Darmowy fragment publikacji:
STUDIA PRAWNICZE
Historia
powszechna
ustroju i prawa
Tadeusz Maciejewski
4. wydanie
C.H.BECK
STUDIA PRAWNICZE
Historia powszechna ustroju i prawa
W sprzedaży:
T. Maciejewski
HISTORIA USTROJU I PRAWA S(cid:260)DOWEGO POLSKI, wyd. 4
Podr(cid:266)czniki Prawnicze
H. Izdebski
HISTORIA MY(cid:285)LI POLITYCZNEJ I PRAWNEJ, wyd. 4
Podr(cid:266)czniki Prawnicze
T. Maciejewski
HISTORIA ADMINISTRACJI, wyd. 2
Skrypty Becka
M. Maciejewski, J. El(cid:298)bieta Kundera (red.)
LEKSYKON MY(cid:285)LICIELI POLITYCZNYCH I PRAWNYCH, wyd. 3
W. Wołodkiewicz, M. Zabłocka
PRAWO RZYMSKIE. INSTYTUCJE, wyd. 5
Podr(cid:266)czniki Prawnicze
J. Krzynówek, A. Kacprzak
PRAWO RZYMSKIE. PYTANIA. KAZUSY. TABLICE, wyd. 3
Repetytoria C.H. Beck
www.sklep.beck.pl
Historia powszechna
ustroju i prawa
Tadeusz Maciejewski
profesor zw. dr hab.
Uniwersytet Gda(cid:276)ski
4. wydanie
zmienione
WYDAWNICTWO C.H. BECK
WARSZAWA 2011
Maciejewski, Historia powszechna ustroju i prawa, 4. wyd., Nb. 88,
Propozycja cytowania:
Warszawa 2011
Redakcja: Aneta Flisek
© Wydawnictwo C.H. Beck 2011
Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00–203 Warszawa
tel. 22 33 77 600
Skład i łamanie: IGAWA Ireneusz Gawli(cid:276)ski
Druk i oprawa: Totem, Inowrocław
ISBN 978-83-255-3024-2
e-book: 978-83-255-3025-9
(cid:297)onie Aleksandrze
po(cid:286)wi(cid:266)cam
Przedmowa
Historia powszechna ustroju i prawa nie jest przedmiotem łatwym. Obej-
muje wiele problemów, z których niemało jest nadal kwesti(cid:261) bada(cid:276) i sporów
naukowych. Inna trudno(cid:286)ć tego wykładu tkwi w tym, i(cid:298) opracowuj(cid:261)cy temat
musi stan(cid:261)ć przed ogromem materiałów, w(cid:286)ród których trzeba dokonać wła(cid:286)-
ciwego wyboru i uzasadnionej selekcji.
Niniejszy podr(cid:266)cznik ma charakter studium porównawczego, uwzgl(cid:266)dnia-
j(cid:261)cego dzieje historii ustroju i prawa pa(cid:276)stw europejskich, a nawet obu Ame-
ryk, głównie jednak Stanów Zjednoczonych. Sytuacja taka zmusiła pisz(cid:261)cego
do odej(cid:286)cia od schematu wi(cid:266)kszo(cid:286)ci dotychczasowych opracowa(cid:276), sprowa-
dzaj(cid:261)cych histori(cid:266) ustrojów pa(cid:276)stwowych i prawa do przedstawienia kilku
wybranych historii narodowych, na rzecz dziejów porównawczych w skali
prawie całej Europy, a nawet Ameryki i Azji, przez co obserwacja nabrała
charakteru uniwersalnego. Uj(cid:266)cie takie wymusiło konieczno(cid:286)ć opracowania
historii ustroju i prawa wielu pa(cid:276)stw, o których dotychczasowe podr(cid:266)czniki
w ogóle nie wspominały lub tylko wzmiankowały, np. Hiszpanii, Portuga-
lii czy pa(cid:276)stw skandynawskich. Jak si(cid:266) wydaje, zwrócenie uwagi na te kraje
nie tylko wzbogaca stan wiedzy polskiego historyka prawa, lecz ma równie(cid:298)
charakter badawczy. Przysporzyć to mo(cid:298)e jednak niemało trudno(cid:286)ci w opa-
nowaniu nazbyt obszernego materiału. W zwi(cid:261)zku z tym przy jego selekcji
kierowałem si(cid:266) zasad(cid:261) wyboru kwestii uznawanych za najwa(cid:298)niejsze. Nie
sposób było przy tej okazji pomin(cid:261)ć szczegółów. Pami(cid:266)tać jednak nale(cid:298)y,
(cid:298)e ich przyswojenie nie jest celem samym w sobie. Główn(cid:261) uwag(cid:266) nale(cid:298)y
zwrócić bowiem na dostrzeganie zwi(cid:261)zków mi(cid:266)dzy nimi, by na tej podsta-
wie formułować i interpretować uogólnienia, tyle (cid:298)e w skali całych kontynen-
tów, nie za(cid:286) wybranych krajów. Wspomniana metoda mo(cid:298)e wywołać dyskusj(cid:266)
i zastrze(cid:298)enia. Wytłumaczeniem przyj(cid:266)tego układu jest jednak podołanie wy-
mogom Wydawnictwa C.H. Beck, które niniejsze studium zakwalifikowało
do serii „Studia Prawnicze”, uwzgl(cid:266)dniaj(cid:261)cej przedstawienie pełnego syste-
mu historii ustroju i prawa, na podstawie elementów prawnoporównawczych.
W zwi(cid:261)zku z tym rozmiar podr(cid:266)cznika został znacznie rozszerzony, co po-
zwoliło na powi(cid:266)kszenie pola obserwacji.
Pod wzgl(cid:266)dem chronologicznym studium obejmuje histori(cid:266) powszech-
n(cid:261) ustrojów pa(cid:276)stwowych i prawa od staro(cid:298)ytno(cid:286)ci po czasy współczesne.
VIII
Przedmowa
W zwi(cid:261)zku z tym opracowanie podzielone jest, w zgodzie z tradycyjn(cid:261) pe-
riodyzacj(cid:261), na pi(cid:266)ć cz(cid:266)(cid:286)ci, obejmuj(cid:261)cych: staro(cid:298)ytno(cid:286)ć, (cid:286)redniowiecze, cza-
sy wczesnonowo(cid:298)ytne, czasy pó(cid:296)nonowo(cid:298)ytne oraz współczesno(cid:286)ć. Przyj(cid:266)cie
tego układu dla historii ustroju i prawa stanowi pewne uproszczenie, gdy(cid:298)
niektóre z tych epok, zwłaszcza ostatnie, wywołuj(cid:261) do dzisiaj dyskusje, które
wynikaj(cid:261) z ró(cid:298)nych ocen przebiegu procesów prawnoustrojowych, jak i cza-
su ich trwania. W zwi(cid:261)zku z tym podziału dokonano w znaczeniu ogólnym,
wyja(cid:286)niaj(cid:261)cym rozwój procesów dziejowych, bez przyjmowania jednolitych
i obowi(cid:261)zuj(cid:261)cych dat. Ostatecznie cało(cid:286)ć zamkni(cid:266)to na 1945 r., co nie powin-
no budzić zastrze(cid:298)e(cid:276).
Dla ułatwienia korzystania z podr(cid:266)cznika wprowadzono: umiarkowanie
rozbudowan(cid:261) struktur(cid:266) tekstu, z podziałem na mniejsze partie, pogrubienia
druku dla wa(cid:298)niejszych poj(cid:266)ć oraz petit dla tekstu uzupełniaj(cid:261)cego wykład
zasadniczy. Cało(cid:286)ć uzupełniaj(cid:261) ogólne wst(cid:266)py historyczne, których nie mo(cid:298)-
na było unikn(cid:261)ć, zwłaszcza gdy porusza si(cid:266) histori(cid:266) pa(cid:276)stw, której student nie
wyniósł z wcze(cid:286)niejszej edukacji szkolnej, oraz indeksy.
W podr(cid:266)czniku wykorzystany został dorobek uczonych zarówno polskich,
jak i zagranicznych, zawarty w fundamentalnych podr(cid:266)cznikach i pracach mo-
nograficznych, a nawet cz(cid:261)stkowych. Ułatwieniem dla Czytelnika pragn(cid:261)cego
dotrzeć do bogatej literatury prawnohistorycznej przedmiotu jest zamiesz-
czenie jej podstawowego wykazu na pocz(cid:261)tku pracy. W wydaniu czwartym
(zmienionym) ograniczono rysy historyczne, pomini(cid:266)to wiele zagadnie(cid:276) z hi-
storii my(cid:286)li oraz gospodarki, a tak(cid:298)e opuszczono fragmenty nazbyt szczegó-
łowe dla nauki przedmiotu przez studenta, w tym (cid:296)ródła prawa rzymskiego,
z racji odr(cid:266)bnych podr(cid:266)czników.
Gda(cid:276)sk, kwiecie(cid:276) 2011 r.
Prof. zw. dr hab. Tadeusz Maciejewski
Przegl(cid:261)d tre(cid:286)ci
Przedmowa .......................................................................................... VII
Spis tre(cid:286)ci ............................................................................................ XVII
Bibliografia ......................................................................................... XXXIX
Str. Nb.
Cz(cid:266)(cid:286)ć I. Staro(cid:298)ytno(cid:286)ć
Rozdział I. Monarchie despotyczne i wielkie imperia
Wschodu ......................................................................................
§ 1. Rys historyczny ......................................................................
§ 2. Ustrój społeczny despotii .......................................................
§ 3. Ustrój polityczny despotii ......................................................
§ 4. Ustrój polityczny wielkich imperiów ....................................
Rozdział II. Pa(cid:276)stwa-miasta – polis .................................................
§ 5. Polis grecka ............................................................................
§ 6. Civitas rzymska .....................................................................
Rozdział III. Monarchie imperialne ................................................
§ 7. Monarchie hellenistyczne ......................................................
§ 8. Cesarstwo rzymskie (27 r. p.n.e.–476 r. n.e.) .........................
§ 9. Cesarstwo chi(cid:276)skie ................................................................
Rozdział IV. (cid:295)ródła prawa (poza prawem rzymskim) ..................
§ 10. Poj(cid:266)cie (cid:296)ródeł .........................................................................
§ 11. Prawo Egiptu ..........................................................................
§ 12. Prawo Mezopotamii ...............................................................
§ 13. Prawo Izraela .........................................................................
§ 14. Prawo Persji ...........................................................................
§ 15. Prawo Grecji ..........................................................................
Rozdział V. System prawa (poza prawem rzymskim) ...................
§ 16. Prawo prywatne .....................................................................
§ 17. Prawo karne ...........................................................................
§ 18. Prawo procesowe ...................................................................
3
3
4
6
8
10
10
26
43
43
45
56
60
60
61
61
63
63
64
66
1
1
2
3
6
8
8
30
57
57
61
82
86
86
87
88
90
91
92
93
93
66
70
99
72 102
X
Przegl(cid:261)d tre(cid:286)ci
Cz(cid:266)(cid:286)ć II. (cid:285)redniowiecze
Str. Nb.
Wprowadzenie. Granice chronologiczne ........................................
77 103
80 104
80 104
83 113
84 116
89 124
96 133
98 134
Rozdział I. Plemienne pa(cid:276)stwa barbarzy(cid:276)skie. Pa(cid:276)stwo
protofeudalne i pocz(cid:261)tki monarchii wczesnofeudalnej .............
§ 19. Pa(cid:276)stwa germa(cid:276)skie ...............................................................
§ 20. Pa(cid:276)stwa słowia(cid:276)skie ..............................................................
§ 21. Ustrój społeczno-gospodarczy ...............................................
§ 22. Ustrój polityczny ...................................................................
§ 23. Wymiar sprawiedliwo(cid:286)ci .......................................................
§ 24. Wojskowo(cid:286)ć ...........................................................................
Rozdział II. Jednolita monarchia feudalna .....................................
§ 25. Rys historyczny ......................................................................
99 135
§ 26. Ustrój społeczny .................................................................... 102 146
§ 27. Ustrój polityczny ................................................................... 117 164
§ 28. Wymiar sprawiedliwo(cid:286)ci ....................................................... 134 185
§ 29. Wojskowo(cid:286)ć ........................................................................... 136 186
Rozdział III. Rozdrobniona monarchia feudalna
(policentryzm i monarchie dzielnicowe) .................................... 138 187
99 135
§ 30. Rys historyczny ...................................................................... 138 187
§ 31. Ustrój społeczny .................................................................... 140 193
§ 32. Ustrój polityczny ................................................................... 141 195
§ 33. S(cid:261)downictwo .......................................................................... 151 209
§ 34. Wojskowo(cid:286)ć ........................................................................... 152 210
Rozdział IV. Monarchia stanowa ..................................................... 154 211
§ 35. Rys historyczny ...................................................................... 154 211
§ 36. Ustrój społeczny. Struktury stanowe ..................................... 156 221
§ 37. Ustrój miast ............................................................................ 170 240
§ 38. Ustrój polityczny ................................................................... 180 256
§ 39. Wymiar sprawiedliwo(cid:286)ci ....................................................... 204 280
§ 40. Wojskowo(cid:286)ć ........................................................................... 210 289
Rozdział V. Wielkie imperia (cid:286)redniowiecznej Azji
z posiadło(cid:286)ciami w Europie ......................................................... 212 290
§ 41. Cesarstwo Bizantyjskie (Romajów) ...................................... 212 290
§ 42. Arabowie ................................................................................ 215 298
§ 43. Pa(cid:276)stwo Turków osma(cid:276)skich (do 1566 r.) ............................. 221 305
§ 44. Pa(cid:276)stwo Mongołów ................................................................ 225 312
Rozdział VI. Zagadnienia ogólne prawa (cid:286)redniowiecznego .......... 227 315
§ 45. Główne nurty i cechy ............................................................. 227 315
Przegl(cid:261)d tre(cid:286)ci
XI
Str. Nb.
§ 46. Dominacja prawa zwyczajowego .......................................... 228 316
§ 47. Partykularyzm prawa ............................................................. 229 317
§ 48. Stanowo(cid:286)ć prawa ................................................................... 230 318
§ 49. Kazuistyka prawa ................................................................... 231 319
Rozdział VII. (cid:295)ródła prawa ............................................................. 233 320
§ 50. Prawo barbarzy(cid:276)ców ............................................................. 233 320
§ 51. Pó(cid:296)no(cid:286)redniowieczne prawo rodzime ................................... 239 334
§ 52. Odmienno(cid:286)ć systemu (cid:296)ródeł prawa angielskiego (po 1066 r.) 259 365
§ 53. Prawo kanoniczne .................................................................. 264 371
§ 54. Prawo rzymskie w (cid:286)redniowieczu ......................................... 266 375
§ 55. Prawo bizantyjskie ................................................................. 272 387
§ 56. Prawo arabskie ....................................................................... 273 388
Rozdział VIII. Prawo prywatne ....................................................... 275 389
§ 57. Prawo osobowe ...................................................................... 275 389
§ 58. Prawo mał(cid:298)e(cid:276)skie, rodzinne i opieku(cid:276)cze ............................. 284 401
§ 59. Prawo rzeczowe ..................................................................... 293 419
§ 60. Prawo spadkowe .................................................................... 305 439
§ 61. Prawo zobowi(cid:261)zaniowe ......................................................... 312 444
Rozdział IX. Prawo karne ................................................................ 319 468
§ 62. Prawo karne wczesnego (cid:286)redniowiecza ................................. 319 468
§ 63. Zmiany w prawie karnym pó(cid:296)nego (cid:286)redniowiecza ............... 334 502
Rozdział X. Post(cid:266)powanie s(cid:261)dowe ................................................... 340 511
§ 64. Najdawniejsze sposoby dochodzenia sprawiedliwo(cid:286)ci ......... 340 511
§ 65. Proces zwyczajny ................................................................... 341 512
§ 66. Post(cid:266)powanie z urz(cid:266)du .......................................................... 351 531
§ 67. Post(cid:266)powanie szczególne ....................................................... 352 533
§ 68. Post(cid:266)powanie zapobiegawcze ................................................ 354 538
§ 69. Post(cid:266)powanie egzekucyjne .................................................... 355 540
Cz(cid:266)(cid:286)ć III. Czasy wczesnonowo(cid:298)ytne
Wprowadzenie. Granice chronologiczne ........................................ 359 541
Rozdział I. Monarchie absolutyzmu renesansowego,
klasycznego i o(cid:286)wieconego ........................................................... 362 542
§ 70. Rys historyczny ...................................................................... 362 542
§ 71. Teoretyczne uzasadnienie monarchii absolutnej .................... 365 551
§ 72. Doktryny ekonomiczne absolutyzmu .................................... 367 554
§ 73. Stosunki społeczne ................................................................. 369 555
§ 74. Ustrój polityczny ................................................................... 383 586
§ 75. Wymiar sprawiedliwo(cid:286)ci ....................................................... 403 630
XII
Przegl(cid:261)d tre(cid:286)ci
Str. Nb.
§ 76. Wojskowo(cid:286)ć ........................................................................... 410 643
§ 77. Stosunek do wyzna(cid:276) .............................................................. 411 644
Rozdział II. Republiki wczesnonowo(cid:298)ytne ..................................... 416 652
§ 78. Rys historyczny ...................................................................... 416 652
§ 79. Ustrój społeczno-gospodarczy ............................................... 417 656
§ 80. Ustrój polityczny ................................................................... 422 660
§ 81. Wymiar sprawiedliwo(cid:286)ci ....................................................... 430 673
§ 82. Wojskowo(cid:286)ć ........................................................................... 431 676
Rozdział III. Kolonie pa(cid:276)stw europejskich w Ameryce ................. 433 679
§ 83. Rys historyczny ...................................................................... 433 679
§ 84. Stosunki społeczno-gospodarcze ........................................... 434 683
§ 85. Ustrój polityczny ................................................................... 436 687
Rozdział IV. (cid:295)ródła prawa wczesnonowo(cid:298)ytnego .......................... 439 691
§ 86. My(cid:286)l kodyfikacyjna XVI – połowy XVIII w. ........................ 439 691
§ 87. (cid:295)ródła prawa we Francji ........................................................ 441 692
§ 88. (cid:295)ródła prawa w Rzeszy Niemieckiej ..................................... 442 693
§ 89. (cid:295)ródła prawa w pa(cid:276)stwach skandynawskich ......................... 444 694
§ 90. (cid:295)ródła prawa w Rosji ............................................................. 445 695
§ 91. (cid:295)ródła prawa w innych pa(cid:276)stwach ........................................ 446 696
§ 92. Prawo rzymskie w czasach nowo(cid:298)ytnych .............................. 447 697
§ 93. (cid:295)ródła prawa angielskiego ..................................................... 448 699
Rozdział V. Zmiany w prawie prywatnym ...................................... 449 700
§ 94. Prawo osobowe ...................................................................... 449 700
§ 95. Prawo mał(cid:298)e(cid:276)skie, rodzinne i opieku(cid:276)cze ............................. 451 702
§ 96. Prawo rzeczowe ..................................................................... 453 704
§ 97. Prawo spadkowe .................................................................... 457 709
§ 98. Prawo zobowi(cid:261)za(cid:276) ................................................................. 458 711
Rozdział VI. Zmiany w prawie karnym .......................................... 461 714
§ 99. Charakterystyka ogólna ......................................................... 461 714
§ 100. Przest(cid:266)pstwo .......................................................................... 462 715
§ 101. Kara ........................................................................................ 466 721
Rozdział VII. Post(cid:266)powanie cywilne ................................................ 471 726
§ 102. Proces rzymskokanoniczny ................................................... 471 726
§ 103. Kierunki rozwoju procesu cywilnego w czasach
wczesnonowo(cid:298)ytnych ............................................................ 475 733
Rozdział VIII. Post(cid:266)powanie karne ................................................. 477 736
§ 104. Proces inkwizycyjny .............................................................. 477 736
Przegl(cid:261)d tre(cid:286)ci
XIII
Str. Nb.
§ 105. Angielski proces karny ........................................................... 481 743
Cz(cid:266)(cid:286)ć IV. Czasy nowo(cid:298)ytne (pó(cid:296)nonowo(cid:298)ytne)
Wprowadzenie. Granice chronologiczne ........................................ 487 747
Rozdział I. Zagadnienia ogólne konstytucjonalizmu ..................... 489 748
§ 106. Poj(cid:266)cie konstytucji ................................................................. 489 748
§ 107. Ustanowienie i zmiana konstytucji ........................................ 489 749
§ 108. Struktura i systematyka konstytucji ....................................... 491 752
§ 109. Tre(cid:286)ć konstytucji .................................................................... 492 753
§ 110. Pa(cid:276)stwo konstytucyjne. Kryteria podziałów ......................... 493 755
Rozdział II. Ustrój społeczno-gospodarczy
pa(cid:276)stw konstytucyjnych .............................................................. 496 759
§ 111. Ustrój społeczny ..................................................................... 496 759
§ 112. Ustrój gospodarczy ................................................................. 508 773
Rozdział III. Liberalno-demokratyczne monarchie
konstytucyjne ................................................................................ 511 775
§ 113. Rys historyczny ...................................................................... 511 775
§ 114. Ustrój polityczny ................................................................... 514 787
§ 115. Wymiar sprawiedliwo(cid:286)ci ....................................................... 553 843
§ 116. Wojskowo(cid:286)ć ........................................................................... 557 849
§ 117. Stosunek pa(cid:276)stwa do Ko(cid:286)cioła .............................................. 558 853
Rozdział IV. Monarchie absolutne i postabsolutne ........................ 562 859
§ 118. Rys historyczny ...................................................................... 562 859
§ 119. Ustrój polityczny pa(cid:276)stw zło(cid:298)onych (konfederacji,
federacji, unii realnych) ......................................................... 564 863
§ 120. Pa(cid:276)stwa unitarne .................................................................... 568 875
§ 121. Wymiar sprawiedliwo(cid:286)ci ....................................................... 578 893
§ 122. Wojskowo(cid:286)ć ........................................................................... 583 897
§ 123. Stosunek pa(cid:276)stwa do Ko(cid:286)cioła .............................................. 585 901
Rozdział V. Re(cid:298)imy autorytarne ...................................................... 588 904
§ 124. Rys historyczny ...................................................................... 588 904
§ 125. Ustrój polityczny ................................................................... 589 906
§ 126. Wymiar sprawiedliwo(cid:286)ci ....................................................... 596 918
§ 127. Wojskowo(cid:286)ć ........................................................................... 597 919
§ 128. Stosunek pa(cid:276)stwa do Ko(cid:286)cioła .............................................. 598 920
Rozdział VI. Republiki ..................................................................... 599 921
§ 129. Rys historyczny ...................................................................... 599 921
§ 130. Ustrój polityczny ................................................................... 601 927
XIV
Przegl(cid:261)d tre(cid:286)ci
Str. Nb.
§ 131. Wymiar sprawiedliwo(cid:286)ci ....................................................... 617 941
§ 132. Wojskowo(cid:286)ć ........................................................................... 619 944
§ 133. Stosunek pa(cid:276)stwa do Ko(cid:286)cioła .............................................. 620 945
Rozdział VII. Zagadnienia kodyfikacji prawa ............................... 622 946
§ 134. Problem kodyfikacji prawa w XVIII w. ................................ 622 946
§ 135. Prawo natury – ideologiczna podstawa kodyfikacji .............. 623 948
§ 136. Zało(cid:298)enia nowoczesnego kodeksu prawa .............................. 625 951
§ 137. Zagadnienie kodyfikacji prawa w Anglii ............................... 627 953
§ 138. Zagadnienie kodyfikacji prawa w USA ................................. 628 954
§ 139. Nowa systematyka prawa ...................................................... 630 955
w XIX i XX w. ....................................................................... 633 956
Rozdział VIII. Prawo cywilne .......................................................... 633 956
§ 140. Rozwój prawa cywilnego i my(cid:286)li cywilistycznej
§ 141. (cid:295)ródła prawa cywilnego. Przebieg prac kodyfikacyjnych
i ich rezultaty ......................................................................... 638 962
§ 142. (cid:295)ródła prawa handlowego ..................................................... 654 976
§ 143. Instytucje prawa cywilnego ................................................... 658 983
§ 144. Prawo rzeczowe ..................................................................... 668 999
§ 145. Prawo spadkowe .................................................................... 671 1003
§ 146. Prawo zobowi(cid:261)zaniowe ......................................................... 675 1009
§ 147. Dziedziny prawa wyodr(cid:266)bnione z prawa cywilnego ............. 677 1011
Rozdział IX. Prawo karne ................................................................ 683 1016
§ 148. My(cid:286)l karnistyczna XVIII–XX w. ........................................... 683 1016
§ 149. (cid:295)ródła prawa karnego ............................................................ 694 1027
§ 150. Podstawowa problematyka nowo(cid:298)ytnego prawa karnego ...... 712 1045
Rozdział X. Post(cid:266)powanie cywilne ................................................... 727 1061
§ 151. (cid:295)ródła prawa .......................................................................... 727 1061
§ 152. Cechy charakterystyczne nowo(cid:298)ytnego procesu cywilnego ... 735 1065
Rozdział XI. Post(cid:266)powanie karne .................................................... 737 1066
§ 153. My(cid:286)l humanitarna i jej postulaty ........................................... 737 1066
§ 154. (cid:295)ródła prawa .......................................................................... 739 1067
§ 155. Cechy charakterystyczne procesu karnego mieszanego ........ 748 1075
§ 156. Odmienno(cid:286)ci procesu karnego anglo-ameryka(cid:276)skiego ......... 750 1076
Cz(cid:266)(cid:286)ć V. Czasy współczesne
Wprowadzenie. Granice chronologiczne ........................................ 753 1077
Rozdział I. Konstytucyjne gwarancje praw obywatelskich
i ich praktyczna realizacja w okresie mi(cid:266)dzywojennym ............. 755 1078
Przegl(cid:261)d tre(cid:286)ci
XV
Rozdział II. Zarys ustroju gospodarczego w okresie
mi(cid:266)dzywojennym .......................................................................... 758 1082
Rozdział III. Ustroje liberalno-demokratyczne .............................. 761 1084
§ 157. Rys historyczny ...................................................................... 761 1084
§ 158. Stare i nowe monarchie konstytucyjne .................................. 762 1085
§ 159. Stare i nowe republiki ............................................................ 766 1089
Str. Nb.
Rozdział IV. Re(cid:298)imy autorytarne .................................................... 780 1104
§ 160. Rys historyczny ...................................................................... 780 1104
§ 161. Poj(cid:266)cie autorytaryzmu ........................................................... 781 1105
§ 162. Władza głowy pa(cid:276)stwa (król, prezydent, premier, caudillo) .. 782 1106
§ 163. Władza ustawodawcza ........................................................... 785 1107
§ 164. Zarz(cid:261)d lokalny. Samorz(cid:261)d ..................................................... 785 1108
Rozdział V. Re(cid:298)imy totalitarne ........................................................ 787 1109
§ 165. Rys historyczny ...................................................................... 787 1109
§ 166. Poj(cid:266)cie totalitaryzmu ............................................................. 788 1110
§ 167. Totalitaryzm włoski i niemiecki. Faszyzm ............................ 788 1111
§ 168. Totalitaryzm bolszewicki. Stalinizm ..................................... 791 1112
§ 169. Systemy prawne pa(cid:276)stw demokratycznych ........................... 794 1113
§ 170. Systemy prawne pa(cid:276)stw totalitarnych ................................... 796 1114
Indeks rzeczowy ................................................................................ 807
Spis tre(cid:286)ci
Przedmowa .......................................................................................... VII
Bibliografia ......................................................................................... XXXIX
Str. Nb.
Cz(cid:266)(cid:286)ć I. Staro(cid:298)ytno(cid:286)ć
Rozdział I. Monarchie despotyczne i wielkie imperia
Wschodu .......................................................................................
§ 1. Rys historyczny .....................................................................
§ 2. Ustrój społeczny despotii ......................................................
§ 3. Ustrój polityczny despotii .....................................................
I. Monarcha ...........................................................................
II. Administracja centralna i lokalna ......................................
III. S(cid:261)downictwo .....................................................................
§ 4. Ustrój polityczny wielkich imperiów ....................................
Rozdział II. Pa(cid:276)stwa-miasta – polis .................................................
§ 5. Polis grecka ...........................................................................
I. Rys historyczny .................................................................
II. Organizacja polis ...............................................................
III. Ustrój społeczny ................................................................
1. Obywatele ........................................................................
2. Ludno(cid:286)ć zale(cid:298)na ...............................................................
IV. Ustrój polityczny ...............................................................
1. Polis arystokratyczna ....................................................
1.1. Król .......................................................................
1.2. Rada starszych ......................................................
1.3. Zgromadzenie ludowe ..........................................
1.4. Urz(cid:266)dnicy ..............................................................
2. Tyrania ..........................................................................
3. Polis oligarchiczna ........................................................
4. Polis demokratyczna (ate(cid:276)ska) .....................................
4.1. Historyczny rozwój demokracji ate(cid:276)skiej ............
4.2. Instytucje ...............................................................
V. S(cid:261)downictwo .....................................................................
1. S(cid:261)d przysi(cid:266)głych ...........................................................
3
3
4
6
6
6
7
8
10
10
10
11
11
11
14
15
15
15
16
17
17
18
19
20
20
22
25
25
1
1
2
3
3
4
5
6
8
8
8
9
10
10
13
15
15
16
17
18
19
21
22
23
23
25
27
27
XVIII
Spis tre(cid:286)ci
2. S(cid:261)dy kolegialne .............................................................
3. S(cid:261)dy jednoosobowe ......................................................
§ 6. Civitas rzymska .....................................................................
I. Rys historyczny .................................................................
II. Ustrój społeczny ................................................................
III. Ustrój polityczny w okresie królewskim (753–509 p.n.e.) .....
1. Król ...............................................................................
2. Senat ..............................................................................
3. Zgromadzenie kurialne (comitia curiata) .....................
4. Kolegia kapła(cid:276)skie ........................................................
IV. Ustrój polityczny w okresie republiki (509–27 p.n.e.) ......
1. Zgromadzenia ludowe ...................................................
2. Senat ..............................................................................
3. Urz(cid:266)dy i urz(cid:266)dnicy (magistratury) ................................
3.1. Podziały, uprawnienia, cechy ...................................
3.2. Urz(cid:266)dy wy(cid:298)sze .........................................................
3.2.1. Konsulowie ................................................
3.2.2. Pretorzy ......................................................
3.2.3. Cenzorzy ....................................................
3.3. Urz(cid:266)dy ni(cid:298)sze ........................................................
3.3.1. Edylowie ....................................................
3.3.2. Kwestorzy ..................................................
3.3.3. Pozostałe urz(cid:266)dy ........................................
3.4. Urz(cid:266)dy nadzwyczajne ...........................................
3.4.1. Dyktatorzy ..................................................
3.4.2. Trybuni wojskowi z władz(cid:261) konsularn(cid:261) .....
3.5. Trybuni ludowi .....................................................
4. Administracja terytorialna ............................................
4.1. Zarz(cid:261)d Italii ...........................................................
4.2. Prowincje ..............................................................
V. Wojskowo(cid:286)ć .......................................................................
Rozdział III. Monarchie imperialne ................................................
§ 7. Monarchie hellenistyczne ......................................................
I. Rys historyczny .................................................................
II. Ustrój społeczny ................................................................
III. Ustrój polityczny ...............................................................
IV. Administracja ....................................................................
§ 8. Cesarstwo rzymskie (27 r. p.n.e.–476 r. n.e.) ........................
I. Rys historyczny .................................................................
II. Ustrój społeczny ................................................................
III. Ustrój polityczny pryncypatu (27 r. p.n.e.–284 r. n.e.) .......
1. Princeps ........................................................................
2. Zgromadzenia ludowe ...................................................
3. Senat ..............................................................................
Str. Nb.
28
26
29
26
30
26
26
30
31
27
36
31
36
31
37
31
31
38
39
32
40
32
40
32
34
41
42
35
42
35
44
35
44
35
36
45
47
37
48
38
48
38
49
38
38
50
51
38
51
38
52
39
39
53
54
40
54
40
55
41
41
56
43
43
43
43
44
44
45
45
46
48
48
49
50
57
57
57
58
59
60
61
61
64
67
67
68
69
Spis tre(cid:286)ci
4. Magistratury ..................................................................
5. Urz(cid:266)dnicy cesarscy .......................................................
6. Kancelaria i rada cesarska .............................................
7. Administracja terytorialna ............................................
7.1. Zarz(cid:261)d Italii ...........................................................
7.2. Prowincje ..............................................................
IV. Ustrój polityczny dominatu (284–476 r.) ..........................
1. Cesarz ............................................................................
2. Senat ..............................................................................
3. Administracja cesarska .................................................
4. Administracja terytorialna ............................................
V. Ko(cid:286)ciół i religia chrze(cid:286)cija(cid:276)ska .........................................
VI. Wojskowo(cid:286)ć .......................................................................
§ 9. Cesarstwo chi(cid:276)skie ................................................................
I. Rys historyczny .................................................................
II. Ustrój społeczny ................................................................
III. Ustrój polityczny ...............................................................
1. Monarcha. Cesarz ............................................................
2. Administracja centralna i terytorialna ..............................
Rozdział IV. (cid:295)ródła prawa (poza prawem rzymskim) ..................
§ 10. Poj(cid:266)cie (cid:296)ródeł ........................................................................
§ 11. Prawo Egiptu ..........................................................................
§ 12. Prawo Mezopotamii ..............................................................
§ 13. Prawo Izraela .........................................................................
§ 14. Prawo Persji ..........................................................................
§ 15. Prawo Grecji ..........................................................................
Rozdział V. System prawa (poza prawem rzymskim) ...................
§ 16. Prawo prywatne .....................................................................
I. Prawo osobowe .................................................................
II. Prawo rodzinne ..................................................................
III. Prawo rzeczowe .................................................................
IV. Prawo zobowi(cid:261)za(cid:276) .............................................................
V. Prawo spadkowe ................................................................
§ 17. Prawo karne ...........................................................................
§ 18. Prawo procesowe ..................................................................
Cz(cid:266)(cid:286)ć II. (cid:285)redniowiecze
XIX
Str. Nb.
70
50
71
51
72
52
52
73
73
52
74
53
75
53
75
53
54
77
78
54
79
54
80
55
56
81
82
56
82
56
83
57
84
57
57
84
85
58
60
60
61
61
63
63
64
66
86
86
87
88
90
91
92
93
93
66
93
66
95
66
96
68
97
69
98
70
99
70
72 102
Wprowadzenie. Granice chronologiczne ........................................
77 103
Rozdział I. Plemienne pa(cid:276)stwa barbarzy(cid:276)skie. Pa(cid:276)stwo
protofeudalne i pocz(cid:261)tki monarchii wczesnofeudalnej .............
§ 19. Pa(cid:276)stwa germa(cid:276)skie ..............................................................
80 104
80 104
Pobierz darmowy fragment (pdf)
