„Tom drugi publikacji gromadzi artykuły, których autorzy skupili się na zagadnieniach sposobów nauczania, dobrych praktyk nauczycielskich oraz na kwestiach tak bardzo społecznie dyskutowanych, a dotyczących systemu egzaminów. I tak do rozdziału pierwszego
pt. Sztuka uczenia. Nauczyciel i jego warsztat wprowadzeniem jest istotne opracowanie (głos w dyskusji panelowej) wskazujące na pozycję kształcenia językowego w szkole z punktu widzenia ucznia jako podmiotu nauczania i wspierające go w takiej roli w trakcie nauki, a później w życiu — podejście tekstocentryczne. Kolejno prezentowane są w tej części artykuły odwołujące się do doświadczeń, wskazujące na rolę czytania — także z rodzicami, znaczenie sztuki w polonistycznych działaniach — wreszcie odsłaniające inspirujące metody i narzędzia dydaktyczne. Ich autorzy pokazują, jak poszerzać granice tradycyjnie rozumianej polonistyki.
W opracowaniach rozdziału drugiego — Polonistyka wobec wyzwań nowoczesności — badacze zaprezentowali całe spektrum problemów związanych z edukacją polonistyczną w środowisku cyfrowym, z nauczaniem w czasach nowych technologii niosących ze sobą wiele możliwości, ale też zagrożeń. Najobszerniejszą część tomu drugiego stanowi rozdział Szkoła dobrych praktyk polonistycznych. Składa się on z 16 artykułów stanowiących propozycje rozwiązań dydaktycznych, dotyczących konkretnych tytułów i twórców — analizy oraz interpretacji ich
tekstów, a także oryginalnych, niebanalnych rozwiązań dydaktycznych. Tę część zamyka opis działań uczniów i absolwentów z Kawiarenki Literackiej działającej przy I LO im. Juliusza Słowackiego w Chorzowie. Koncert Kawiarenki w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach uświetnił pierwszy dzień Kongresu. Problematykę programową dopełniają artykuły z rozdziału czwartego tomu drugiego pt. Egzaminy: opisywanie i testowanie kompetencji uczniów, których treść była także przedmiotem dyskusji
panelowych. Obradom Kongresu towarzyszyło pięć paneli dyskusyjnych: Edukacja polonistyczna jako zobowiązanie, Egzamin zewnętrzny z języka polskiego a kształcenie językowe w szkole, Polonistyka w świecie różnic kulturowych, czyli polonistyka powszechna i elitarna, Płynne granice polonistyki — komparatystyka szkolna i uniwersytecka oraz Uchodźcy — studenci i uczniowie. Ze względu na wagę i wartość głosów w dyskusji pomieszczono je — najczęściej jako teksty wprowadzające — w poszczególnych rozdziałach.” (fragment Wstępu tomu I)
Znajdź podobne książki
Ostatnio czytane w tej kategorii
Darmowy fragment publikacji:
II
E
d
u
k
a
c
j
a
P
o
w
s
z
e
c
h
n
o
ś
ć
p
o
l
o
n
i
s
t
y
c
z
n
a
e
l
i
t
a
r
n
o
ś
ć
i
j
a
k
o
p
o
l
o
n
i
s
t
y
k
i
z
o
b
o
w
i
ą
z
a
n
i
e
Edukacja polonistyczna
jako zobowiązanie
Powszechność
i elitarność polonistyki
Tom II
Więcej o książce
CENA 70 ZŁ
(+ VAT)
ISSN 0208-6336
ISBN 978-83-226-3189-8
KATOWICE 2016
Edukacja polonistyczna
jako zobowiązanie
Powszechność
i elitarność polonistyki
NR 3614
Edukacja polonistyczna
jako zobowiązanie
Powszechność
i elitarność polonistyki
Tom II
Redakcja naukowa
Ewa Jaskółowa, Danuta Krzyżyk, Bernadeta Niesporek
Szamburska, Małgorzata WójcikDudek
przy współpracy
Diany Jagodzińskiej i Aleksandry ZokSmoły
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego • Katowice 2016
Redaktor serii: Dydaktyka Języka i Literatury Polskiej
Ewa Jaskółowa
Recenzenci
Krystyna Gąsiorek, Henryk Gradkowski, Krystyna Zabawa
Spis treści
Sztuka uczenia. Nauczyciel i jego warsztat
Rozdział 1
Stanisława NiebrzegowskaBartmińska
Tekstocentryzm a kwestie podmiotowości w edukacji polonistycznej 11
Witold Bobiński
Uczniowskie prawo do reader’s response. Czy Celtowie i Australij
czycy najtrafniej odczytali testament Wóycickiego? . . . . . . . 23
Krystyna Koziołek
Literatura i „dobre życie”. Zagubione powinności kształcenia lite
rackiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Dominik Borowski
Na peryferiach… Miejsce literatury dla młodzieży w kształceniu
polonistycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Dorota Karkut
Rodzice i nauczyciele zapraszają do świata książki — o rozwija
niu zainteresowań i postaw czytelniczych dzieci i młodzieży . . 57
Zofia Zasacka
Nie musi być nudnie! Literatura piękna w szkole a uczniowskie
motywacje czytelnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Paweł Sporek
Co czytać we współczesnej szkole? Wobec kanonu — kryteria do
boru lektury (szanse, możliwości, zagrożenia) . . . . . . . . . 87
Beata Gromadzka
Myśleć jak artysta. Jeszcze raz o kontakcie ze sztuką jako źródle
postawy twórczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
6
Spis treści
Natalia Spychalska
Dlaczego nauczanie poezji jest ważne? . . . . . . . . . . . . 119
Piotr Bogalecki
Spotkanie parasola i maszyny do szycia? Sztuka najnowsza w dy
daktyce polonistycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Jan Zdunik
Pod rękę z literaturą. O wykorzystaniu psychologii na lekcjach
języka polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Tomasz Wroczyński
Najnowsza literatura polska w podręcznikach do szkół ponad
gimnazjalnych: gatunki, style, formy . . . . . . . . . . . . . 161
Beata KapelaBagińska
(Wy)Grać na polskim! — gry dydaktyczne jako metody wspoma
gające proces edukacji na różnych etapach kształcenia . . . . . 175
Marta Bolińska
Metoda projektu w edukacji humanistycznej (Świętokrzyski System
Wspierania Talentów — Fascynujący Świat Nauki) . . . . . . . . 187
Mariola Wilczak, Sylwia Pikula
„Biuletyn Polonistyczny” jako przestrzeń dialogu polonistów . . 203
Polonistyka wobec wyzwań nowoczesności
Rozdział 2
Piotr Łuszczykiewicz
Wykładowca medialny czy umedialniony? . . . . . . . . . . 213
Kordian Bakuła
Człowiek myszkujący. Przyczynek do antropologii początku XXI
wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Agnieszka Kopacz
Środowisko cyfrowe i edukacja polonistyczna — kilka słów o do
brych praktykach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Anna Wileczek
Czytanie i pisanie na ekranie. (Samo)kształcenie kompetencji ko
munikacyjnych młodszych dzieci . . . . . . . . . . . . . . 251
Ilona Copik, Eugeniusz Szymik
Rola Internetu w podejmowaniu aktywności uczenia się ucznia
szkoły podstawowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
Spis treści
7
Renata Bryzek
Polonistyczne czytanie ikonicznych tekstów kultury w wirtualnej
rzeczywistości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
Agnieszka Kulig
Z sieci do zeszytu. Media społecznościowe w pracy ze szkolną
lekturą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
Joanna HobotMarcinek
Dlaczego klasycy? — o zagrożeniach i perspektywach ponowoczes
nej edukacji polonistycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
Szkoła dobrych praktyk polonistycznych
Rozdział 3
Grażyna B. Tomaszewska
Tak mało czy tak dużo? O interpretacji Daru Czesława Miłosza
w gimnazjum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
Janusz Waligóra
Niech staną zegary… Od mowy pogrzebowej do poetyckich figur
utraty i żalu — rozpoznania i próby literackie . . . . . . . . . 341
Magdalena Paprotny
Trzy daty śmierci i sześć pogrzebów — od tajemnicy do lektury
Trenów. O wykorzystaniu kontekstów w szkolnych spotkaniach
z Janem z Czarnolasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
Jadwiga MaksymKaczmarek
Problem komunikacji na lekcjach języka polskiego w kontekście
poezji Wisławy Szymborskiej . . . . . . . . . . . . . . . . 371
Aleksandra Dusza, Katarzyna Krulicka
Rozbijanie frazeologizmów w twórczości Wisławy Szymborskiej . 385
Wioletta Żórawska
Oni i wiersze, czyli licealista sam na sam z tekstami Cypriana
Norwida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395
Anna RadzewiczBork
Implikacje metodyczne poetyckiej rozmowy Miłosza z Mickiewi
czem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405
Agata KucharskaBabula
Pieśni Mieczysława Karłowicza na lekcjach języka polskiego w li
ceum — rozważania na podstawie wybranych Preludiów Kazimie
rza PrzerwyTetmajera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417
8
Spis treści
Małgorzata Antuszewicz
Kulturowa teoria literatury a uczniowska recepcja tekstów kul tury 431
Natalia Grzeszczuk
Poststrukturalistyczne strategie interpretacyjne a poezja współ-
czesna — Radość pisania Wisławy Szymborskiej w szkole ponad-
gimnazjalnej 445
Monika Polok
Projekty lekcji filologiczno-filozoficznych o ludzkim doświadcze-
niu na przykładzie Czarnych sezonów Michała Głowińskiego 459
Ewa Ogłoza
Dzieło i twórca: Hans Christian Andersen Polonistyczny projekt
edukacyjny 469
Maria Szoska
Źle obejrzane… O możliwościach interpretacyjnych filmu na lek-
cjach języka polskiego w gimnazjum 487
Justyna Hanna Budzik
Inspiracje dydaktyczne dla edukacji filmowej: alternatywy dla
modelu „przyliterackiego” 501
Wiesława Wantuch
Teatr w działaniu, czyli o warunkach rozwoju kompetencji inter-
pretacyjnych gimnazjalistów (na przykładzie projektu Laborato-
rium teatralne) 515
Andrzej Król
Kawiarenki Literackiej polonistyczne zobowiązanie 531
Rozdział 4
Egzaminy:
opisywanie i testowanie kompetencji uczniów
Lidia Wiśniewska, Marek Urbanowicz
Egzaminy szkolne obecne i pożądane Głosy z III i IV Forum Edu-
kacyjnego Towarzystwa Literackiego im Adama Mickiewicza 541
Alicja Jakubowska-Ożóg
Umiejętności interpretacyjne uczniów na przykładzie prac „olim-
pijskich” w szkole średniej — oczekiwania i wyniki 551
Maria Romanowska
Interpretacja na egzaminie maturalnym — oczekiwania i problemy 563
Posłowie 577
Posłowie
Artykuły zebrane w dwóch tomach publikacji — efekcie pracy
II Kongresu Dydaktyki Polonistycznej — zostały wygłoszone w listo-
padzie 2015 roku, w chwili gdy po wyborach parlamentarnych nowe
władze zapowiadały istotne zmiany w Polsce. Wówczas jeszcze ani
organizatorzy Kongresu, ani prelegenci nie wiedzieli do końca, co
czeka polską edukację. W niektórych wystąpieniach słychać troskę
i zaniepokojenie dotyczące dalszych losów badań edukacyjnych. Sła-
womir Jacek Żurek, podsumowując badania edukacyjne i ich kon-
sekwencje, pokazywał zadania, które powinny być realizowane do
2020 roku. Działania Ministerstwa Edukacji Narodowej, pospieszne
i chaotyczne przygotowywanie podstawy programowej dla szko-
ły podstawowej oraz likwidacja gimnazjów, które z takim trudem
przebijały się w systemie edukacji od 1999 roku, spowodowały, że
wiele postulatów wyartykułowanych w przedstawionych do druku
artykułach wydaje się zdezaktualizowanych. Dotyczy to zwłaszcza
propozycji doskonalenia badań nad osiągnięciami gimnazjalistów
oraz budowania procesu dydaktycznego na tym etapie kształcenia,
a także rozwijania czytelnictwa przez proponowanie uczniom lektu-
ry, która budziłaby ich zainteresowanie i stawała się przyjemnością.
Wedle ustawy mającej wejść w życie od roku szkolnego 2017/2018
uczniowie klas VI nie pójdą już do gimnazjum, a w klasach VII i VIII
otrzymają dwa zestawy lektur: obowiązkowych i nadobowiązko-
wych, które mają stanowić sztywny kanon tekstów czytanych przez
wszystkich. Uczniowskie prawo do „reader’s response”, przedstawione
i uargumentowane przez Witolda Bobińskiego, może wydawać się
zagrożone, a optymistyczne zapewnienia Zofii Zasackiej, że w szko-
le „nie musi być nudnie”, zdają się zupełnie tracić siłę przekonania.
578
Posłowie
Możliwości wykorzystania współczesnych mediów i środowiska
cyfrowego, w jakim funkcjonuje współczesny młody człowiek,
przedstawione w rozdziale Polonistyka wobec wyzwań nowoczesności,
wydają się jedynie pobożnymi życzeniami. Proponowane w arty-
kułach współczesne konteksty odczytywania utworów klasycznych,
takich jak choćby Treny Jana Kochanowskiego, mogą się natomiast
wydawać elitarnym kaprysem, który nijak się ma do proponowa-
nych treści nauczania.
Warto jednak dostrzec w propozycjach badań i rozwiązań dy-
daktycznych, skrojonych na miarę jeszcze (krótko) obowiązującej
podstawy programowej, elementy, które nie podlegają wymianie
bez względu na zmieniające się programy edukacyjne, jak usytuo-
wanie ucznia w centralnym miejscu procesu dydaktycznego i dąż-
ność do budzenia jego refleksji intelektualnej, wynikającej z my-
ślenia o literaturze i języku, materializowanej w pisemnej i ustnej
interpretacji różnych tekstów kultury.
W sprawie wstępnego projektu tzw. podstawy programowej wy-
powiedziały się środowiska badaczy, a wśród nich Komisja Edukacji
przy Komitecie Nauk o Literaturze PAN oraz Zespół Dydaktyczny
Rady Języka Polskiego. Opinie o projekcie dokumentu przedsta-
wione przez ekspertów ze środowisk naukowych są jednoznacznie
negatywne. Czytamy w nich m.in., że:
Projekt dokumentu trudno uznać za podstawę programową,
której funkcją powinno być regulowanie procesu kształcenia po-
lonistycznego w nowej strukturze szkoły podstawowej i w całym
systemie edukacji. Projekt ten nie spełnia elementarnych wymagań
merytoryczno-dydaktycznych, jakie stawia się dziś przed nowo-
czesną edukacją humanistyczną. […] Z treści projektu podstawy
programowej wynika, że jest ona oparta na braku zaufania do
ludzi, którzy bezpośrednio pracują z młodzieżą. Zaproponowana
podstawa programowa w istocie jest programem zawierającym
szczegółowe treści nauczania. Nauczyciel nie tylko został po-
zbawiony prawa wyboru lektur (co jest najbardziej widoczne),
ale również prawa dostosowywania toku nauczania do potrzeb
uczniów i do własnej koncepcji dydaktycznej. Treści nauczania
zostały bez reszty dookreślone w szczegółowych zapisach odno-
szących się do każdej klasy.
Niepokoi również wyłaniający się z dokumentu obraz ucznia. To
odtwórca przekazanych mu wiadomości. Kształcenie językowe
zasadniczo ogranicza się do abstrakcyjnej dla ucznia wiedzy gra-
matycznej, natomiast kształcenie literackie nie zakłada samodziel-
ności myślenia, przyjemności lektury, aktywności czytelniczej,
opiera się wyłącznie na przymusie. Wiele z proponowanych lektur
Posłowie
579
to pozycje dziś już zdecydowanie przestarzałe i anachroniczne.
Nie ma utworów z nowoczesnej literatury dla dzieci i młodzie-
ży, w której podejmowane są bardzo istotne dla młodych ludzi
problemy. Sprzeciw budzi zarówno brak utworów z klasyki świa-
towej, jak i rozkład materiału niezgodny z wiedzą o psychologii
rozwojowej dziecka1.
Oceniany dokument nie spełnia wymagań podstawy progra-
mowej, mającej określać wspólne kierunki działania wszystkich
nauczycieli i uczniów, ale też dającej wybór uczestnikom procesu
edukacyjnego. Mamy tu bowiem do czynienia z rodzajem narzu-
canego z góry programu nauczania, przyporządkowującego wy-
brane arbitralnie treści do poszczególnych klas, bez uwzględnienia
różnorodności potrzeb i możliwości uczniów. Ogranicza to zna-
cząco wolność wyboru nauczycieli (ich zespołów) oraz uczniów
i oznacza powrót do trybu nakazowego w postaci dokumentu
sygnowanego — w formie stosownego rozporządzenia — przez
Ministra Edukacji Narodowej2.
Artykuły wygłaszane na Kongresie i zamieszczone w obu to-
mach książki powstały na bazie przeświadczenia o tekstologicznych
założeniach wciąż obowiązującej podstawy programowej. A na ja-
kich oparli się Autorzy nowego programu? — dopytują językoznaw-
cy, specjaliści dydaktycy z Rady Języka Polskiego. Wskazują oni, że:
Zwłaszcza kształcenie językowe potraktowano w sposób przypo-
minający XIX-wieczne wzorce nauczania gramatyki, co oznacza
odejście od perspektywy tekstocentrycznej i zaprzeczenie wartości
integracji różnych dziedzin wiedzy polonistycznej w wieloaspek-
towym rozwijaniu kompetencji językowych i komunikacyjnych
uczniów3.
Pozostaje zatem nadzieja, że wstępny projekt podstawy progra-
mowej, która jest de facto programem, ulegnie zasadniczej zmianie,
oraz że twórcy nowego ładu edukacyjnego wezmą pod uwagę opi-
nie i głosy ekspertów. Wystąpienia zaprezentowane w obu tomach
oddawanej właśnie do rąk Czytelników publikacji mogą służyć po-
mocą w zbudowaniu nowego curriculum, pod warunkiem że prace
nad nim nie będą się odbywać w bezrefleksyjnym pośpiechu.
1 Fragment opinii Komisji Dydaktycznej KNoL PAN.
2 Fragment opinii Zespołu Dydaktycznego Rady Języka Polskiego.
3 Ibidem.
Ewa Jaskółowa
Redaktor Mariola Massalska
Projekt okładki Magdalena Starzyk
Korektor Aleksandra Zok-Smoła
Łamanie Edward Wilk
Copyright © 2016 by
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Wszelkie prawa zastrzeżone
ISSN 0208-6336
ISBN 978-83-226-3188-1
(wersja drukowana)
ISBN 978-83-226-3189-8
(wersja elektroniczna)
Wydawca
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowice
www.wydawnictwo.us.edu.pl
e-mail: wydawus@us.edu.pl
Wydanie I. Ark. druk. 36,25. Ark. wyd. 37,5.
Papier Alto 90 g/m2, vol. 1.5 Cena 70 zł (+ VAT)
Druk i oprawa: „TOTEM.COM.PL Sp. z o.o.” Sp.K.
ul. Jacewska 89, 88-100 Inowrocław
II
E
d
u
k
a
c
j
a
P
o
w
s
z
e
c
h
n
o
ś
ć
p
o
l
o
n
i
s
t
y
c
z
n
a
e
l
i
t
a
r
n
o
ś
ć
i
j
a
k
o
p
o
l
o
n
i
s
t
y
k
i
z
o
b
o
w
i
ą
z
a
n
i
e
Edukacja polonistyczna
jako zobowiązanie
Powszechność
i elitarność polonistyki
Tom II
Więcej o książce
CENA 70 ZŁ
(+ VAT)
ISSN 0208-6336
ISBN 978-83-226-3189-8
KATOWICE 2016
Pobierz darmowy fragment (pdf)
Gdzie kupić całą publikację:
Opinie na temat publikacji:
Inne popularne pozycje z tej kategorii:
Czytaj również:
Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką :