Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00538 011008 20697988 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Edukacyjne prowokacje - ebook/pdf
Edukacyjne prowokacje - ebook/pdf
Autor: , , Liczba stron: 149
Wydawca: Impuls Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7850-083-4 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> podręczniki
Porównaj ceny (książka, ebook (-8%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

 

Książka jest adresowana zarówno do studentów, jak i osób prowadzących zajęcia.  Zawiera metodyczne wskazówki prowadzenia zajęć dla studentów z powyższych i pokrewnych kierunków. Prezentuje też sposób organizowania wydarzeń dziejących się w ramach działalności uniwersytetu, a które można zastosować we własnej przyszłej praktyce zawodowej, jak i w konstruowaniu refleksji nad własnym rozumieniem roli doradcy. Co więcej, stanowi przykład połączenia refleksji teoretycznej z opisem działania w praktyce, co może być interesujące z punktu widzenia edukacji akademickiej i może być ciekawym poznawczo przykładem na „spotkanie się” teorii i praktyki.

 

Książka „Edukacyjne prowokacje. Wykorzystanie etnografii performatywnej w procesie kształcenia doradców” ukazuje trzy projekty/prowokacje, których celem było sceniczne aranżowanie (na zielonogórskim rynku) sytuacji poradniczych znanych z etnograficznych doświadczeń, badań, notatek. Wykorzystano doświadczenia (niewielkie jeszcze) etnografii performatywnej, która umożliwia przywołanie przeszłych doświadczeń (w tym wypadku – poradniczych), po to by je zainscenizować, doświadczyć na nowo oraz poddać refleksji. Zastosowanie tej właśnie strategii pozwoliło „ofiarować” pracownikom naukowym, doradcom i studentom poradnictwa (przyszłym doradcom) okazję do niecodziennego, akademickiego doświadczenia tego co jest realnie doświadczaną poradniczą praktyką. To właśnie prowokowanie poradniczej refleksji, rozumienia poradniczych światów doradców i radzących się, zmiana w stereotypowym i potocznym myśleniu o pomocowych działaniach było podstawowym celem edukacyjnych prowokacji. Prowokacje osadzono nie tylko w sytuacjach poradniczych znanych nam z życia codziennego, w sytuacjach doświadczanych, podzielanych, będących naszym stałym „wyposażeniem”, ale osadzono je w przestrzeniach, w których te poradnicze sytuacje są doświadczane, w których są one inicjowane, w których trwają, bywają finalizowane lub zrywane. Usytuowanie wszystkich trzech projektów w przestrzeni miasta miało między innymi na celu „wyprowadzenie” edukacji akademickiej poza mury uczelni, jako szczególne uzupełnienie klasycznych zajęć prowadzonych w salach ćwiczeniowych, dając w ten sposób wszystkim uczestnikom istotne poradnicze doświadczenie.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

E d u k a c y n e j E L Ż B I E T A S I A R K I E W C Z I ELŻBIETA SIARKIEWICZ EWA TRĘBIŃSKA-SZUMIGRAJ DARIA ZIELIŃSKA-PĘKAŁ Edukacyjne Wykorzystanie etnografii performatywnej w procesie kształcenia doradców I , E W A T R Ę B Ń S K A - S Z U M G R A J I © Copyright by Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012 Recenzenci: dr hab. Bogusława Dorota Gołębniak, prof. DSW prof. zw. dr hab. Bogusław Śliwerski Redakcja wydawnicza: Beata Bednarz Joanna Kosturek Opracowanie typografi czne: Anna Bugaj-Janczarska Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska Wszystkie zdjęcia znajdujące się w książce pochodzą ze zbiorów własnych Katedry Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Zielonogórskiego (wcześniej Pracowni Poradoznawstwa) Publikacja współfi nansowana przez Uniwersytet Zielonogórski i ze środków własnych Autorek ISBN 978-83-7850-083-4 Ofi cyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (12) 422-41-80, fax (12) 422-59-47 www.impulsofi cyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsofi cyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2012 E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 Spis treści Wstęp .................................................................................................. 7 Rozdział I Rozumienie profesjonalizmu a kształcenie doradców .......... 13 1. Między profesją a zawodem (od uwolnienia do zniewolenia) ............................ 14 2. Profesjonalizm nowoczesny ............................................................................... 18 3. Niejednoznaczność oczekiwań ........................................................................... 22 3.1. Niejednoznaczność oczekiwań w obszarze edukacji ................................... 23 3.2. Niejednoznaczność oczekiwań w obszarze pracy zawodowej ..................... 25 3.3. Niejednoznaczność oczekiwań w prowadzonych refl eksjach „nad” i „w” praktyce poradniczej ................................................................ 27 Rozdział II Drzewo wsparcia – doświadczanie i rozumienie problemów społecznych ............................................................... 31 1. Gry miejskie ...................................................................................................... 33 2. Opis projektu Drzewo wsparcia ......................................................................... 35 3. Rekrutacja i wzajemne relacje uczestników gry .................................................. 38 4. Edukacja przez rozwiązywanie problemów w grupie ......................................... 38 5. Superwizja i podział ról w konstruowaniu projektu ........................................... 42 6. Doświadczanie problemów przez zmienność ról ............................................... 47 7. Redefi nicje i rekonstrukcje – „stawanie się” przez uczestnictwo ........................ 52 Podsumowanie projektu ........................................................................................ 56 Konspekty do zajęć dydaktycznych wraz z komentarzem ...................................... 57 Rozdział III Etiudy poradnicze – o wery kacji metod pracy doradców 65 1. Dlaczego etiuda? ................................................................................................ 66 2. Konstruowanie etiud – pomaganie oferowane ................................................... 67 3. Dekonstruowanie Etiud poradniczych – trudności w realizacji projektu ........................................................................... 72 3.1. Poradnictwo w mało przyjaznych miejscach .............................................. 72 3.2. Poradnictwo na ulicy, czyli spotkanie dwóch obcych (Innych) ................... 75 3.3. Mało aktywny udział w praktyce poradniczej ............................................. 78 4. Rekonstruowanie Etiud poradniczych – pomaganie „sterowane” (?) ................... 80 E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 6 Spis treści 5. Prospektywna pomoc komunikacyjna ................................................................ 83 Podsumowanie projektu ........................................................................................ 85 Konspekty do zajęć dydaktycznych wraz z komentarzem ...................................... 86 Rozdział IV Stragan dobrych rad – wokół poradniczych ofert ................. 93 1. Po co metafora? ................................................................................................. 95 2. Dlaczego „stragan”? Opis idei ............................................................................ 97 3. Przestrzeń dla poradniczego doświadczenia ...................................................... 99 4. Stragan dobrych rad jako przestrzeń dla studiowania poradniczej praktyki .......................................................................................... 104 5. Możliwe interpretacje ........................................................................................ 108 6. Poradnictwo na poczekaniu ............................................................................... 109 7. Osobiste oceny uczestników .............................................................................. 112 8. „Przekonywanie jest bezpłodne” ........................................................................ 113 9. Odpowiedzialność i zaufanie ............................................................................. 114 Podsumowanie projektu ........................................................................................ 117 Konspekty do zajęć dydaktycznych wraz z komentarzem ...................................... 118 Rozdział V Konstruowanie poradniczych doświadczeń i umiejętności .................................................................................... 125 1. Uczenie się/rozumienie roli doradcy .................................................................. 127 2. Poradnicze doświadczenie i refl eksja w praktyce ............................................... 128 3. Stawanie się doradcą w codzienności ................................................................. 131 4. Doradca jako refl eksyjny badacz ........................................................................ 133 Rozdział VI Re eksje nad możliwością i efektami zastosowania etnogra i performatywnej w procesie/metodyce kształcenia doradców ................................................................... 137 1. Refl eksyjna praxis .............................................................................................. 138 2. Etnografi a performatywna jako akademicki konstrukt ...................................... 141 3. Moc zaangażowania ........................................................................................... 143 4. Moc doświadczenia i doświadczania .................................................................. 145 Zakończenie ...................................................................................... 149 Bibliogra a ......................................................................................... 151 E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 Wstęp Zaczęło się od żartu, w którym pracownicy naukowi Pracowni Pora- doznawstwa Uniwersytetu Zielonogórskiego1 przywołali powiedzenie „dobrymi radami piekło jest wybrukowane”. I tak, nieco przewrotnie, przysłowie to sta- ło się motywem przewodnim w ramach Dni Otwartych UZ, w czasie których wraz ze studentami poradnictwa zachęcaliśmy licealistów do studiowania tej właśnie specjalności. Wykorzystanie niewielkiej „piekielnej” scenografi i i kotła wypełnionego „dobrymi radami” przyniosło duży promocyjny sukces. Skutkiem ubocznym (nieprzewidzianym przez nas wcześniej) były burzliwe dyskusje stu- dentów w czasie zajęć akademickich na temat niejednoznaczności poradnictwa, jego skuteczności i oceny. Studenci po doświadczeniach związanych z projektem przygotowanym na wspomniane dni otwarte łatwiej niż dotychczas wykazywali umiejętność łączenia wiedzy naukowej z własnymi doświadczeniami, łatwiej bu- dowali i wyrażali własne refl eksje. To doświadczenie w wykorzystaniu i zastosowaniu „piekielnej” metafory postanowiłyśmy wykorzystać, przygotowując wraz ze studentami – przyszłymi doradcami – kolejne poradnicze prowokacje/projekty realizowane w ramach Fe- stiwalu Nauki organizowanego przez Uniwersytet Zielonogórski. Prowokacje te stały się m.in. bazą dla naszych szczególnych rozważań nad procesami kształce- nia doradców i stanowią główną osnowę tej publikacji oraz refl eksji naukowej, którą zawiera książka2. 1 W wyniku reorganizacji Uniwersytetu Zielonogórskiego Pracownia Poradoznawstwa (zespół pracowników naukowych) została zintegrowana z większym zespołem i wcielona w Zakład Pedagogiki Społecznej. 2 W założeniach przywołanego tu przedsięwzięcia mieściło się m.in. wzbudzenie zaintereso- wania przechodniów różnorodną działalnością uniwersytetu, symboliczne otwarcie jego bram oraz upowszechnienie nauki. Pracownia Poradoznawstwa Instytutu Nauk Pedagogicznych i Społecznych (pracownicy naukowi i studenci) mieli zamiar wzbudzić refl eksję i skłonić do dyskusji wokół praktyki poradnictwa. Trzy przedstawione w tej książce projekty – prowokacje zyskały już swoje miejsce w opracowaniach naukowych. Pierwszy został opisany przez dr El- żbietę Siarkiewicz (2007) w artykule „Stragan dobrych rad” – etnografi czny opis wydarzenia oraz w książce Przesłonięte obszary poradnictwa. Realia, iluzje, ambiwalencje (Siarkiewicz, 2010b). Propozycją drugą były Etiudy poradnicze opisane przez dr Darię Zielińską-Pękał (2008a). E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 8 Wstęp Atmosfera oraz kontekst, w których pomysły na przedstawione tu prowoka- cje/projekty powstawały i były realizowane, miały niebywałe znaczenie. Praca całego zespołu Pracowni Poradoznawstwa pod kierunkiem prof. dr hab. Ali- cji Kargulowej i zaangażowanie studentów zbliżały nas do tego, co w teoriach organizacji nazwane jest kulturą „pocisku sterowanego”. To kultura działania, której członkowie pracują w stanie wysokiego intelektualnego zaangażowania, by osiągnąć ustalony cel. W działaniu takiej kultury nie dominuje układ hierar- chiczny osadzony na przypisanej danym osobom władzy, najistotniejsze są kom- petencje i przyjęta/podzielona odpowiedzialność. Każdy z członków grupy ma udział w rozwiązywaniu problemów i konstruowaniu planów. Poszczególnym uczestnikom nie są przypisane jednoznaczne role – funkcje są zmienne i wyni- kają z aktualnych potrzeb na danym etapie pracy. Kultury te oskarżane bywają o zbyt mocną koncentrację wyłącznie na celu i brak emocjonalnego zaangażowa- nia (por. Trompenaars, Hampden-Turner, 2002, s. 204–206). Naszego zespołu ten zarzut nie dotyczył. W atmosferze współpracy i dużego zaangażowania (emocjonalnego i inte- lektualnego), której towarzyszyło przyjęcie postawy dużej otwartości („pocisk sterowany”), pojawiały się pomysły na przedstawione tu poradnicze prowokacje/ projekty; w takich warunkach powstawała również książka. Rozdział pierwszy ma charakter wprowadzający, w którym podjęłyśmy tema- tykę profesjonalizmu, tego, w jaki sposób jest on rozumiany, jak defi niowany. Starałyśmy się ukazać zmiany w myśleniu o kształceniu doradców w kontekście procesów przebiegających od celebrowania wiedzy naukowej, przez studiowanie praktyki, aż do stawania się refl eksyjnym praktykiem, refl eksyjnym badaczem do- świadczonej i doświadczanej zawodowo rzeczywistości. Próbowałyśmy zarysować drogę od profesjonalizmu rozumianego tradycyjnie do profesjonalizmu nowego, którego domaga się nieustannie zmieniająca się, dynamiczna i uznana za nie- przewidywalną rzeczywistość. Sięgnęłyśmy do doświadczeń poradoznawców – Alicji Kargulowej, Bożeny Wojtasik, a także osiągnięć pedeutologów i andra- gogów. Przywołałyśmy opracowania Christophera Daya, Bogusławy Doroty Gołębniak, Mieczysława Malewskiego czy jednego z przedstawicieli teoretyków organizacji – Dariusza Jemielniaka. Ten zabieg był niezbędny, by osadzić nasze doświadczenie w kształceniu przyszłych doradców w dostępnych rozważaniach akademickich. Kolejne trzy rozdziały ukazują trzy projekty, pomysły, prowokacje, których celem było sceniczne aranżowanie (na zielonogórskim rynku) sytuacji poradni- czych znanych z etnografi cznych doświadczeń, badań, notatek. Wykorzystały- śmy doświadczenia (niewielkie jeszcze) etnografi i performatywnej, która stanowi Propozycja trzecia to Drzewo wsparcia prowadzona przez dr Ewę Trębińską-Szumigraj (2010a). Zadania wynikające z ogólnej organizacji Festiwalu Nauki przyjął na siebie dr Mar- cin Szumigraj, który był także koordynatorem przy realizacji wszystkich prowokacji/projektów. E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 Wstęp 9 jedną z możliwych do zastosowania strategii szerszej oferty badań w działaniu. Zastosowanie tej właśnie strategii pozwoliło nam dać studentom poradnictwa okazję do niecodziennego, akademickiego doświadczenia tego, co jest praktyką poradniczą, a doświadczane bywa realnie, w codzienności. Etnografi a performa- tywna jest jedną ze strategii, która pozwala nie tylko na doświadczenie tego, co bardzo rzeczywiste. Jej podstawowym celem jest również prowokowanie i pobu- dzanie wśród ludzi refl eksji, która może prowadzić do lepszego rozumienia do- świadczeń, których stają się uczestnikami (Denzin, Lincoln, 2009, s. 581–614). To właśnie prowokowanie poradniczej refl eksji, rozumienia poradniczych świa- tów doradców i radzących się, zmiana w stereotypowym i potocznym myśleniu o pomocowych działaniach były naszymi głównymi celami. Prowokacje osadzi- łyśmy nie tylko w sytuacjach poradniczych znanych nam z życia codziennego, w sytuacjach doświadczanych, będących naszym stałym „wyposażeniem”, lecz także w przestrzeniach, w których tych poradniczych sytuacji doświadczamy, w których są one inicjowane, trwają, bywają fi nalizowane lub zrywane. W trzech kolejnych rozdziałach ukazujemy te prowokacje/projekty i ich różne rezultaty (te zamierzone oraz te będące doświadczonym „naddatkiem”) oraz nasze refl eksje. Tu istotna uwaga: zmieniłyśmy kolejność przedstawianych prowokacji/pro- jektów. Nie opisujemy ich chronologicznie, według lat, w których były realizo- wane. W książce przyjęłyśmy kryterium merytoryczne, wiązane z najważniejszy- mi akcentami, tymi, które zdominowały treść prowadzonych analiz. Pierwszą przedstawioną prowokacją jest ta, której opis koncentruje się przede wszystkim na procesie jej przygotowania i tworzenia od idei do realizacji (Drzewo wspar- cia). Jako druga pojawia się prowokacja, której opis dotyczy przede wszystkim samego przebiegu zdarzenia (Etiudy poradnicze). Analiza i interpretacja trzeciej prowokacji jest przede wszystkim ukazaniem jej rezultatów oraz refl eksji, które pojawiły się jako wynik analizy zdarzenia (Stragan dobrych rad). Pierwsza opisana tu prowokacja to projekt Drzewo wsparcia. Jej założeniem było podjęcie gry z mieszkańcami miasta i postawieniem ich w sytuacji bycia doradcą, w konfrontacji z kilkoma podstawowymi problemami i dylematami egzystencjalnymi współczesnego człowieka. Równolegle działanie to miało się stać dla studentów okazją do doświadczenia sytuacji Innego przez wcielanie się w role, chwilowe przejmowanie tożsamości i odkrycie się na nieprzewidy- walne, niemożliwe do kontrolowania reakcje świata. Podwójna rola, którą przyj- mowali studenci: aktorów i organizatorów prowokacji, stała się pretekstem do podjęcia refl eksji „w” praktyce poradniczej (w wyniku zmagania się z przyjętą rolą, uwiarygodnienia jej, doświadczania swoistego odsłonięcia się czy zaszufl ad- kowania przez odgrywaną postać, wreszcie – dzięki emocjom, jakie się w tym doświadczeniu ujawniały) i „nad” praktyką (ujawniającą się w dokonywanych ob- serwacjach, odkryciach, weryfi kacjach poglądów, postaw i uzyskanej wcześniej wiedzy akademickiej, w końcu przez doświadczaną zmianę). Dla Ewy Trębiń- skiej-Szumigraj, która ten opis tworzyła, projekt Drzewo wsparcia był też sytuacją, E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 10 Wstęp w której mogła poddać refl eksji własną i współpracujących w zespole koleżanek – tożsamość nauczyciela akademickiego konstruktywisty. Prowokacja druga to Poradnicze etiudy. Przedsięwzięcie to miało na celu reali- zację kilku zadań. Pierwszym z nich (jak na etiudy przystało) było ćwiczenie i do- skonalenie przez studentów poradniczych umiejętności. Drugie zadanie polegało na prezentacji warsztatu pracy doradcy przez ukazanie uczestnikom Festiwalu Nauki różnorodności technik i sposobów prowadzenia rozmowy poradniczej. Trzecie, najistotniejsze zadanie etiud polegało jednak na zainspirowaniu miej- skich spacerowiczów do wzięcia czynnego udziału we współtworzeniu oferty po- radniczej. Etiudy miały się więc stać swoistą uliczną prowokacją do rozpoczęcia dialogu z przechodniami w celu przyjrzenia się praktyce poradniczej i być może podjęcia próby wspólnego jej zrozumienia. To, co wydarzyło się w czerwcową niedzielę na zielonogórskim deptaku, stało się dla studentów swoistym eduka- cyjnym, przedzawodowym doświadczeniem. Dla Darii Zielińskiej-Pękał (która jest autorką tego rozdziału) natomiast stało się źródłem ważnych poradniczych refl eksji na temat weryfi kacji metod i sposobów pracy doradcy, które dokonywały się w czasie realizacji projektu/prowokacji. Trzeci opis to analiza powołania Straganu dobrych rad, którego dokonał dr Marcin Szumigraj. Idea Straganu... miała na celu z jednej strony ukazać praktykę poradniczą jako jeden ze światów na rynku usług, jako jedną z ofert, z drugiej strony – umożliwić studentom poradnictwa usłyszenie, co o praktyce pomagania myślą inni, jak rozpoznają swoje problemy oraz jak i gdzie poszukują pomocy. Stragan dobrych rad miał dać okazję do niezobowiązujących spotkań i rozmów o praktyce poradnictwa, a w konsekwencji miał skłonić studentów do refl eksji, pozwolić na weryfi kację własnych opinii oraz własnej wiedzy „potocznej, mil- czącej” – tej zdobywanej w czasie studiów i akademickich praktyk. Dla Elżbiety Siarkiewicz (przyjęła ona rolę uczestnika, analityka i osoby, która podjęła się opi- sania zadania) stał się podstawą do etnografi cznego opisu i różnych interpretacji całego wydarzenia oraz refl eksji będących jednym z końcowych, możliwych do uchwycenia rezultatów. Te trzy rozdziały nie tylko ukazują przygotowanie, przebieg i wyniki zasto- sowania badań w działaniu, wykorzystanie przyjętej strategii – etnografi i per- formatywnej w odrębnych trzech poradniczych projektach/prowokacjach: Stra- ganie dobrych rad, Poradniczych etiudach i Drzewie wsparcia (to chronologiczna kolejność ich realizacji), lecz także same stanowią opis zmian, które pojawiały się w trakcie planowania i konstruowania kolejnych projektów/prowokacji. Każ- dy kolejny projekt uwzględniał wcześniejsze doświadczenia, odwoływał się do zmian, które się pojawiły w trakcie ich organizacji i realizacji. Zatem zmiany poradniczych doświadczeń, umiejętności i refl eksji nie tylko pojawiły się w cza- sie trwania każdego z odrębnych projektów, lecz także dokonywały się w trak- cie realizacji wszystkich trzech projektów/prowokacji, tworząc znaczący proces, który jednoznacznie został zidentyfi kowany przez studentów i pracowników E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 Wstęp 11 naukowo-dydaktycznych. Nastąpiło niebywałe powiązanie praktyk oraz zmian, które pozwoliło nam na przyjęcie roli zbliżonej do brikolera (majsterkowicza in- terpretacyjnego, majsterkowicza teoretycznego, metodologicznego) lub twórcy patchworków łączącego wiedzę teoretyczną z różnorodnymi doświadczeniami, interpretacjami i refl eksjami przypisywanymi badaniom w działaniu (por. Den- zin, Lincoln, 2009, s. 24–26). Te dokonujące się zmiany rozłożone w czasie organizowania i urzeczywistniania wszystkich projektów/prowokacji stanowią istotne poradnicze doświadczenie edukacyjne. Każdy z tych trzech rozdziałów kończy niewielki zestaw konspektów pracy ze studentami, przyszłymi doradcami. Ich tematyka jest adekwatna do zamysłu, który pojawia się w ramach kolejnych prowokacji/projektów. Konspekty te po- zwalają na realizację celów podobnych do tych, których spełnienie umożliwiały projekty/prowokacje Drzewo wsparcia, Poradnicze etiudy i Stragan dobrych rad. Te przedstawione przez nas scenariusze pracy ze studentami czasami są propo- zycjami wyłącznie naszego autorstwa, innym razem modyfi kacją zajęć, w któ- rych same brałyśmy udział, uczestnicząc w formalnym procesie kształcenia jako przyszłe doradczynie, a czasami skutkami przeniesienia i dostosowania propo- zycji ofert edukacyjnych z innego obszaru na obszar poradnictwa. Konspekty te opatrzyłyśmy komentarzami, drobnymi uwagami stanowiącymi wynik naszych dydaktycznych doświadczeń. Treść tych scenariuszy może być realizowana już w klasycznych warunkach akademickich, w przestrzeni uczelni, w ramach for- malnego procesu edukacji. Kolejny, piąty rozdział to próba opisu procesu konstruowania poradniczych doświadczeń i umiejętności. Spróbowałyśmy osadzić nasze doświadczenia w tra- dycji i refl eksji konstrukcjonistów. Chciałyśmy ukazać swoiste zastosowanie kon- strukcjonizmu w koncepcji kształcenia i doskonalenia metod pracy doradców. Ten rozdział ma ukazać, jak nieliniowy oraz skomplikowany jest proces stawania się doradcą; jak różnorodny jest proces interpretacji poradniczych działań, kon- struowania refl eksji o poradniczym doświadczeniu, o poradniczej wiedzy oraz o możliwościach i rezultatach działań. W ostatnim rozdziale nieco szerzej ukazałyśmy podstawy strategii działania – etnografi ę performatywną przyjętą przez nas we wszystkich trzech prowokacjach/ projektach. Strategię tę opisałyśmy w kontekście badań w działaniu, które coraz śmielej pojawiają się w polskiej literaturze naukowej, ale jeszcze rzadko stają się przedmiotem prowadzonych analiz naukowych (por. Denzin, Linkoln, 2009; Silverman, 2010; Červinkova, Gołębniak, 2010). Chciałyśmy zwrócić uwagę na to, jak można „wyprowadzić” edukację akademicką z murów uczelni i osadzić w przestrzeniach publicznych. Próbowałyśmy pokazać czytelnikom, w jak różny sposób można prowadzić proces kształcenia przyszłych doradców i jak rozwi- jać metodykę pracy z doradcami. Zależało nam, by podkreślić rolę zaangażowa- nia w procesy edukacyjne, wskazać znaczenie tego, co doświadczone, i tego, co doświadczane, w tym, co implikuje zmiany w myśleniu i prowokuje do refl eksji, E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 12 Wstęp stając się warunkiem procesu zmierzającego od tego, co poiesis, do refl eksyjnego praxis. Książkę kończą nasze wnioski, w których próbujemy wskazać znaczenie i nie- które rezultaty nietypowych metod i form stosowanych w procesie kształcenia doradców, procesie konstruowania poradniczej refl eksji. Są to wnioski z przedsię- wzięcia starannie przygotowanego, powstałego we współdziałaniu z podmiotami poznającymi, z przedsięwzięcia, które ma uzasadnienie w założeniach metodycz- nych i metodologicznych, ale nie jest powszechne w projektach edukacyjnych adresowanych do doradców. Chcemy podkreślić, że przedstawione tu porad- nicze prowokacje stały się ważnym doświadczeniem i doświadczaniem zmian dla wszystkich uczestników (pracowników Pracowni Poradoznawstwa, studen- tów poradnictwa i przechodniów na zielonogórskim rynku). Skutkiem naszego przedsięwzięcia i naszej refl eksji jest nie tylko zmiana naszego doświadczenia, w naszym myśleniu i praktyce kształcenia przyszłych doradców, lecz także książ- ka. Nie jest to jednak ani typowy skrypt, ani klasyczny przewodnik metodyczny. Jest to próba podzielenia się naszymi doświadczeniami w pracy ze studentami – przyszłymi doradcami oraz refl eksjami, które podjęłyśmy (i podejmujemy nadal) zarówno jako dydaktycy, jak i doradcy oraz badacze poradniczych światów. Elżbieta Siarkiewicz Ewa Trębińska-Szumigraj Daria Zielińska-Pękał E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 Rozdział I Rozumienie profesjonalizmu a kształcenie doradców O zawodzie doradcy nie można powiedzieć, że istniał od zawsze, ale bez wątpienia (powołując się na badania i publikacje etnografów, antropologów, badaczy plemion pierwotnych) można uznać, iż praktyka poradnicza (udzie- lanie rad, wskazówek, konsultacji, umiejętność autentycznego słuchania zwie- rzeń) była ludziom bliska i znana od dawna. Znane i szeroko opisywane są role starców, mędrców, szamanów, wyroczni. Status „doradcy” można było osiągnąć wraz z wiekiem, zdobytą specjalistyczną wiedzą (tajemną!) przekazywaną oso- bom wtajemniczonym/godnym z pokolenia na pokolenie lub na skutek zdobycia społecznego zaufania czy nadania przez społeczność roli „tego, który pomaga”. Znani też są „doradcy samozwańcy” – jasnowidze, wróże, swatki – którzy aspiro- wali do roli „przewodników życiowych”, przypisywali sobie umiejętności dorad- cze (por. Mead, 2000; Malinowski, 2001; Lèvi-Strauss, 2000). Za pierwsze próby instytucjonalizacji, a tym samym profesjonalizacji praktyki poradnictwa, A. Kargulowa uznała poradniki dobrego życia, wskazując, że były one nie tyle „przewodnikami” dla czytelników, ile „materiałami dydaktyczny- mi” dla tych, którzy radzili innym (kapłani, księża, mędrcy). Pierwsze poradniki były nie tylko źródłem wiedzy, lecz także opisem poradniczego doświadczenia oraz bogatej refl eksji ich autorów (Kargulowa, 1996, s. 16–24). Intensywny roz- wój instytucji, w których zatrudniano osoby mające pomagać i wspierać innych, wymógł odmienne niż dotychczas sposoby „mianowania na doradcę”. Pojawiły się zawody, którym przypisano funkcję doradcy (pedagog, pracownik socjalny, psycholog, pedagog szkolny, doradca zawodu), z określonymi zadaniami, z za- kresem obowiązków. Logiczną konsekwencją stało się więc stworzenie formal- nego systemu kształcenia profesjonalnych doradców, tych, którzy profesjonalnie pomagają innym. E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 14 Rozdział I. Rozumienie profesjonalizmu a kształcenie doradców W rozdziale tym krótko zarysowano sposób rozumienia profesjonalizmu w kontekście procesu kształcenia doradców – formalnego, nieformalnego i poza- formalnego nabywania poradniczych kompetencji i kwalifi kacji. 1. Między profesją a zawodem (od uwolnienia do zniewolenia) Światowy Kongres Poradnictwa Zawodowego w 2002 roku, organizo- wany pod auspicjami Th e International Association for Educational and Vocatio- nal Guidance (IAEVG/AIOSP), tematem przewodnim uczynił hasło: „Doradca – profesja, pasja, powołanie”, nadając tym samym niebywałą, światową rangę ter- minom: „profesja”, „pasja”, „powołanie”, łącząc je w szczególny tryptyk i silnie wiążąc z pracą doradcy. W treści wykładów, debat oraz dyskusji (uczestnikami kongresu byli politycy, teoretycy, badacze i praktycy poradnictwa z 36 różnych krajów) pojawiało się wspólne przekonanie, że warunkiem bycia dobrym doradcą jest współistnienie: – profesji – rozumianej jako zestaw działań wykonywanych przez eksperta w jakiejś dziedzinie, dysponującego uznanymi i potwierdzonymi kwalifi - kacjami, kompetencjami, które nieustannie doskonali w procesie szkoleń i w doświadczeniu; – pasji – rozumianej jako pewna entuzjastyczna postawa związana z intelek- tualnym i emocjonalnym zaangażowaniem przejawiającym się w wykony- waniu poradniczych czynności zawodowych; w poradnictwie pasja pozwala działać na rzecz innych (z ang. passion – pass i on – podawać dalej/przekazy- wać); – powołania – na ogół odnoszonego do wewnętrznego głosu, wewnętrznego imperatywu, do sfery raczej duchowej; powołanie wiązane jest z realizacją siebie w działaniu na rzecz innych i dla innych (por. Wojtasik, Kargulowa, 2003)1. Takie rozumienie roli doradcy bliskie jest temu, co kryje w sobie tradycyj- nie rozumiany profesjonalizm, w odróżnieniu od tego, co jest zawodem – ze- społem czynności wykonywanych w celach zarobkowych. Zawód wiązany jest z technicznymi umiejętnościami, mechanicznie powtarzanymi według przy- jętych norm i na podstawie jednoznacznie wyznaczonych procedur. Profesja (w średniowiecznej łacinie professio oznaczało złożenie ślubów kościelnych) jawi się jako płaszczyzna łączenia praktycznych umiejętności, intelektualnych możli- 1 Por. publikację: B. Wojtasik, A. Kargulowa (2003) oraz wykłady z obrad plenarnych Świato- wego Kongresu AIOSP/IAEVG Bernharda Jenschke’a, Billa Schultza, Bernarda-Joachima Ertelata, Aleksandra Nalaskowskiego, opublikowane i udostępnione na: www.praca.gov.pl/ eurodoradztwo/pliki/publikacje/zeszyt 2024.pdf. E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 1. Między profesją a zawodem (od uwolnienia do zniewolenia) 15 wości, pasji i powołania. Postrzegana bywa jako koncepcja nieco idealistyczna, wykształcona w warunkach „pokojowych”, zakładająca, że profesjonalne pełnie- nie ról społecznych czy realizacja funkcji zaufania społecznego (duchowni, na- uczyciele, doradcy, terapeuci, pracownicy socjalni) opiera się na zaangażowaniu, a wypływa właśnie i z pasji, i z wewnętrznego powołania. Zdaniem Eliota Freidsona profesjonalizm określa: [...] instytucjonalne okoliczności, w wyniku których przedstawiciele da- nych zawodów, a nie konsumenci czy menedżerowie, kontrolują pro- ces pracy – dostęp do niej, a także oceniają jej rezultaty (za: Jemielniak, 2008, s. 33). niezbędne okazują się następujące warunki: Aby dany zawód, wykonywane czynności można było uznać za profesjonalne, 1. Wiedza zawodowa oparta na teorii naukowej. 2. Wykształcenie (zazwyczaj wyższe) trwające kilka lat i przygotowujące do pracy zarówno pod względem faktycznych kompetencji, jak i znajomości kultury i obyczajów danego zawodu. 3. Istotnym źródłem motywacji do pracy jest dobro klienta i służba społe- czeństwu. 4. Wykonywana praca ma bardzo duże znaczenie dla zaspokajania istotnych potrzeb społecznych (zdrowie, życie, rozwiązywanie poważnych konfl ik- tów). 5. Praca ma charakter autonomiczny, a ocena jej wyników jest w gestii przede wszystkim członków danej profesji. 6. Członkowstwo w profesji ma charakter długotrwały; funkcjonuje także sil- nie rozwinięte poczucie wspólnoty i przynależności do grupy zawodowej. 7. Profesje mają silnie rozwinięty kodeks etyczny i wewnętrzne zasady postę- powania (Jemielniak, 2008, s. 5, 37–38)2. Stawanie się profesjonalistą umożliwia wielu osobom dostęp do specjalistycz- nej wiedzy, pozwala na zdobycie zawodowego doświadczenia, ale i na realizację zawodowych pasji, własnego powołania. Co ważne – daje autonomię i oparcie grupy. Ułatwia wcielanie własnych rozwiązań i idei w życie. Pozwala na ciągłe kształcenie się, na nieustanne konstruowanie know-how na bazie akademickiego wykształcenia. Profesjonalizm, w odróżnieniu od zawodoznawstwa, od tego, co stanowi zawód, pozwala na rezygnację z jednego obowiązującego wzoru realizacji praktyki zawodowej na rzecz modyfi kowania, konstruowania działań w praktyce (Gołębniak, 2009, s. 43). 2 Zagadnienie profesjonalizmu mocno zamanifestowało się w takich obszarach refl eksji nau- kowej, jak: medycyna, ekonomia, zarządzanie, pedeutologia, pedagogika pracy. Wiele kor- poracji wypracowało własne założenia profesjonalizmu, osadzone na tych, które ukazane są w tekście powyżej (korporacje prawnicze, lekarskie, menedżerskie...). E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 16 Rozdział I. Rozumienie profesjonalizmu a kształcenie doradców Kształcenie doradców zasadzało się (i nadal zasadza) na wiedzy z zakresu antropologii, psychologii, socjologii, pedagogiki i poradoznawstwa. W ramach kształcenia akademickiego doradcy są wyposażani w praktyczne umiejętności diagnostyczne, w umiejętności pracy w grupie i z klientem indywidualnym. Uczą się technik budowania związku doradczego, metod pracy doradczej i sposobu nawiązywania kontaktu z klientem (np. „trudnym”). Kształceni są według stan- dardów przyjętych przez twórców programu studiów. Poza zdobywaniem wiedzy biorą udział w praktykach zawodowych, stają się wolontariuszami, uczestniczą w akcjach charytatywnych. Kształcenie (na poziomie studiów licencjackich, ma- gisterskich czy podyplomowych) kończy się uzyskaniem dyplomu, certyfi ka- tu, uprawnień do...3 W swojej aktywności zawodowej doradcy działają według wypracowanych oraz ustalonych przez instytucję procedur, dysponując jednak przyzwoleniem na modyfi kację działań. W założeniach pracy doradców kryje się możliwa zgoda na pewną elastyczność (np. pewna dowolność w ustalaniu godzin pracy, niejednokrotnie możliwość wyboru metod i form pracy). Tradycyjnie rozumiany profesjonalizm wymaga od doradców utrzymania osobistych standardów etycznych, dyscypliny w wykonywaniu czynności zawo- dowych, aktualizowania wiedzy teoretycznej i praktycznej. Nie dziwi zatem duża popularność studiów podyplomowych, kursów i zespołów samokształceniowych. Wsparciem dla doradców bywają także inicjatywy typu: Naukowe Towarzystwo Poradoznawcze (działające przy Dolnośląskiej Szkole Wyższej we Wrocławiu), Internetowe Forum Pomocy Społecznej, Stowarzyszenie Doradców Szkolnych i Zawodowych RP, Stowarzyszenie Pracowników Służb Społecznych „Krąg” oraz inne. Instytucjonalne kształcenie tych, którym przypisuje się rolę profesjonalnego doradcy, było dotychczas silnie osadzone w modelu technologiczno-edukacyj- nym, wszak taki model kreował modernistyczny porządek. W założeniach mo- delu technologiczno-edukacyjnego dominowało przekazywanie wiedzy jako go- towego produktu, które opierało się przede wszystkim na nauczaniu i na wizji doradcy – eksperta, którego stanowisko zawodowe upoważnia do przyjęcia pozy- cji dominującej wobec osoby radzącej się. Doradca miał być pewny swoich umie- jętności diagnostycznych i skuteczności swoich rad/porad, miał być autorytetem dla tych, którzy przyszli po pomoc. Wątpliwości, niepewność w ocenie sytuacji klienta i w pomyśle na działanie naprawcze były traktowane jako niekompeten- cja, słabość i brak profesjonalizmu. A. Kargulowa mówi wręcz o poradnictwie technologiczo-edukacyjnym, dy- rektywnym, instrumentalnym (por. Kargulowa, 1996, s. 39–42; 2004, s. 37–41). 3 Na potrzeby kształcenia doradców nie ma wypracowanych ministerialnych standardów. Stan- dardy ministerialne opracowane są dla poszczególnych kierunków studiów: pedagogiki, socjo- logii, pracy socjalnej – w ramach których kształceni są doradcy (pedagodzy szkolni, doradcy zawodu, pracownicy socjalni). Obecnie opracowywane są Krajowe Ramy Kwalifi kacji (KRK). E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 1. Między profesją a zawodem (od uwolnienia do zniewolenia) 17 Profesjonalizm doradcy zasadzał się na wiedzy, na głębokim przekonaniu o jej mocy, na wierze w skuteczność narzędzi diagnostycznych, na przeświadczeniu, że osoby potrzebujące pomocy, wsparcia, doświadczające przeżyć traumatycznych, granicznych, wymagają instrukcji, „recept”, których realizacja niemal gwarantuje pokonanie problemów (a przynajmniej zmniejsza i skraca cierpienie, niepewność czy odczucie bezradności). Doradcy mieli działać na rzecz osób radzących się i dla nich (a nie z nimi). Analizując i opisując różne modele pracy doradców, B. Wojtasik scharakteryzowała doradcę eksperta i informatora jako tych, którzy wiedzą lepiej, którzy potrafi ą postawić diagnozę, ustalić przyczynę problemów i określić sposób ich rozwiązania (Wojtasik, 1994, s. 55–58). Przywołując ana- lizę profesjonalizmu dokonaną przez B.D. Gołębniak (2009), można uznać, że mamy tu do czynienia z profesjonalizmem quasi-tradycyjnym. Ukształtował się bowiem behawioralny typ poradnictwa oparty na naukowej wiedzy, którego ce- lem było – zdaniem M. Malewskiego – poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, „jak działać”, a funkcją – kontrola zachowań (por. Malewski, 2003). Rozumienie profesjonalizmu quasi-tradycyjnie oddaliło poradnictwo od tradycyjnie rozumia- nej profesji, a zbliżyło je do zawodu. Jeżeli przyjąć, że [...] profesję od zwykłego zawodu odróżnia zdolność wybicia się na nie- zależność i zarezerwowanie dla siebie dziedziny, w której tylko jej przed- stawiciele będą uważani za społecznie umocowanych do wydawania sądów, nadzoru nad przebiegiem i rezultatem pracy (Jemielniak, 2008, s. 36), a [...] zawody, które skutecznie dokonują swojej profesjonalizacji, są za- tem częściowo umocowane do działania niezależnie od zatrudniają- cych ich przedstawicieli organizacji (Jemielniak, 2008, s. 36), to nie dziwi diagnozowany od pewnego czasu konfl ikt (mało jeszcze zbadany) między gotowością doradców do podjęcia poradniczych działań a możliwościami i wymaganiami instytucji, pracodawcy. Doradcy z jednej strony mówią o swoim zaangażowaniu w pracę, o pasji i o powołaniu, a z drugiej ukazują instytucjonalną, biurokratyczną maszynę, któ- ra wymusza na nich bycie sprawnie działającym rzemieślnikiem, wyrobnikiem statystyk, „producentem” niezliczonej dokumentacji, machinę, która pozbawia ich wsparcia, jakie daje etykieta cenionego profesjonalisty. M. Szumigraj okre- śla to doświadczenie doradców jako bycie pomiędzy dwoma biegunami (2008, 2011). Pracodawcy nie oczekują od nich twórczego, refl eksyjnego zaangażo- wania w pracę ani rewolucyjnych zmian w obszarze własnej praktyki. Oczekują eksperta, który wypytuje, diagnozuje, ordynuje (Gołębniak, 2009, s. 46). Do- radcy mówią o instytucjonalnych ograniczeniach, o zniewoleniu przez wymogi E. Siarkiewicz, E. Trębińska-Szumigraj, D. Zielińska-Pękał, Edukacyjne prowokacje, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-083-4, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Edukacyjne prowokacje
Autor: , ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: