Bezcenne wskazówki jak poprawić lub zmienić swoje życie, aby było spełnione i szczęśliwe. Wspaniała i potrzebna książka!
Urszula Dudziak
Książka zachęca do refleksji nad własnym rozwojem, kształtowaniem umiejętności autentycznego wyrażania siebie w relacjach z innymi oraz słuchaniem innych z uważnością. Zaproponowane ćwiczenia mogą stanowić motywację do zmiany dojrzałego życia.
Beata Bugajska
Dzięki temu poradnikowi można poznać praktyczne sposoby mówienia NIE i przyjmowania NIE z troską o relację, wyrażania wdzięczności i proszenia w zgodzie ze sobą, by świadomie budować dojrzałe życie.
Joanna Berendt i mediator Nonviolent Communication akredytowany coach ICF PCC
Książka daje narzędzie do stworzenia satysfakcjonującego życia, nowych kompetencji, które pozwalają cieszyć się każdym dniem i zachwycać drugim człowiekiem. Zaproponowane ćwiczenia pomagają zrozumieć własne zachowania i emocje. Jeśli czujemy, że brakuje nam świadomego kontaktu z uczuciami, równowagi w dawaniu i braniu, obserwowania zdarzeń bez ich interpretacji oraz asertywnego stawiania granic, to ten poradnik jest właśnie dla nas.
Wanda Matras-Mastalerz Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie prezes Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego
Jest to lektura obowiązkowa dla każdego człowieka. Dzięki temu poradnikowi możemy na nowo odkryć swoje potrzeby i uczucia, zrozumieć, co jest ważne w relacjach z innymi ludźmi, by razem współtworzyć świat oparty na empatii.
Paweł Piątkowski Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. WAM w Łodzi
Wystarczy sięgnąć po tę pozycję, jeśli jest nam niewygodnie z sobą lub z innymi, a nie potrafimy tego zmienić, bo najtrudniej nauczyć i wychować samego siebie. Ten poradnik wam w tym pomoże.
Jolanta Miśkiewicz, poetka
Darmowy fragment publikacji:
WARSZTAT Jak zadbać o siebie
WARSZTAT Jak zadbać o siebie
Edukacja Emocjonalna Jolanta Marchlewska
www.marchlewska.pl
Beata Bugajska, Joanna Berendt, Wanda Matras-Mastalerz
Jolanta Miśkiewicz, Paweł Piątkowski
RECENZENCI
REDAKTOR INICJUJĄCY
Iwona Gos
SKŁAD I ŁAMANIE
AGENT PR
KOREKTA
Iwona Gos
KOREKTA TECHNICZNA
Leonora Gralka
PROJEKT OKŁADKI
Katarzyna Turkowska
Zdjęcie wykorzystane na okładce: © Depositphotos.com/
photographee.eu
© Copyright by Jolanta Marchlewska, Łódź 2019
© Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2019
Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Wydanie I. W.08831.18.0.M
Ark. wyd. 3,3; ark. druk. 8,375
ISBN 978-83-8142-339-7
e-ISBN 978-83-8142-527-8
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
90-131 Łódź, ul. Lindleya 8
www.wydawnictwo.uni.lodz.pl
e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl
tel. (42) 665 58 63
Jeśli nie przywiązujemy wagi do własnych potrzeb,
może się okazać, że dla innych
też nie będą one ważne.
Marshall B. Rosenberg
Spis treści
11 Wprowadzenie
15 Założenia komunikacji empatycznej według
Marshalla B. Rosenberga
16 Wprowadzenie do metody
21 Rola empatii w dojrzałym życiu
23 Od czego zacząć?
27 Zatrzymać się na chwilę i zrozumieć siebie
28 Czy chcesz zmienić relacje z ludźmi?
31 Twoje wartości i potrzeby
31 Jak być empatycznym wobec siebie
35 Uważność i obserwowanie świata
36 Uwaga skierowana na własne myśli
37 Obserwowanie świata, unikanie ocen
i osądów
41 Uczucia i potrzeby dojrzałych ludzi
42 Uczucia i ich rola w życiu
44 Czy warto wyrażać uczucia?
Spis treści
7
46 Kto jest odpowiedzialny za nasze
uczucia?
49 Potrzeby wieku dojrzałego
55 Relacje w wieku dojrzałym
56 Co oznacza być empatycznym wobec
innych?
57 Sposoby słuchania wzmacniające
kontakt
61 Równowaga w dawaniu i braniu,
umiejętność dbania o relację
68 Stawianie granic, umiejętność dbania
o siebie
70 Czy umiemy prosić?
73 Radzenie sobie w trudnych sytuacjach
i rozwiązywanie konfliktów
84 Pożegnania i straty
87 Odnaleźć siebie w nowym okresie życia
88 Postawy wobec zmian
95 Marzenia i dostęp do energii życiowej
103 Wdzięczność i radość w życiu codziennym
104 Budowanie postawy wdzięczności każdego
dnia
109 Uważność i radość życia – jak zacząć
ćwiczyć?
Spis treści
8
113 Zatrzymać się na chwilę i spojrzeć inaczej
– cztery kroki postawy empatycznej
114 Otwartość na nowe działania
116 Spojrzenie na relacje z empatią
118 Poszukiwanie wsparcia i proszenie
o pomoc
121 Podsumowanie
125 Podziękowania
127 Bibliografia
129 Wykaz źródeł do fotografii
Spis treści
9
Wprowadzenie
Prowadząc warsztaty rozwojowe na temat dojrzałych
emocji i potrzeb, wielokrotnie byłam zainspirowana
postawą i otwartością uczestników, którzy gotowi są
dzielić się doświadczeniami i wiedzą, wykorzystać
wolny czas i poświęcić go bliskim i sobie, którzy chcą
uporządkować i przypomnieć, co ważne dla nich,
a na co wcześniej nie znaleźli czasu.
Gotowi są zatrzymać się i sprawdzić, czy takie
życie, jakie prowadzą obecnie – w dojrzałym wie-
ku – daje im poczucie satysfakcji i spełnienia. Wiek
dojrzały to także zmaganie się z chorobami, utratą
sprawności, zdrowia, opieką nad chorymi rodzica-
mi czy pożegnania osób bliskich. To dostrzeganie
trudnych uczuć, kontakt z niespełnionymi potrze-
bami i marzeniami. Książka ta powstała z myślą
o Czytelnikach, którzy chcą „spotkać się ze sobą”,
swoimi uczuciami i potrzebami oraz pogłębić relacje
z innymi. Jest także odpowiedzią na zadawane przez
uczestników warsztatów pytania. Mam nadzieję, że
znajdą oni odpowiedzi i inspirację do własnych po-
szukiwań.
Wprowadzenie
11
Jestem przekonana, że dojrzałość stanowi okazję
do wprowadzania zmian, budowania nowego spoj-
rzenia na siebie samego, poszukiwania harmonii
i spokoju, dzięki czemu każda chwila może stać się
pełniejsza i bardziej satysfakcjonująca.
Wielu rzeczy można uczyć się przez całe życie,
zdobywać nowe umiejętności, kwalifikacje, wiedzę.
Tak też jest z kompetencjami życiowymi, które zwięk-
szają poczucie szczęścia, wpływają na jakość życia,
powodują istotną zmianę w codziennym funkcjono-
waniu. Wśród tych kompetencji znajdziemy umiejęt-
ność dbania o siebie, bycia empatycznym, budowa-
nia trwałych, bliskich relacji czy wyrażania swoich
uczuć, potrzeb i oczekiwań.
Wiele osób w wieku dojrzałym jest gotowych do
wprowadzenia zmian w swoim życiu. Wiele z nich
zadaje sobie pytania, co ważniejsze: dbanie o innych
czy dbanie o siebie? Co mogą zmienić, jak popra-
wić kontakty z ludźmi, co zrobić, by życie stało się
bardziej satysfakcjonujące? Okazją do zatrzymania
i spojrzenia na siebie z uwagą i życzliwością są wska-
zówki, podpowiedzi i ćwiczenia do indywidualnego
wykorzystania. 3
Z pomocą w tym niełatwym zadaniu przychodzi
Porozumienie bez Przemocy (ang. Nonviolent Commu-
nication, NVC), nazywane komunikacją empatyczną.
Jest to opracowany przez amerykańskiego psycho-
loga Marshalla B. Rosenberga sposób kontaktu ze
sobą oraz porozumiewania się z innymi. Komunika-
cja ta skupia uwagę na uczuciach i potrzebach ludzi,
umożliwia szczere wyrażanie siebie w relacjach oraz
słuchanie innych z uważnością.
12
Wprowadzenie
Komunikacja empatyczna nie jest narzędziem,
z którego można korzystać w niektórych sytu-
acjach, a w innych już nie. To szansa na zmianę
patrzenia na świat i ludzi (w tym na siebie samego)
oraz na zbudowanie trwałej postawy wobec innych.
Wiedza o założeniach metody oraz propozycje ćwi-
czeń pomagają poznać nową postawę. Jednocześnie
jest to próba rozpoznania, w jakim momencie znaj-
dujemy się, rozpoczynając lekturę książki, czego
oczekujemy dziś od relacji z innymi, co chcieliby-
śmy zmienić.
Wprowadzeniem do metody komunikacji empa-
tycznej jest szczegółowe omówienie jej założeń, które
mogą stać się przełomowe, ale poznanie ich i zrozu-
mienie okażą się niezbędne przy budowaniu trwałej
empatycznej postawy.
Kolejny krok to zatrzymanie się przy tematyce
uczuć, które są wskazówkami, ważnymi informa-
cjami o tym, jak odbieramy świat, zdarzenia, re-
lacje, innych ludzi. Poszukiwanie potrzeb, które
kryją się pod pojawiającymi się uczuciami, to moż-
liwość skontaktowania się z nimi i dostęp do energii
życiowej.
Budowanie relacji z innymi – bliskimi, dorosłymi
dziećmi, wnukami czy rodzicami – to spojrzenie na
uczucia i potrzeby innych oraz okazywanie im em-
patii. Tematyka relacji obejmuje także poszukiwanie
równowagi między dawaniem siebie innym, troszcze-
niem się o innych a braniem od innych, proszeniem
o pomoc. Dbanie o siebie jest również umiejętnością
stawiania granic w taki sposób, aby relacje z innymi
mogły dalej się rozwijać.
Wprowadzenie
13
Budowanie relacji to także umiejętność radzenia
sobie z trudnymi sytuacjami, rozwiązywania kon-
fliktów oraz zmiany podejścia do nich. Pożegnania
i poczucie straty dostarczają chwil refleksji i zatrzy-
mania się, a postawa empatyczna pozwala na pełne
i świadome ich przeżywanie.
A jak można zbudować postawę otwartości na
świat i zdarzenia życia codziennego? Komunika-
cja empatyczna proponuje założenie, że obserwacja
świata bez osądów, ocen, interpretacji stanowi meto-
dę na życie pełne otwartości.
Jak można spojrzeć na dojrzałego siebie na nowo?
Jak poszukać motywacji do działań lub zmian? Po-
znamy sposoby na kontakt z własnymi potrzebami,
które są źródłem chęci i życiowej energii.
Źródłem szczęścia i dobrego samopoczucia jest
wyrażanie każdego dnia wdzięczności za wszystko,
co wspiera nasze życie. Zaproponowane ćwiczenia
i podpowiedzi pomogą zrozumieć i przyjąć taką po-
stawę.
Praktyczne ćwiczenia i pytania zawarte w książ-
ce, wykorzystywane podczas warsztatów dla osób
dojrzałych, mogą stać się zachętą do zdobywania no-
wych umiejętności życiowych.
Końcowa część książki to okazja do sprawdzenia,
czy możliwe jest spojrzenie na życie oraz relacje z inny-
mi z nowej, empatycznej perspektywy, czego życzę Czy-
telnikom w ich własnej drodze do poznania siebie.
14
Wprowadzenie
Założenia
komunikacji
empatycznej
według Marshalla B.
Rosenberga
Wprowadzenie do metody
Umiejętność komunikowania się jest niezbędna do
budowania relacji międzyludzkich. Człowiek, jako
istota społeczna, rozwija i doskonali tę umiejętność,
aby przekazywać informacje, opinie, poglądy oraz
słuchać innych. Ta wzajemność pozwala na wymia-
nę między ludźmi oraz zaspokajanie ważnych dla
nich potrzeb.
Metoda komunikacji empatycznej zwraca uwagę
na pogłębienie relacji, podkreśla ważność tego, co
nadawca i odbiorca czują i czego potrzebują. W po-
dejściu tym, obok przekazywania komunikatu czy
treści, istotne jest takie używanie języka, które zbli-
ża rozmówców do siebie. To proces budowania więzi
między ludźmi, który pomaga rozwiązywać prob-
lemy i radzić sobie z trudnymi sytuacjami. Opisy-
wana metoda komunikacji jest procesem porozu-
miewania się, polegającym na bliskim kontakcie
z innymi. Jakość wzajemnych relacji wzrasta po-
przez świadome używanie zwrotów językowych, na-
stawienie na potrzeby obu stron oraz uważność na
to, co czujemy.
„Nie ma w tej metodzie niczego nowego; wszy-
stkie jej składniki znane są od stuleci” – zdaniem
Marshalla B. Rosenberga, twórcy metody Porozumie-
nie bez Przemocy (ang. Nonviolent Communication,
w skrócie: NVC), określanej metaforycznie „języki-
em serca” lub komunikacją empatyczną1. Rodzimy
się z nastawioną na innych, współczującą naturą
1 Zofia Aleksandra Żuczkowska, Dialog zamiast kar, Podkowa Leśna
2013, s. 15.
16
Emocje – relacje – empatia w wieku dojrzałym
ludzką, od której oddalamy się w trakcie dorasta-
nia i zdobywania doświadczenia życiowego. I choć
Porozumienie bez Przemocy nazywa się metodą, to
nie jest ono kolejnym narzędziem porozumiewa-
nia się, ponieważ proponuje budowanie nowej PO-
STAWY wobec siebie i innych, poprzez uważność
na uczucia i potrzeby oraz na słowa: jak mówimy
i dlaczego w taki sposób (jaka intencja kryje się za
słowami).
Komunikacja empatyczna, skupiając uwagę na
uczuciach i potrzebach ludzi, umożliwia szczere
wyrażanie siebie w relacjach oraz słuchanie innych
z uważnością.
Marshall B. Rosenberg (1934–2015) był amery-
kańskim psychologiem, światowej sławy mediatorem
i założycielem międzynarodowego Center for Nonvio-
lent Communication w Stanach Zjednoczonych, glo-
balnej organizacji, która wspiera naukę i dzielenie się
komunikacją empatyczną z innymi. Celem stworzo-
nej przez niego metody jest świadomy kontakt, w któ-
rym uznajemy i szanujemy uczucia i potrzeby własne
oraz innych ludzi.
Poznanie i przyjęcie poniższych założeń dotyczą-
cych komunikowania się z ludźmi umożliwi budo-
wanie postawy empatycznej, zmianę sposobu, w jaki
wyrażamy siebie oraz słyszymy innych (tabela 1).
Założenia komunikacji empatycznej według Marshalla Rosenberga
17
TABELA 1. ZAŁOŻENIA KOMUNIKACJI EMPATYCZNEJ
Założenia
Postawa
ŚWIADOMOŚĆ
POTRZEB
POSIADANIE
WSPÓLNYCH
POTRZEB
WAŻNOŚĆ MOICH
I TWOICH POTRZEB
ŚWIADOMOŚĆ
UCZUĆ
WAŻNOŚĆ
KONTAKTU
W RELACJI
ODPOWIEDZIAL-
NOŚĆ
W każdym momencie swojego
życia próbujemy zaspokoić jakąś
potrzebę. Każde nasze działanie
ma swoją przyczynę, jest próbą
zaspokojenia potrzeb
Niezależnie od koloru skóry,
narodowości, miejsca, w którym
żyjemy, wszyscy mamy te same
potrzeby, różnimy się tylko
sposobami (podejmowanymi
strategiami) ich zaspokajania
Niezależnie od wieku, płci,
posiadanych racji, konfliktów,
nasze potrzeby są tak samo
ważne jak potrzeby innych
To, co czujemy, jest
wskazówką, informacją
o naszych zaspokojonych
i niezaspokojonych potrzebach
Kontakt oznacza możliwość
zbudowania porozumienia,
naprawienia relacji, jest więc
najistotniejszy w komunikacji
empatycznej
Bierzemy odpowiedzialność
za swoje działania, uczucia,
potrzeby i nasze intencje w sto-
sunku do innych
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Liv Larsson, Porozumienie
bez przemocy w związkach, Warszawa 2011, s. 26.
18
Emocje – relacje – empatia w wieku dojrzałym
Pobierz darmowy fragment (pdf)
