Darmowy fragment publikacji:
Wstęp. Zarys obszarów
tematycznych poznawania,
badania i projektowania
edukacji jutra
Poniżej przedstawiam opisy ośmiu obszarów tematycznych, które związane
są z procesami poznawania, badania i projektowania edukacji jutra. Wy-
mienione obszary stanowią podstawowe obszary refleksji i działań związanych
z tą edukacją. Ich dobór wynika między innymi:
•
•
•
•
•
•
z analizy stanu rozwoju wiedzy o edukacji, w tym rozwoju historycz-
nego i porównawczego;
ze składników strukturalnych procesu edukacji oraz zjawisk edukacyjnych;
ze stanu rozwoju nauk pedagogicznych oraz nauk pokrewnych;
ze stanu rozwoju metodologii pedagogiki i metodologii badań w na-
ukach społecznych i humanistycznych;
z doświadczeń praktycznych autorów referatów oraz z doświadczeń
praktyków edukacyjnych;
z dotychczasowego dorobku ideowego Tatrzańskich Sympozjów i Se-
minariów Naukowych Edukacja Jutra, tworzonego z inspiracji Profe-
sora Kazimierza Denka.
Wyłonione obszary zostały wstępnie zapełnione przez opracowania zawarte w aktu-
alnych materiałach XXIII TSN oraz w Zeszytach Naukowych Wyższej Szkoły Humanitas.
Pedagogika i będą mogły być uzupełniane o teksty publikowane w kolejnych latach.
1. Podstawowe wartości przyświecające edukacji jutra (składniki
aksjologii edukacyjnej) – wyprowadzane w związku z nimi cele i wyłaniane
w związku z celami zadania. Te wartości, cele i zadania związane są zarówno
ze społecznym wymiarem edukacji, jak i z wymiarem indywidualnym, osob-
niczo-rozwojowym. Analizy wartości, celów i zadań odnoszone są do:
•
•
•
globalnego, ogólnoludzkiego zakresu edukacji,
zakresu europejskiego, głównie obszaru państw Unii Europejskiej,
zakresu krajowego oraz regionalnego – tzw. małych ojczyzn.
8
2. Obszary i elementy składowe edukacji jutra – w obrębie obszarów
edukacyjnych, uwagi wymagają przede wszystkim:
•
•
•
•
•
•
•
edukacja szkolna (w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych),
a także edukacja przedszkolna;
edukacja w szkołach wyższych zawodowych i magisterskich ze szcze-
gólnym zwróceniem uwagi na uniwersytety;
edukacja zawodowa w szkołach zawodowych;
edukacja pozaszkolna stanowiąca dopełnienie i rozwinięcie edukacji szkolnej;
edukacja dorosłych stanowiąca przede wszystkim realizację idei kształ-
cenia przez całe życie;
edukacja społeczna szkolna i pozaszkolna kształtująca świadomych
obywateli kraju demokratycznego;
edukacja osób z niepełnosprawnościami fizycznymi, umysłowymi
i psychicznymi stwarzająca możliwości przygotowywania młodzieży
i dorosłych do czynnego udziału w życiu zawodowym i społecznym
osób niepełnosprawnych.
W odniesieniu do składników edukacji trzeba zwrócić uwagę przede wszystkim na:
kształcenie, a więc zarówno nauczanie, jak i wychowanie umysłowe
•
(m.in. rozwój myślenia krytycznego i twórczego, rozwój zaintereso-
wań, kształtowanie postaw poznawczych);
samokształcenie związane zarówno z fazą etapu szkolnego dzieci i mło-
dzieży, jak i z fazą rozwoju po etapie szkolnym młodzieży i dorosłych;
• wychowanie moralne stanowiące rdzeń procesu wychowania szkolne-
go i społecznego oraz przygotowujące dzieci, młodzież i dorosłych do
życia godziwego, moralnie akceptowanego;
•
• wychowanie estetyczne wzbogacające życie człowieka o kontakty
z dziełami sztuki, kultury, przyrody dające przeżycia estetyczne;
• wychowanie zdrowotne obejmujące dbałość o zdrowie fizyczne i psy-
•
•
chiczne indywidualne i zbiorowe, kulturę fizyczną;
opiekę dającą podstawy do zaspokajania potrzeb biologicznych i roz-
wojowych dzieci, młodzieży i dorosłych;
profilaktykę w zakresie zjawisk szkodliwych indywidualnie i społecz-
nie (m.in. uzależnień, agresji, marginalizacji), w ślad za tym terapię;
Edukacja jutra. Wartości – Wychowanie – Kształcenie 9
•
organizowanie czasu wolnego dzieci, młodzieży i dorosłych, przygo-
towywanie do korzystnego rozwojowo działania w tym zakresie m.in.
w formie krajoznawstwa.
3. Organizowanie i realizowanie procesów edukacji jutra – co w związ-
ku przyjętymi celami i zadaniami wiąże się:
•
•
•
•
•
z doborem i układem treści kształcenia i wychowania,
z doborem i stosowaniem metod i technik kształcenia i wychowania,
ze stosowaniem form organizacji procesów pedagogicznych (m.in.
zajęć lekcyjnych, wycieczek) oraz form aktywności uczniów i wycho-
wanków (indywidualnych, grupowych i zbiorowych),
ze stosowaniem środków dydaktycznych i wychowawczych z uwzględ-
nieniem nowych technologii elektronicznych,
z ocenianiem, szacowaniem, ewaluacją efektów realizacji procesów
edukacyjnych.
W parze z organizowaniem i realizowaniem procesów iść powinno okre-
ślanie uwarunkowań przebiegu i efektów edukacji, zarówno uwarunkowań
pozytywnych, jak i negatywnych.
4. Podmioty realizujące oraz podmioty wspierające edukację jutra – do
podmiotów organizujących i realizujących edukację należą przede wszystkim:
nauczyciele, uczniowie i studenci, wychowawcy i wychowankowie, opieku-
nowie, profilaktycy, trenerzy. W skład podmiotów wspierających edukację
wchodzą głównie: rodziny, samorządy terytorialne, organizacje i instytucje
kulturalne, organizacje społeczne, organizacje i instytucje sportowe, środki
medialne – internet, telewizja, radio, czasopisma, a także biblioteki oraz ko-
ścioły (m.in. katolickie, ewangelickie, prawosławne).
5. Prowadzenie i wykorzystywanie dla potrzeb edukacji jutra ba-
dań naukowych – ten obszar można uznać za jeden z najważniejszych
punktów realizacji działań służących zmianom edukacyjnym. Uczestnicy
Tatrzańskich Sympozjów Naukowych mogą – i powinni – zdobywać wie-
dzę o edukacji na drodze badań opisowych, diagnostycznych oraz wyja-
śniających. Wiedzę użyteczną dla edukacji jutra można istotnie wzbogacać
poprzez próby wprowadzania przez badaczy zmian. Można tutaj umieścić
przede wszystkim:
•
•
prowadzenie badań eksperymentalnych (rzecz dotyczy np. klasycz-
nych eksperymentów dydaktycznych),
prowadzenie badań w działaniu z udziałem nauczycieli i wychowawców.
Wprowadzenie do XXIII Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego Edukacja jutra 10
Potrzebom edukacji jutra służą innowacje edukacyjne (wprowadzanie przez
nauczycieli i wychowawców zmian do procesów kształcenia i wychowania
w celu ich ulepszania); programowe, metodyczne czy też organizacyjne.
6. Wykorzystywanie w dziele tworzenia edukacji jutra doświadczeń hi-
storycznych i doświadczeń z różnych krajów – doświadczenia historyczne
(wynikające z badań historycznych) mogą stanowić żywe przykłady tego, co
dawało i może dawać korzystne (ale również niekorzystne) rezultaty dydaktycz-
ne i wychowawcze. Koronnym tego przykładem są doświadczenia z minionych
reform oświatowych. Wynikające z badań porównawczych doświadczenia z in-
nych krajów również mogą być przykładem korzystnych działań dydaktyczno-
-wychowawczych, które przy zachowaniu reguł ekwiwalencji i kontekstualności
można próbować stosować w Polsce. W ten sam sposób możemy również do-
wiedzieć się, które działania są niekorzystne i w Polsce nie warto ich powtarzać.
7. Wykorzystywanie w tworzeniu edukacji jutra danych z pozapedago-
gicznych badań w naukach społecznych i humanistycznych – poszerzenie
danych z badań pedagogicznych danymi z badań w innych naukach społecz-
nych i humanistycznych może stanowić istotne wzbogacenie dla edukacji ju-
tra. Użyteczne mogą być dane z badań prowadzonych w naukach filozoficz-
nych (np. w aksjologii, etyce, estetyce), psychologicznych (m.in. z obszaru
psychologii rozwoju, psychologii wychowawczej czy psychologii społecznej),
socjologicznych (np. w ramach socjologii wychowania, socjologii edukacji lub
socjologii kultury), ale też w ramach nauk etnologicznych, ekonomicznych,
prawnych, o kulturze (w tym o kulturze fizycznej), o polityce, językoznaw-
czych, religioznawczych, a nawet medioznawczych.
8. Prognozowanie i projektowanie edukacji jutra – oświadczenia ba-
dawcze i praktyczne związane z dotychczasowym etapem realizowania eduka-
cji mogą dać podstawy do prognozowania oraz – co bardzo ważne – projekto-
wania elementów składowych edukacji jutra. Badacze pedagogiczni nie mają
roli sprawczej we wprowadzaniu zmian edukacyjnych, tę rolę pełnią politycy
oświatowi, lecz mają oni rolę doradczą, inspirującą i krytyczną.
Jak wspomniano we wstępie, niektórymi wymienionymi obszarami tema-
tycznymi zajęli się Autorzy tekstów z XXIII Tatrzańskiego Sympozjum Nauko-
wego z 2017 roku, zaś pozostałymi mogą zająć się badacze w następnych latach
i na następnych Sympozjach Tatrzańskich, do czego gorąco zachęcam.
Stanisław Palka
przewodniczący Komitetu Naukowego
XXIII TSN Edukacja Jutra
Edukacja jutra. Wartości – Wychowanie – Kształcenie
Pobierz darmowy fragment (pdf)
