Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców UŁ popularnie nazywane Wieżą Babel jest najstarszą w Polsce jednostką kształcącą cudzoziemców w zakresie języka polskiego jako obcego. Kursy prowadzone w Studium przez polonistów oraz nauczycieli przedmiotów kierunkowych kompleksowo przygotowują słuchaczy do studiów w polskich uczelniach wyższych.
Historia do 1918 r. to siódmy z podręczników wydanych w serii W Wieży Babel po Polsku. Podręcznik jest przeznaczony dla cudzoziemców, którzy chcą studiować Polsce na kierunkach humanistycznych.
Praca jest podzielona na kilka części, w których autorzy zawarli wyjaśnienia podstawowych pojęć historycznych i ekonomicznych, informacje z zakresu politycznych i gospodarczo-społecznych dziejów Polski do 1918 r. oraz zagadnienia z historii powszechnej o tematyce stanowiącej tło dla wydarzeń i zjawisk zachodzących na ziemiach polskich. Omawiane kwestie zaprezentowano syntetycznie, aby przy użyciu jak najmniejszej liczby słów przekazać jak najwięcej treści.
Ogromną wartość podręcznika stanowią ćwiczenia językowe, które ułatwiają czytelnikom uczącym się języka polskiego przyswojenie nowego słownictwa i form gramatycznych oraz pytania kontrolne pomagające w powtórzeniu i usystematyzowaniu materiału przed egzaminem.
Odbiorcami podręcznika powinni być cudzoziemcy, którzy osiągnęli poziom kompetencji języka polskiego A1 i posiadają podstawową wiedzę z zakresu historii. Ostatecznym celem publikacji jest przygotowanie przyszłych studentów kierunków humanistycznych do czytania ze zrozumieniem tekstów naukowych i popularnonaukowych, a także do czynnego posługiwania się językiem naukowym.
Darmowy fragment publikacji:
Rafał Bazaniak, Małgorzata Krzywańska, Mirosława Ledzion – Uniwersytet Łódzki
Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców, 90-237 Łódź, ul. Jana Matejki 21/23
RECENZENT
Maciej Franz
REDAKTOR INICJUJĄCY
Iwona Gos
REDAKTOR WYDAWNICTWA UŁ
Bogusław Pielat
SKŁAD I ŁAMANIE
Munda – Maciej Torz
PROJEKT OKŁADKI
Katarzyna Turkowska
Zdjęcie wykorzystane na okładce: https://commons.wikimedia.org
Kazanie Skargi
Publikacja finansowana ze środków Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców
© Copyright by Authors, Łódź 2017
© Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2017
Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Wydanie I. W.07733.16.0.S
Ark. wyd. 5,0; druk. 12,625
ISBN 978-83-8088-576-9
e-ISBN 978-83-8088-577-6
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
tel. (42) 665 58 63
90-131 Łódź, ul. Lindleya 8
www.wydawnictwo.uni.lodz.pl
e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl
SPIS TREŚCI
PRZEDMOWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Część wstępna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Historia gospodarcza jako nauka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Bardzo ważne pojęcia ekonomiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Część I. HISTORIA POLSKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział I. Państwo Piastów (X–XIV w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Słowianie na ziemiach polskich w okresie przedpaństwowym . . . . . . . . . .
2. Powstanie i umocnienie się państwa polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Państwo patrymonialne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego w XII–XIII wieku . . . . . . . . . . . . . .
5. Polska pod rządami ostatnich Piastów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Ukształtowanie się monarchii stanowej (w XIV w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział II. Polska i Litwa w okresie jagiellońskim (koniec XIV w. – XVI w.) . .
1. Unie Polski w XIV i XV w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Wojny z Państwem Zakonu Krzyżackiego o Pomorze Gdańskie . . . . . . . . . .
3. Unia lubelska w 1569 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana w Polsce w XVI wieku . . . . . . . . . .
5. Rola szlachty w życiu politycznym Rzeczpospolitej . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział III. Kryzys Rzeczypospolitej pod rządami magnatów (XVII w. – pierw-
sza połowa XVIII w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Polityka zagraniczna Rzeczpospolitej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Kryzys gospodarczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Kryzys polityczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
9
9
15
19
21
21
27
32
38
45
53
59
59
65
71
75
79
87
87
94
98
Rozdział IV. Walka o naprawę Rzeczpospolitej w drugiej połowie XVIII w. . . . 103
1. Polityka gospodarcza Stanisława Augusta Poniatowskiego . . . . . . . . . . . . . 103
2. Próby naprawy ustroju państwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
3. Walka o utrzymanie niepodległości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
6
Rozdział V. Społeczeństwo i ziemie polskie w okresie zaborów (1795–1918) . . . 121
1. Zmiany polityczne na ziemiach polskich w okresie napoleońskim i po
roku 1815. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
2. Polityka zaborców wobec ludności polskiej i ziem polskich . . . . . . . . . . . . . 126
3. Walka Polaków o niepodległość w XIX w.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
4. Walka społeczno-gospodarcza i kulturalna o zachowanie tożsamości naro-
dowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
5. Zmiany ekonomiczno-społeczne na ziemiach polskich w XIX w. . . . . . . . . . 144
Część II. TEKSTY DODATKOWE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
1. Świat starożytny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
2. Nowe państwa w średniowiecznej Europie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
3. Wielkie odkrycia geograficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
4. Społeczeństwo i gospodarka Europy w XVIII wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
5. Ekonomia klasyczna. Poglądy Adama Smitha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
6. Fizjokratyzm i liberalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
7. Przemiany społeczne w wieku XIX. Teoria ekonomii Karola Marksa . . . . . . . . 181
8. Pierwsza wojna światowa 1914–1918 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
WYKAZ KSIĄŻĄT I KRÓLÓW POLSKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
KALENDARIUM NAJWAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
WYBRANA LITERATURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
HISTORIA DO 1918 R. TEKSTY DLA GRUP EKONOMICZNYCH Podręcznik dla Cudzoziemców
P
R
Z
E
D
M
O
W
A
PRZEDMOWA
Prezentowana praca jest przeznaczona dla cudzoziemskich i polonijnych
słuchaczy SJPdC UŁ, którzy planują studiować w Polsce kierunki ekonomiczne.
Zawiera treści znajdujące się w programie nauczania historii dla grup ekonomicznych
realizowanym w Studium. Korzystanie z niej ma ułatwić słuchaczom opanowanie
materiału pod względem merytorycznym i językowym, aby mieli szansę rozumieć
wykłady, brać aktywny udział w ćwiczeniach, seminariach, uczyć się samodzielnie
i pomyślnie zdawać egzaminy na studiach.
W grupach, które rozpoczynają naukę języka polskiego od poziomu
zerowego, teksty mogą być wykorzystywane od szóstego – ósmego tygodnia nauki
języka. Słuchacze powinni być wówczas na poziomie językowym A1, to znaczy
muszą rozróżniać rodzaje gramatyczne, odmieniać przez przypadki rzeczowniki
i – przede wszystkim – mieć opanowany czas przeszły czasowników dokonanych
i niedokonanych.
Praca obejmuje polityczne i gospodarczo-społeczne dzieje Polski do końca
okresu zaborów – to znaczy do 1918 r. (Autorzy planują w najbliższym czasie
wydać podręcznik przedstawiający dzieje Polski w XX i XXI w.) Książka ma kilka
części. W części wstępnej wyjaśnione zostały podstawowe pojęcia historyczne
i ekonomiczne. Część pierwsza, obejmująca historię Polski, składa się z pięciu
rozdziałów ujętych problemowo, ale ułożonych chronologicznie. Rozdziały
dzielą się na podrozdziały, które zamyka słownik wyrazów, wyrażeń i zwrotów
specjalistycznych użytych w tekście. Dalej następują ćwiczenia językowe, mające
ułatwić słuchaczom przyswojenie nowego słownictwa i form gramatycznych.
Ostatnią część podrozdziału stanowią pytania kontrolne, które powinny pomóc
w uszeregowaniu
i zrozumieniu materiału oraz umożliwić samokontrolę.
W części drugiej zostały zamieszczone teksty z historii powszechnej, o tematyce
stanowiącej tło dla wydarzeń i zjawisk zachodzących na ziemiach polskich. Praca
kończy się wykazem władców Polski i kalendarium wydarzeń.
Większość tekstów, zwłaszcza zamieszczonych w części dotyczącej
historii Polski, przedstawia problemy bardzo syntetycznie, aby przy użyciu jak
najmniejszej liczby słów przekazać jak najwięcej treści. Syntetyczne ujęcie
wydarzeń pozwoliło pokazać proces rozwoju państwa i gospodarki, a nie tylko
oderwane od siebie obrazy przeszłości. Autorzy uważają, że właśnie poznanie
Przedmowa
8
procesów dziejowych stanowi dla słuchaczy Studium niezbędne przygotowanie
do pomyślnego studiowania.
Niektóre teksty, zwłaszcza realizowane podczas pierwszych lekcji kursu,
mogą wydawać się bardzo proste. Jednak większość słuchaczy Studium na
początku posiada minimalną wiedzę językową i historyczną.
Autorzy mają nadzieję, że książka ułatwi słuchaczom SJPdC przygotowanie
się do studiów w Polsce, a także zbliży ich do polskiego społeczeństwa.
Autorzy
P
R
Z
E
D
M
O
W
A
HISTORIA DO 1918 R. TEKSTY DLA GRUP EKONOMICZNYCH Podręcznik dla Cudzoziemców CZĘŚĆ WSTĘPNA
1. HISTORIA GOSPODARCZA
JAKO NAUKA
Historia, historycy, źródła historyczne
Historia jest nauką o przeszłości społeczeństwa ludzkiego od bardzo dawna
do dziś.
Historia gospodarcza to część historii. Historia gospodarcza jest nauką, która
bada i opisuje procesy oraz fakty gospodarcze w przeszłości; mówi, jak ludzie
gospodarowali od czasów najdawniejszych do dziś.
Historią gospodarczą zajmują się historycy. Historyk to jest uczony. On bada
i opisuje dzieje społeczeństwa (historię regionów, państw, miast itp.).
Historyk bierze informacje ze źródeł historycznych. Źródło historyczne to jest
każdy ślad działalności człowieka. Źródłem historycznym może być dom, naczynie,
narzędzie, książka, list, dokument itp.
Historyk interesuje się, gdzie było wydarzenie i kiedy ono było – pyta
o miejsce i czas wydarzeń. Historyk szuka również przyczyn wydarzenia
– chce wiedzieć, dlaczego ono było, myśli też nad jego skutkami i znaczeniem.
Czas w historii
Dla historyka ważny jest dzień (doba), miesiąc, rok, wiek (stulecie), tysiąclecie,
era.
Era to czas historii, którego początkiem jest ważne wydarzenie, od którego
zaczyna się liczyć kolejne lata.
Część wstępna 1. Historia gospodarcza jako nauka
1
.
H
I
S
T
O
R
I
A
g
O
S
P
O
D
A
R
C
Z
A
J
A
K
O
N
A
U
K
A
10
Narodziny Jezusa były ważnym wydarzeniem i są początkiem nowej ery
w dziejach ludzkości. Czas od narodzin Jezusa, określamy czasem naszej ery
i zapisujemy w skrócie n.e. Czas przed narodzeniem Jezusa nazywamy czasem
przed naszą erą i zapisujemy w skrócie p.n.e. Wszystko, co wydarzyło się przed
narodzinami Jezusa, wydarzyło się przed naszą erą. Wszystko, co wydarzyło się
w czasach od narodzenia Jezusa do współczesności, wydarzyło się w naszej erze.
Tysiąclecie to okres tysiąca lat.
Tysiąclecie = 1000 lat.
Od narodzin Jezusa minęły już dwa tysiąclecia. Obecnie żyjemy w trzecim
tysiącleciu naszej ery. Do nazwania tysiąca lat używa się również pojęcia
„milenium”. Wyraz ten pochodzi z języka łacińskiego i oznacza tysiąc lat.
Wiek to okres stu lat.
Wiek = 100 lat.
Każdy wiek to stulecie. Dziesięć wieków to tysiąclecie. Żyjemy teraz
w XXI wieku naszej ery. Wiek, w którym było dane wydarzenie zapisujemy cyframi
rzymskimi. Słowo wiek zapisujemy w skrócie w.
Określanie wieku danego wydarzenia
Jeśli znamy rok wydarzenia, możemy określić wiek, w którym się ono
wydarzyło.
Cyfry rzymskie
Cyfry arabskie
M
D
C
L
XXI
XX
XIX
XVIII
XVII
XVI
XV
XIV
1000
500
100
50
21
20
19
18
17
16
15
14
1
.
H
I
S
T
O
R
I
A
g
O
S
P
O
D
A
R
C
Z
A
J
A
K
O
N
A
U
K
A
HISTORIA DO 1918 R. TEKSTY DLA GRUP EKONOMICZNYCH Podręcznik dla Cudzoziemców 11
XIII
XII
XI
X
IX
VIII
VII
VI
V
IV
III
II
I
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
PRZYKŁADY
PRZYKŁAD 1.
Polska przyjęła chrzest w 966 roku n.e. Wydarzenie to było w X wieku. Data
966 oznacza, że 9 pełnych wieków już minęło (9x100) i od 66 lat trwał już
następny, czyli X wiek.
PRZYKŁAD 2.
W 1978 roku kardynał Karol Wojtyła został papieżem Janem Pawłem II. Było
to w XX wieku. Data 1978 oznacza, że 19 pełnych wieków już minęło (19x100)
i od 78 lat trwał już następny, czyli XX wiek.
PRZYKŁAD 3.
Miasto Rzym zostało założone w roku 753 p.n.e. Wydarzenie to było
w VIII wieku p.n.e. Data 753 oznacza, że 7 pełnych wieków (7x100) i 53 lata
wieku VIII musiały upłynąć, zanim urodził się Jezus.
Część wstępna 1. Historia gospodarcza jako nauka
1
.
H
I
S
T
O
R
I
A
g
O
S
P
O
D
A
R
C
Z
A
J
A
K
O
N
A
U
K
A
12
PRZYKŁAD 4.
Rok 1001 był pierwszym rokiem XI wieku, a rok 1100 ostatnim rokiem tego
wieku. Wiek XXI zaczął się w roku 2001, a zakończy się w ostatni dzień
2100 roku. Każdy pierwszy rok rozpoczynający nowe stulecie jest pierwszym
rokiem nowego wieku, wiek ten kończy się, gdy upłynie sto lat.
Działy historii
Historycy podzielili historię na części (działy). Działami historii są:
• prehistoria (prahistoria) – to przeszłość, kiedy nie było źródeł pisanych;
• historia starożytna (starożytność) – to czas do V w. n.e.;
• historia średniowieczna (średniowiecze) – to czas od V w. do XV w. n.e.;
• historia nowożytna – to XVI–XIX w.;
• historia najnowsza – to XX i XXI w.
Etapy rozwoju społeczeństwa
Uczeni podzielili przeszłość społeczeństwa ludzkiego na etapy rozwoju. Wielu
uczonych mówi, że takimi etapami są:
• wspólnota pierwotna
• niewolnictwo
• feudalizm
• kapitalizm
• socjalizm
1
.
H
I
S
T
O
R
I
A
g
O
S
P
O
D
A
R
C
Z
A
J
A
K
O
N
A
U
K
A
SŁOWNIK
społeczeństwo, społeczeństwa
historyk, historycy
proces, procesy
gospodarować
dzieje
HISTORIA DO 1918 R. TEKSTY DLA GRUP EKONOMICZNYCH Podręcznik dla Cudzoziemców 13
źródło historyczne
ślad, ślady
wiek, wieki
stulecie, stulecia
tysiąclecie, tysiąclecia
era, ery
rozwój
wspólnota pierwotna
feudalizm
kapitalizm
socjalizm
1
.
H
I
S
T
O
R
I
A
g
O
S
P
O
D
A
R
C
Z
A
J
A
K
O
N
A
U
K
A
ĆWICZENIA
ĆWICZENIE 1.
Proszę podzielić podane rzeczowniki na trzy grupy (rodzaje gramatyczne):
Historia, społeczeństwo, nauka, historyk, proces, fakt, ślad, działalność,
źródło, książka, dokument, miasto, terytorium, narzędzie, przyczyna
rodzaj męski (on)
rodzaj żeński (ona)
rodzaj nijaki (ono)
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
Część wstępna 1. Historia gospodarcza jako nauka
14
ĆWICZENIE 2.
Proszę podkreślić dobrą formę określenia (przymiotnika)
Przykład: historia gospodarczy, gospodarcza, gospodarcze
proces gospodarczy, gospodarcza, gospodarcze
źródło historyczny, historyczna, historyczne
wydarzenie historyczny, historyczna, historyczne
fakt gospodarczy, gospodarcza, gospodarcze
działalność gospodarczy, gospodarcza, gospodarcze
Pytania kontrolne
1) Co to jest historia gospodarcza?
2) Kim jest historyk? Czym on się zajmuje?
3) Jakie są działy historii?
4) Na jakie etapy rozwoju historycy podzielili przeszłość społeczeństwa ludzkiego?
5) Ile lat ma wiek? Ile lat ma tysiąclecie?
6) W którym wieku był rok: 6, 31, 476, 966, 1100, 1295, 1401, 1525, 1657, 1791,
1830, 1918, 1945, 1999, 2000, 2010?
1
.
H
I
S
T
O
R
I
A
g
O
S
P
O
D
A
R
C
Z
A
J
A
K
O
N
A
U
K
A
HISTORIA DO 1918 R. TEKSTY DLA GRUP EKONOMICZNYCH Podręcznik dla Cudzoziemców
Pobierz darmowy fragment (pdf)
