Kryzys rodziny, zwłaszcza ten, w który konieczna staje się ingerencja aparatu państwa, wywołuje często skrajne emocje u osób bezpośrednio nim dotkniętych. Szczególnie trudna jest sytuacja, gdy osią rodzinnego konfliktu staje się kwestia opieki nad wspólnymi dziećmi .
Niniejsza publikacja ma na celu przybliżenie – poza instytucjami prawnymi oraz narzędziami proceduralnymi – praktycznych mechanizmów pomocnych w prewencji konfliktu, skutecznym zahamowaniu jego rozwoju, jak też w zapobieganiu jego najbardziej drastycznym skutkom.
W książce w przystępny sposób przedstawiono kluczowe pojęcia i instytucje prawne regulujące sytuację dziecka w rodzinie . Omówienie to przybliża istotę takich zagadnień, jak:
● zakres i sposób wykonywania władzy rodzicielskiej;
● kontakty z dzieckiem, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji, gdy konieczne staje się ich uregulowanie;
● obowiązek alimentacyjny;
● zarząd majątkiem dziecka;
● ustanowienie opieki i kurateli.
Aspekty praktyczne tych zagadnień, a zwłaszcza konfliktów, jakie mogą powstać na tym tle, w nowatorski sposób przedstawiono w rozdziale poświęconym mediacji w sprawach rodzinnych .
Na szczególną uwagę zasługuje także omówienie zagadnienia porwań rodzicielskich , gdyż jest to problematyka, której dotąd nie poświęcano w piśmiennictwie należytej uwagi. W przedstawiającym tę tematykę rozdziale wyjaśniono m.in. dominujące poglądy w kwestii przesłanek reakcji organów ścigania na porwania rodzicielskie, podstawy prawne żądania takiej reakcji – zarówno w odniesieniu do terytorium Polski, jak i poza nim – a także zawarto wiele praktycznych informacji dotyczących możliwych do podjęcia działań.
W książce zawarte są również wzory pism, które dodatkowo ułatwiają wszechstronne skorzystanie z zamieszczonych w niej informacji.
Paulina Gluza – absolwentka wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, od 2006 r. związana z ruchem pozarządowym, w ramach którego zajmuje się prawnymi i praktycznymi aspektami zjawiska porwań rodzicielskich w Polsce i na świecie.
Zofia Kołakowska-Halbersztadt – adwokat, specjalista prawa rodzinnego, jest prezesem fundacji Consensius – Europejskie Centrum Mediacji, zajmującej się m.in. prowadzeniem postępowań mediacyjnych z zakresu prawa rodzinnego i gospodarczego, pracy, nieletnich, karnych.
Maciej Tański – mediator i trener umiejętności mediacyjnych od 1996 r. Mediuje w sporach cywilnych, rodzinnych i gospodarczych. Prowadził kilkaset spraw mediacyjnych. Kieruje Centrum Mediacji Partners Polska i Centrum Mediacji Gospodarczej w Warszawie, a od 2005 r. jest członkiem Społecznej Rady ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Sporów i Konfliktów przy Ministrze Sprawiedliwości.
Znajdź podobne książki
Ostatnio czytane w tej kategorii
Darmowy fragment publikacji:
Poszczególne części książki opracowali:
Paulina Gluza: wstęp, rozdz. 3
Zofia Kołakowska-Halbersztadt: wstęp, rozdz. 1
Maciej Tański: rozdz. 2
Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Bojarska, Joanna Pastuszka
Redaktor prowadzący: Joanna Pastuszka
Opracowanie techniczne: Krzysztof Koziarek
Projekt okładki i stron tytułowych: Paragrafik
Zdjęcie na okładce: © iStock.com/4774344sean
Wszystkie zamieszczone we wzorach pism i orzeczeń przykładowe
dane osób, organizacji oraz wymienione w nich miejsca są fikcyjne.
Żadne skojarzenia z jakimikolwiek rzeczywistymi osobami
nie są zamierzone ani nie należy się ich doszukiwać.
© Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2013
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana
ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorów i wydawcy.
ISBN 978-83-278-0453-2
Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa
LexisNexis Polska Sp. z o.o.
tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68
Infolinia: 22 572 99 99
Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92
www.lexisnexis.pl, e-mail: biuro@lexisnexis.pl
Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl
Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
ROZDZIAŁ I. Instytucje prawne regulujące sytuację dziecka
w rodzinie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1. Władza rodzicielska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.1. Rodzice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.2. Reprezentowanie małoletniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
1.3. Zakres i granice władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
1.4. Sposób wykonywania władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . 27
1.5. Sposób korzystania ze wspólnego mieszkania . . . . . . . . . . . . . 32
1.6. Zmiana miejsca zamieszkania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.7. Modyfikacje zakresu władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . 36
1.8. Postępowania o ograniczenie, pozbawienie oraz zawieszenie
władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
1.9. Wzory wniosków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
1.9.1. Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . 48
1.9.2. Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . 50
1.9.3. Pozew o rozwód z wnioskiem o uregulowanie spraw
związanych z małoletnim dzieckiem stron . . . . . . . . . . 52
2. Kontakty z dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
2.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
2.2. Orzeczenie zakazu osobistej styczności rodziców
z dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
2.3. Wniosek o zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem na czas
toczącego się postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
2.4. Zobowiązanie przez sąd rodziców do określonego
postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
2.4.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
5
Spis treści
2.4.3. Dopuszczalność żądania kontaktów z dzieckiem
2.4.2. Nakaz zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu
z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za naruszenie
obowiązku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
przez jego dalszych krewnych oraz osoby
niespokrewnione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
2.5. Status małoletniego w sprawach o kontakty z dzieckiem . . . 73
2.6. Kurator sądowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
2.7. Uregulowanie kontaktów z dzieckiem a zamieszkanie
jednego z rodziców poza granicami Polski . . . . . . . . . . . . . . 74
2.8. Mediacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
2.9. Rozwód a obowiązek uregulowania kwestii kontaktów
małoletnich dzieci stron z rodzicami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
2.10. Opłaty przy złożeniu pozwu o rozwód i pozwu
o separację . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
2.11. Wzory wniosków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
2.11.1. Wniosek o umożliwienie utrzymywania kontaktów
z wnukiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
2.11.2. Wniosek o ustalenie sposobu kontaktów
z dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
2.11.3. Wniosek o zagrożenie zapłatą sumy pieniężnej . . . . . 84
2.11.4. Wniosek o nakazanie zapłaty sumy pieniężnej . . . . . 86
3. Alimenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
3.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
3.2. Zakres świadczeń alimentacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
3.3. Czas trwania obowiązku alimentacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3.4. Zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . 101
3.5. Postępowanie w sprawach o alimenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
3.5.1. Właściwość sądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
3.5.2. Pełnomocnictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
3.5.3. Ugoda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
3.5.4. Koszty sądowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
3.5.5. Egzekucja świadczeń alimentacyjnych . . . . . . . . . . . . . . 104
3.6. Wzór pozwu o zasądzenie alimentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
4. Zarząd majątkiem dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
4.1. Zarząd dokonywany przez rodziców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
4.2. Wyłączenie spod zarządu rodziców przedmiotów
oddanych dziecku na podstawie umowy darowizny
lub testamentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
4.3. Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu . . . . . . . . 109
4.4. Wzór wniosku o zezwolenie na dokonanie czynności
przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka . . 112
6
Spis treści
5. Ustanowienie opieki i kurateli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
5.1. Kuratela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
5.1.1. Kurator dla dziecka poczętego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
5.1.2. Kurator dla ubezwłasnowolnionego częściowo . . . . . . 117
5.1.3. Kurator dla osoby ułomnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
5.1.4. Kurator dla osoby nieobecnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
5.1.5. Kurator zastępujący przedstawiciela ustawowego . . . . 119
5.1.6. Kurator do zarządu majątkiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
5.1.7. Kurator w sprawach o prawa stanu . . . . . . . . . . . . . . . 120
5.1.8. Kurator procesowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
5.1.9. Kurator osoby prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
5.1.10. Kurator spadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
5.1.11. Postępowanie przed sądem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
5.2. Opieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
5.3. Wywiad środowiskowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
5.4. Wzory pism . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
5.4.1. Wniosek o ustanowienie kuratora celem
3. Różnice między mediacją a negocjowaniem przez pełnomocników,
reprezentowania małoletniego przy czynnościach
z udziałem rodziców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
5.4.2. Wniosek o ustanowienie opieki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
ROZDZIAŁ II. Mediacja w prawie rodzinnym . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
1. Uwagi wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
2. Czym jest mediacja? Definicje, różnice w rozumieniu jej celu
i konsekwencje tych różnic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
2.1. Definicja operacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
2.2. Ugoda jako cel mediacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
2.3. Mediacja jako zawód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
2.4. Mediacja według dyrektywy unijnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
terapią, poradnictwem rodzinnym lub małżeńskim . . . . . . . . . . . . . 139
3.1. Negocjacje pośrednie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
3.2. Mediacja a pomoc psychologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
3.3. Mediacja a doradztwo prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
4. Regulacje dotyczące mediacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
4.1. Podstawy prawne mediacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
4.2. Główne zasady mediacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
4.2.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
4.2.2. Dobrowolność udziału w mediacji . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
4.2.3. Bezstronność mediatora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
4.2.4. Niejawność postępowania mediacyjnego . . . . . . . . . . . . 152
cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
7
4.2.4.1. Zasada poufności w Kodeksie postępowania
Spis treści
4.2.4.2. Wyjątki od zasady poufności . . . . . . . . . . . . . . 154
4.2.4.3. Kontakty mediatora z innymi specjalistami . . . 155
4.2.5. Neutralność mediatora wobec przedmiotu sporu . . . . . . 158
4.2.6. Mediacja w sprawach rodzinnych a ugoda . . . . . . . . . . 159
4.2.7. Protokół z przebiegu mediacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
4.2.8. Czas trwania mediacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
4.2.9. Wzory pism . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
4.2.9.1. Protokół z przebiegu postępowania
mediacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
4.2.9.2. Protokół z mediacji umownej . . . . . . . . . . . . . . 168
5. Porozumienie rodziców (plan wychowawczy) . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
5.1. Uwagi wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
5.2. Czym jest porozumienie rodziców? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
5.3. Porozumienie w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym . . . . . . . 172
5.4. Porozumienie rodziców żyjących w rozłączeniu . . . . . . . . . . . 174
5.5. Co i jak można uregulować w planie wychowawczym? . . . . . 176
5.5.1. Przegląd głównych tematów planu wychowawczego . . . 176
5.5.2. Władza rodzicielska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
5.5.3. Miejsce zamieszkania dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
5.5.4. Opieka bieżąca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
5.5.5. Sposób spędzania świąt i innych dni szczególnych . . . . 182
5.5.6. Sposób spędzania wakacji i ferii zimowych . . . . . . . . . . 183
5.5.7. Finansowanie potrzeb dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
za granicą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
6.1. Regulacje prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
6.2. Mediacja transgraniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
ROZDZIAŁ III. Porwanie rodzicielskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
1. Porwanie rodzicielskie – zarys problemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
2. Porwanie rodzicielskie a instrumenty prawa cywilnego . . . . . . . . . 194
lub pozostającej pod opieką . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
2.1.1. Faza rozpoznawcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
2.1.2. Faza wykonawcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
Praw Człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
3. Porwanie rodzicielskie a instrumenty prawa karnego . . . . . . . . . . . 214
3.1. Bezprawne uprowadzenie lub zatrzymanie. . . . . . . . . . . . . . . . 214
3.2. Postulat penalizacji uprowadzenia dokonanego przez rodzica
6. Mediacja w sporach o uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka
niepozbawionego władzy rodzicielskiej. Uregulowania
w innych krajach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
2.1. Odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej
2.2. Orzeczenia Sądu Najwyższego i Europejskiego Trybunału
8
Spis treści
3.3. Niestosowanie się do orzeczonego przez sąd zakazu
– art. 244 Kodeksu karnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
3.4. Europejski nakaz aresztowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
3.5. Orzeczenia Sądu Najwyższego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
4. Porwanie rodzicielskie w prawie międzynarodowym . . . . . . . . . . . 227
4.1. Konwencja haska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
4.1.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
4.1.2. Bezprawne uprowadzenie i bezprawne zatrzymanie . . 230
4.1.3. Miejsce stałego pobytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
4.1.4. Prawo do opieki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
4.1.5. Wniosek o wydanie dziecka i wniosek o ochronę
wykonywania prawa do odwiedzin . . . . . . . . . . . . . . . 234
4.1.6. Organ centralny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
4.1.7. Wybrane organy centralne i organizacje
pozarządowe zajmujące się problematyką porwań
rodzicielskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
4.1.7.1. Zjednoczone Królestwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
4.1.7.2. Republika Federalna Niemiec . . . . . . . . . . . . . 242
4.1.7.3. Holandia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
4.1.7.4. Stany Zjednoczone Ameryki . . . . . . . . . . . . . . 245
4.1.8. Odmowa wydania dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
4.1.8.1. Przystosowanie się dziecka do nowego
środowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
4.1.8.2. Faktyczne wykonywanie prawa do opieki . . . 249
4.1.8.3. Wyrażenie zgody lub późniejsze wyrażenie
zgody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
4.1.8.4. Szkoda fizyczna lub psychiczna bądź inna
sytuacja nie do zniesienia . . . . . . . . . . . . . . . 250
4.1.8.5. Sprzeciw dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
4.1.9. Miejsce, do którego dziecko ma powrócić w razie
wydania nakazu powrotu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
4.1.10. Prawo do odwiedzin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
4.1.11. Orzeczenia Sądu Najwyższego i orzecznictwo
międzynarodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
4.1.12. Wzory dokumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
4.1.12.1. Wniosek o zwrot dziecka na podstawie
Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów
uprowadzenia dziecka za granicę
sporządzonej w Hadze dnia 25 października
1980 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 108, poz. 528
ze sprost.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
9
Spis treści
4.1.12.2. Wniosek o wykonanie prawa do osobistych
kontaktów na podstawie Konwencji
dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia
dziecka za granicę sporządzonej w Hadze
dnia 25 października 1980 r. (Dz.U. z 1995 r.
Nr 108, poz. 528 ze sprost.) . . . . . . . . . . . . . . 269
4.2. Rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 dotyczące
jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń
w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących
odpowiedzialności rodzicielskiej (tzw. Bruksela II bis) . . . . . . 274
4.2.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
4.2.2. Rozporządzenie a bezprawne uprowadzenie
lub zatrzymanie dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
4.2.3. Tryb postępowania w przypadku bezprawnego
uprowadzenia lub zatrzymania dziecka . . . . . . . . . . . . . 278
4.2.4. Stanowisko Rzecznika Generalnego Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
5. Porwanie rodzicielskie a zgłoszenie zaginięcia dziecka Policji . . . . 283
5.1. Kategorie osób zaginionych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
5.2. Przyjęcie zgłoszenia zaginięcia przez Policję . . . . . . . . . . . . . . 287
5.3. Czynności podejmowane przez Policję . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
5.4. Zakończenie poszukiwań przez Policję . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
5.5. Załącznik – zawiadomienie o przyjęciu zgłoszenia zaginięcia
osoby kategorii III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
6. Zespół oddzielenia od jednego z rodziców
(alienacji rodzicielskiej) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
7. Polskie instytucje państwowe i pozarządowe w służbie dziecku . . . 299
7.1. Rzecznik Praw Dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
7.2. Rzecznik Praw Obywatelskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
7.3. Pełnomocnik Rządu do spraw Równego Traktowania . . . . . . . 300
7.4. Komitet Ochrony Praw Dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
7.5. Fundacja Dzieci Niczyje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
7.6. Fundacja ITAKA – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych . . 302
Wykaz skrótów
Biul. SN
d.k.p.c.
EKPC
– Biuletyn Sadu Najwyższego
– Kodeks postępowania cywilnego – powstały z połączenia roz-
porządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej z 29 listopada 1930 r.
(Dz.U. Nr 83, poz. 651) i z 27 października 1932 r. (Dz.U.
Nr 93, poz. 803), ogłoszonych jako tekst jednolity w obwieszcze-
niu Ministra Sprawiedliwości z 25 sierpnia 1950 r. (Dz.U. Nr 43,
poz. 394) – nieobowiązujący
– Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawo-
wych wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r.,
zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona
Protokołem nr 2 (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.)
– ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16,
k.c.
poz. 93 ze zm.)
– ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88,
k.k.
poz. 553 ze zm.)
– ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U.
k.k.w.
Nr 90, poz. 557 ze zm.)
– Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
Konstytucja RP
(Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
Konwencja haska – Konwencja dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka
za granicę sporządzona w Hadze dnia 25 października 1980 r.
(Dz.U. z 1995 r. Nr 108, poz. 528 ze sprost.)
– ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U.
z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)
– ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administra-
cyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 267)
– ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
(Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
– ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego
(Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.)
– ustawa z 27 czerwca 1950 r. – Kodeks rodzinny (Dz.U. Nr 34
poz. 308 ze zm.) – nieobowiązujący
– ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
(tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 788 ze zm.)
k.p.
k.p.a.
k.p.c.
k.p.k.
k.r.
k.r.o.
11
Wykaz skrótów
LexisNexis
nowelizacja
z 6 listopada
2008 r.
OSAiSN
OSN
OSNAPiUS
OSNC
OSNCP
OSNKW
OSP
OTK-A
p.a.s.c.
p.o.p.c.
Prok. i Pr.
p.w.k.p.c.
SA
SN
u.k.s.c.
Wok.
na, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1994 r.)
– Lexis.pl – Serwis Prawniczy LexisNexis Polska
– ustawa z 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzin-
ny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 220,
poz. 1431)
– Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych i Sądu Najwyższego
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna, Administracyj-
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna (od 1995 r.)
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna, Administracyj-
na, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1964 r. do 1994 r.)
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Karna
– Orzecznictwo Sądów Polskich
– Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – seria A
– ustawa z 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego
– ustawa z 18 lipca 1950 r. – Przepisy ogólne prawa cywilnego
– „Prokuratura i Prawo”
– ustawa z 17 listopada 1964 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks
– Sąd Apelacyjny
– Sąd Najwyższy
– ustawa z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cy-
– „Wokanda”
(tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264 ze zm.)
(Dz.U. Nr 34, poz. 311 ze zm.) – nieobowiązująca
postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 297 ze zm.)
wilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.)
Wstęp
Łatwo o zgodność w sprawach, które nas nie przejmują
Johann Joachim Spalding
– niemiecki filozof (1714–1804)
Kryzys rodziny, zwłaszcza ten, w który konieczna staje się ingerencja
aparatu państwa, wywołuje często skrajne emocje u osób bezpośrednio
nim dotkniętych. Dlatego uregulowanie stosunków społecznych, jakimi
są relacje rodzinne – z natury swej ściśle związane z osobistą sferą funk-
cjonowania człowieka – jest jednym z trudniejszych wyzwań stojących
przed ustawodawcą, sądem czy podmiotem wykonawczym.
Potrzeba ochrony poszczególnych członków rodziny – w tym przede
wszystkim bezbronnego dziecka – przed negatywnymi skutkami jej roz-
padu, wymaga finezji w tworzeniu oraz stosowaniu prawa. Nieocenione
znaczenie ma również podejmowanie wysiłków na rzecz podnoszenia
świadomości społecznej w zakresie dostępnych metod łagodzenia kon-
fliktu, zakresu praw i obowiązków poszczególnych członków rodziny,
a przede wszystkim potrzeb dziecka, takich jak bezpieczeństwo i stabili-
zacja, których realizacja może zagwarantować jego prawidłowy rozwój.
Niniejsza publikacja ma na celu przybliżenie – poza instytucjami praw-
nymi oraz narzędziami proceduralnymi – praktycznych mechanizmów
pomocnych w prewencji konfliktu, skutecznym zahamowaniu jego roz-
woju, jak też w zapobieganiu jego najbardziej drastycznym skutkom.
W związku z tym, że od rodzaju konfliktu, jego skali oraz postaw stron
zależeć będzie metoda jego rozwiązywania, osią niniejszej publikacji jest
wypadkowa wymienionych czynników poparta spostrzeżeniami współ-
autorów – praktyków w dziedzinie stosowania prawa, mediacji w pra-
13
Wstęp
wie rodzinnym, współpracowników organizacji pozarządowych zajmu-
jących się statutowo sprawami dziecka. Publikacja wskazuje możliwe
działania podmiotów zarządzających konfliktem w rodzinie, począwszy
od samych stron konfliktu, poprzez mediatorów, organizacje pozarzą-
dowe, a skończywszy na stosownych organach państwa w największym
stopniu ingerujących w stosunki rodzinne w sytuacjach, w których do-
bra wola i dialog ustępują miejsca agresji, reakcjom odwetowym czy
samosądom, co wyrażać się może np. w uprowadzeniu dziecka przez
jednego z rodziców, o czym traktuje ostatni rozdział.
Nieprzypadkowo zatem przyjęta w niniejszej książce kolejność oma-
wianych zagadnień opiera się na pewnej ich sekwencji. Otóż najpierw
w rozdziale 1 przedstawiono podstawowe zagadnienia prawne, któ-
rych zastosowanie może służyć uniwersalnie uregulowaniu oraz popra-
wie sytuacji dziecka, m.in. w trakcie rozstawania się jego rodziców.
W rozdziale 2 przedstawiono mediację jako jedną z metod służących
uzyskaniu porozumienia stron w duchu poszanowania ich woli oraz
obowiązujących zasad prawa. Z kolei w rozdziale 3 omówiono zagad-
nienia dotyczące władczej ingerencji państwa w sytuacjach najbardziej
skrajnych.
Oczywiście zbytnim uproszczeniem byłoby ścisłe przypisywanie poszcze-
gólnych metod zarządzania konfliktem odpowiednim stopniom jego nasi-
lenia, ponieważ – podobnie jak natury ludzkiej nie sposób ubrać w ramy
prawne – nie sposób za każdym razem przewidzieć, jaki sposób rozwią-
zywania sporu będzie najbardziej skuteczny i najlepszy dla członków
rozpadającej się rodziny. Nie ulega jednak wątpliwości, że przedstawio-
ne w niniejszej publikacji zagadnienia będą odnosiły się konsekwentnie
do położenia dziecka w sytuacji rozstania rodziców, niezależnie od tego,
czy mamy do czynienia z dzieckiem pochodzącym z małżeństwa, kon-
kubinatu, czy też innej formy wzajemnej relacji rodziców. Ilekroć usta-
wodawca przewiduje różnice w regulacjach prawnych odnoszących się
do dziecka we wspomnianych sytuacjach, tylekroć znajdą one odzwier-
ciedlenie w stosownych uwagach, zwłaszcza gdy mowa jest o art. 58
oraz art. 107 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Wydaje się, że do ochrony dziecka na rożnych etapach rozpadu rodziny
najpełniej przyczynić się może nasza postawa jako osób mniej lub bar-
dziej zaangażowanych w jego życie – czy to z punktu widzenia osobi-
14
Wstęp
stego, czy też pełnionej funkcji zawodowej – oparta przede wszystkim
na szacunku względem dziecka oraz rozpoznaniu jego potrzeb, co często
wymaga świadomości, wiedzy, doświadczenia oraz odpowiedniej komu-
nikacji.
Mamy nadzieję, że publikacja ta choć w małym stopniu przyczyni się
do podejmowania dojrzałych i światłych decyzji wobec najmłodszych
spośród nas, abyśmy niebawem w ich dorosłych postawach społecznych
z radością mogli zobaczyć nasz dzisiejszy wysiłek i wkład w ochronę ich
dobra.
Autorzy
Rozdział I
Instytucje prawne regulujące sytuację
dziecka w rodzinie
1. Władza rodzicielska
1.1. Rodzice
W najczęściej spotykanych w życiu przypadkach władza rodzicielska
względem małoletniego dziecka przysługuje jego biologicznym rodzi-
com. Dla ustawodawcy nie jest zatem obojętna kwestia rozstrzygnięcia
tego, kto – zgodnie z prawem – jest matką lub ojcem dziecka.
Kwestię, kto jest matką dziecka, rozstrzyga art. 619 k.r.o.
Art. 619 k.r.o.: Matką dziecka jest kobieta, która dziecko urodziła.
Wskazany przepis został wprowadzony do Kodeksu rodzinnego i opie-
kuńczego na podstawie nowelizacji z 6 listopada 2008 r. Wcześniejszy
brak występowania przepisów wskazujących na macierzyństwo ko-
biety, która dziecko urodziła, wynikał z występującej pewności co do
osoby matki dziecka – zgodnie z łacińską paremią mater semper certa
est. W świetle prawa rodzinnego – do czasu nowelizacji z 6 listopada
2008 r. – przyjmowano, że stosunek macierzyństwa powstaje z chwilą
urodzenia dziecka przez matkę. Było zatem oczywiste, że sporządzenie
aktu urodzenia dziecka jedynie potwierdza istnienie stosunku prawnego
macierzyństwa.
17
Pobierz darmowy fragment (pdf)
Gdzie kupić całą publikację:
Aktualnie brak ofert nabycia tej publikacji drogą kupna...
Opinie na temat publikacji:
Inne popularne pozycje z tej kategorii:
Czytaj również:
Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką :