwie, Warszawa: Wydawnictwo Menedżerskie PTM, 2013, s. 116; M. Cieślarczyk, Z. Chojnacki [w:] M. Cieślarczyk (red.), Metody, techniki i narzędzia badawcze oraz elementy statystyki stosowane w pracach magisterskich i doktorskich, War- szawa: Akademia Obrony Narodowej, 2006, s. 27. 8 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Bezpieczeństwo kadrowe Policji na przykładzie przesłanek doboru do służby Wstęp Problem badawczy, który został przyporządkowany pierwszemu roz- działowi, sprowadza się do rozstrzygnięcia: jakie przesłanki uzasadniają wyróżnienie kadrowego bezpieczeństwa państwowych formacji munduro- wych (formacji obronnych i ochronnych państwa) jako dziedziny bezpie- czeństwa państwa (bezpieczeństwa narodowego) oraz jakie są jego cechy i funkcje? We wstępnej części pierwszego rozdziału zostały przedstawione doktrynalne poglądy dotyczące pojęcia, natury oraz podstawowych klasy- fikacji bezpieczeństwa. Jednocześnie szczególną uwagę zwrócono na kwe- stię systemu bezpieczeństwa państwa, które z punktu widzenia potrzeb tej pracy będzie utożsamiane z bezpieczeństwem narodowym. W tym wzglę- dzie odwołano się do ustaleń pierwszego Strategicznego Przeglądu Bez- pieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, którego wyniki stały się jednym z fundamentów Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczy- pospolitej Polskiej z 2014 roku. Powyższe rozważania są punktem odnie- sienia dla kluczowej części pierwszego rozdziału, w której prezentowane są argumenty przemawiające za potrzebą wyodrębnienia bezpieczeństwa kadrowego państwowych formacji mundurowych. Będzie ono rozumiane jako stan i proces obejmujący różnorodne działania (środki) zmierzające do neutralizacji zagrożeń zewnętrznej i wewnętrznej natury, które oddzia- łując na zasoby kadrowe formacji obronnych i ochronnych państwa, mogą prowadzić do obniżenia albo utraty zdolności do realizacji przypisanych im ustawowych zadań. Omawiany rozdział nie tylko definiuje nowy rodzaj bezpieczeństwa i wskazuje jego miejsce w strukturze systemu bezpieczeń- stwa narodowego, lecz także identyfikuje zagrożenia kadrowe oraz środki zmierzające do ich neutralizacji. Przy tym za najważniejszy środek prze- ciwdziałający tego rodzaju zagrożeniom uznano przesłanki doboru do służby, które uczyniono również głównym obiektem rozważań zawartych w niniejszym opracowaniu. Ze względu na jego znaczną złożoność oraz relatywnie liczną grupę państwowych formacji mundurowych, w kolejnych rozdziałach obszar badań ograniczono wyłącznie do przykładu Policji jako największej formacji ochrony bezpieczeństwa państwa, której przypisano najbardziej rozbudowany katalog zadań ochronnych. Należy podkreślić, że katalog przesłanek doboru do służby jest kształ- towany z uwzględnieniem indywidualnego profilu każdej formacji mun- durowej. Fakt ten przesądził o potrzebie postawienia kolejnego, szcze- gółowego problemu badawczego, który został przypisany do drugiego i trzeciego rozdziału pracy. Prowadzone w nich rozważania mają odpowie- dzieć na pytanie: jakie cechy (zadania, sposób ich realizacji, sposób zorga- nizowania) świadczą o odrębności Policji jako organizacji oraz wykonywa- nych na jej rzecz zawodów policjanta służby prewencji, służby kryminalnej 9 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== i  służby wspomagającej? W  rozdziale drugim przeprowadzono analizę zadań i sposobu zorganizowania Policji oraz jej zasobu kadrowego. Szcze- gólną uwagę zwrócono na ostatni z wymienionych elementów, charakte- ryzując stan i strukturę zatrudnienia oraz zjawisko fluktuacji policyjnej kadry. Unikatowość omawianej formacji ma bezpośredni wpływ na cha- rakterystykę służby jej funkcjonariuszy. Warto podkreślić — co niestety nie jest przedmiotem doktrynalnych analiz — że „policjant” to synonim nazwy zawodu. Jemu też poświęcono kolejny, trzeci rozdział pracy. W tej kwestii odwołano się przede wszystkim do Międzynarodowego Standardu Klasyfikacji Zawodów ISCO-08, który został przyjęty przez Międzynaro- dową Organizację Pracy. Jest to narzędzie, które na podstawie kryterium wykonywanych zadań i obowiązków pozwala wyodrębniać poszczególne zawody oraz łączyć je w grupy. W konsekwencji zidentyfikowano charak- terystyczne cechy zawodów policjanta służby prewencji, służby kryminal- nej, służby wspomagającej oraz wskazano ich miejsce w strukturze polskiej klasyfikacji zawodów, którą wprowadził minister pracy i polityki społecz- nej. Opisano także szczególną sytuację kadry kierowniczej Policji. Powyż- sze rozważania zostały uzupełnione diagnozą policyjnych zagrożeń zawo- dowych. Trzeba bowiem pamiętać, że realizacja policyjnych obowiązków nie jest wolna od zagrożeń zdrowia, a nawet życia. W pracy założono, że występują one jako naturalny korelat wielu czynności służbowych, które są podejmowane przez policjantów. Wypada odnotować, że drugi i trzeci rozdział pozwalają dostrzec, jak w obrębie struktury organizacyjnej Policji przebiega dekoncentracja jej ustawowych zadań, które finalnie stają się zadaniami służbowymi funkcjo- nariuszy. Wyjątkowy charakter policyjnych zadań oraz sposobu ich reali- zacji, łączące się z nimi zawodowe zagrożenia, a także specyfika stosunku służbowego zostały uznane za podstawowe determinanty kształtujące kry- teria doboru do służby w Policji. Nie bez znaczenia jest tu również duża liczebność formacji oraz wielkość fluktuacji jej kadr. Średniorocznie do Policji przyjmuje się więcej kandydatów, niż liczą funkcjonariuszy takie formacje ochronne, jak Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Biuro Ochrony Rządu czy Centralne Biuro Antykorupcyjne. Zatem konstruując przesłanki doboru do służby w Poli- cji oraz dobierając metody ich weryfikacji, należy też uwzględnić potrzebę utrzymania na rynku pracy balansu pomiędzy znacznym popytem forma- cji na nowych funkcjonariuszy i wielkością podaży po stronie osób poszu- kujących pracy. Rozdziały czwarty i piąty mają genetyczny wymiar. Scharakteryzowano w nich dobór do polskich formacji policyjnych okresu II Rzeczypospolitej 10 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Bezpieczeństwo kadrowe Policji na przykładzie przesłanek doboru do służby Wstęp oraz Polski Ludowej, jak również ewolucję katalogu przesłanek doboro- wych współczesnej polskiej Policji. Szczegółowym problemem badawczym właściwym dla tej części pracy jest odpowiedź na pytanie: jakie zmiany następowały w katalogu przesłanek doboru do służby w polskich forma- cjach policyjnych okresu od II Rzeczypospolitej do czasów współczesnych oraz jakie czynniki miały na to wpływ? Podstawą wprowadzenia omawia- nych jednostek redakcyjnych do struktury niniejszej pracy było założenie, że każda organizacja, aby efektywnie realizować przypisane jej cele, musi się zmieniać. Jest to naturalne zjawisko, którego przyczyną jest konieczność przystosowywania się do zmian zewnętrznych warunków funkcjonowania (np. społecznych, ustrojowych, technologicznych). Także środowisko bez- pieczeństwa, w którego otoczeniu funkcjonuje Policja, wykazuje labilność. W szczególności może mieć ona wpływ na przedmiotowy zakres katalogu przesłanek doboru do tej formacji. W rozdziale czwartym przedstawiono, w ujęciu chronologicznym, proces doboru do służby w takich policyjnych formacjach, jak Milicja Ludowa, policja komunalna, Policja Państwowa, Policja Województwa Śląskiego (okres dwudziestolecia międzywojennego) oraz Milicja Obywatelska (okres Polski Ludowej). Natomiast piąty rozdział prezentuje zmiany, które doprowadziły do ukształtowania obowiązującego katalogu przesłanek doborowych współczesnej Policji. Analiza powyż- szych procesów historycznych daje podstawy do sformułowania pewnych ogólnych wniosków, które zostaną zaprezentowane w zakończeniu pracy. Szczegółowym problemem badawczym szóstego rozdziału jest określe- nie, jaki wpływ mają poszczególne przesłanki doboru do służby na oczeki- waną skuteczność wykonywania policyjnych zadań oraz która z przesłanek może być w tym względzie uznana za najistotniejszą. Wobec powyższego szczegółowej analizie poddano desygnaty poszczególnych przesłanek doboru do Policji. Polskie obywatelstwo, nieposzlakowana opinia, niekaral- ność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, pełnia praw publicznych, minimalne wykształcenie, zdolność do służby w formacji uzbrojonej oraz rękojmia zachowania tajemnicy wyznaczają próg bezpieczeństwa kadro- wego tej formacji. Poruszane w tym rozdziale kwestie należą do wyjątkowo złożonych, częstokroć wzbudzających interpretacyjne wątpliwości. Jedno- cześnie najbardziej rozbudowanym i — jak się wydaje — kluczowym ele- mentem powyższego katalogu okazała się zdolność do służby. Tej też prze- słance poświęcono najwięcej miejsca, przybliżając rozumienie takich jej obszarów, jak postawa wobec zadań, sprawność fizyczna, predyspozycje intelektualne i osobowościowe oraz stan zdrowia. Niezwykle istotnym problemem, który wykazuje bezpośredni związek z przesłankami doboru do służby, jest sposób weryfikacji ich wypełnienia. 11 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== To zagadnienie jest przedmiotem rozważań, które zostały zawarte w siód- mym rozdziale. Przypisanym mu szczegółowym problemem badawczym jest wykazanie, jaki związek występuje pomiędzy przesłankami doboru a metodami ich weryfikacji, które są wykorzystywane w ramach poszcze- gólnych etapów postępowania kwalifikacyjnego. We wstępnej części tego rozdziału został przedstawiony przebieg ewolucji postępowania kwalifi- kacyjnego do służby w Policji, która ukształtowała obowiązujące w tym względzie rozwiązania. Im też został poświęcony zasadniczy dyskurs tego rozdziału. Prowadzona w jego ramach analiza dotyczyła takich kwestii, jak wyodrębnienie i chronologia układu etapów postępowania kwalifikacyj- nego, zasady jego przebiegu, zakres powiązania poszczególnych przesłanek doborowych z etapami postępowania kwalifikacyjnego, metody weryfika- cji przesłanek doborowych (metody doboru) wykorzystywane w trakcie poszczególnych etapów postępowania kwalifikacyjnego. Powyższą proble- matykę uzupełniono o diagnozę skuteczności metod doboru oraz selekcyj- ności postępowania kwalifikacyjnego. Ósmy rozdział pracy prezentuje przesłanki doboru do polskiej Policji w ujęciu porównawczym. Problemem szczegółowym jest tu pytanie o to, jakie kategorie przesłanek doboru do służby są wspólne dla polskich for- macji ochrony bezpieczeństwa państwa oraz europejskich formacji poli- cyjnych. Problem ten obejmuje także ocenę poziomu wypełnienia przez polską Policję zidentyfikowanych w ten sposób standardów. Brak obowią- zujących rozwiązań krajowych lub międzynarodowych, do których można byłoby odnieść policyjne wymogi doborowe, powoduje, że w celu ich obiek- tywnej oceny należało przeprowadzić analizę komparatystyczną. Został do tego wykorzystany materiał porównawczy w postaci katalogów przesła- nek rekrutacyjnych, jakie funkcjonują w pozostałych polskich formacjach ochronnych (wewnętrzny układ odniesienia) oraz wybranych europej- skich formacjach policyjnych (zewnętrzny układ odniesienia). W układzie wewnętrznym zestawiono dane z 9 krajowych formacji ochronnych, zaś w układzie zewnętrznym — 28 europejskich formacji policyjnych. Umoż- liwiło to ujawnienie rozwiązań wspólnych (standardów faktycznych) oraz ocenę ich zbieżności z rozwiązaniami, które obowiązują w polskiej Policji. Warunki przyjęcia do służby (przesłanki doboru) oraz metody ich weryfikacji są podstawowymi elementami konstrukcyjnymi procesu doboru do Policji. Ostatnim szczegółowym problemem badawczym, który postawiono w dziewiątym rozdziale tej pracy, jest ustalenie, jak pro- ces doboru do służby oceniają komendanci powiatowi, miejscy i  rejo- nowi Policji oraz jakie w  tym względzie postulują zmiany. Zaprezen- towano w nim wyniki badań ankietowych, w których wzięło udział 308 12 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Bezpieczeństwo kadrowe Policji na przykładzie przesłanek doboru do służby Wstęp takich komendantów. Efekty tego badania jednoznacznie wskazują, jak duże znaczenie kadra kierownicza Policji przypisuje kwestii bezpieczeń- stwa kadrowego. Rozwiązanie postawionych w pracy problemów badawczych wymagało zastosowania adekwatnych metod badawczych. Praktycznie we wszystkich rozdziałach odwoływano się do analizy krytycznej poglądów prezentowa- nych w literaturze. W tym względzie wykorzystano takie procesy poznaw- cze, jak analiza, synteza, abstrahowanie, uogólnianie, porównywanie czy wnioskowanie. Istotnym uzupełnieniem analizy krytycznej była metoda badania dokumentów polegająca na analizie aktów prawnych oraz innych dostępnych źródeł wiedzy. Tę metodę wykorzystano w szczególności w celu ustalenia miejsca bezpieczeństwa kadrowego w strukturze systemu bez- pieczeństwa narodowego, katalogu zadań Policji oraz ich dekoncentracji w obrębie struktury organizacyjnej tej formacji, przebiegu zjawiska fluktu- acji policyjnych kadr, charakterystycznych cech zawodu policjanta (w tym w ujęciu międzynarodowym), przebiegu procesu doboru do służby w Mili- cji Obywatelskiej, przebiegu postępowania kwalifikacyjnego do służby w Policji. Wśród analizowanych dokumentów — poza aktami prawnymi — warto wymienić Strategię Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 2007 oraz z 2014 roku, Białą Księgę Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, dokumenty ze zbiorów Instytutu Pamięci Naro- dowej, których kwerendę przeprowadzono w związku z przygotowaniem niniejszej pracy, oraz materiały uzyskane z Komendy Głównej Policji. Pew- nym wyjątkiem są tu dwa ostatnie rozdziały pracy. W rozdziale ósmym, w celu zebrania danych porównawczych dotyczących przesłanek doboru do służby w europejskich formacjach policyjnych, posłużono się metodą son- dażu diagnostycznego. Udział w tym badaniu wzięły 23 europejskie insty- tucje edukujące funkcjonariuszy formacji policyjnych. Tę metodę wykorzy- stano również w rozdziale dziewiątym, o czym była już wyżej mowa. Podsumowanie ustaleń z poszczególnych rozdziałów, w tym odniesie- nie do celu głównego oraz celów szczegółowych postawionych w prezen- towanej monografii, zostało zawarte w jej zakończeniu. W tym miejscu wypada jedynie zaznaczyć, że wprawdzie niniejsze opracowanie dotyczy wybranego aspektu problematyki bezpieczeństwa kadrowego państwowych formacji mundurowych, jednak może się ono stać przyczynkiem do dalszej dyskusji nad tym transsektorowym obszarem bezpieczeństwa narodowego. Praca odnosi się do stanu na dzień 30 stycznia 2015 roku. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 13 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Rozdział I Bezpieczeństwo kadrowe państwowych formacji mundurowych 1. Ogólne uwagi o bezpieczeństwie Bezpieczeństwo jest jedną z podstawowych potrzeb każdego człowie- ka. Według modelu hierarchii potrzeb autorstwa Abrahama Maslowa jest ono lokowane bezpośrednio po najniższych (najbardziej pierwotnych) po- trzebach fizjologicznych. Potrzeba bezpieczeństwa obejmuje w szczegól- ności stabilność, ochronę i wolność od strachu, lęku, obaw czy chaosu1. W tym ujęciu, co podkreśla Eugeniusz Zieliński, bezpieczeństwo oznacza subiektywnie odczuwalny stan niedoboru, niezbędny do funkcjonowania jednostki2. Jak trafnie zauważa Bernard Wiśniewski, natura tej potrzeby powoduje, że „jednym z podstawowych celów działania jednostki jest za- pewnienie sobie bezpiecznego bytu i warunków rozwoju”3. W literaturze wskazuje się również, że tak indywidualnie rozumiane bezpieczeństwo było podstawą ewoluowania bezpieczeństwa jako zjawiska społecznego4. Poszu- kując uzasadnienia tego procesu, warto odwołać się do poglądów Czesława 1 Szerzej: Ch. Zastrow, K.K. Kirst-Ashman, Understanding Human Behavior and the Social Environment, Belmont: Brooks/Cole, 2010, s. 448 i nn. 2 E. Zieliński, Nauka o państwie i polityce, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 2006, s. 213 i nn. Natomiast w sensie obiektywnym bezpieczeństwo jest postrzegane jako brak rzeczywistych zagrożeń dla stanu posiadania nabytych war- tości — por. R. Zięba, Kategoria bezpieczeństwa w nauce o stosunkach międzyna- rodowych [w:] D.B. Bobrow, E. Haliżak, R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schyłku XX wieku, Warszawa: Fundacja Studiów Międzyna- rodowych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 1997, s. 5 i nn. 3 B. Wiśniewski, System bezpieczeństwa państwa. Konteksty teoretyczne i prak- tyczne, Szczytno: Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, 2013, s. 23. 4 Szerzej: P. Majer, Internal Security in the Historical Perspective — an Outline, part 1, „Internal Security” 2011, Vol. 3, Issue 1, s. 249 i nn.; A. Misiuk, Rozważa- nia o bezpieczeństwie [w:] L. Grochowski, A. Letkiewicz, A. Misiuk (red.), Nauka ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 15 Znamierowskiego. Według niego, „zbiorowość bardzo liczna, a tym samym szeroko rozsiana na pewnym obszarze ziemi, nie jest w stanie, jako niezor- ganizowana masa czuwać nad swoim bezpieczeństwem zewnętrznym i nad porządkiem wewnętrznym”5. Przyjmuje się, że podmiotem bezpieczeństwa jest nie tylko człowiek, ale także „wszystkie jednostki mające własne interesy i wyrażające ambi- cje realizacji tych interesów”6. Mogą to być w szczególności grupy ludzi, społeczeństwo, naród, państwo czy organizacje (wspólnoty) międzynaro- dowe7. Mając na względzie tematykę niniejszego opracowania, podstawowe znaczenie należy przypisać państwu i jego bezpieczeństwu. Warto w tym miejscu jedynie odnotować, że większość rozważań dotyczących bezpie- czeństwa, które są prowadzone przez przedstawicieli nauk o bezpieczeń- stwie, obronności czy nauk politycznych, występuje w ujęciu państwo- centrycznym. Państwo jest bowiem uznawane za najdoskonalszą formę zabezpieczenia potrzeb człowieka i tworzonych przez niego grup społecz- nych. Z tego względu, jak podkreśla Waldemar Kitler, „dominacja państwa jako podmiotu bezpieczeństwa jest od wieków bezsporna”8. Obecnie pań- stwo jest uważane za najbardziej zaawansowaną formę rozwoju społecz- nego. W tradycyjnym ujęciu jest ono postrzegane jako układ trzech wza- jemnie powiązanych elementów: terytorium, zamieszkującej je ludności (obywateli) oraz suwerennej władzy, której podporządkowana jest owa lud- ność. Jest to organizacja polityczna o przymusowym charakterze9. Jednak o bezpieczeństwie. Istota, przedmiot badań i kierunki rozwoju, t. 1, Szczytno: Wyż- sza Szkoła Policji w Szczytnie, 2011, s. 15 i nn. 5 C.  Znamierowski, Szkoła prawa. Rozważania o  państwie, Warszawa: Oficyna Naukowa, 1999, s. 78. 6 S. Koziej, Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na progu XXI wie- ku, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2006, s. 7. 7 Zgodnie ze stanowiskiem E. Zielińskiego do podmiotów bezpieczeństwa należy zaliczyć jednostki (ludzi), grupy społeczne oraz wszelkie formy organizacji życia społecznego, w tym państwo i jego instytucje (E. Zieliński, Nauka o państwie i polityce…, s. 213; por. także: W. Kitler, Obrona cywilna (niemilitarna) w Polsce, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 2002, s. 21; B.R. Kuc, Z. Ścibiorek, Podstawy metodologiczne nauk o bezpieczeństwie, Warszawa: Wydawnictwo Me- nedżerskie PTM, 2013, s. 13). 8 W. Kitler, Bezpieczeństwo narodowe. Podstawowe kategorie, dylematy poję- ciowe i próba systematyzacji, „Zeszyt Problemowy” (Towarzystwo Wiedzy Obron- nej) 2010, nr 1, s. 19. 9 A. Zwoliński, Państwo a Europa, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 2001, s. 12; por. także: B. Wiśniewski, System bezpieczeństwa państwa…, s. 24 i nast.; K. Wojciechowska, Państwo jako organizacja [w:] J. Piwowarski, P. Bog- dalski (red.), Międzynarodowe konteksty bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, 16 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Bezpieczeństwo kadrowe Policji na przykładzie przesłanek doboru do służby Bezpieczeństwo kadrowe państwowych formacji mundurowych trzeba podkreślić, że w literaturze coraz częściej państwo jest prezentowa- ne w ujęciu narodowym. W tym wypadku podstawowym elementem kon- strukcyjnym państwa jest naród jako kulturowo -etniczna wspólnota ludzi, związana węzłem obywatelstwa. Według Stanisława Sulowskiego współ- czesne państwo narodowe to „samoistnie ukształtowana przymusowa, te- rytorialna i suwerenna organizacja polityczna ludności, której tożsamość ukształtowała się w historycznym procesie homogenizacyjnej etniczności, kultury i obywatelstwa”10. Działalność, jaką państwo prowadzi za pośred- nictwem swoich organów w poszczególnych obszarach życia społecznego, jest określana mianem jego funkcji. Powszechnie przyjmuje się, że są one realizowane w wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym. W opinii Sławomi- ra Oliwniaka, pierwszy z nich obejmuje przede wszystkim funkcję ochron- ną (zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego), funkcję repre- syjną (sankcjonowanie naruszeń porządku publicznego) oraz funkcję socjalną (zabezpieczenie socjalne wybranych grup społecznych). Z kolei do drugiego wymiaru przypisuje się funkcję obronną (zapewnienie bez- pieczeństwa zewnętrznego) oraz funkcję polityki zagranicznej (państwo jako podmiot stosunków międzynarodo wych)11. Na inny, siedmioelemen- towy podział funkcji państwa wskazuje Konstanty A. Wojtaszczyk. Wyod- rębnia on funkcje: wewnętrzną (zapewnienie porządku i bezpieczeństwa wewnątrz państwa), zewnętrzną (utrzymywanie stosunków z innymi pań- stwami i międzynarodowymi organizacjami w celu ochrony własnych inte- resów), gospodarczo -organizatorską (organizowanie gospodarki i wpływa- nie na procesy gospodarcze), socjalną, adaptacyjną (reagowanie na zmiany cywilizacyjne), regulacyjną (regulowanie procesów społecznych) oraz in- nowacyjną (usprawnianie procesów poddanych kontroli państwa)12. Kraków: Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa Publicznego i Indywidualnego Apeiron, 2014, s. 21 i nn. 10 S. Sulowski, O nowym paradygmacie bezpieczeństwa w erze globalizacji [w:] S. Sulowski, M. Brzeziński (red.), Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. Wybrane zagadnienia, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 2009, s. 16. Warto odnotować, że Stanisław Koziej wspomina o epoce państw narodowych, natomiast Mirosław Włodarczyk — o państwie narodowym jako podstawowym elemencie współcze- snego świata (por. S. Koziej, Bezpieczeństwo: istota, podstawowe kategorie i histo- ryczna ewolucja, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2011, nr 18, s. 20; M. Włodarczyk, Bezpieczeństwo narodowe a prawa i obowiązki obywatela, „Przedsiębiorczość i Za- rządzanie” 2009, nr 3, s. 21). 11 S. Oliwniak [w:] B. Hołyst, E. Smoktunowicz (red.), Wielka encyklopedia prawa, Warszawa: Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, 2005, s. 234 i nast. 12 K.A. Wojtaszczyk, Kompendium wiedzy o państwie współczesnym, Warsza- wa: Liber, 1998, s. 22 i nn. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 17 Bez względu na przyjęty podział funkcji państwa muszą być one pod- porządkowane podstawowemu celowi, do realizacji którego państwo zo- stało powołane. Jak podkreśla Mariusz Gulczyński, państwo — jako or- ganizacja uniwersalna, przymusowa, suwerenna i wyposażona w atrybuty zwierzchniej władzy — istnieje po to, aby przeciwdziałać zewnętrznym i wewnętrznym zagrożeniom, które mogłyby naruszyć ład zapewniający podległej społeczności korzystne warunki egzystencji13. Podobny pogląd wyraża B. Wiśniewski, według którego „bez bezpieczeństwa zbiorowość ludzka (państwo) nie zapewniłaby (zapewniłoby) istnienia dóbr powszech- nych oraz nie mogłaby (mogłoby) się rozwijać. Jest tak dlatego, że państwo może rozwijać swą aktywność skierowaną na osiąganie dóbr wyłącznie wtedy, gdy ma pewność, że nie grozi mu żadne niebezpie czeństwo”14. Autor zwraca również uwagę na możliwość wystąpienia w każdym czasie ogra- niczeń lub naruszeń bezpiecznego bytu i rozwoju państwa. W jego opinii „przeciwdziałanie czynnikom destabilizującym bezpieczeństwo państwa można, najogólniej rzecz ujmując, określić jako obronę realizowaną we wszystkich obszarach funkcjonowania państwa”, co w konsekwencji pro- wadzi autora do konstatacji, że „aspektów militarnych nie można rozpatry- wać w oderwaniu od aspektów politycznych, ekonomicznych, ekologicz- nych czy też innych”15. Także według stanowiska, które prezentuje S. Koziej, funkcje realizowane przez państwo są podporządkowane bezpieczeństwu. Utożsamia on bezpieczeństwo z zapewnieniem „możliwości przetrwania, rozwoju i swobody realizacji własnych interesów w konkretnych warun- kach poprzez wykorzystanie okoliczności sprzyjających (szans), podejmo- wanie wyzwań oraz przeciwdziałanie (zapobieganie i przeciwstawianie się) wszelkiego rodzaju zagrożeniom dla podmiotu i jego interesów”16. Nie ina- czej omawianą kwestię postrzegają Bolesław R. Kuc i Zbigniew Ścibiorek. Podkreślają oni, że „bezpieczeństwo obywateli (bezpieczeństwo wewnętrz- ne) oraz niepodległość i nienaruszalność terytorium RP (bezpieczeństwo 13 M. Gulczyński, Nauka o polityce. Podręcznik akademicki, Warszawa: Alma- mer, 2007, s. 117 i nast. Warto zaznaczyć, że przyjmuje się, iż wewnętrzny aspekt bezpieczeństwa koncentruje się na dążeniu do równowagi w danej jednostce, np. państwie lub jego systemie, zaś zewnętrzny — na braku zagrożeń ze strony innych podmiotów, np. innych państw (por. J. Stańczyk, Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, Warszawa: Instytut Nauk Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 1996, s. 18). 14 B. Wiśniewski [w:] B. Wiśniewski, D. Biel (red.), Podstawowe determinanty koordynacji działań dotyczących bezpieczeństwa publicznego w województwie dolno- śląskim, Legnica: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona, 2014, s. 12. 15 B. Wiśniewski, System bezpieczeństwa państwa…, s. 23. 16 S. Koziej, Między piekłem a rajem…, s. 7. 18 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Bezpieczeństwo kadrowe Policji na przykładzie przesłanek doboru do służby Bezpieczeństwo kadrowe państwowych formacji mundurowych zewnętrzne) są interesami narodowymi o egzystencjalnym znaczeniu, któ- rych zapewnienie ma charakter bezwzględnego nakazu, uzasadniającego zastosowanie w ich obronie — w razie potrzeby — całego posiadanego ze- społu sił i środków, którymi dysponuje państwo”17. Powyższe uwagi prowadzą do wniosku, że zarówno w wypadku pań- stwa, jak i człowieka bezpieczeństwo należy uznać za podstawową potrze- bę egzystencjalną. Potwierdza to stanowisko Józef Kukułka, w opinii któ- rego bezpieczeństwo jako naczelna potrzeba człowieka oraz tworzonych przez niego grup społecznych jest także podstawową potrzebą państw i sys- temów międzynarodowych. Tak w jednym, jak i w drugim wypadku jego brak wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia18. Trzeba przy tym zazna- czyć, że potrzeba bezpieczeństwa w znaczeniu ogólnospołecznym odnosi się do zaspokojenia pragnienia istnienia, przetrwania, stabilności, całości, tożsamości, niezależności oraz ochrony jakości i poziomu życia19. Warto zwrócić uwagę na szczególną relację, która zachodzi między bezpieczeństwem, człowiekiem i państwem. W tej kwestii wypowiedział się Kazimierz Kołodziejczyk. Jego zdaniem „jest jednak jedno kryterium, kry- terium niepodważalne, którego nieuwzględnienie czyni wszelkie dywaga- cje, analizy, postulaty i inne zabiegi dotyczące bezpieczeństwa bezpłodny- mi. Tym kryterium, tą wartością jest człowiek. Zatem rozważania na temat bezpieczeństwa mają jedynie sens, jeśli dotyczą człowieka i niezliczonej liczby relacji, jakie są mu właściwe, tak w sensie jednostkowym, społecz- nym, instytucjonalnym oraz globalnym”20. Józef Kukułka i Michał Brzeziń- ski także wskazują na antropocentryczny wymiar bezpieczeństwa. W opinii pierwszego z wymienionych autorów może ono dotyczyć różnych zjawisk (np. fizycznych, przyrodniczych, społecznych), jednak zawsze powinno być 17 B.R. Kuc, Z. Ścibiorek, Podstawy metodologiczne…, s. 69. Także Tomasz Szubrycht podkreśla, że każde państwo uznaje szeroko rozumiane zagadnienie bezpieczeństwa za priorytet realizowanej przez siebie polityki. Według autora „jedną z podstawowych funkcji państwa jest bowiem dążenie, by (zarówno na are- nie międzynarodowej, jak i wewnętrznej) zapewnić swym obywatelom i podmio- tom działającym na jego terytorium jak najszerzej rozumiane bezpieczeństwo” (T. Szubrycht, Współczesne aspekty bezpieczeństwa państwa, „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej” 2006, nr 4, s. 87). 18 J.  Kukułka, Bezpieczeństwo a  współpraca europejska: współzależności i sprzeczności interesów, „Sprawy Międzynarodowe” 1982, nr 7, s. 32. 19 H. Idzi-Latkowski, Bezpieczeństwo polityczne obywateli w świadomości spo- łecznej Polaków [w:] R. Rosa (red.), Filozofia bezpieczeństwa personalnego i struk- turalnego, Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 1993, s. 276. 20 K. Kołodziejczyk, Personalny wymiar bezpieczeństwa, „Periodyk Naukowy Akademii Polonijnej” 2010, nr 1, s. 95 i nast. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 19 postrzegane z punktu widzenia człowieka jako istoty społecznej21. Nato- miast drugi z autorów trafnie zaznacza, że „bez człowieka zasadniczo nie ma bezpieczeństwa, są tylko zjawiska fizyczne lub przyrodnicze. Dopie- ro związek z człowiekiem czyni z nich np. zagrożenia i włącza do badań nad bezpieczeństwem”22. Oczywiście o człowieku jako podmiocie bezpie- czeństwa można mówić w kontekście personalnym (indywidualnym) albo strukturalnym (grup społecznych). W praktyce, na co zwraca uwagę S. Ko- ziej, od momentu pojawienia się ludzkiego gatunku sprawy przeciwstawia- nia się przez ludzi różnym zagrożeniom miały wymiar grupowy. Człowiek zawsze jest bowiem częścią pewnej społeczności. Zatem, zdaniem autora, „teoretycznie można rozważać kwestie bezpieczeństwa pojedynczego czło- wieka, ale bezpieczeństwo ma zawsze wymiar społeczny”23. Państwo zawsze było podstawowym gwarantem bezpieczeństwa jed- nostek i grup społecznych. Wynika to z istoty procesu organizacji życia społecznego, która wyraża się w podejmowaniu działań na rzecz dobra in- dywidualnego i wspólnego. W opinii Andrzeja Urbanka państwo jest „na- rzędziem, które jest w stanie zapewnić właściwe warunki do zabezpiecze- nia podstawowych potrzeb swoich obywateli, w tym ochraniać ich przed wszelkimi negatywnymi skutkami zagrożeń”24. Tego rodzaju podejście jest zgodne z koncepcją human security, która jest uznawana za nowy paradyg- mat w studiach nad bezpieczeństwem. Według niej centralnym obiektem zainteresowania powinien być człowiek, a nie państwo. W myśl tej kon- cepcji bezpieczeństwo ma zapewnić człowiekowi, z jednej strony, wolność od głodu, chorób i prześladowań, z drugiej zaś — ochronę przed wypadka- mi w codziennym życiu (w domu, pracy, środowisku społecznym)25. 21 J. Kukułka, Bezpieczeństwo a współpraca europejska…, s. 29. 22 M. Brzeziński, Kategoria bezpieczeństwa [w:] S. Sulowski, M. Brzeziński (red.), Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa…, s. 30 i nast. Podobnie kwestię tę postrzega Bogdan Zdrodowski. Według tego autora, „wyjaśniając istotę bezpie- czeństwa, kluczowe jest spostrzeżenie, że jest ono zawsze upodmiotowione, co oznacza, że nie jest samodzielnym bytem, a zawsze przypisywane jest konkret- nemu podmiotowi” — B. Zdrodowski, Ujęcie bezpieczeństwa [w:] P. Bogdalski, D. Bukowiecka, R. Częścik, B. Zdrodowski (red.), Grupy dyspozycyjne społeczeń- stwa w świetle potrzeb bezpieczeństwa państwa, t. 1: Teoretyczne aspekty przygoto- wania i funkcjonowania grup dyspozycyjnych państwa, Szczytno: Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, 2014, s. 9. 23 S. Koziej, Bezpieczeństwo…, s. 35. 24 A. Urbanek [w:] A. Urbanek (red.), Wybrane problemy bezpieczeństwa. Dziedziny bezpieczeństwa, Słupsk: Akademia Pomorska, 2013, s. 21. 25 Por. K.P. Marczuk, Bezpieczeństwo wewnętrzne w poszerzonej agendzie stu- diów nad bezpieczeństwem (szkoła kopenhaska i human security) [w:] S. Sulowski, 20 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Bezpieczeństwo kadrowe Policji na przykładzie przesłanek doboru do służby Bezpieczeństwo kadrowe państwowych formacji mundurowych Wydaje się, że konfrontacja antropocentrycznego i państwocentrycz- nego ujęcia bezpieczeństwa uzasadniają twierdzenie, że potrzeba bezpie- czeństwa człowieka ma pierwotny charakter, natomiast państwo i jego instytucje mają służyć jej zaspokojeniu. Innymi słowy, państwo jest kolek- tywną formułą zapewnienia indywidualnego bezpieczeństwa jednostkom, które je tworzą. Dotychczasowe uwagi koncentrowały się przede wszystkim na bezpie- czeństwie jako potrzebie. Jednak w literaturze jego natura nie jest postrze- gana jednolicie. Według prezentowanych poglądów bywa ono uznawane nie tylko za naczelną, elementarną, pierwotną czy egzystencjalną potrze- bę, ale także wartość, stan lub proces26. Wypada w tym względzie dokonać krótkiej prezentacji stanowisk doktrynalnych. Według W. Kitlera bezpieczeństwo należy uznać za wartość, której ran- ga jest wyższa od różnorakich społeczno -ekonomicznych, historycznych i kulturowych przejawów aktywności społecznej. W konsekwencji jej za- chowanie jest elementarną powinnością państwa. Ponadto, jak podkreśla autor, bezpieczeństwo wykazuje interdyscyplinarny i utylitarny charakter, w związku z czym nie może i nie powinno być rozpatrywane jako wartość odrębna od innych27. Z kolei A. Urbanek opisuje bezpieczeństwo w kate- gorii wartości istotnej dla człowieka. W tym ujęciu oznacza ono „spokój, pewność, niezawodność, perspektywę lepszego jutra, jest więc wartością ważną z perspektywy istnienia, posiadania i funkcjonowania pod miotu”28. Autor podkreśla, że „bezpieczeństwo jako wartość ma charakter obiek- tywny, powszechny, podstawowy i uniwersalny”29. W literaturze jest ono również określane jako wartość naczelna, wartość nadrzędna nad innymi M. Brzeziński (red.), Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa…, s. 69 i nn.; A. Sek- ściński, Bezpieczeństwo wewnętrzne w ujęciu teoretycznym. Geneza i współczesne rozumienie w naukach politycznych, „e-Politikon” 2013, nr 6, s. 57 i nn. 26 Szerzej: K. Ficoń, Bezpieczeństwo jako systemowa kategoria ontologiczna, „Kwartalnik Bellona” 2013, nr 1, s. 9 i nn.; A. Sekściński, Bezpieczeństwo we- wnętrzne w ujęciu teoretycznym…, s. 44 i nn.; B.R. Kuc, Z. Ścibiorek, Podstawy metodologiczne…, s. 10. 27 W. Kitler, Podstawowe kategorie bezpieczeństwa narodowego [w:] W. Kitler, A. Skrabacz (red.), Bezpieczeństwo ludności cywilnej. Pojęcie, organizacja i zadania w czasie pokoju, kryzysu i wojny, Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Obronnej, 2010, s. 12. 28 A. Urbanek [w:] M. Stefański (red.), Poczucie bezpieczeństwa publicznego i ocena pracy Policji w percepcji mieszkańców Słupska (4), Słupsk: Stowarzysze- nie Bezpieczny Region Słupski, Urząd Miasta Słupsk, Akademia Pomorska, 2013, s. 39. 29 Tamże. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 21 wartościami czy dobro szczególnie cenione30. Jak słusznie zaznacza Arka- diusz Sekściński, wartość jest kategorią socjologiczną, zaś potrzeba — psy- chologiczną. W opinii autora kategorie te nie konkurują ze sobą, ale mają komplementarny charakter31. O bezpieczeństwie jako stanie wypowiadał się już Władysław Kawka. Według niego bezpieczeństwo to „stan, w którym ogół społeczeństwa i jego interesy, jako też państwo wraz ze swymi celami, mają zapewnioną ochronę od szkód zagrażających im z jakiegokolwiek źródła”32. Natomiast współcze- sne definicje w wyraźny sposób dywersyfikują zagrożenia na zewnętrzne, przed którymi podmiot bezpieczeństwa wymaga obrony, oraz wewnętrz- ne, które rodzą potrzebę jego ochrony. Zdaniem Wacława Stankiewicza bezpieczeństwo to „stan wywołujący poczucie możliwości rozwoju naro- du wynikający z braku zagrożenia zewnętrznego i wewnętrznego, jak też możliwości obrony przed tymi zagrożeniami”33. Podobnie bezpieczeń- stwo definiują autorzy Słownika terminów z zakresu bezpieczeństwa naro- dowego, który został wydany pod kierownictwem Bolesława Balcerowicza w 1996 roku. Zgodnie z zapisami wspomnianej publikacji bezpieczeństwo to „stan uzyskany w wyniku zorganizowanej obrony i ochrony przed zagro- żeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi określony stosunkiem potencjału obronnego do skali zagrożeń”34. Równocześnie autorzy słownika uznają, że zagrożenia wewnętrzne to takie, w wyniku których „powstaje prawdo- podobieństwo zmniejszania się zdolności organów władzy do utrzymania ładu i porządku publicznego w państwie”35, natomiast w efekcie zewnętrz- nych zagrożeń „zwiększone jest prawdopodobieństwo utraty lub ograni- czenia suwerenności czy też integralności terytorialnej państwa, źródłem tego zagrożenia jest inne państwo (najczęściej ościenne)”36. 30 Por. B. Brodie, Strategy as a Science, “World Politics” 1949, Vol. 1, Issue 4, s. 467–488; H. Haftendorn, The Security Puzzle: Theory-Building and Discipline- Building in International Security, “International Studies Quarterly” 1991, Vol. 35, No. 1, s. 3–17; M.A. Levy, Is the Environment a National Security Issue?, “Interna- tional Security” 1995, Vol. 20, No. 2, s. 35–62. 31 A. Sekściński, Bezpieczeństwo wewnętrzne w ujęciu teoretycznym…, s. 46. 32 W. Kawka, Policja w ujęciu historycznym i współczesnym, Wilno: Zorza, 33 W. Stankiewicz, Bezpieczeństwo narodowe a walki niezbrojne. Studium, Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 1991, s. 7. 34 B. Balcerowicz i in., Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodo- wego, Warszawa: Biuro Prasy i Informacji Ministerstwa Obrony Narodowej, 1996 („Studia i Materiały”, nr 40), s. 14. 1939, s. 46. 35 Tamże, s. 120. 36 Tamże. 22 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Bezpieczeństwo kadrowe Policji na przykładzie przesłanek doboru do służby Bezpieczeństwo kadrowe państwowych formacji mundurowych Jednak według dominującej grupy poglądów bezpieczeństwo jawi się jako proces37. Precyzyjnego rozróżnienia pomiędzy istotą bezpieczeń- stwa jako stanem oraz procesem dokonuje Krzysztof Ficoń. Autor zazna- cza, że „pojęcie bezpieczeństwa może być rozpatrywane w kategoriach jakościowych jako zdeterminowany, ale niewymierny stan oraz w katego- riach ilościowych jako pewien proces, z natury stochastyczny, cechujący się zmiennością w czasie”38. Przedstawicielem doktryny, która określa na- turę bezpieczeństwa w kategorii procesu, jest J. Kukułka. W jego opinii bezpieczeństwo jest ciągłym procesem społecznym, którego celem jest do- skonalenie mechanizmów zapewnienia bezpieczeństwa39. Podobnie uwa- ża Ryszard Zięba, według którego jest ono procesem o zmiennej dynamice i intensywności. Jednocześnie wspomniane zmienne mają być wyznaczane przez współzależności, zgodności i sprzeczności interesów państw i syste- mów międzynarodowych. W opinii autora „bezpieczeństwo podlega pra- wom ruchu systemów społecznych i jako takie powinno być ujmowane w sposób dynamiczny z zastosowaniem reguł dialektyki”40. W literatu- rze można również wyodrębnić poglądy, które przypisują bezpieczeństwu dwoistą naturę. Krzysztof Ficoń uznaje, że jest ono jednocześnie stanem i procesem. Zdaniem autora, „gdy mówimy o stanie, mamy na myśli wy- miar bezpieczeństwa, skalę jego trwałości oraz zasięg terytorialny. Proces natomiast postrzegamy jako nieustanne kształtowanie i umacnianie bez- pieczeństwa. To ciągłe oddziaływanie określa zarazem dynamikę bezpie- czeństwa, o której świadczy stale zwiększający się jego zakres podmioto- wy, przedmiotowy i przestrzenny”41. Do przedstawicieli nurtu uznającego bezpieczeństwo za stan i proces jednocześnie należy również Janusz Ste- fanowicz. Przyjmuje on, że bezpieczeństwo jest „zarazem stanem i pro- cesem, czyli da się określić hic et nunc, nie odznacza się jednak niezmien- nością w dłuższych przedziałach czasu, ponieważ zależy od ruchomych układów sił”42. 37 A. Sekściński, Bezpieczeństwo wewnętrzne w ujęciu teoretycznym…, s. 46. 38 K. Ficoń, Bezpieczeństwo jako systemowa kategoria ontologiczna…, s. 10. 39 J. Kukułka, Bezpieczeństwo a współpraca europejska…, s. 31. 40 R. Zięba, Pojęcie i istota bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynaro- dowych, „Sprawy Międzynarodowe” 1989, nr 10, s. 61. 41 K. Ficoń, Bezpieczeństwo jako systemowa kategoria ontologiczna…, s. 10. 42 J. Stefanowicz, Bezpieczeństwo współczesnych państw, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 18. Podobnie uważają: A. Dudek, T. Łoś-Nowak, Bez- pieczeństwo państwa w środowisku międzynarodowym [w:] S. Dębski, B. Górka- -Winter (red.), Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowego państwa, Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 2003, s. 47. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 23 Ponadto w literaturze można odnaleźć poglądy, w których bezpieczeń- stwo jest określane jako cel albo skutek. Jak zaznacza A. Sekściński, pierw- szy z wymienionych przypadków nadaje bezpieczeństwu normatywny wy- miar „pewnych dążności i rezultatów zamierzonych” i jest uzupełnieniem definicji bezpieczeństwa jako procesu, natomiast drugi — koresponduje z definicjami bezpieczeństwa jako stanu (zastanego, teraźniejszego, pożą- danego lub niepożądanego)43. Jednak w opinii Mieczysława Malca definio- wanie bezpieczeństwa w kategoriach innych niż potrzeba, wartość, stan lub proces jest nieprawidłowe i wynika z błędnego pojmowania kategorii teo- retycznych44. Kolejną kwestią, na którą należy zwrócić uwagę, jest typologia bezpie- czeństwa. Jak słusznie zauważa K. Ficoń, ponieważ omawiana kategoria występuje w każdej dziedzinie życia, nie można ustalić zamkniętego ka- talogu kryteriów, według których miałaby ona być klasyfikowana. Autor wskazuje, że stosowane w tym wypadku criteria divisionis najczęściej na- wiązują do aspektów podmiotowych, przedmiotowych i przestrzennych bezpieczeństwa45 (patrz schemat 1). Kryterium podmiotowe pozwala na  klasyfikowanie bezpieczeń- stwa ze względu na podmiot, którego interesy podlegają ochronie. We- dług K. Ficonia pozwala ono na wyróżnienie bezpieczeństwa narodowego (państwowego) oraz międzynarodowego. Jego zdaniem bezpieczeństwo międzynarodowe ma większy zakres niż bezpieczeństwo narodowe. Przy- czyną tego jest fakt, że jest ono kształtowane nie tylko przez państwa, ale także inne podmioty bezpieczeństwa międzynarodowego (np.  między- narodowe sojusze i organizacje; transgraniczne i międzynarodowe kor- poracje). Z  kolei Włodzimierz Fehler na  podstawie omawianego kry- terium wyodrębnia trzy kategorie bezpieczeństwa: międzynarodowe, państwa oraz jednostki (personalne)46. Podobnie kwestię zakresu pod- miotowego bezpieczeństwa postrzega Remigiusz Rosicki. Wydziela on — poza bezpieczeństwem państwowym (narodowym) i  międzynaro- dowym — bezpieczeństwo człowieka i grup ludzi. Zdaniem tego auto- ra wyodrębnienie dwóch ostatnich podmiotów bezpieczeństwa „wiązać należy z  przypisaniem im świadomości i  działań w  zakresie własnego 43 A. Sekściński, Bezpieczeństwo wewnętrzne w ujęciu teoretycznym…, s. 46. 44 M. Malec, Percepcja bezpieczeństwa. Definicje, wymiary, paradygmaty, Warszawa: Departament Polityki Obronnej Ministerstwa Obrony Narodowej, 2006, s. 11. 45 K. Ficoń, Bezpieczeństwo jako systemowa kategoria ontologiczna…, s. 17. 46 W. Fehler, Pojęcie i istota bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, „Przedsię- biorczość i Zarządzanie” 2009, t. 10, z. 3, s. 32. 24 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Bezpieczeństwo kadrowe Policji na przykładzie przesłanek doboru do służby Bezpieczeństwo kadrowe państwowych formacji mundurowych bezpieczeństwa”47. Propozycję najbardziej rozbudowanej klasyfikacji pod- miotowo rozumianego bezpieczeństwa zgłosił S. Koziej. Autor podkre- śla, że „podmiotem bezpieczeństwa mogą być wszystkie jednostki mają- ce własne interesy i wyrażające ambicje realizacji tych interesów. Mogą to być pojedyncze osoby, różne grupy społeczne, narody, społeczności mię- dzynarodowe i wreszcie cała ludzkość”48. W konsekwencji autor wyróżnia takie kategorie bezpieczeństwa, jak: indywidualne (personalne), grupowe (rodowe, plemienne), narodowe (państwowe) oraz międzynarodowe (re- gionalne, globalne). Schemat 1. Systemy klasyfikacyjne bezpieczeństwa według K. Ficonia Indywidualne BEZPIECZEŃSTWO Zbiorowe Klasyfikacja podmiotowa Klasyfikacja przedmiotowa Klasyfikacja przestrzenna Wewnętrzne Zewnętrzne Społeczne Militarne Gospodarcze Transportowe Narodowe Polityczne Ekologiczne Międzynarodowe Informacyjne Energetyczne Globalne Regionalne Lokalne Miejscowe Źródło: K. Ficoń, Bezpieczeństwo jako systemowa kategoria ontologiczna, „Kwar- talnik Bellona” 2013, nr 1, s. 16 Mając na względzie powyższe uwagi, wypada odnieść się do kwestii stosunku „bezpieczeństwa państwa” do „bezpieczeństwa narodowego”. Ar- kadiusz Sekściński zauważa, że tylko nieliczni autorzy dostrzegają na tyle istotne różnice między tymi pojęciami, aby traktować je rozłącznie. Autor 47 R. Rosicki, O pojęciu i istocie bezpieczeństwa, „Przegląd Politologiczny” 2010, nr 3, s. 29. 48 S. Koziej, Bezpieczeństwo…, s. 19. Uważa tak, o czym była już mowa, także: E. Zieliński, Nauka o państwie i polityce…, s. 213. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 25 podaje przykład kulturalistycznej teorii narodu, która „państwo” w relacji z „narodem” traktuje jako element wtórny. Według jej założeń, utożsamia- nie obu pojęć w kontekście bezpieczeństwa należałoby uznać za nadużycie. W tym względzie A. Sekściński cytuje pogląd sformułowany przez Bar- ry’ego Buzana, Ole Waevera i Jaapa de Wilde’a. Ich zdaniem wyróżnienie bezpieczeństwa narodowego jako odrębnej kategorii jest zasadne, ponie- waż „narody reprezentują poziom analizy »jednostki« w rozumieniu róż- nych podgrup, organizacji, społeczności czy zbiorowości pojedynczych lu- dzi, kt
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Bezpieczeństwo kadrowe Policji na przykładzie przesłanek doboru do służby
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: