Drugie wydanie opracowania komentarzowego zawiera nowe spojrzenie na kwestie etyczne zawodu adwokata i radcy prawnego. Są to zawody zaufania publicznego, podlegające szczególnemu reżimowi prawnemu i deontologicznemu, co ma związek z funkcją społeczną i sprofesjonalizowaniem obydwu zawodów. Funkcja ta polega na świadczeniu pomocy prawnej według zastanych i współtworzonych między innymi przez praktykę prawniczą wzorców określonej kultury prawnej. Profesjonalista, który pełni taką funkcję, powinien mieć świadomość wagi prezentowanych postaw etycznych wobec prawa dla kształtowania tej kultury. Powinien wykonywać swój zawód w sposób uczciwy i etyczny, bowiem nawet sprawiedliwe prawo staje się niemoralne wtedy, gdy stosuje je prawnik nieuczciwy i niemoralny. Prawo i rozumiejący je jurysta tworzą swoistą jedność; prawnik nadaje znaczenie tekstom prawa jako podmiot etyczny, uczestnik kultury prawnej i dyskursu prawniczego.
Członkowie samorządu adwokackiego i radcowskiego przy wykonywaniu zawodu podlegają obowiązującemu prawu, zasadom deontologicznym oraz regulaminom wykonywania zawodu. Elementy te łącznie tworzą etos zawodu adwokata i radcy prawnego, mający wpływ na zawodowe zachowania tych prawników oraz na społeczne postrzeganie profesji adwokata i radcy prawnego. Etos stanowi także punkt odniesienia dla oceny adwokackiej i radcowskiej praktyki prawniczej.
Normy etyczno-zawodowe i zasady wykonywania zawodu zebrane są w obowiązujące zbiory potocznie nazywane kodeksami etycznymi, których zawartość merytoryczna jest przedmiotem niniejszego komentarza.
W pierwszej - ogólnej - części niniejszego opracowania zawarte jest syntetyczne omówienie wybranych - spośród podstawowych - zagadnień odnoszących się do kodeksów etycznych i kwestii powiązanych. Rozdział 1 poświęcony jest praktyce adwokackiej i praktyce radcy prawnego jako profesji, ukazuje proces profesjonalizacji zawodu adwokata i radcy prawnego, etapy tego procesu, jego znaczenie i funkcje. W rozdziale 2 postawione jest pytanie o świadczenie pomocy prawnej jako usługi oraz o status radcy prawnego i adwokata jako przedsiębiorcy. Rozdział 3 zawiera wyjaśnienie takich pojęć jak obowiązek prawny, deontologiczny, etyczno-zawodowy i etyczny. Rozdział 4 odnosi się do podstawowego problemu roli i funkcji kodeksów etyki zawodowej w zawodach adwokata i radcy prawnego, w tym ich funkcji edukacyjnej, gwarancyjnej, budowy wizerunku, integracyjnej, wyznaczania granic dyskursu prawnego oraz funkcji orzeczniczej. Kodeksy pozwalają przede wszystkim budować reguły rozstrzygnięcia w sprawach dyscyplinarnych, a także rekonstruować role społeczne adwokatów i radców prawnych, co ma znaczenie tak dla realizacji funkcji orzeczniczej kodeksów, jak i w procesie wykonywania zawodu adwokata i radcy prawnego. Zagadnieniem o wielkiej wadze orzeczniczej, mającej bezpośrednie przełożenie na status i znaczenie etyk zawodowych, jest kwestia podstaw wymierzania kar dyscyplinarnych, dopuszczalności ich wymierzania i egzekwowania - na podstawie samych kodeksów deontologicznych w odniesieniu do zachowań stanowiących przewinienia dyscyplinarne nieregulowane ustawowo. Zarysowana w orzecznictwie tendencja, nieuznająca autonomii etyk zawodowych w tym zakresie, jest przedmiotem krytyki w rozdziale 4 opracowania. W rozdziale tym ukazany jest także proces i historia kodyfikacji zasad etyk zawodowych obu zawodów prawniczych w Polsce, a także formalny status kodeksów etycznych. Regulacje etyczne przeszły ewolucję, na co zwraca się uwagę w prezentowanym opracowaniu, od kodeksów etycznych w ścisłym znaczeniu do zbiorów reguł profesjonalnego wykonywania zawodu i odpowiedzialności zawodowej. Ocena instytucji kodeksów etyk zawodowych pozostaje kwestią sporną, na co wskazuje się w tym rozdziale. Kontrowersje dotyczą potrzeby uchwalania kodeksów, zakresu regulacji, podstawy obowiązywania i legitymacji sankcjonowania przewinień dyscyplinarnych, a ponadto oddziaływania na świadomość etyczną środowiska zawodowego, postaw moralnych, motywacji przestrzegania zasad etyczno-zawodowych, itp.. Rozdział 5 części ogólnej poświęcony jest bardzo ważnej kwestii odpowiedzialności etyczno-zawodowej za treść prawa wszystkich prawników, w tym adwokatów i radców prawnych, którzy wypowiadają się na temat prawa przy świadczeniu pomocy prawnej. Pomoc prawna prawie zawsze sprowadza się do konieczności ustalenia jaka jest treść prawa. Próba zakreślenia ram tej odpowiedzialności skłania autora rozdziału 5 do postawienia pytania o etyczny wymiar podejmowania się przez prawników prowadzenia 'spraw beznadziejnych'.
Analiza kodeksów deontologicznych pozwoliła autorom części ogólnej stwierdzić, że regulacje kodeksowe nie wyczerpują całokształtu zagadnień etyczno-zawodowych, lecz stanowią co najwyżej 'minimum moralności zawodowej'. Kodeksy zasadniczo zajmują się jedynie wycinkiem etyki zawodowej. Twórcy kodeksów pozostawiają do indywidualnej decyzji prawnika, opartej na intuicji moralnej i aspiracjach etycznych, stosowanie w sprawach zawodowych etyki aspiracji i dążeń. Z zaniechania regulacji niektórych obowiązków w kodeksach deontologicznych wywodzona jest czasem swoboda - a nawet dowolność - działania w sferze nieobjętej regulacją. Pogląd taki nie zasługuje na uznanie w oczach autorów komentarza.
Część II opracowania zawiera komentarz do etyki adwokackiej, zaś część III - do etyki radcowskiej. Nowością w drugim wydaniu jest Część IV, zawierająca przykładowe opinie etyczne w sprawach dotyczących adwokatów i radców prawnych.
Darmowy fragment publikacji:
AplikAcje prAwnicze
Komentarz
Małgorzata Król (red.)
Etyka adwokacka
i radcowska
Komentarz, orzecznictwo, kazusy
i opinie
2. wydanie
C.H.Beck
Etyka adwokacka i radcowska
Komentarz, orzecznictwo, kazusy i opinie
W serii Aplikacje Prawnicze polecamy:
S. Jaworski, J. Ablewicz, T. Sadurski, A. Szoplińska
EGZAMINY PRAWNICZE MINISTERSTWA SPRAWIEDLIWOŚCI.
TOM 1. AKTA CYWILNE I KARNE, wyd. 8
D. Kupryjańczyk, M. Rojewski, E. Stawicka, G. Witczak
EGZAMINY PRAWNICZE MINISTERSTWA SPRAWIEDLIWOŚCI.
TOM 2. AKTA GOSPODARCZE I ADMINISTRACYJNE, wyd. 8
K. Gorzelnik
EGZAMINY PRAWNICZE MINISTERSTWA SPRAWIEDLIWOŚCI.
TOM 3. KAZUSY PRZYGOTOWUJĄCE DO EGZAMINU
ADWOKACKIEGO I RADCOWSKIEGO, wyd. 5
A. Matuszewska, B. Morawska, K. Prusak-Górniak, A. Szymańska
EGZAMINY PRAWNICZE MINISTERSTWA SPRAWIEDLIWOŚCI.
TOM 4. WZORY PISM Z KOMENTARZAMI, wyd. 8
S. Jaworski
APELACJE CYWILNE I KARNE. 69 WZORÓW PISM, wyd. 6
Z. Kapiński
APELACJE KARNE. ZAGADNIENIA PRAKTYCZNE,
AKTA I KAZUSY, wyd. 6
www.ksiegarnia.beck.pl
Małgorzata Król (red.)
Etyka adwokacka
i radcowska
Komentarz, orzecznictwo,
kazusy i opinie
2. wydanie
Wydawnictwo C.H.Beck
Warszawa 2017
Małgorzata Król (red.)
Marcin Górski
Magdalena Klauze
Jerzy Leszczyński
Paweł Łabieniec
Sylwia Wojtczak
Poszczególne części opracowali:
Słowo wstępne, Część II: rozdz. IV, VI; Część III: Dział III,
rozdz. 7, Dział VI, Dział VII; Część IV: rozdz. V, IX, X, XI, XII,
XIII, XIV, XV, XXIII, XXIV, XXV
Część II: rozdz. II, V; Część III: Dział II; Część III: Dział IV;
Część IV: rozdz. XVI, XVII, XVIII, XIX, XX, XXI, XXII;
Część V: rozdz. IV, V
Część II: rozdz. I (z wyjątkiem § 7); Część III: Dział I
(z wyjątkiem art. 3); Część IV: rozdz. II, IV, V;
Część I: rozdz. V
Część I: rozdz. I, IV; ;Część III: Dział III, rozdz. 3; Część IV:
rozdz. III; Część V: rozdz. II, VI, VII;
Część I: rozdz. II, III; Część II: rozdz. I § 7; Część III: Dział I
art. 3, Dział III, rozdz. 4, rozdz. 5, rozdz. 6; Część IV: rozdz. I,
VIII, Część V: rozdz. I, VIII, IX, X;
Małgorzata Wysoczyńska Część II: rozdz. III; Część III: Dział III, rozdz. 1, rozdz. 2,
Dział V; Część IV: rozdz. VI, VII; Część V: rozdz. III.
Wydawca: Joanna Ablewicz
Korekta: Jolanta Michalik
Projekt okładki: Robert Rogiński
© Wydawnictwo C.H.Beck 2017
Opinie zawarte w niniejszej publikacji wyrażają osobisty punkt widzenia Autora.
Wydawnictwo C.H.Beck nie ponosi odpowiedzialności za zawarte w niej informacje.
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: Pandawer
Druk i oprawa: Elpil, Siedlce
ISBN 978-83-812-8109-6
ISBN e-book 978-83-812-8110-2
Spis treści
Wykaz skrótów .....................................................................................
IX
Słowo wstępne ...................................................................................... XI
Autorzy publikacji ................................................................................ XV
Część I
Wybrane zagadnienia ogólne
Rozdział I. Praktyka adwokacka i praktyka radcy prawnego
jako profesje ................................................................................
Rozdział II. świadczenie pomocy prawnej jako usługi,
status radcy prawnego i adwokata jako przedsiębiorcy ..............
Rozdział III. Obowiązek prawny, deontologiczny,
etycznozawodowy i etyczny .........................................................
Rozdział IV. Rola kodeksów etyki zawodowej w zawodach adwokata
i radcy prawnego .........................................................................
Rozdział V. Odpowiedzialność etycznozawodowa adwokatów i rad-
ców prawnych za prawo i jego autorytet .....................................
3
10
16
24
34
V
Część II
zbiór zasad Etyki Adwokackiej i Godności zawodu
(Kodeks Etyki Adwokackiej)
47
70
Rozdział I. Przepisy ogólne .................................................................
Rozdział II. Wykonywanie zawodu ...................................................
Rozdział III. Stosunek do sądu i innych organów,
przed którymi występuje adwokat ............................................... 122
Rozdział IV. Stosunek do kolegów ..................................................... 138
Rozdział V. Praca w samorządzie. Stosunek do władz adwokatury .. 157
Rozdział VI. Stosunek do klientów .................................................... 173
Rozdział VII. Przepisy końcowe ........................................................ 210
Część III
Kodeks Etyki Radcy Prawnego
Dział I. Postanowienia ogólne ............................................................ 213
Dział II. Podstawowe zasady wykonywania zawodu oraz wartości
i obowiązki etyczne radcy prawnego ........................................... 222
Dział III. Wykonywanie zawodu ........................................................ 243
Rozdział 1. Tajemnica zawodowa ................................................. 243
Rozdział 2. Zajęcia niedopuszczalne oraz konflikt interesów ...... 261
Rozdział 3. Informowanie o wykonywaniu zawodu
oraz pozyskiwanie klientów ................................................... 271
Rozdział 4. Wynagrodzenie radcy prawnego oraz środki klienta .. 295
Rozdział 5. Wolność słowa i pisma .............................................. 338
Rozdział 6. Wspólne wykonywanie zawodu ................................. 399
Rozdział 7. Świadczenie pomocy prawnej na rzecz osoby prawnej
lub innej jednostki organizacyjnej ......................................... 404
Dział IV. Stosunki z klientem ........................................................ 409
Dział V. Stosunek do sądów i urzędów ........................................... 419
VI
Spis treściSpis treści
Dział VI. Stosunki pomiędzy radcami prawnymi ............................... 424
Dział VII. Stosunki radcy prawnego z samorządem .......................... 441
Część IV
Opinie etyczne adwokackie
Rozdział I. Opinia dotycząca naruszenia § 6 zzEAiGz .................. 457
Rozdział II. Opinia dotycząca naruszenia § 7 zzEAiGz ................ 460
Rozdział III. Opinia dotycząca naruszenia § 10 i § 11 zzEAiGz ... 464
Rozdział IV. Opinia dotycząca naruszenia § 14 zzEAiGz ............. 468
Rozdział V. Opinia dotycząca naruszenia § 18 zzEAiGz ............... 471
Rozdział VI. Opinia dotycząca naruszenia § 21 zzEAiGz ............. 473
Rozdział VII. Opinia dotycząca naruszenia § 22 zzEAiGz ............ 476
Rozdział VIII. Opinia dotycząca naruszenia § 28 zzEAiGz .......... 479
Rozdział IX. Opinia dotycząca naruszenia § 31 w związku
z § 24 zzEAiGz .......................................................................... 483
Rozdział X. Opinia dotycząca naruszenia § 33 w zzEAiGz ........... 486
Rozdział XI. Opinia dotycząca naruszenia § 34 w zw.
z § 39 ust. 2 zzEAiGz ............................................................... 489
Rozdział XII. Opinia dotycząca naruszenia § 36 zzEAiGz ........... 492
Rozdział XIII. Opinia dotycząca naruszenia § 37 zzEAiGz .......... 495
Rozdział XIV. Opinia dotycząca naruszenia § 38 zzEAiGz ........... 498
Rozdział XV. Opinia dotycząca naruszenia § 40 zzEAiGz ............. 500
Rozdział XVI. Opinia dotycząca naruszenia § 43 zzEAiGz .......... 502
Rozdział XVII. Opinia dotycząca naruszenia § 44 zzEAiGz ........ 506
Rozdział XVIII. Opinia dotycząca naruszenia § 49 zzEAiGz ....... 512
VII
Rozdział XIX. Opinia dotycząca naruszenia § 50 zzEAiGz ........... 518
Rozdział XX. Opinia dotycząca naruszenia § 51 zzEAiGz ............. 523
Rozdział XXI. Opinia dotycząca naruszenia § 56 zzEAiGz ........... 527
Rozdział XXII. Opinia dotycząca naruszenia § 57 zzEAiGz ......... 532
Rozdział XXIII. Opinia dotycząca naruszenia § 61 zzEAiGz ........ 536
Rozdział XXIV. Opinia dotycząca naruszenia § 62 zzEAiGz ......... 539
Rozdział XXV. Opinia dotycząca naruszenia § 63 i § 64 zzEAiGz
oraz art. 62 KERP ........................................................................ 542
Część V
Opinie etyczne radcowskie
Rozdział I. Opinia dotycząca naruszenia art. 3 KERP ..................... 547
Rodzizł II. Opinia dotycząca naruszenia art. 11 ust. 1 i 2 KERP ...... 550
Rozdział III. Opinia dotycząca naruszenia art. 11 KERP ................. 556
Rozdział IV. Opinia dotycząca naruszenia art. 12 KERP .................. 561
Rozdział V. Opinia dotycząca naruszenia art. 13 KERP ................... 566
Rozdział VI. Opinia dotycząca naruszenia art. 14 KERP ................. 571
Rozdział VII. Opinia dotycząca zarzutu naruszenia art. 31–32
KERP oraz § 23 i 23a zzEAiGz ................................................ 577
Rozdział VIII. Opinia dotycząca zarzutu naruszenia art. 36 KERP . 585
Rozdział IX. Opinia dotycząca zarzutu naruszenia art. 37 KERP ... 589
Rozdział X. Opinia dotycząca zarzutu naruszenia art. 41 KERP .... 593
VIII
Spis treściWykaz skrótów
wowych Wolności z 4 11 1950 r
1. Akty prawne
EKPC Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podsta-
KC ustawa z 23 4 1964 r – Kodeks cywilny
KERP uchwała Nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego
Zjazdu Radców Prawnych z 22 11 2014 r w spra-
wie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego
KK ustawa z 6 6 1997 r – Kodeks karny
KKS ustawa z 10 9 1999 r – Kodeks karny skarbowy
Kodeks CCBE/KEPE Kodeks Etyki Prawników Europejskich Został
pierwotnie przyjęty na Sesji Plenarnej CCBE
28 10 1988 r Zmiany w treści dokumentu wprowa-
dzano na Sesjach Plenarnych CCBE 28 11 1998 r ,
6 12 2002 r oraz 19 5 2006 r Kodeks obejmuje Me-
morandum Wyjaśniające, które zostało zaktualizo-
wane na Sesji Plenarnej CCBE 19 5 2006 r
KP ustawa z 26 6 1974 r – Kodeks pracy
KPA ustawa z 14 6 1960 r – Kodeks postępowania
KPC ustawa z 17 11 1964 r – Kodeks postępowania cy-
KPW ustawa z 24 8 2001 r – Kodeks postępowania
KRO ustawa z 25 2 1964 r – Kodeks rodzinny i opie-
KRSU ustawa z 20 8 1997 r o Krajowym Rejestrze Są-
administracyjnego
wilnego
w sprawach o wykroczenia
kuńczy
dowym
IX
Wykaz skrótów
wszechnych
KW ustawa z 20 5 1971 r – Kodeks wykroczeń
PrAdw ustawa z 26 5 1982 r – Prawo o adwokaturze
PrPras ustawa z 26 1 1984 r – Prawo prasowe
PrUSP ustawa z 27 7 2001 r – Prawo o ustroju sądów po-
RadPrU ustawa z 6 7 1982 r o radcach prawnych
ZZEAiGZ/KEA Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Za-
wodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) uchwalony
przez Naczelną Radę Adwokacką 10 10 1998 r
(uchwała Nr 2/XVIII/98) ze zmianami wprowa-
dzonymi uchwałą Naczelnej Rady Adwokackiej
Nr 32/2005 z 19 11 2005 r oraz uchwałami Na-
czelnej Rady Adwokackiej Nr 33/2011–54/2011
z 19 11 2011 r i 64/2016 z 25 6 2016 r
2. Inne skróty
ETPC Europejski Trybunał Praw Człowieka
KPP Kwartalnik Prawa Prywatnego
KRRP Krajowa Rada Radców Prawnych
Legalis System informacji prawnej Wydawnictwa C H Beck
MRPC Model Rules of Professional Conduct
OIRP Okręgowa Izba Radców Prawnych
OSD Okręgowy Sąd Dyscyplinarny
PiP Państwo i Prawo
PPiA Przegląd Prawa i Administracji
R. Pr. Radca Prawny
TK Trybunał Konstytucyjny
WKD Wyższa Komisja Dyscyplinarna
WSD Wyższy Sąd Dyscyplinarny
X
Słowo wstępne
Oddajemy do rąk Czytelników opracowanie komentarzowe zawierające
nowe spojrzenie na kwestie etyczne zawodu adwokata i radcy prawnego. Są to
zawody zaufania publicznego, podlegające szczególnemu reżimowi prawnemu
i deontologicznemu, co ma związek z funkcją społeczną i sprofesjonalizowa-
niem obydwu zawodów. Funkcja ta polega na świadczeniu pomocy prawnej
według zastanych i współtworzonych m.in. przez praktykę prawniczą wzor-
ców określonej kultury prawnej. Profesjonalista, który pełni taką funkcję, po-
winien mieć świadomość wagi prezentowanych postaw etycznych wobec pra-
wa dla kształtowania tej kultury. Powinien wykonywać swój zawód w sposób
uczciwy i etyczny, ponieważ nawet sprawiedliwe prawo staje się niemoralne
wtedy, gdy stosuje je prawnik nieuczciwy. Prawo i rozumiejący je jurysta two-
rzą swoistą jedność; prawnik nadaje znaczenie tekstom prawa jako podmiot
etyczny, uczestnik kultury prawnej i dyskursu prawniczego1.
Członkowie samorządu adwokackiego i radcowskiego przy wykonywa-
niu zawodu podlegają obowiązującemu prawu, zasadom deontologicznym
oraz regulaminom wykonywania zawodu2. Elementy te łącznie tworzą etos
zawodu adwokata i radcy prawnego, mający wpływ na zawodowe zachowa-
nia tych prawników oraz na społeczne postrzeganie profesji adwokata i radcy
prawnego. Etos stanowi także punkt odniesienia dla oceny adwokackiej i rad-
cowskiej praktyki prawniczej.
Normy etycznozawodowe i zasady wykonywania zawodu zebrane są
w obowiązujące zbiory potocznie nazywane kodeksami etycznymi, których
zawartość merytoryczna jest przedmiotem niniejszego komentarza.
Por. M. Zirk-Sadowski, Uczestniczenie prawników w kulturze, PiP 2002, Nr 9, s. 7, 11.
1
Ustawa z 26.5.1982 r. − Prawo o adwokaturze, t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1999 ze zm.; ustawa
2
z 6.7.1982 r. o radcach prawnych, t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 233 ze zm.; Zbiór Zasad Ety-
ki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) z 10.10.1998 r. ze zm.,
t.j. z 14.12.2011 r.; Kodeks Etyki Radcy Prawnego z 22.11.2014 r.
XI
Słowo wstępne
W pierwszej – ogólnej – części niniejszego opracowania zawarte jest
syntetyczne omówienie wybranych – spośród podstawowych – zagadnień
odnoszących się do kodeksów etycznych i kwestii powiązanych. Rozdział 1
poświęcony jest praktyce adwokackiej i praktyce radcy prawnego jako profe-
sji, ukazuje proces profesjonalizacji zawodu adwokata i radcy prawnego, etapy
tego procesu, jego znaczenie i funkcje.
W rozdziale 2 postawione jest pytanie o świadczenie pomocy prawnej
jako usługi oraz o status radcy prawnego i adwokata jako przedsiębiorcy.
Rozdział 3 zawiera wyjaśnienie takich pojęć jak obowiązek prawny, de-
ontologiczny, etycznozawodowy i etyczny.
Rozdział 4 odnosi się do podstawowego problemu roli i funkcji kodeksów
etyki zawodowej w zawodach adwokata i radcy prawnego, w tym ich funkcji
edukacyjnej, gwarancyjnej, budowy wizerunku, integracyjnej, wyznaczania gra-
nic dyskursu prawnego oraz funkcji orzeczniczej. Kodeksy pozwalają przede
wszystkim budować reguły rozstrzygnięcia w sprawach dyscyplinarnych, a także
rekonstruować role społeczne adwokatów i radców prawnych, co ma znaczenie
tak dla realizacji funkcji orzeczniczej kodeksów, jak i w procesie wykonywania
zawodu adwokata i radcy prawnego. Zagadnieniem o wielkiej wadze orzeczni-
czej, mającym bezpośrednie przełożenie na status i znaczenie etyk zawodowych,
jest kwestia podstaw wymierzania kar dyscyplinarnych, dopuszczalności ich wy-
mierzania i egzekwowania − na podstawie samych kodeksów deontologicznych
w odniesieniu do zachowań stanowiących przewinienia dyscyplinarne nieregu-
lowane ustawowo. Zarysowana w orzecznictwie tendencja, nieuznająca autono-
mii etyk zawodowych w tym zakresie, jest przedmiotem krytyki w rozdziale 4
opracowania. W rozdziale tym ukazany jest także proces i historia kodyfikacji
zasad etyk zawodowych obu zawodów prawniczych w Polsce, a także formalny
status kodeksów etycznych. Regulacje etyczne przeszły ewolucję, na co zwraca
się uwagę w prezentowanym opracowaniu, od kodeksów etycznych w ścisłym
znaczeniu do zbiorów reguł profesjonalnego wykonywania zawodu i odpowie-
dzialności zawodowej. Ocena instytucji kodeksów etyk zawodowych pozostaje
kwestią sporną, na co wskazuje się w tym rozdziale. Kontrowersje dotyczą po-
trzeby uchwalania kodeksów, zakresu regulacji, podstawy obowiązywania i legi-
tymacji sankcjonowania przewinień dyscyplinarnych, a ponadto oddziaływania
na świadomość etyczną środowiska zawodowego, postaw moralnych, motywacji
przestrzegania zasad etycznozawodowych itp.
Rozdział 5 części ogólnej poświęcony jest bardzo ważnej kwestii odpo-
wiedzialności etycznozawodowej za treść prawa wszystkich prawników, w tym
adwokatów i radców prawnych, którzy wypowiadają się na temat prawa przy
świadczeniu pomocy prawnej. Pomoc prawna prawie zawsze sprowadza się do
konieczności ustalenia, jaka jest treść prawa. Próba zakreślenia ram tej odpowie-
dzialności skłania Autora rozdziału 5 do postawienia pytania o etyczny wymiar
podejmowania się przez prawników prowadzenia „spraw beznadziejnych”.
XII
Słowo wstępne
Analiza kodeksów deontologicznych pozwoliła Autorom części ogól-
nej stwierdzić, że regulacje kodeksowe nie wyczerpują całokształtu zagadnień
etycznozawodowych, lecz stanowią co najwyżej „minimum moralności zawo-
dowej”. Kodeksy zasadniczo zajmują się jedynie wycinkiem etyki zawodowej.
Twórcy kodeksów pozostawiają do indywidualnej decyzji prawnika, opartej
na intuicji moralnej i aspiracjach etycznych, stosowanie w sprawach zawodo-
wych etyki aspiracji i dążeń. Z zaniechania regulacji niektórych obowiązków
w kodeksach deontologicznych wywodzona jest czasem swoboda – a nawet
dowolność – działania w sferze nieobjętej regulacją. Pogląd taki nie zasługuje
na uznanie w oczach Autorów komentarza.
Część II opracowania zawiera komentarz do etyki adwokackiej, zaś
część III do etyki radcowskiej.
Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu uchwalony w 1998 r.
ma już swoją tradycję, orzecznictwo i doczekał się godnego miejsca w historii
adwokatury, które warto skonfrontować z potrzebami współczesności. Nowy
Kodeks Etyki Radcy Prawnego natomiast obowiązuje od 1.7.2015 r. W związ-
ku z nowymi kompetencjami radców prawnych, wynikającymi ze zmian w obo-
wiązujących przepisach prawnych, niektóre z komentowanych postanowień
etycznych wymagały szerszej charakterystyki i komentarza autorskiego, jak
np. instytucja tajemnicy zawodowej czy reklama usług prawniczych. Choć
nowy Kodeks Etyki Radcy Prawnego w wielu miejscach bezpośrednio nawią-
zuje do postanowień kodeksu obowiązującego do 30.6.2015 r. oraz Kodeksu
Postępowania dla Prawników Europejskich z 2006 r., stanowi nową regula-
cję, nieugruntowaną jeszcze w orzecznictwie dyscyplinarnym, którą trzeba
odczytać zgodnie z duchem czasu. Warto na marginesie dodać, że zarówno
krajowe, jak i międzynarodowe prawnicze zbiory zasad etycznych wskazują
na podobieństwo i uniwersalizm deontologii prawniczych, ale mogą być tak-
że postrzegane jako wyraz tendencji globalistycznych w kulturze prawniczej.
Zbiory te są ponadto przejawem zjawiska obowiązywania jednolitych, ponad-
narodowych standardów prawniczych, których źródłem jest ukonstytuowana
w ramach określonej kultury wspólnota prawnicza.
Komentarz do poszczególnych postanowień Kodeksu etyki adwokackiej
i radcowskiej ilustrowany jest 160 kazusami i podobną liczbą orzeczeń dyscy-
plinarnych ze zbioru publikowanego w serii Orzecznictwo Sądu Najwyższego
– Sądu Dyscyplinarnego. Wybrane orzeczenia ukazują podstawowe dylematy
moralne na tle kodeksów etycznych i sposoby ich rozwiązywania w prakty-
ce orzeczniczej. Nie w każdym jednak przypadku możliwe było wskazanie
orzecznictwa dyscyplinarnego. Sugeruje to albo znikomą szkodliwość niektó-
rych przewinień dyscyplinarnych, która manifestuje się brakiem aktywności
działania rzecznika dyscyplinarnego, albo rozstrzyganie konfliktów/sporów
adwokatów i radców prawnych na drodze polubownej, albo niską wrażliwość
etyczną członków samorządu adwokackiego i radcowskiego. Brak orzecznic-
XIII
Łódź, 2017 r.
red. Małgorzata Król
Słowo wstępne
twa w niektórych kwestiach może oczywiście także być wynikiem wypraco-
wania stabilnych i niekontrowersyjnych wzorców postępowania, co sprawia, że
nie dochodzi do sytuacji wymagających instytucjonalnej ingerencji organów
samorządowych, bo większość się do tych wzorców stosuje. Niektóre komen-
tarze – w uzupełnieniu – zawierają kazusy pochodzące od Autorów, w szcze-
gólności gdy nie udało się znaleźć orzecznictwa dyscyplinarnego.
Mamy nadzieję, że prezentowany komentarz zwróci uwagę Czytelników
na wiele kwestii etycznych zawartych explicite albo implicite w regulacjach ko-
deksowych, przybliży problematykę etyczną zawodu adwokata i radcy praw-
nego, pobudzi świadomość etyczną prawników i przyczyni się do zajmowania
właściwych postaw etycznych w procesie wykonywania tych trudnych i odpo-
wiedzialnych zawodów prawniczych.
XIV
Autorzy publikacji
prof. dr hab. Małgorzata Król – kierownik Zakładu Polityki Prawa na Wy-
dziale Prawa i Administracji UŁ, założyciel i koordynator od 2001 r. Studenc-
kiego Punktu Informacji Prawnej „Klinika Prawa – Klinika Praw Dziecka”
UŁ, wykładowca Izby Notarialnej w Łodzi, notariusz w Łodzi.
dr hab. prof. UŁ Jerzy Leszczyński – profesor w Katedrze Teorii i Filozofii
Prawa na Wydziale Prawa i Administracji UŁ, radca prawny w Łodzi.
dr hab. prof. UŁ Sylwia Wojtczak – profesor w Zakładzie Polityki Prawa na
Wydziale Prawa i Administracji UŁ, prowadzi interdyscyplinarne badania nad
aksjologią prawa, językiem prawnym i prawniczym oraz mechanizmami po-
znania prawniczego.
dr Marcin Górski – adiunkt w Katedrze Europejskiego Prawa Konstytucyj-
nego na Wydziale Prawa i Administracji UŁ, w latach 2006–2012 adwokat,
wykładowca Izby Adwokackiej w Łodzi, od 2012 r. radca prawny w Łodzi,
członek Komisji Praw Człowieka Krajowej Rady Radców Prawnych, dyrektor
Wydziału Prawnego Urzędu Miasta Łodzi.
dr Magdalena Klauze – adiunkt w Zakładzie Polityki Prawa na Wydziale
Prawa i Administracji UŁ, związana ze Studenckim Punktem Informacji
Prawnej „Klinika Prawa – Klinika Praw Dziecka” UŁ od 2004 r.
dr Paweł Łabieniec – starszy wykładowca w Katedrze Teorii i Filozofii Prawa
na Wydziale Prawa i Administracji UŁ, opiekun Studenckiego Punktu Infor-
macji Prawnej „Klinika Prawa – Klinika Praw Dziecka” UŁ od 2001 r., radca
prawny w Łodzi.
XV
dr Małgorzata Wysoczyńska – adiunkt w Zakładzie Polityki Prawa na Wy-
dziale Prawa i Administracji UŁ, opiekun Studenckiego Punktu Informacji
Prawnej „Klinika Prawa – Klinika Praw Dziecka” UŁ od 2008 r., w latach
2006–2015 radca prawny w Łodzi, trener zasad etyki radcy prawnego, obecnie
– sędzia Sądu Rejonowego.
XVI
Autorzy publikacjiCzęść I.
Wybrane zagadnIenIa ogólne
Leszczyński
Praktyka adwokacka i praktyka radcy prawnego
Rozdział I.
jako profesje
1. Profesjonalizm będący efektem zaawansowanego procesu podziału
pracy jest jedną z cech charakteryzujących współczesne społeczeństwa wysoko
rozwinięte. Jednocześnie profesjonalizm jest w tych społeczeństwach trakto-
wany jako jedna z niewielu wartości o uniwersalnym charakterze. Profesjona-
lista funkcjonuje w świadomości zbiorowej jako pozytywny wzorzec osobowy.
Nawet gdy nazywa się kogoś profesjonalistą w sposób przewrotny, gdyż chodzi
o osobę popełniającą czyny potępiane społecznie (kradzieże, zabójstwa, oszu-
stwa), wówczas nazwa ta budzi pozytywne skojarzenia. Profesjonalny zabójca
lub oszust nie jest zwykłym rzezimieszkiem, ale kimś, kto jednak zasługuje na
pewien szacunek.
Słowo „profesja” pochodzi od łacińskiego professio – „przysięgam”, co wią-
że się ze zwyczajem składania uroczystej przysięgi przez osoby dopuszczane
do wykonywania zawodu, pełnienia funkcji.
Jak odróżnić profesjonalistę i wykonywaną przez niego profesję od osoby
wykonującej zwykły zawód? Tej kwestii poświecono sporo uwagi szczególnie
w amerykańskiej literaturze socjologicznej i literaturze z zakresu etyki bizne-
su1. Ojciec socjologii prawa R. Pound określił profesję jako „wyuczoną sztukę
uprawianą w duchu służby publicznej”2. Ta zwięzła definicja oddaje najistot-
niejsze właściwości profesji. Zawód, aby zasłużyć na miano profesji, powinien
1 Patrz np.: C.L. King, Foreword to the Ethics of the Profession and of Business, The Annales
of the American Academy of Political and Social Science 1922; R. Pound, The Lawyer from
Antiquity to Modern Times, West Publishing Company 1953.
2 R. Pound, The Lawyer…, s. 10.
Łabieniec
3
Pobierz darmowy fragment (pdf)