Darmowy fragment publikacji:
STUDIA PRAWNICZE
STUDIA PRAWNICZE
Finanse publiczne i prawo finansowe
W sprzedaży:
A. Nowak-Far
KONSTYTUCJA GOSPODARCZA UNII EUROPEJSKIEJ. AKSJOLOGIA
Zarys Prawa
H. Dzwonkowski, J. Gliniecka (red.)
PRAWO FINANSOWE
Podręczniki Prawnicze
J. Bąk (red.)
EUROPEJSKIE PRAWO FINANSOWE
Monografie Prawnicze
P. Zapadka, A. Mikos-Sitek
PRAWO FINANSÓW PUBLICZNYCH, wyd. 3
Skrypty Becka
USTAWA O FINANSACH PUBLICZNYCH, wyd. 13
Twoje Prawo
Redaktor naukowy
prof. dr hab. Artur Nowak-Far
Finanse publiczne
i prawo finansowe
2. wydanie
Autorzy
dr Małgorzata Frysztak
prof. SGH dr hab. Dominik Gajewski
dr Agnieszka Mikos-Sitek
dr Robert Oktaba
dr Anna Partyka-Opiela
prof. UKSW dr hab. Piotr Zapadka
WYDAWNICTWO C.H.BECK
WARSZAWA 2017
A. Nowak-Far (red.), Finanse publiczne i prawo finansowe, Warszawa 2017
Propozycja cytowania:
Poszczególne rozdziały opracowali:
prof. dr hab. Artur Nowak-Far Rozdział I
prof. dr hab. Artur Nowak-Far, dr Piotr Zapadka Rozdział II
dr Małgorzata Frysztak Rozdział III
dr Agnieszka Mikos-Sitek Rozdział IV
prof. dr hab. Artur Nowak-Far Rozdział V
dr Anna Partyka-Opiela Rozdział VI
dr Robert Oktaba Rozdział VII
prof. dr hab. Dominik Gajewski Rozdział VIII
Wydawca: Aneta Flisek
© Wydawnictwo C.H.Beck 2017
Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00–203 Warszawa
Skład i łamanie: TiM-Print
Druk i oprawa: Totem, Inowrocław
ISBN 978-83-255-7728-5
ISBN 978-83-255-7729-2
Spis treści
Przedmowa do drugiego wydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XIII
Rozdział I. Zasadnicze zagadnienia teorii finansów publicznych . . . . .
§ 1. Podstawowe pojęcia i koncepcje teorii sektora publicznego . . . . .
I. Dwusektorowość gospodarki a zakłócenie mechanizmu
1
2
rynkowego (market failure) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
7
§ 2. Interwencja państwa i jej mechanizmy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
§ 3. Rozmiary świadczeń publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
§ 4. Polityka fiskalna państwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
§ 5. Obieg pieniądza w gospodarce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
§ 6. Sprawiedliwość w finansach publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
§ 7. Bezpieczeństwo finansowe państwa i jego koszty . . . . . . . . . . . . .
31
§ 8. Kwestia koordynacji polityki fiskalnej i pieniężnej . . . . . . . . . . . .
Rozdział II. Nauka o pieniądzu i funkcje banku centralnego . . . . . . . . .
34
35
§ 9. Pojęcie pieniądza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
§ 10. Pieniądz gotówkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
§ 11. Pieniądz bezgotówkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
48
I. Pieniądz bankowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
62
II. Obrót wekslowy i czekowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
72
III. Bankowość elektroniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
76
IV. Karta płatnicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
79
§ 12. Pieniądz elektroniczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
81
I. Elektroniczne instrumenty płatnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
83
II. Instrumenty pieniądza elektronicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . .
84
§ 13. Pojęcie inflacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
§ 14. Funkcje banku centralnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
§ 15. Organizacja i zadania NBP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Cel podstawowy i pozostałe zadania NBP . . . . . . . . . . . . . . . .
97
II. Organy NBP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
III. Udział NBP w sieci bezpieczeństwa finansowego (Safety Net) 115
Rozdział III. Prawo bankowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
§ 16. Publiczne i prywatne prawo bankowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
I. System bankowy a monobank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
II. Definicja banku i działalność bankowa w świetle ustawy
z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
1. Osobowość prawna banku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
1.1. Bank państwowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
1.2. Banki akcyjne i banki spółdzielcze . . . . . . . . . . . . . . . 134
2. Specyficzny system źródeł prawa bankowego . . . . . . . . . . 135
2.1. Prawo wewnętrzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
2.2. Zwyczaj bankowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
2.3. Zezwolenie na prowadzenie działalności bankowej . . 140
3. Przedmiot prowadzonej działalności gospodarczej . . . . . . . 141
4. Środki wykorzystywane w działalności bankowej . . . . . . . 141
5. Ryzyko bankowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
III. Czynności bankowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
1. Czynności bankowe jako przedmiot działalności bankowej 145
IV. Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i pracownicze
kasy zapomogowo-pożyczkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
1. Spółdzielcze kasy oszczędnościowo kredytowe . . . . . . . . . 152
2. Pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe . . . . . . . . . . . 152
V. Wybrane czynności bankowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
VI. Rachunek bankowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
VII. Kredyt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
VIII. Kredyty „frankowe” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
IX. Pozostałe czynności bankowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
§ 17. Szczególne uprawnienia i przywileje banków . . . . . . . . . . . . . . . . 178
I. Szczególne uprawnienia banków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
II. Prawo stosowania sekurytyzacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
III. Zabezpieczenia wierzytelności wynikających z czynności
bankowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
IV. Potrącenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
V. Moc prawna dokumentów urzędowych określonej
VI
dokumentacji banku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
VI. Bankowy tytuł egzekucyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
VII. Prawo wydawania i stosowania ogólnych warunków umów
i regulaminów bankowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
VIII. Bankowe klauzule niedozwolone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
IX. Prawo do pobierania prowizji i opłat z tytułu wykonywanych
czynności bankowych i innych czynności . . . . . . . . . . . . . . . . 214
X. Prawo przetwarzania informacji zawartej w dokumentach
tożsamości osób fizycznych dla celów prowadzonej
działalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
XI. Szczególne obowiązki banków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
1. Tajemnica bankowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
2. Przeciwdziałanie procederowi „prania brudnych pieniędzy”
i ukrywania działań przestępczych lub wykorzystywania
działalności banku dla celów przestępczych . . . . . . . . . . . . 218
Spis treści VII
3. Obowiązek informacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
4. Realizowanie wpłat należności o charakterze
publicznoprawnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
§ 18. Organizacja banków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
I. Tworzenie banku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
1. Tworzenie i organizacja banku państwowego . . . . . . . . . . . 219
2. Tworzenie i organizacja banków spółdzielczych . . . . . . . . . 220
3. Tworzenie i organizacja banków akcyjnych . . . . . . . . . . . . 224
II. Łączenie się banków i ich podział . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
III. Postępowanie naprawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
IV. Likwidacja banku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
V. Upadłość banku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
§ 19. Nadzór bankowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
I. Cel sprawowania nadzoru przez organy państwa nad bankami
komercyjnymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
II. Organizacja nadzoru bankowego w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . 234
1. Organ nadzoru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
2. Podmioty nadzorowane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
3. Przedmiot nadzoru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
4. Środki nadzoru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
Rozdział IV. Budżet państwa i budżet jednostek samorządu
terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
§ 20. Budżet państwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
I. Budżet państwa, ustawa budżetowa, zasady budżetowe . . . . . 246
II. Wieloletni Plan Finansowy Państwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
III. Dochody i wydatki budżetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
IV. Klasyfikacja budżetowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
V. Dług publiczny, deficyt budżetowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
VI. Procedura budżetowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
VII. Wykonywanie ustawy budżetowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
VIII. Formy organizacyjne jednostek sektora finansów publicznych 293
§ 21. Budżet jednostek samorządu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
I. Budżet jednostek samorządu terytorialnego, uchwała
budżetowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
II. Wieloletnia prognoza finansowa jednostki samorządu
terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
III. Dochody i wydatki budżetów jednostek samorządu
terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
IV. Procedura budżetowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
V. Wykonywanie budżetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
VI. Tryb zatwierdzania wykonania budżetu jednostki samorządu
terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
Rozdział V. Budżetowe aspekty członkostwa Polski w Unii Europejskiej 331
§ 22. Budżet ogólny Unii Europejskiej i jego powiązanie z budżetami
jej państw członkowskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
Spis treści VIII
I. Wykonanie i kontrola wykonania budżetu . . . . . . . . . . . . . . . . 336
II. Budżet Unii Europejskiej a budżet Polski . . . . . . . . . . . . . . . 338
III. Koordynacja polityki budżetowej w Unii Europejskiej . . . . . 342
Rozdział VI. Ekonomiczne i społeczne aspekty opodatkowania . . . . . . 345
§ 23. Istota podatku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346
I. Pojęcie podatku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346
II. Elementy konstrukcyjne podatku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351
§ 24. Zasady podatkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
I. Ujęcie klasyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
II. Zasada sprawiedliwości poziomej i pionowej . . . . . . . . . . . . . 358
III. Zasada sprawiedliwości podatkowej na tle psychologicznych
i ekonomicznych granic opodatkowania . . . . . . . . . . . . . . . . . 360
§ 25. Funkcje i cele podatków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363
I. Odzwierciedlenie funkcji budżetowych . . . . . . . . . . . . . . . . . 363
II. Funkcja alokacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363
III. Funkcja redystrybucyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364
IV. Funkcja stabilizacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364
V. Cele opodatkowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
§ 26. Wpływ podatków na zachowania podatników . . . . . . . . . . . . . . . . 366
I. Granice opodatkowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366
1. Ekonomiczne granice opodatkowania . . . . . . . . . . . . . . . . 368
1.1. Zasada zdolności płatniczej (ability to pay) . . . . . . . . . 368
1.2. Naruszenie źródła podatku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370
1.3. Granice zastosowania zasad podatkowych . . . . . . . . . 372
1.4. Naruszenie celów gospodarczych . . . . . . . . . . . . . . . . 374
2. Psychologiczne granice opodatkowania . . . . . . . . . . . . . . . 375
w świetle ekonomii dobrobytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
4. Motywacyjne systemy podatkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395
5. Model Calabresiego a podatki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395
§ 27. Etyczne aspekty opodatkowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
2.1. Próg podatkowej efektywności (wytrzymałości)
podatnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376
2.2. Charakter oceny przez podatnika granic
opodatkowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376
2.3. Opór wobec podatku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
II. Unikanie opodatkowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
III. Teoria gier a wypełnianie zobowiązań podatkowych . . . . . . . 383
1. Dylemat ograniczonych zasobów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384
2. Dylematy dóbr publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384
3. Dylemat więźnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
4. Dylemat pasażera na gapę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
IV. Racjonalny ustawodawca podatkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
1. Kryteria racjonalnego prawa podatkowego . . . . . . . . . . . . . 388
2. Normy podatkowe w ujęciu teorii Coase’a . . . . . . . . . . . . . 391
3. Kształtowanie regulacji i mechanizmów podatkowych
Spis treści IX
I. Normy moralne a normy podatkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
II. Mentalność podatkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
III. Moralne aspekty unikania opodatkowania . . . . . . . . . . . . . . . 400
§ 28. Rodzaje podatków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401
I. Zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401
II. Podatki dochodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404
III. Podatki obrotowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407
1. Podatek od towarów i usług . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407
2. Podatek akcyzowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
3. Podatek od gier hazardowych i od czynności
cywilnoprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
IV. Podatki majątkowe i lokalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
Rozdział VII. Prawo podatkowe – część ogólna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416
§ 29. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417
§ 30. Stosunek prawnopodatkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
I. Zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
II. Zakres stosunku prawnopodatkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426
III. Przekształcenia stosunku prawnopodatkowego . . . . . . . . . . . 433
§ 31. Obowiązek podatkowy i powstanie zobowiązania podatkowego . 437
I. Obowiązek podatkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437
II. Powstanie zobowiązania podatkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
§ 32. Zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego . . . . . . . . 443
I. Istota i formy zabezpieczenia zobowiązania podatkowego . . 443
II. Zabezpieczenie przedegzekucyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444
III. Zabezpieczenia dobrowolne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449
IV. Hipoteka przymusowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452
V. Zastaw skarbowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455
§ 33. Odpowiedzialność za zobowiązanie podatkowe . . . . . . . . . . . . . . 457
I. Odpowiedzialność w prawie podatkowym . . . . . . . . . . . . . . . 457
II. Odpowiedzialność podatnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459
III. Odpowiedzialność płatnika i inkasenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461
IV. Odpowiedzialność następców prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . 462
V. Odpowiedzialność osób trzecich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466
§ 34. Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473
I. Rodzaje wygaśnięcia zobowiązań podatkowych . . . . . . . . . . 473
II. Efektywne sposoby wygaśnięcia zobowiązania podatkowego 475
III. Nieefektywne sposoby wygaśnięcia zobowiązania
podatkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 488
§ 35. Krajowa Administracja Skarbowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
I. Kompetencje i organizacja Krajowej Administracji Skarbowej 495
II. Centralny Rejestr Danych Podatkowych . . . . . . . . . . . . . . . . 499
§ 36. Postępowanie podatkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500
I. Zasady postępowania podatkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500
II. Wszczęcie postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504
III. Postępowanie dowodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505
Spis treści X
IV. Zawieszenie postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508
V. Akty kończące postępowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509
VI. Środki zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511
VII. Nadzwyczajne środki zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513
Rozdział VIII. Międzynarodowe prawo podatkowe . . . . . . . . . . . . . . . . 516
§ 37. Zagadnienia ogólne międzynarodowego prawa podatkowego . . . 517
§ 38. Eliminowanie podwójnego opodatkowania. Konwencja Modelowa
OECD i umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania . . . . . . . 520
§ 39. Unikanie i uchylanie się od opodatkowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523
§ 40. Raje podatkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527
§ 41. Niedostateczna kapitalizacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530
§ 42. Opodatkowanie holdingów międzynarodowych . . . . . . . . . . . . . . 534
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539
Spis treści Przedmowa do drugiego wydania
Wykład prawa finansów publicznych w takim ujęciu, w którym ich funk-
cjonowanie jest przedstawione w jego wielodyscyplinarnym kontekście został
przychylnie przyjęty przez wykładowców i studentów. Owo ujęcie umożliwia
im bowiem zapoznanie się z kluczowymi zagadnieniami tematu przy uwzględ-
nieniu najistotniejszych elementów rzeczywistości, w których regulacja praw-
na ma być stosowana.
W drugim wydaniu podręcznika zrezygnowaliśmy jednak z niektórych ele-
mentów wykładu – tych, które w podstawowym zakresie wyjaśniały pojęcia
z zakresu ekonomii. Uznaliśmy bowiem, że jest ono zbędne zważywszy na to,
że w dominującej większości uczelni wyższych ekonomia jest wykładana na
wczesnych etapach kształcenia prawników, administratywistów, jak również
specjalistów innych dziedzin, w których potrzebna jest wiedza z prawnej regu-
lacji finansów publicznych. W przypadku braku takiej wiedzy u ewentualne-
go Czytelnika, można zwrócić jego uwagę na całkiem długą listę porządnych
podręczników ekonomii w zakresie, w jakim cokolwiek w tym wykładzie mo-
głoby wymagać przypomnienia podstawowych pojęć i koncepcji.
Wprowadziliśmy za to m.in. nowe części dotyczące bezpieczeństwa finan-
sowego państwa, jak również zagadnień opodatkowania międzynarodowego,
w tym zwłaszcza zwalczania zjawiska międzynarodowego unikania podatków.
Wykład przedstawiony w książce uzupełniliśmy również o dział dotyczący po-
wiązania budżetu krajowego z budżetem ogólnym Unii Europejskiej. Znacze-
nie tego działu wiedzy o funkcjonowaniu finansów publicznych jest bowiem
coraz ważniejsze ze względu na globalizację gospodarki i gospodarowania,
a także duże znaczenie, jakie finansowanie z budżetu UE ma dla dobrego roz-
woju polskiej gospodarki, a więc i dobrobytu gospodarstw domowych.
Mam nadzieję, że i to wydanie podręcznika spotka się z przychylnym przy-
jęciem Czytelników.
Styczeń 2017 r.
Profesor dr hab. Artur Nowak-Far
Wykaz skrótów
1. Źródła prawa
AkcyzaU ........... ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (tekst jedn.
Dz.U. z 2017 r. poz. 43 ze zm.)
BankSpółdzU .... ustawa z 7.12.2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdziel-
czych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (tekst
jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1826)
DochJSTU ......... ustawa z 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu
terytorialnego (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 198 ze zm.)
ElInstPłU ........... ustawa z 12.9.2002 r. o elektronicznych instrumentach płat-
FinPublU ........... ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn.
niczych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 1232)
Dz.U. z 2016 r. poz. 1870 ze zm.)
FinPublU
z 1998 r. ............. ustawa z 26.11.1998 r. o finansach publicznych (tekst jedn.
Dz.U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 ze zm.)
FinPublU
z 2005 r. ............. ustawa z 30.6.2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249,
poz. 2104 ze zm.)
InfCenU ............. ustawa z 9.5.2014 r. o informowaniu o cenach towarów
i usług (Dz.U. z 2014 r. poz. 915 ze zm.)
InfPublU ............ ustawa z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej
IzbyGospU ......... ustawa z 30.5.1989 r. o izbach gospodarczych (tekst jedn.
(tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1764)
Dz.U. z 2009, Nr 84, poz. 710 ze zm.)
KC ..................... ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U.
KKS ................... ustawa z 10.9.1999 r. – Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.
Konstytucja RP ... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U.
z 2016 r. poz. 380 ze zm.)
Dz.U. z 2016 r. poz. 2137 ze zm.)
Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.)
KPA ................... ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administra-
cyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 23 ze zm.)
XIV
KPC ................... ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
(tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.)
KPK ................... ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (tekst
jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1749 ze zm.)
KredKonsU ....... ustawa z 12.5.2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst. jedn.
Dz.U. z 2016 r. poz. 1528)
KRO .................. ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
KSH ................... ustawa z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (tekst
(tekst. jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 2082 ze zm.)
jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1578 ze zm.)
KWU ................. ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece
NBPU ................ ustawa z 29.8.1997 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst
(tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 790 ze zm.)
jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 908 ze zm.)
ObrInFinU ......... ustawa z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi
(tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1636 ze zm.)
OchrDanychU ... ustawa z 29.8.1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst
jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 922)
OchrInfU ........... ustawa z 5.8.2010 r. o ochronie informacji niejawnych (tekst
jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1167 ze zm.)
OchrKonkurU ... ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumen-
tów (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 229)
OrdPod .............. ustawa z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.
Dz.U. z 2017 r. poz. 201 ze zm.)
PDOFizU ........... ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycz-
nych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.)
PDOPrU ............ ustawa z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób praw-
nych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1888 ze zm.)
PDOCzynCywU . ustawa z 9.9.2000 r. o podatku o czynności cywilnoprawnych
(tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 223 ze zm.)
PostEgzAdmU ..... ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym admi-
nistracji (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 599 ze zm.)
PrBank ............... ustawa z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U.
PrCel .................. ustawa z 19.3.2004 r. – Prawo celne (tekst jedn. Dz.U.
z 2016 r. poz. 1988 ze zm.)
z 2016 r. poz. 1880 ze zm.)
z 2016 r. poz. 462)
z 2012 r. poz. 826 ze zm.)
PrCzek ............... ustawa z 28.4.1936 r. – Prawo czekowe (tekst jedn. Dz.U.
PrDew ............... ustawa z 27.7.2002 r. – Prawo dewizowe (tekst jedn. Dz.U.
PrGeoGór .......... ustawa z 9.6.2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (tekst
jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1131 ze zm.)
Wykaz skrótów XV
PrSpółdz ............ ustawa z 16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn.
PrWeksl ............. ustawa z 28.4.1936 r. – Prawo wekslowe (tekst jedn. Dz.U.
Dz.U. z 2016 r. poz. 21 ze zm.)
z 2016 r. poz. 160)
PrZamPublU ...... ustawa z 29.1.2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst
jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 2164 ze zm.)
RachunkU ......... ustawa z 29.9.1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U.
SamGminU ........ ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.
z 2016 r. poz. 1047 ze zm.)
Dz.U. z 2016 r. poz. 446 ze zm.)
Dz.U. z 2016 r. poz. 814 ze zm.)
SamPowiatU ..... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn.
SamWojU .......... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie województwa (tekst
jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 486 ze zm.)
SKOKU ............. ustawa z 5.11.2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędno-
ściowo-kredytowych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1910
ze zm.)
StatysPublU ....... ustawa z 29.6.1995 r. o statystyce publicznej (tekst jedn.
Dz.U. z 2016 r. poz. 1068 ze zm.)
SwobDzGospU .. ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej
UsłPłatU ............ ustawa z 19.8.2011 r. o usługach płatniczych (tekst jedn.
(tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1829 ze zm.)
Dz.U. z 2016 r. poz. 1572 ze zm.)
2. Organy orzekające
ETS ................... Europejski Trybunał Sprawiedliwości
NSA ................... Naczelny Sąd Administracyjny
SA ...................... Sąd Apelacyjny
SN ...................... Sąd Najwyższy
SN (7) ................ Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów
TK ..................... Trybunał Konstytucyjny
WSA .................. Wojewódzki Sąd Administracyjny
3. Czasopisma, publikatory
BiK .................... Bank i Kredyt
Biul.SN............... Biuletyn Sądu Najwyższego
EPS .................... Europejski Przegląd Sądowy
KPP .................... Kwartalnik Prawa Prywatnego
M.P. ................... Monitor Polski
MoP ................... Monitor Prawniczy
MoPod ..………...Monitor Podatkowy
MoPB ................ Monitor Prawa Bankowego
Wykaz skrótów XVI
ONSA ................. Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego
ONSAiWSA ....... Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i woje-
wódzkich sądów administracyjnych
OSA .................... Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
OSNC ................. Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna
OSNCP ............... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna i Pracy
OSPiKA ............. Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych
OTK .................. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
OTK-A .............. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego seria A
Pal. .................... Palestra
PB ...................... Prawo Bankowe
PPH .................... Przegląd Prawa Handlowego
PS ....................... Przegląd Sądowy
PUG.................... Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego
TPP ..................... Transformacje Prawa Prywatnego
4. Inne skróty
art. ..................... artykuł
BGK .................. Bank Gospodarstwa Krajowego
DOZ .................. Departament Operacji Zagranicznych
Dz.U. ................. Dziennik Ustaw
DZRF ................ Departament Zarządzania Ryzykiem Finansowym
EBC ................... Europejski Bank Centralny
ESBC ................. Europejski System Banków Centralnych
IPE ..................... instytucja pieniądza elektronicznego
KNB ................... Komisja Nadzoru Bankowego
KNF.................... Komisja Nadzoru Finansowego
MF ..................... Minister Finansów
m.in. .................. między innymi
n. ........................ następny (-a, -e)
Nb. ..................... numer brzegowy
NBP ................... Narodowy Bank Polski
niepubl. .............. niepublikowany (-a, -e)
orz. .................... orzeczenie
PCC ................... podatek od czynności cywilnoprawnych
PKB ................... produkt krajowy brutto
PKZP .................. pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe
Prezes UOKiK ... Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
por. .................... porównaj
post. ................... postanowienie
RM .................... Rada Ministrów
rozp. ................... rozporządzenie
Wykaz skrótów XVII
RPP ..................... Rada Polityki Pieniężnej
s. ........................ strona
sygn. ................... sygnatura
tekst jedn. .......... tekst jednolity
TFUE.................. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
tj. ....................... to jest
uchw. ................. uchwała
UOKiK ............... Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
UE ..................... Unia Europejska
w zw. ................. w związku
WPFP ................ Wieloletni Plan Finansowy Państwa
wyr. .................... wyrok
z. ........................ zeszyt
ze zm. ................ ze zmianami
zob. .................... zobacz
Wykaz skrótów Rozdział I. Zasadnicze zagadnienia teorii
finansów publicznych
Literatura: K. J. Arrow, A Difficulty in the Concept of Social Welfare, Journal of
Political Economy 1950, No. 58; tenże, Formal Theories of Social Welfare,
[w:] P. P. Wiener (ed.), Dictionary of the History of Ideas, New York 1973; tenże,
The Organization of Economic Activity: Issues Pertinent to the Choice of Market
Versus Nonmarket Allocation, [w:] J. Margolis, R. H. Haveman (eds.), Public
Expenditures and Policy Analysis, Markham, Chicago 1970; Arystoteles, Etyka
nikomachejska, [w:] Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 5, Warszawa 1996; S. J. Bai-
ley, Strategic Public Finance, Basingstoke 2004; R. J. Barro, Are Government
Bonds Net Wealth?, Journal of Political Economy 1974, No. 82(6); J. Bentham,
The Principles of Morals and Legislation, London 1823; K. Binmore, Natural Jus-
tice, Oxford 2005; J. Blau, The Existence of Social Welfare Functions, Econome-
trica 1957, No. 25; P. Bofinger, Monetary Policy: Goals, Institutions, Strategies
and Instruments, Oxford 2001; B. Brzeziński, T. Dębowska-Romanowska, M. Kali-
nowski, W. Wójtowicz, Prawo finansowe, Warszawa 2000; J. M. Buchanan, Finan-
se w warunkach demokracji, Warszawa 1997; tenże, The Limits of Liberty: Be-
tween Anarchy and Leviathan, Chicago 1975, J. M. Buchanan, R. A. Musgrave,
Public Finance and Public Choice: Two Contrasting Visions of the State, Cambrid-
ge 2000; R. Dębowska-Romanowska, Prawo finansowe. Część konstytucyjna wraz
z częścią ogólną, Warszawa 2010; S. N. Durlauf, L. E. Blume (eds.), The New Pal-
grave Dictionary of Economics, t. 1–8, Basingstoke 2008; A. L. Hillman, Public
Finance and Public Policy: Responsibilities and Limitations of Government, Cam-
bridge 2003; T. Hobbes, Lewiatan czyli materia, forma i władza państwa kościel-
nego i świeckiego, Warszawa 2005; S. Ch. Kolm, Justice and Equlity, Cambridge
1997; tenże, Reciprocity: An Economics of Social Relations, Cambridge 2008;
J. Locke, Dwa traktaty o rządzie, Warszawa 1992; R. P. Malloy, Law in a Market
Context: An Introduction to Market Concepts in Legal Reasoning, Cambridge
2004; K. Marks, Krytyka programu gotajskiego, [w:] K. Marks, F. Engles, Dzieła
wybrane, t. 2, Warszawa 1949; J. L. Mikesell, Fiscal Administration: Analysis and
Applications for the Public Sector, Pacific Grove 1986; D. Miles, G. Myles, I. Pres-
ton (eds.), The Economics of Public Spending, Oxford 2003; D. C. Mueller, Public
Choice III, Cambridge 2003; R. A. Musgrave, P. B. Musgrave, Public Finance in
Theory and Practice, New York 1989; A. Nowak-Far, Distribution inter-sectorielle
et inter-niveaux des tâches publiques dans l’administration europeénne: Logique
A. Nowak-Far
Pobierz darmowy fragment (pdf)
