Darmowy fragment publikacji:
Fizyka mało znana
k
a
i
s
O
w
e
i
n
g
b
Z
i
Lista
Ginzburga
04
OZҭACZEҭIA
B – notka biograficzna
C – ciekawostka
D – propozycja wykonania doświadczenia
H – informacja dotycząca historii fizyki
I – adres strony internetowej
K – komentarz
P – przykład
U – uwaga
Zbigniew Osiak
(Tekst)
FIZYKA MAŁO ZҭAҭA
Lista Ginzburga
Małgorzata Osiak
(Ilustracje)
© Copyright by
Zbigniew Osiak (text) and Małgorzata Osiak (illustrations)
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Rozpowszechnianie i kopiowanie całości lub części publikacji
zabronione bez pisemnej zgody autora tekstu i autorki ilustracji.
Portret autora zamieszczony na okładkach przedniej i tylnej
Rafał Pudło
Wydawnictwo: Self Publishing
ISBN: 978-83-272-4150-4
e-mail: zbigniew.osiak@live.com
Wstęp
05
“Fizyka mało znana – Lista Ginzburga” zawiera pomocnicze mate-
riały do prowadzonego przeze mnie seminarium dla słuchaczy Uni-
wersytetu Trzeciego Wieku w Uniwersytecie Wrocławskim.
Szczegółowe informacje dotyczące sygnalizowanych tam zagadnień
zainteresowani Czytelnicy znajdą w innych moich eBookach:
Z. Osiak: Elektryczność. Virtualo 2011.
Z. Osiak: Szczególna Teoria Względności. Virtualo 2012.
Z. Osiak: Ogólna Teoria Względności. Virtualo 2012.
Z. Osiak: Antygrawitacja. Virtualo 2012.
Z. Osiak: Giganci Teorii Względności. Virtualo 2012.
Z. Osiak: Energia w Szczególnej Teorii Względności. Virtualo 2012.
Z. Osiak: Energy in Special Relativity. Virtualo 2011.
Z. Osiak: Encyklopedia Fizyki. Virtualo 2012.
Z. Osiak: Zadania Problemowe z Fizyki. Virtualo 2011.
Seminarium
FIZYKA MAŁO ZҭAҭA
Lista Ginzburga
dr Zbigniew Osiak
Portrety i rysunki wykonała
Małgorzata Osiak
Witalij Łazariewicz Ginzburg (1916-2009)
07
[Виталий Лазаревич Гинзбург]
[Vitaly L. Ginzburg]
rosyjski fizyk-teoretyk, astrofizyk i historyk fizyki
1916 - Urodził się 4 października w Moskwie.
1938 - Ukończył Uniwersytet Moskiewski.
1940 - Rozpoczął pracę w Instytucie Fizycznym
Akademii Nauk ZSRR.
1942 - Doktoryzował się.
1953 - Został członkiem korespondentem Akademii Nauk.
1945/68 - Był profesorem Uniwersytetu Gorkowskiego.
1966 - Został członkiem rzeczywistym Akademii Nauk.
1968 - Rozpoczął pracę jako profesor w Moskiewskim Instytucie
Fizyki i Technologii.
1971/88 - Był dyrektorem Departamentu Fizyki Teoretycznej w
Instytucie Fizycznym Akademii Nauk.
Witalij Łazariewicz Ginzburg (1916-2009)
08
2003 - Otrzymał wspólnie z A. J. Leggerttem i A. A. Abrikosowem
Nagrodę Nobla z fizyki za “pionierski wkład do teorii
nadprzewodników i nadcieczy (nadprzewodnictwa i nadciekłości)”.
2009 - Zmarł 8 listopada w Moskwie.
Tematyka badawcza
● Ginzburg zajmował się niemal wszystkimi działami fizyki.
● W szczególności opracował wraz z L. D. Landauem teorię
nadprzewodności (1950) oraz wspólnie z L. P. Pitajewskim teorię
nadciekłości (1958).
Witalij Łazariewicz Ginzburg (1916-2009)
09
Ciekawostki
● Profesor Witalij Łazarewicz Ginzburg był członkiem dziesięciu
Akademii Nauk, redaktorem miesięcznika Uspiechi Fiziczeskich
̱auk, laureatem licznych nagród i wyróżnień, wymieńmy choćby
Medal Mariana Smoluchowskiego (1984), Złoty Medal
Londyńskiego Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego (1991),
Nagrodę Bardeena (1991), Złoty Medal Nielsa Bohra (1999).
● Polskiemu czytelnikowi Ginzburg jest znany jako autor książki pod
tytułem O fizyce i astrofizyce [PWN, Warszawa 1979].
● Witalij Łazarewicz pisał artykuły barwnym językiem, odwołując
się do licznych porównań, dygresji, żartów, refleksji i wspomnień.
Witalij Łazariewicz Ginzburg (1916-2009)
10
Cytaty
● “A jak wskazać liderów w nauce, kiedy badania prowadzone są
przez liczne kolektywy uczonych i inżynierów (rola tych ostatnich
może być bynajmniej nie drugorzędna)? Dobrze wiemy, że w wielu
przypadkach pewne premie i nagrody otrzymują “z urzędu”
naczelnicy oddziałów, kierownicy naukowi, w ogólności “bossowie”.
Nie rzadko figurują oni w spisie współautorów różnych publikacji
(artykułów), patentów, itd., w powstaniu których mieli wątpliwy
udział.”
● “Aktywnie pracujący fizycy zwykle mało interesują się
przeszłością. Ja sam nie jestem wyjątkiem – zacząłem zajmować się
teorią nadprzewodności w 1943, a dopiero w 1979 zdecydowałem się
przejrzeć klasyczne prace Kamerlingh-Onnesa (1853-1926). I
zostałem w pełni usatysfakcjonowany.”
Witalij Łazariewicz Ginzburg (1916-2009)
11
Cytaty
● “Nie raz zetknąłem się z takim obrazkiem: dobry, zdolny student
albo już pracownik naukowy, autor oryginalnych artykułów, posiada
nader wąski horyzont. Zapoznał się z głębokimi i trudnymi
problemami kwantowej teorii pola, ale o gwiazdach neutronowych,
czarnych dziurach, ferroelektrykach, nadprzewodnikach, ciekłym
helu-trzy i wielu innych nie posiada dostatecznego wyobrażenia
nawet na jakościowym poziomie.”
Lista Ginzburga
12
● Lista Ginzburga jest listą problemów fizyki i astrofizyki, które są
obecnie szczególnie ważne i interesujące.
● Na świecie żyje ponad pół miliona tworzących fizyków. Lista
Ginzburga jest wskazaniem tego, co każdy fizyk wiedzieć powinien,
ma pomóc zwłaszcza młodym badaczom w wyborze zagadnień,
którymi warto się zająć.
● Kolejne wersje Listy Ginzburga były publikowane w miesięczniku
Uspiechi Fiziczeskich ̱auk w latach 1971, 1999, 2002, 2004 i 2007.
УФН 103, 1 (1971) 87-119.
УФН 169, 4 (1999) 419-441.
УФН 172, 2 (2002) 213-219.
УФН 174, 11 (2004) 1240-1255.
УФН 177, 4 (2007) 346-346.
Lista Ginzburga
13
MAKROFIZYKA
01. Kontrolowana synteza jądrowa.
02. Nadprzewodnictwo w wysokich i pokojowych temperaturach.
03. Metaliczny wodór. Inne substancje egzotyczne.
04. Dwuwymiarowa ciecz elektronowa (anomalny efekt Halla i
niektóre inne efekty).
05. Pewne problemy fizyki ciała stałego (heterostruktury w
półprzewodnikach, kwantowe studnie i kropki, przejścia metal-
dielektryk, fale gęstości ładunku i spinu, mezoskopika).
06. Przejścia fazowe drugiego rodzaju i im pokrewne. Niektóre
przykłady takich przejść. Ochładzanie (w szczególności laserowe) do
super niskich temperatur. Kondensacja Bosego-Einsteina w gazach.
Lista Ginzburga
14
07. Fizyka powierzchni. Klastery.
08. Ciekłe kryształy. Ferroelektryki. Ferrotoroiki.
09. Fullereny. Nanorurki.
10. Zachowanie się substancji w super silnych polach
magnetycznych.
11. Fizyka nieliniowa. Turbulentność. Solitony. Chaos. Dziwne
atraktory.
12. Rasery, grasery, lasery dużej mocy.
13. Superciężkie pierwiastki. Egzotyczne jądra.
Lista Ginzburga
15
MIKROFIZYKA
14. Spektrum mas. Kwarki i gluony. Chromodynamika kwantowa.
Plazma kwarkowo-gluonowa.
15. Jednolita teoria oddziaływań słabych i elektromagnetycznych.
Bozony W i Z. Leptony.
16. Model standardowy. Wielka unifikacja. Super unifikacja. Rozpad
protonu. Masy neutrin. Monopole magnetyczne.
17. Długość fundamentalna (skwantowana przestrzeń). Oddziaływania
cząstek o wysokich i superwysokich energiach. Kolidery.
18. Niezachowanie parzystości kombinowanej CP.
19. Zjawiska nieliniowe w próżni i super silnych polach elektro-
magnetycznych. Przejścia fazowe w próżni.
20. Struny. M-teoria.
Lista Ginzburga
16
ASTROFIZYKA
21. Eksperymentalne potwierdzenie ogólnej teorii względności.
22. Fale grawitacyjne i ich detekcja.
23. Problemy kosmologiczne. Inflacja. Λ-człon i „kwintesencja”
(ciemna energia). Związek między kosmologią i fizyką wysokich
energii.
24. Gwiazdy neutronowe i pulsary. Gwiazdy supernowe.
25. Czarne dziury. Struny kosmiczne (?).
26. Kwazary i jądra galaktyk. Powstawanie galaktyk.
27. Problem ciemnej materii (ukrytej masy) i jej detekcji.
28. Pochodzenie promieniowania kosmicznego o superwysokiej
energii.
Lista Ginzburga
17
29. Rozbłyski gamma. Hipernowe.
30. Fizyka i astronomia neutrinowa. Oscylacje neutrin.
18
MAKROFIZYKA
01. Kontrolowana synteza jądrowa
19
● Reakcja termojądrowa (fuzja)
● Bomba wodorowa
● Kontrolowana synteza jądrowa
● Tokamak
● ITER
● Zimna fuzja
01. Reakcja termojądrowa (fuzja)
20
● Reakcja termojądrowa (fuzja) ⇔⇔⇔⇔ reakcja jądrowa, w której z
dwóch jąder lekkich powstaje nowe jądro. W reakcji termojądrowej
wyzwala się duża ilość energii, ponieważ suma mas substratów jest
większa od sumy mas produktów. Do zajścia reakcji termojądrowej
wymagana jest temperatura rzędu 108 K, stąd przedrostek termo w
nazwie tej reakcji.
3
T
1
(
→+
2
D
1
4
2
He
+
P
)
MeV 3,5
(
+
n
+
14,1
)MeV
1
0
● Reakcja termojądrowa nazywana jest też reakcją termonuklearną,
syntezą jądrową lub fuzją jądrową.
01. Bomba wodorowa
21
● Bomba wodorowa ⇔⇔⇔⇔ bomba, w której zachodzi niekontrolowana
Li.
reakcja termojądrowa syntezy jąder helu z nuklidów
TD,
oraz
6
3
2
1
3
1
6
3
Li
→+
n
1
0
4
2
He
+
3
T
1
+
MeV 4,8
3
T
1
→+
2
D
1
4
2
He
+
1
0
n
+
17,6
MeV
2
1
2
1
D
+→+
2
D
1
3
T
1
1
p
1
+
MeV 4
D
→+
2
D
1
3
2
He
+
1
0
MeV 3,3 n
+
● Zapalnikiem w bombie wodorowej jest bomba atomowa. Bomba
wodorowa nazywana jest też bombą termojądrową lub
termonuklearną.
01. Kontrolowana synteza jądrowa
22
● Kontrolowana synteza jądrowa ⇔⇔⇔⇔ reakcja termojądrowa (fuzja)
przebiegająca w pełni kontrolowanych warunkach laboratoryjnych.
Jedną z możliwości jest przeprowadzenie tej reakcji w “naczyniu”
utworzonym z odpowiednio uformowanego silnego pola
magnetycznego, którego źródłem są nadprzewodnikowe
elektromagnesy. Zapalnikiem jest laser o gigantycznej mocy.
Pobierz darmowy fragment (pdf)
