Darmowy fragment publikacji:
Historia sztuki dla bystrzaków
Autor: Jesse Bryant Wilder
T³umaczenie: Marcin Machnik, Katarzyna Sapeta
ISBN: 978-83-246-1855-2
Tytu³ orygina³u: Art History For Dummies
Format: 180x235, stron: 512
Sama sztuka, ¿adnych sztuczek
Czy wiesz, ¿e gwa³towny charakter Carravagia kosztowa³ go ¿ycie? Czy s³ysza³eœ
o tym, ¿e za póŸne rzeŸby Augusta Rodina oskar¿ano o pornografiê? ¯ycie wielkich
artystów, wci¹gniête w wir historii, odcisnê³o trwa³e piêtno na ich sztuce. Sztuka jest
wszêdzie wokó³ nas. Nawet wroc³awski dworzec têtni histori¹ — jego g³ówna fasada
zbudowana jest w stylu angielskiego neogotyku. Ile¿ tajemnic kryj¹ te obrazy, rzeŸby
i budowle…
Jednych fascynuj¹ naskalne malowid³a sprzed tysiêcy lat, innych religijna sztuka
œredniowiecza; s¹ i tacy, których poruszaj¹ wy³¹cznie wspó³czeœni artyœci, operuj¹cy
nowoczesnymi technologiami. Sztuka to nieprzebrane Ÿród³o wiedzy o nas samych
i historii rodzaju ludzkiego, zaklête w piêknych przedmiotach. A Ty, czego w niej
szukasz dla siebie?
• G³ówne okresy i nurty w historii sztuki.
• Tajemnice staro¿ytnych mistrzów.
• Twarde œredniowieczne kanony.
• Wp³yw rewolucji przemys³owej.
• Sztuka XX wieku i nowe perspektywy.
Ponadto znajdziesz tu dekalogi: 10 muzeów, które musisz odwiedziæ, 10 wspania³ych
ksi¹¿ek napisanych przez s³ynnych artystów, 10 sposobów malowania,
które zmieni³y œwiat.
DODATEK SPECJALNY: Chronologia historii sztuki
Spis treĂci
O autorze ...........................................................................................................................17
PodziÚkowania od autora ..................................................................................................19
WstÚp ................................................................................................................................21
O ksiÈĝce ................................................................................................................................ 22
Konwencje zastosowane w ksiÈĝce ....................................................................................... 22
Czego nie czytaÊ .................................................................................................................... 22
Naiwne zaïoĝenia .................................................................................................................. 23
Jak podzielona jest ksiÈĝka .................................................................................................... 23
CzÚĂÊ I: Historia ludzkoĂci w zwierciadle — wstÚp do historii sztuki .......................... 23
CzÚĂÊ II: Z jaskini do Koloseum — sztuka staroĝytna ................................................... 24
CzÚĂÊ III: Sztuka po upadku Rzymu — lata 500 – 1760 n.e. ......................................... 24
CzÚĂÊ IV: Rewolucja przemysïowa i degradacja sztuki — lata 1760 – 1900 .................... 24
CzÚĂÊ V: Sztuka XX wieku i nowe perspektywy ............................................................. 25
CzÚĂÊ VI: Dekalogi ............................................................................................................ 25
Dodatek ............................................................................................................................. 26
Ikony uĝyte w ksiÈĝce ........................................................................................................... 26
Co dalej .................................................................................................................................. 27
CzÚĂÊ I: Historia ludzkoĂci w zwierciadle
— wstÚp do historii sztuki .............................29
Rozdziaï 1: Artystyczna podróĝ w czasie ...........................................................................31
Dlaczego warto wracaÊ do starych dziejów? ........................................................................ 32
Czy upadek Rzymu pogrÈĝyï sztukÚ, czy tylko zmieniï jej kierunek? ............................... 32
Co napÚdzaïo machinÚ sztuki w dobie rewolucji przemysïowej? ...................................... 33
¥wiat wspóïczesny w rozbitym zwierciadle ......................................................................... 35
Rozdziaï 2: Cel i znaczenie sztuki ......................................................................................37
Co artysta miaï na myĂli ....................................................................................................... 37
Religia, rytuaï i mitologia ................................................................................................. 38
Polityka i propaganda ........................................................................................................ 38
Mecenat, czyli malowanie na ĝÈdanie .............................................................................. 39
Wïasne wizje ...................................................................................................................... 39
6 Historia sztuki dla bystrzaków
Jak analizowaÊ kompozycjÚ ................................................................................................... 40
Ukïad ................................................................................................................................. 40
Rytm ................................................................................................................................... 40
Równowaga ....................................................................................................................... 40
Kontrast .............................................................................................................................. 41
Emfaza (nacisk) ................................................................................................................. 41
Jak rozszyfrowaÊ znaczenie ................................................................................................... 42
ABC narracji wizualnej ..................................................................................................... 42
ZrozumieÊ symbol ............................................................................................................ 43
Rozdziaï 3: Gïówne okresy i nurty w historii sztuki ..........................................................45
Róĝnica pomiÚdzy okresem a nurtem w sztuce .................................................................. 45
Nurty w sztuce .................................................................................................................. 45
Okresy w sztuce ................................................................................................................ 46
PrzeglÈd gïównych okresów w historii sztuki ..................................................................... 46
Sztuka prehistoryczna (35 000 r. p.n.e. – 2500 r. p.n.e.) ................................................. 47
Sztuka staroĝytnej Mezopotamii (3500 r. p.n.e. – 500 r. p.n.e.) ..................................... 47
Sztuka staroĝytnego Egiptu (3100 r. p.n.e. – 500 r. p.n.e.) ............................................. 48
Sztuka minojska, staroĝytnej Grecji i hellenistyczna ...................................................... 48
Sztuka etruska i rzymska ................................................................................................... 49
Sztuka bizantyjska i sztuka islamu .................................................................................... 49
Sztuka Ăredniowieczna (500 r. n.e. – 1400 r. n.e.) ........................................................... 50
Sztuka renesansu ............................................................................................................... 50
Sztuka baroku i rokoko ..................................................................................................... 51
Neoklasycyzm i romantyzm ............................................................................................. 52
PrzeglÈd gïównych nurtów w historii sztuki ....................................................................... 52
Realizm (lata 40. XIX wieku – lata 80. XIX wieku) ......................................................... 53
Prerafaelici (1848 – lata 90. XIX wieku) i Arts and Crafts Movement
(lata 50. XIX wieku – lata 30. XX wieku) ........................................................................ 53
Impresjonizm (1869 – póěne lata 80. XIX wieku) .......................................................... 53
Postimpresjonizm (1886 – 1892) ..................................................................................... 53
Fowizm i ekspresjonizm ................................................................................................... 54
Kubizm i futuryzm ............................................................................................................ 54
Dadaizm i surrealizm ........................................................................................................ 55
Suprematyzm, konstruktywizm i De Stijl — abstrakcjonizm ........................................ 55
Ekspresjonizm abstrakcyjny (1946 – lata 50. XX wieku) ................................................ 56
Pop art (lata 60. XX wieku) ............................................................................................... 56
Sztuka konceptualna, performance i sztuka feministyczna
(póěne lata 60. XX wieku – lata 70. XX wieku) ............................................................ 57
Postmodernizm (1970 – ) ................................................................................................. 57
Spis treĂci 7
CzÚĂÊ II: Z jaskini do Koloseum
— sztuka staroĝytna ...................................59
Rozdziaï 4: Magiczne sztuczki myĂliwych i halucynacje artystów ....................................61
Sekretne malowanie w zaciszu jaskini ................................................................................. 62
Polowanie na Ăcianie ......................................................................................................... 62
Szaleñstwa szamana z pÚdzlem w rÚku ............................................................................ 63
Flirt z boginiÈ pïodnoĂci ....................................................................................................... 65
O Stonehenge, menhirach i architekturze neolitu .............................................................. 66
Çatal Höyük i Skara Brae, czyli jak mieszkano w neolicie ............................................. 66
Tajemnica megalitów i menhirów ................................................................................... 67
Rozdziaï 5: Zmienni bogowie, sztuka wojenna i narodziny pisma
— sztuka staroĝytnej Mezopotamii ....................................................................69
PnÈc siÚ ku niebu — architektura sumeryjska ..................................................................... 71
Zygzakiem do nieba — ziggurat ...................................................................................... 71
Wieĝa Babel ....................................................................................................................... 72
Rzut oka na rzeěbiarstwo sumeryjskie ................................................................................. 72
Oddawanie czci wyrzeěbionym postaciom ..................................................................... 73
Zapatrzeni w boga — posÈĝki w ĂwiÈtyni Abu ................................................................ 73
GrajÈc na lirze damy Puabi ................................................................................................... 74
Sztandar z Ur ........................................................................................................................ 76
¥ladami kamiennych wojowników — sztuka akadyjska ..................................................... 78
Wyryte w kamieniu — Kodeks Hammurabiego ................................................................. 78
Odkrywanie sekretów sztuki asyryjskiej .............................................................................. 80
Dziecko Babilonu — pañstwo nowobabiloñskie ................................................................ 81
Rozdziaï 6: JednÈ nogÈ w grobowcu — sztuka staroĝytnego Egiptu ...............................83
Staroĝytny Egipt w piguïce ................................................................................................... 84
Paleta Narmera i zjednoczenie Egiptu ................................................................................. 85
Styl egipski ............................................................................................................................. 89
Architektura okresu Starego Pañstwa .................................................................................. 89
Okres przejĂciowy i realizm ¥redniego Pañstwa ................................................................. 93
Sztuka Nowego Pañstwa ...................................................................................................... 94
Echnaton i egipskie wartoĂci rodzinne ............................................................................ 95
Skarby z grobowca Tutanchamona .................................................................................. 96
PodziwiajÈc najpiÚkniejszÈ na Ăwiecie martwÈ kobietÚ ................................................... 97
CzytajÈc KsiÚgÚ Umarïych ............................................................................................... 97
Rzeěba zbyt wielka, ĝeby o niej zapomnieÊ ..................................................................... 99
8 Historia sztuki dla bystrzaków
Rozdziaï 7: Sztuka grecka, olimpijskie ego i wynalazcy nowoczesnoĂci ........................101
Minojczycy, czyli boginie o ciele wÚĝa, minotaury i akrobacje z bykami ........................ 102
Rzeěba grecka — od surowej symetrii do delikatnej równowagi ..................................... 105
Od kurosów do posÈgu efeba dïuta Kritiosa .................................................................. 105
Rzeěbiarze staroĝytni okresu klasycznego: Poliklet, Myron i Fidiasz .............................. 108
Rzeěba z IV wieku p.n.e. ................................................................................................. 111
Greckie malarstwo wazowe ................................................................................................ 112
Uproszczone przedstawianie postaci — styl geometryczny ......................................... 112
Styl czarnofigurowy i czerwonofigurowy ...................................................................... 113
BïÈdzÈc wĂród ruin — architektura staroĝytnej Grecji ..................................................... 114
Grecja bez granic — hellenizm .......................................................................................... 116
Rozdziaï 8: Sztuka etruska i rzymska — powtórka z Grecji ............................................121
Tajemniczy Etruskowie ...................................................................................................... 121
Kiedy ĂwiÈtynia staje siÚ grobowcem — wpïywy greckie ............................................. 122
UĂmiech wyryty w skale, czyli wiecznie szczÚĂliwi Etruskowie .................................. 122
Upadek Republiki Rzymskiej ............................................................................................. 123
Sztuka jako zwierciadïo — rzymski realizm i rzeěbione portrety republikanów ........ 125
Realizm w malarstwie ..................................................................................................... 128
Mozaika rzymska ............................................................................................................. 130
Architektura rzymska — poïÈczenie stylu greckiego i etruskiego .................................... 131
CzÚĂÊ III: Sztuka po upadku Rzymu
— lata 500 – 1760 n.e. .......................... 137
Rozdziaï 9: Kult obrazów a sztuka wczesnochrzeĂcijañska, bizantyjska i islamska .......139
Powstanie Konstantynopola ................................................................................................ 139
Chrystianizacja Rzymu ................................................................................................... 140
Po upadku — podziaïy i rozïamy ................................................................................... 140
Sztuka wczesnochrzeĂcijañska na Zachodzie ..................................................................... 141
Sztuka bizantyjska osiÈga ĂwietnoĂÊ godnÈ cesarstwa ........................................................ 143
Architektura czasów Justyniana Pierwszego i wczesnobizantyjska .............................. 144
Niezwykïe mozaiki — sztuka ukïadania ........................................................................ 146
Ikony i ikonoklazm ......................................................................................................... 150
Sztuka islamu — przez architekturÚ do Boga .................................................................... 153
Wielki Meczet w Kordowie ............................................................................................ 154
OlĂniewajÈca Alhambra ................................................................................................... 155
¥wiÈtynia miïoĂci — Tadĝ Mahal .................................................................................. 157
Rozdziaï 10: Mistycy, rabusie i rÚkopisy — sztuka Ăredniowiecza ................................159
Irlandzki promieñ Ăwiatïa — iluminowane rÚkopisy ........................................................ 160
KsiÚga z Kells, Ewangeliarz z Lindisfarne i inne rÚkopisy ............................................ 161
Drolleries — zabawny styl .............................................................................................. 162
Spis treĂci 9
Karol Wielki — król swego prywatnego renesansu ........................................................... 163
Bitwa pod Hastings wyszyta na Tkaninie z Bayeux .......................................................... 163
Przyczyna starcia pod Hastings ...................................................................................... 164
Codzienne ĝycie w Ăredniowiecznej Anglii i Francji .................................................... 164
Propaganda polityczna .................................................................................................... 165
Przekraczanie granic ....................................................................................................... 166
PÚkate ĂwiÈtynie architektury romañskiej ......................................................................... 166
Rzeěba romañska ................................................................................................................. 170
Odrodzenie rzeěby rzymskiej ........................................................................................ 171
Relikwie i relikwiarze — cudowne szczÈtki ...................................................................... 171
Strzeliste koĂcioïy, czyli majestatyczny gotyk .................................................................... 172
WiÚksza i jaĂniejsza ......................................................................................................... 173
CoĂ nowego z czegoĂ starego ......................................................................................... 174
Ostatnie szlify i voilà! ...................................................................................................... 174
Rozwijanie snu o gotyku ................................................................................................ 176
Historia zaklÚta w witraĝ .................................................................................................... 177
Rzeěba gotycka .................................................................................................................... 178
Gotyk we Wïoszech ............................................................................................................ 180
Malarstwo gotyckie — Cimabue, Duccio i Giotto ........................................................... 181
Cimabue .......................................................................................................................... 181
Duccio ............................................................................................................................. 183
Giotto ............................................................................................................................... 184
Na tropie damy z jednoroĝcem — mistyczne gobeliny z Cluny ..................................... 186
Rozdziaï 11: Odrodzenie kulturalne — wczesny i dojrzaïy renesans .............................189
Wczesny renesans rozwijajÈcy siÚ w Ărodkowej czÚĂci Wïoch .......................................... 190
Konkurs na projekt drzwi: Brunelleschi kontra Ghiberti — zwyciÚzcÈ zostaje... ....... 190
Katedra Santa Maria del Fiore (Duomo) we Florencji ................................................. 191
O co chodzi w perspektywie? ......................................................................................... 192
Sandro Botticelli — Wenus w wersji ogrodowej .......................................................... 196
Donatello — stawianie posÈgów z powrotem na nogi .................................................. 197
Dojrzaïy renesans ................................................................................................................ 198
Leonardo da Vinci — oryginalny czïowiek renesansu .................................................. 200
Michaï Anioï — najlepszy kumpel ................................................................................ 205
Rafael Santi — ksiÈĝÚ wĂród malarzy ............................................................................ 208
Rozdziaï 12: Renesans wenecki, póěny gotyk i odrodzenie na Póïnocy ..........................211
Podróĝ gondolÈ przez renesansowÈ WenecjÚ .................................................................... 211
Pierwszy przystanek: Bellini ........................................................................................... 212
Na skróty do Mantegny i Giorgione .............................................................................. 213
Weneckie wakacje Dürera .............................................................................................. 215
XVI stulecie oczyma Tycjana ......................................................................................... 216
Wenecja Paolo Veronese ................................................................................................. 218
Tintoretto i renesansowe ego ......................................................................................... 219
Palladio — król klasycyzmu ........................................................................................... 220
10 Historia sztuki dla bystrzaków
Póěny gotyk — naturalizm flandryjski ............................................................................... 221
Jan van Eyck — mistrz póěnego gotyku ........................................................................ 221
Rogier van der Weyden — na pierwszym planie i w centrum ..................................... 223
Mistrzowie Póïnocy — renesans w Niderlandach i Niemczech ..................................... 225
Mroczny Hieronim Bosch .............................................................................................. 225
Ponury symbolizm Grünewalda .................................................................................... 227
Wieczerza u Pietera Bruegla starszego ........................................................................... 228
Rozdziaï 13: RozciÈganie ciaïa i umysïu, czyli manieryzm ..............................................231
Pontormo — na pierwszym planie i w centrum ............................................................... 232
Bronzino — symbolizm i wymyĂlna aranĝacja sceny ....................................................... 233
Parmigianino — to nie jest gatunek sera! .......................................................................... 235
Arcimboldo — sztuka z jadïospisu ..................................................................................... 237
El Greco — rozciÈganie ciaïa do granic moĝliwoĂci .......................................................... 238
Jak siÚ odnaleěÊ w Palazzo del Tè Giulio Romano ........................................................... 239
Rozdziaï 14: Kiedy renesans staï siÚ barokiem ..............................................................243
Annibale Carracci — niebiañskie sklepienia ...................................................................... 244
RzuÊmy nieco Ăwiatïa na temat Caravaggia i jego naĂladowców ...................................... 245
Orazio Gentileschi — raczej ïagodna forma baroku ..................................................... 246
Cienie i subtelny dramatyzm Artemizji Gentileschi ..................................................... 247
NiekoñczÈca siÚ ekstaza rzeěb Berniniego ......................................................................... 247
Jak rozumieÊ barokowÈ architekturÚ .................................................................................. 249
Realizm holenderski i flamandzki ...................................................................................... 252
MiÚsiste, bïyskotliwe i przesycone ĂwiÚtoĂciÈ dzieïa Rubensa ..................................... 253
Rembrandt — autoportrety i ĝycie w cieniu ................................................................. 255
Zdrowy Ămiech Halsa ..................................................................................................... 256
Vermeer — muzycy, panny i dziewczyna z perïÈ .......................................................... 257
Francuska wystawnoĂÊ i barokowa gra Ăwiatïem ............................................................... 258
Perfekcjonista Poussin .................................................................................................... 258
Refleksyjne Ăwiatïo Ăwiec i Georges de La Tour ........................................................... 259
Wersal — architektura w sïuĝbie propagandy Króla Sïoñce ......................................... 259
Hiszpañski zïoty wiek w Ăwietle Caravaggia ...................................................................... 260
Ribera i Zurbarán — w cieniu Caravaggia ......................................................................... 261
Królowie i ksiÚĝniczki Velázqueza ................................................................................. 262
Rozdziaï 15: Rokoko doda Ci skrzydeï .............................................................................265
Antoine Watteau zrywa z barokiem .................................................................................... 266
Fragonard i Boucher — luksus, krzepa i rozrzutnoĂÊ ....................................................... 267
François Boucher ............................................................................................................ 268
Jean-Honoré Fragonard .................................................................................................. 268
Podniebne malarstwo Giovanniego Battisty Tiepolo ........................................................ 269
Rokoko light, czyli angielska wersja sielanki ..................................................................... 270
William Hogarth .............................................................................................................. 270
Thomas Gainsborough ................................................................................................... 271
Sir Joshua Reynolds ........................................................................................................ 271
Spis treĂci 11
CzÚĂÊ IV: Rewolucja przemysïowa i degradacja sztuki
— lata 1760 – 1900 ................................273
Rozdziaï 16: Wszystkie drogi prowadzÈ z powrotem do Rzymu i Grecji — neoklasycyzm ...... 275
Jacques-Louis David — król neoklasycyzmu .................................................................... 277
OkazaïoĂÊ i formalizm w stylu retro .............................................................................. 277
Propaganda dla obu stron ............................................................................................... 279
Jean Auguste Dominique Ingres — ksiÈĝÚ neoklasycznego portretu .............................. 280
Élizabeth-Louise Vigée-Lebrun — miïa i naturalna ......................................................... 281
Canova i Houdon — grecki wdziÚk neoklasycznej rzeěby .............................................. 283
Antonio Canova — mistrz XVIII-wiecznej rzeěby ....................................................... 283
Jean-Antoine Houdon — ĝycie zaklÚte w kamieñ ........................................................ 283
Rozdziaï 17: Romantyczne gesty i poszukiwanie duszy ..................................................285
Nie wystarczy, ĝe chcesz siÚ caïowaÊ — musisz mieÊ serce ............................................. 285
Wykroczenie poza siebie Williama Blake’a i Henry’ego Fuselego — mitologie umysïu ..........288
Po drugiej stronie — Caspar David Friedrich ................................................................... 289
Rewolucyjni romantycy francuscy — Géricault i Delacroix ............................................ 290
Théodore Géricault ........................................................................................................ 290
Eugéne Delacroix ............................................................................................................ 292
Francisco Goya i groteska ................................................................................................... 294
Joseph Mallord William Turner wznieca ogieñ w niebiosach ......................................... 296
Rozdziaï 18: Najwaĝniejsze jest widoczne dla oczu — realizm ......................................299
Courbet i Daumier malujÈ chïopów i degradacjÚ miast ................................................... 300
Gustave Courbet ............................................................................................................. 300
Honoré Daumier — zgrzyt codziennoĂci ..................................................................... 302
Szkoïa z Barbizon i wyjĂcie na wieĂ ................................................................................... 303
Jean-François Millet i jego szlachetni chïopi ................................................................ 303
Jean-Baptiste Camille Corot — od nagiej prawdy do wystrojonej rzeczywistoĂci ..... 305
Trzymanie siÚ faktów w Ameryce ...................................................................................... 306
Na zachód z Albertem Bierstadtem ............................................................................... 306
Przez morze w sïoñcu czy burzy z Winslowem Homerem ......................................... 306
odziÈ przez AmerykÚ z Thomasem Eakinsem ............................................................ 307
Prerafaelici — Ăredniowieczne wizje i ilustrowanie literatury ......................................... 308
Dante Gabriel Rossetti — przywódca ruchu ................................................................. 309
John Everett Millais i subtelny symbolizm ...................................................................... 309
Rozdziaï 19: Pierwsze wraĝenie — impresjonizm ..........................................................313
M M’s, czyli Manet i Monet ............................................................................................ 314
Édouard Manet ïamie reguïy, aby uwolniÊ duszÚ artysty ............................................. 315
Claude Monet — od plam do kropek ............................................................................ 317
PiÚkne kobiety i malowane damy Renoira i Degasa ......................................................... 319
PiÚkne jak z obrazka — Pierre-Auguste Renoir ............................................................ 319
Tancerki Edgara Degasa ................................................................................................. 321
12 Historia sztuki dla bystrzaków
Morisot i Cassatt — kobiety w Ăwiecie sztuki ................................................................... 322
Mary Cassatt .................................................................................................................... 323
Berthe Morisot ................................................................................................................ 323
Rozdziaï 20: Rozwijanie wïasnych impresji — postimpresjonizm ..................................325
Najwaĝniejsze punkty obrazu, czyli pointylizm i Georges-Pierre Seurat ........................... 325
Sztuka spod czerwonych latarni — Henri de Toulouse-Lautrec ..................................... 327
Paul Gauguin podÈĝa Ăladem „szlachetnego dzikiego” ..................................................... 328
Obrazy z Bretanii ............................................................................................................ 328
Obrazy z Tahiti ............................................................................................................... 329
Niespoĝyta energia Vincenta van Gogha ................................................................................ 330
MiïoĂÊ zaklÚta w kamieñ — Rodin i Claudel .................................................................... 331
Auguste Rodin ................................................................................................................. 332
Camille Claudel .............................................................................................................. 333
Maska ukryta za twarzÈ — James Ensor ............................................................................. 334
Geometryczne krajobrazy Paula Cézanne’a ....................................................................... 334
Art Nouveau, czyli mariaĝ sztuki z technologiÈ ................................................................ 336
BaĂniowe kaprysy i katedra jak zamek z piasku — Antoni Gaudí .................................... 337
CzÚĂÊ V: Sztuka XX wieku i nowe perspektywy ......... 339
Rozdziaï 21: Od fowizmu do ekspresjonizmu ...................................................................341
FowiĂci — kolory walczÈ jak dzikie zwierzÚta ................................................................... 342
Henri Matisse .................................................................................................................. 342
André Derain ................................................................................................................... 344
Maurice de Vlaminck ...................................................................................................... 344
Ekspresjonizm niemiecki — forma ksztaïtowana przez uczucia ...................................... 345
Die Brücke i I wojna Ăwiatowa ....................................................................................... 346
Der Blaue Reiter .............................................................................................................. 349
Ekspresjonizm austriacki ..................................................................................................... 351
Gustaw Klimt i jego omdlewajÈce damy ........................................................................ 351
Egon Schiele — jaěñ wystawiona na pokaz ................................................................... 352
Oskar Kokoschka — mroczne sny i wewnÚtrzne burze ............................................... 353
Rozdziaï 22: Kubistyczne puzzle i futurystyczna droga szybkiego ruchu .........................355
Kubizm — wszystkie perspektywy jednoczeĂnie .............................................................. 356
Pablo Picasso ................................................................................................................... 356
Kubizm analityczny — rozbijanie na kawaïki ............................................................... 359
Kubizm syntetyczny — klejenie fragmentów ............................................................... 360
Fernand Léger — kubizm dla szarego czïowieka .......................................................... 361
Futuryzm — sztuka, która ïamie ograniczenia prÚdkoĂci ................................................. 362
Umberto Boccioni .......................................................................................................... 363
Gino Severini ................................................................................................................... 364
Spis treĂci 13
Rozdziaï 23: Najwaĝniejsze jest niewidoczne dla oczu — od sztuki nieprzedstawiajÈcej
do abstrakcyjnego ekspresjonizmu ..............................................................367
Suprematyzm — ponowne odkrycie przestrzeni przez Kazimierza Malewicza ............. 368
Konstruktywizm — obnaĝanie szkieletu ............................................................................. 370
Wieĝa Tatlina ................................................................................................................... 371
Taniec czasu z przestrzeniÈ — Naum Gabo ................................................................. 371
Piet Mondrian i ruch De Stijl ............................................................................................. 373
Dadaizm przewraca Ăwiat do góry nogami ........................................................................ 373
Dada, prowokacja i Cabaret Voltaire ............................................................................. 374
Marcel Duchamp — pisuary, stojaki na kapelusze i koïa rowerowe ........................... 376
Hans (Jean) Arp — w krainie dada ................................................................................ 378
Surrealizm i dziwne marzenia senne ................................................................................. 379
Max Ernst i jego alter ego Loplop .................................................................................. 380
Salvador Dalí — topniejÈce zegary, senne krajobrazy i mrówki .................................. 381
René Magritte — Ăwiat zdezorientowany ..................................................................... 382
Rozdarta Frida Kahlo ...................................................................................................... 383
Mój dom to maszyna — modernistyczna architektura ..................................................... 385
Frank Lloyd Wright — wniesienie zewnÚtrznej strony do Ărodka .............................. 385
Walter Gropius i bloki Bauhausu ................................................................................... 386
Le Corbusier — mieszkalne maszyny i Notre Dame du Haut .................................... 388
Abstrakcyjny ekspresjonizm — fajerwerki na pïótnie ....................................................... 390
Arshile Gorky .................................................................................................................. 390
Jackson Pollock ............................................................................................................... 391
Willem de Kooning ......................................................................................................... 393
Rozdziaï 24: Wszystko moĝe byÊ sztukÈ — bajeczne lata piÚÊdziesiÈte
i psychodeliczne lata szeĂÊdziesiÈte ..........................................................395
Pretensjonalne rysunki — pop-art ..................................................................................... 396
Wiele twarzy Andy’ego Warhola .................................................................................... 396
Wtem! Komiksy trafiajÈ na pïótna — Roy Lichtenstein ............................................... 398
Realizm fantastyczny ........................................................................................................... 399
Ernst Fuchs — ojciec realizmu fantastycznego ............................................................. 400
Domy Hundertwassera ................................................................................................... 400
OszczÚdna sztuka Rothko, Newmana, Stelli i innych ...................................................... 402
Barwne pïaszczyzny marzeñ — Rothko i Newman ..................................................... 402
Minimalizm w mniejszym lub wiÚkszym stopniu ........................................................ 404
Hiperrealizm ....................................................................................................................... 405
Richard Estes — wyostrzone spojrzenie ........................................................................ 405
Chïodne zbliĝenia Chucka Close’a ................................................................................ 406
Performance i instalacje ...................................................................................................... 406
Fluxus — na przeciÚciu sztuk ........................................................................................ 407
Joseph Beuys — rozwijanie moĝliwoĂci Fluxusa .......................................................... 407
14 Historia sztuki dla bystrzaków
Rozdziaï 25: Fotografia — od nauki do sztuki ................................................................411
Narodziny fotografii ............................................................................................................ 411
Od nauki do sztuki .............................................................................................................. 412
Alfred Stieglitz — chwytanie ulotnych chwil .................................................................... 414
Henri Cartier-Bresson i „decisive moment” ..................................................................... 415
Grupa „f/64” — Edward Weston i Ansel Adams ............................................................... 417
Dorothea Lange — susza i Wielki Kryzys .......................................................................... 418
Margaret Bourke-White — od kominów fabrycznych i hut ĝelaza do obozu
w Buchenwald i Ămierci Gandhiego ................................................................................ 420
Szybki rozwój — nastÚpne pokolenie ................................................................................ 422
Rozdziaï 26: Nowy wspaniaïy Ăwiat — postmodernizm .................................................423
Od modernistycznych piramid do pokrÚconych, tytanowych ksztaïtów
— postmodernistyczna architektura ................................................................................ 424
Viva Las Vegas! ................................................................................................................ 425
Chestnut Hill — doskonaïy przykïad ............................................................................ 425
Philip Johnson i meble w centrum miasta ..................................................................... 426
I.M. Pei i jego pryzmatyczny projekt ............................................................................. 426
Dekonstruktywistyczna architektura Petera Eisenmana,
Franka Gehry’ego i Zahy Hadid ................................................................................. 428
TwórczoĂÊ czy oszustwo? Postmodernistyczna fotografia i malarstwo ........................... 431
Cindy Sherman — przeksztaïcanie siebie ........................................................................ 431
Gerhard Richter — czytanie miÚdzy warstwami .......................................................... 433
Instalacje i sztuka ziemi ....................................................................................................... 434
Judy Chicago — proszona kolacja dla wielkich nieobecnych ....................................... 434
Sztuka odpowiedniego opakowania — Christo i Jeanne-Claude ................................ 435
Robert Smithson i sztuka ziemi — dokopywanie siÚ do znaczeñ ................................ 436
Króliki ĂwiecÈce w ciemnoĂciach i ĝywa, genetyczna sztuka ............................................ 438
CzÚĂÊ VI: Dekalogi ................................................. 441
Rozdziaï 27: DziesiÚÊ muzeów, które musisz odwiedziÊ .................................................443
Luwr (Paryĝ) ........................................................................................................................ 443
Galeria Uffizi (Florencja) ................................................................................................... 444
Muzea Watykañskie (Rzym) ............................................................................................... 444
Galeria Narodowa (Londyn) .............................................................................................. 444
Metropolitan Museum of Art (Nowy Jork) ...................................................................... 445
Prado (Madryt) .................................................................................................................... 445
Ermitaĝ (Sankt Petersburg) ................................................................................................. 445
Rijksmuseum (Amsterdam) ................................................................................................ 446
Muzeum Brytyjskie (Londyn) ............................................................................................ 446
Kunsthistorisches Museum (Wiedeñ) ............................................................................... 446
Spis treĂci 15
Rozdziaï 28: DziesiÚÊ wspaniaïych ksiÈĝek napisanych przez sïynnych artystów ..........447
Leonardo da Vinci, Traktat o malarstwie ........................................................................... 447
Giorgio Vasari, ¿ywoty najsïawniejszych malarzy, rzeěbiarzy i architektów .................. 448
Michaï Anioï Buonarroti, Poezje wybrane ........................................................................ 448
Eugéne Delacroix, Dzienniki ............................................................................................. 448
Vincent van Gogh, Listy do brata ....................................................................................... 449
Sztuka, August Rodin — rozmowy spisane przez Paula Gsella ....................................... 449
Wasyl Kandyñski (Wassily Kandinsky), O duchowoĂci w sztuce ........................................ 449
Rozmowy z Picassem, spisane przez Gilberte’a Brassaia .................................................. 450
Salvador Dalí, Dziennik geniusza ...................................................................................... 450
Andy Warhol, Filozofia Warhola od A do B i z powrotem ............................................... 450
Rozdziaï 29: DziesiÚÊ sposobów malowania, które zmieniïy Ăwiat ................................453
Czïowiek, który rozpowszechniï malarstwo olejne — Jan van Eyck ............................... 453
Cóĝ to za mgïa? Leonardo da Vinci ................................................................................... 454
Zagubieni i wyïowieni z cieni Rembrandta ....................................................................... 455
Gdzie sÈ moje okulary? Monet i impresjonizm ................................................................ 455
PunktujÈcy styl Seurata ....................................................................................................... 456
OwïadniÚty szaïem pÚdzel van Gogha ............................................................................... 457
A moĝe na niebiesko? Picasso ............................................................................................ 457
Malowanie melodyjnych barw — Kandinsky ................................................................... 458
RzucajÈcy farbÈ Pollock ...................................................................................................... 458
Richter i malowanie gumowym waïkiem ............................................................................. 459
Dodatek: Adresy internetowe ..................................461
Skorowidz .......................................................................................................................475
Rozdziaï 3
Gïówne okresy
i nurty w historii sztuki
W tym rozdziale:
Ź OkreĂlimy róĝnicÚ pomiÚdzy nurtem a okresem w sztuce.
Ź ZgïÚbimy gïówne okresy w sztuce.
Ź Przeanalizujemy najbardziej znaczÈce nurty w sztuce.
H
istoria sztuki dzieli siÚ na okresy i nurty. W tym rozdziale przyjrzymy siÚ
kaĝdemu z nich w porzÈdku chronologicznym.
Róĝnica pomiÚdzy okresem
a nurtem w sztuce
Nurty i okresy w sztuce ukazujÈ dziaïalnoĂÊ artystycznÈ grupy twórców
w okreĂlonym przedziale czasu. RóĝnicÚ pomiÚdzy tymi dwoma pojÚciami
rozwaĝa siÚ w kontekĂcie czasu i zamierzenia.
Nurty w sztuce
Nurt w sztuce zapoczÈtkowywany jest Ăwiadomie przez maïÈ grupÚ artystów,
którzy chcÈ promowaÊ lub prowokowaÊ zmiany. Èczony jest on zazwyczaj
z konkretnym stylem w sztuce i jakÈĂ ideologiÈ. Tak samo jak ruch kobiet
czy ruch na rzecz przestrzegania praw obywatelskich, ruch czy nurt w sztuce
moĝe popychaÊ w kierunku nowych moĝliwoĂci lub konkretnych problemów.
Przedstawiciele danego ruchu mogÈ na przykïad przeciwstawiaÊ siÚ wojnie
albo jakiemuĂ konkretnemu systemowi politycznemu. Czasem piszÈ oni
manifesty, aby jasno okreĂliÊ swoje cele, i zwoïujÈ spotkania. Zazwyczaj
czïonkowie danego nurtu trzymajÈ siÚ razem i prezentujÈ swoje prace
na grupowych wystawach.
46 CzÚĂÊ I: Historia ludzkoĂci w zwierciadle — wstÚp do historii sztuki
Okresy w sztuce
Okres w sztuce nie jest zwykle Ăwiadomie rozpoczynany przez artystów. Okresy
trwajÈ zazwyczaj dïuĝej niĝ nurty i rozwijajÈ siÚ stopniowo, ksztaïtowane przez
kulturÚ i politykÚ.
CzÚsto okres w sztuce pokrywa siÚ z epokÈ historycznÈ. Tak jest na przykïad
ze sztukÈ wczesnochrzeĂcijañskÈ, która tworzona byïa w epoce wczesnego
chrzeĂcijañstwa. ArtyĂci tego okresu tworzyli dzieïa zwiÈzane z chrzeĂcijañstwem
i sami byli wyznawcami tej religii. Nie pisali jednak manifestów ani nie zwoïywali
spotkañ, na których dyskutowaliby o ideologii i dzieliliby siÚ wskazówkami
dotyczÈcymi stylu. Historycy sztuki przyporzÈdkowujÈ ich jednak do tej
samej grupy, poniewaĝ ĝyli w tym samym czasie, poĂwiÚcali swoje obrazy tym
samym tematom i kierowali siÚ tym samym duchem — duchem swoich czasów,
religii i kultury.
PrzeglÈd gïównych okresów
w historii sztuki
Okres w sztuce moĝe trwaÊ od ponad 20 000 do 50 lat — w zaleĝnoĂci od tempa
zmian kulturowych. SztukÚ jaskiniowÈ tworzono od okoïo 35 000 roku p.n.e.
aĝ do póěnego paleolitu, czyli lat 10 000 p.n.e. – 8000 p.n.e. (ludzie zamieszkujÈcy
tereny bliĝej cofajÈcego siÚ lodowca parali siÚ tym rodzajem sztuki nieco dïuĝej).
W tym okresie kultura zmieniaïa siÚ prawie w takim tempie, w jakim topniaï
lodowiec — a musimy pamiÚtaÊ, ĝe globalne ocieplenie miaïo dopiero nadejĂÊ.
Z kolei inny okres w sztuce, neoklasycyzm, trwaï tylko okoïo 65 lat (od 1765
do 1830 r.). Rewolucja przemysïowa przyĂpieszyïa tempo zmian spoïecznych
i kulturowych w drugiej poïowie XVIII wieku.
Czasami róĝnica pomiÚdzy okresem a nurtem jest bardzo niewyraěna. Okres
dojrzaïego renesansu — nazywany przez niektórych podokresem 150-letniego
renesansu, przez innych z kolei postrzegany jako nurt — trwaï zaledwie okoïo 25 lat
(1495 – 1520). Jego schyïek wyznaczajÈ daty Ămierci czoïowych artystów tej epoki.
Co prawda ĝyï jeszcze wtedy Michaï Anioï, ale ĝaden nurt ani teĝ okres nie
moĝe mieÊ tylko jednego przedstawiciela — nawet jeĂli jest to postaÊ tak wybitna.
Manieryzm równieĝ byï uwaĝany za okres, ale teraz postrzega siÚ go raczej
jako nurt zapoczÈtkowany w latach dwudziestych XVI wieku pracami takich
artystów, jak Rosso Fiorentino, Jacopo Pontormo czy Parmigianino. Co ciekawe,
wyĝej wspomniani twórcy nie nazywali tego, co robili, manieryzmem. Twierdzili
raczej, ĝe ich prace stanowiÈ rozwiniÚcie dokonañ Rafaela i innych artystów
dojrzaïego renesansu. Mniej lub bardziej Ăwiadomie, razem z Michaïem Anioïem
zapoczÈtkowali nowy, inny styl tworzenia, który przerodziï siÚ w nurt.
Rozdziaï 3: Gïówne okresy i nurty w historii sztuki 47
Sztuka prehistoryczna
(35 000 r. p.n.e. – 2500 r. p.n.e.)
Sztuka prehistoryczna powstawaïa w paleolicie i neolicie. Ludzie uĝywali wtedy
kamiennych narzÚdzi, trudnili siÚ zbieractwem, myĂlistwem i ryboïówstwem
(w paleolicie), a nastÚpnie rolnictwem (w neolicie) i nie znali pisma.
Chociaĝ niepiĂmienni, ludzie prehistoryczni potrafili doskonale malowaÊ
i rzeěbiÊ. W paleolicie malowali zwierzÚta na Ăcianach jaskiñ oraz wykonywali
kamienne rzeěby przedstawiajÈce postacie ludzkie lub zwierzÚce. Sztuka byïa
prawdopodobnie czÚĂciÈ magicznego lub szamañskiego rytuaïu — wczesnÈ
formÈ wizualizacji — który miaï pomagaÊ ludziom w polowaniu. Sam akt
tworzenia byï juĝ prawdopodobnie czÚĂciÈ tych rytuaïów.
Jednak pomimo faktu, ĝe w neolicie ludzie dysponowali lepszymi kamiennymi
narzÚdziami, stadami udomowionych zwierzÈt i w miarÚ staïymi osadami,
sztuka malarska zaczÚïa wówczas podupadaÊ. DziedzinÈ sztuki, która zaczÚïa siÚ
gwaïtownie rozwijaÊ, byïa architektura. To wtedy powstaïy potÚĝne grobowce,
takie jak Stonehenge, ĂwiÈtynie i pierwsze miasta.
Sztuka staroĝytnej Mezopotamii
(3500 r. p.n.e. – 500 r. p.n.e.)
Na sztukÚ staroĝytnej Mezopotamii skïada siÚ dziaïalnoĂÊ artystyczna kilku
cywilizacji:
9 Sumerów, którzy wynaleěli pismo (zwane pismem klinowym),
9 Akadyjczyków,
9 Asyryjczyków,
9 Babiloñczyków.
Sztuka staroĝytnej Mezopotamii to gïównie sztuka wojenna, propagandowa,
religijna lub nagrobna. Chociaĝ kaĝda z cywilizacji wniosïa coĂ innego do kultury
Mezopotamii — na przykïad waleczni Asyryjczycy rozwinÚli narracjÚ wizualnÈ
— to sztuka ta powstawaïa na tym samym terenie (którego granicÚ wyznaczaïy
rzeki Tygrys i Eufrat), gdzie róĝne ludy pozostawaïy pod swoim wzajemnym
wpïywem. Sztuka staroĝytnej Mezopotamii jest czasem przesadnie mÚska,
ale bywa równieĝ wyrafinowana, a niekiedy komiczna i pomysïowa.
48 CzÚĂÊ I: Historia ludzkoĂci w zwierciadle — wstÚp do historii sztuki
Sztuka staroĝytnego Egiptu
(3100 r. p.n.e. – 500 r. p.n.e.)
Sztuka egipska mogïaby zostaÊ nazwana „sztukÈ Ămierci”, poniewaĝ wiÈĝe siÚ
ona bezpoĂrednio z grobowcami. Styl egipski charakteryzuje symetria, surowoĂÊ,
ale jednoczeĂnie elegancja. W duĝej mierze jest on niezmienny, niezwykle
kolorowy i zawiera wiele symboli. ArtyĂci egipscy równieĝ tworzyli narracje
wizualne, ale byïy one mniej dramatyczne niĝ te powstajÈce w Mezopotamii
(patrz wczeĂniejszy fragment).
Sztuka minojska,
staroĝytnej Grecji i hellenistyczna
Podboje Aleksandra Macedoñskiego (w latach 356 p.n.e. – 323 p.n.e.) i póěniejszy
romans staroĝytnego Rzymu z kulturÈ greckÈ sprawiïy, ĝe sztuka, która
powstawaïa w pañstwach-miastach staroĝytnej Grecji, odcisnÚïa swoje piÚtno
na terenach od Wysp Brytyjskich po Indie. WczeĂniej wpïyw na kulturÚ greckÈ
miaïa kultura minojska. Jej osiÈgniÚcia nie byïy jednak tak znaczÈce jak to,
co dziaïo siÚ w sztuce staroĝytnej Grecji póěniej.
Sztuka minojska (1900 r. p.n.e. – 1350 r. p.n.e.)
Okres rozwoju kultury i sztuki minojskiej byï zdecydowanie krótszy niĝ sztuki
staroĝytnego Egiptu czy Mezopotamii. Jest to sztuka ĝartobliwa, która skupia
siÚ na tematach takich, jak ĝycie, sport, rytuaïy religijne i przyjemnoĂci ĝycia
codziennego. To chyba pierwszy przykïad sztuki, która szczerze zachwala
uroki zwykïych dni.
Sztuka staroĝytnej Grecji (ok. 850 r. p.n.e. – 323 r. p.n.e.)
Sztuka grecka, w której moĝna wyróĝniÊ okres archaiczny (starszy) i klasyczny,
coraz bardziej zbliĝaïa siÚ do realizmu. Grecy wymyĂlili nowe techniki malarskie,
na przykïad styl czerwonofigurowy, wprowadzili kontrapost (patrz rozdziaï 7.)
oraz zaczÚli posïugiwaÊ siÚ perspektywÈ, ĝeby przedstawiaÊ Ăwiat jak najbardziej
realistycznie. Ale pomimo faktu, ĝe klasyczna sztuka grecka stawaïa siÚ coraz
bardziej realistyczna, byïa ona równieĝ wyidealizowana. ¿adna grecka statua
nie przedstawia postaci ze sterczÈcym brzuchem, niedoskonaïoĂciami cery
czy zakolami. Klasyczny (czyli szczytowy) okres w sztuce staroĝytnej Grecji
charakteryzuje trochÚ nierealny spokój i piÚkno.
Rozdziaï 3: Gïówne okresy i nurty w historii sztuki 49
Sztuka hellenistyczna (323 r. p.n.e. – 30 r. p.n.e.)
PoczÈtek okresu hellenistycznego wyznacza ĂmierÊ Aleksandra Macedoñskiego,
a koniec samobójstwo Kleopatry (które popeïniïa, wystawiajÈc siÚ na ukÈszenie
ĝmii). Sztuka hellenistyczna bardzo przypomina sztukÚ greckÈ, tyle ĝe odarta
jest z idealizmu (chociaĝ nie we wszystkich przypadkach). WiÚkszoĂÊ posÈgów
hellenistycznych zachowuje fizycznÈ doskonaïoĂÊ, ale ich twarze nie sÈ juĝ
niezmiennie pogodne. PotrafiÈ wyraĝaÊ zïoĂÊ, smutek lub strach. Sztuka
hellenistyczna jako pierwsza teatralnie i realistycznie daïa wyraz tym emocjom.
Sztuka etruska i rzymska
SztukÚ etruskÈ i rzymskÈ moĝna by okreĂliÊ mianem naĂladowczej. Kaĝda
z nich w znacznym stopniu wzorowaïa siÚ na sztuce greckiej, ale kaĝda wniosïa
teĝ coĂ nowego.
Sztuka etruska (VIII w. p.n.e. – IV w. p.n.e.)
Etruskowie zamieszkujÈcy EtruriÚ (dzisiejszÈ ToskaniÚ) nie zostawili po sobie
zbyt wielu dzieï architektonicznych. Rzymianie, którzy ich podbili, na miejscu
ich osad wznieĂli nowe. Jednak grobowce etruskie pozostaïy nienaruszone,
dlatego wiedzÚ dotyczÈcÈ tego ludu zamieszkujÈcego EtruriÚ czerpiemy gïównie
z jego sztuki nagrobnej. Co zaskakujÈce, sztuka ta byïa bardzo radosna, poniewaĝ
pierwsi Etruskowie postrzegali ĂmierÊ jako przyjemnÈ kontynuacjÚ ĝycia.
Sztuka rzymska (300 r. p.n.e. – 476 r. n.e.)
Rzymianie równieĝ wzorowali siÚ na Grekach, jednak historycy sztuki dalecy
sÈ od nazywania sztuki rzymskiej powtórkÈ z dokonañ Greków. Podobnie
jak Etruskowie, Rzymianie nie tylko naĂladowali, ale równieĝ dodawali coĂ
od siebie. Do architektury Rzymianie wprowadzili ïuk rzymski — konstrukcjÚ,
która umoĝliwiïa im budowanie najwiÚkszych sieci dróg i akweduktów, jakie
kiedykolwiek ujrzaïy Ăwiatïo dzienne. W malarstwie i rzeěbie Rzymianie
rozwinÚli realizm w wiÚkszym stopniu niĝ Grecy w okresie hellenistycznym.
Senatorzy i pierwsi wïadcy przedstawiani byli zazwyczaj jako silni, zwyczajni
mÚĝczyěni w Ărednim wieku.
Sztuka bizantyjska i sztuka islamu
Sztuka bizantyjska to inaczej sztuka chrzeĂcijañska Wschodniego Cesarstwa
Rzymskiego, która narodziïa siÚ po upadku Cesarstwa Zachodniego w 476
roku n.e. Sztuka i architektura islamu z kolei rozprzestrzeniïy siÚ na obszarze
Bliskiego Wschodu, Afryki Póïnocnej i Hiszpanii jako nastÚpstwo fali podbojów
islamskich w latach 632 n.e. – 732 n.e.
50 CzÚĂÊ I: Historia ludzkoĂci w zwierciadle — wstÚp do historii sztuki
Sztuka bizantyjska (500 r. p.n.e. – 1453 r. p.n.e.)
Sztuka bizantyjska to poïÈczenie ĂwietnoĂci okresu póěnorzymskiego, greckich
tradycji artystycznych oraz tematyki chrzeĂcijañskiej. Jest ona symboliczna i mniej
naturalistyczna niĝ sztuka grecka czy rzymska, z których czerpie inspiracjÚ.
Skupia siÚ bardziej na tym, co bÚdzie, niĝ na tym, co jest.
NajpopularniejszÈ formÈ malarstwa w sztuce bizantyjskiej byïy ikony (wizerunki
Jezusa, Marii i ĂwiÚtych) wykorzystywane przy modlitwach. ArtyĂci bizantyjscy
tworzyli równieĝ mozaiki (obrazy wykonane z drobnych kamyków lub kawaïków
szkïa).
Sztuka islamu (VII wiek – )
Tak jak Mojĝesz, Mahomet potÚpiaï baïwochwalstwo, wiÚc w sztuce islamu
brak wyobraĝeñ istot ludzkich. W pañstwach Bliskiego Wschodu i Afryki
Póïnocnej, które przyjÚïy religiÚ islamu, bardzo rozwiniÚta byïa wiedza
matematyczna i geometryczna, z której czasem korzystano przy tworzeniu
dzieï sztuki. Dowodem tego mogÈ byÊ niesamowicie skomplikowane wzory
na dywanach, manuskryptach, wyrobach ceramicznych czy budowlach
autorstwa islamskich artystów.
Sztuka Ăredniowieczna
(500 r. n.e. – 1400 r. n.e.)
Sztuka Ăredniowieczna to przede wszystkim sztuka chrzeĂcijañska, która
rozwijaïa siÚ w Europie po upadku Cesarstwa Zachodniego i przed nastaniem
renesansu. Motywy dominujÈce w sztuce Ăredniowiecznej to witraĝe,
iluminowane manuskrypty, srebrne i zïote relikwiarze (bogato zdobione
pojemniki na relikwie — koĂci lub inne czÚĂci ciaïa ĂwiÚtych), reliefy oraz
katedry romañskie i strzeliste katedry gotyckie. Sztuka Ăredniowieczna jest
przesiÈkniÚta mistycyzmem oraz symbolizmem i skupia siÚ gïównie na ĝyciu
po Ămierci.
Sztuka renesansu
Renesans to inaczej odrodzenie. ArtyĂci tego okresu wracali do klasycystycznych
wzorców w malarstwie, rzeěbiarstwie i architekturze. Sztuka zwiÈzana z religiÈ
chrzeĂcijañskÈ wciÈĝ byïa dominujÈca, ale historie i wizerunki przedstawiane
w dzieïach sztuki przejawiaïy tendencje do wysïawiania czïowieka i rzeczy
doczesnych. Wzrost wartoĂci indywidualizmu, a co za tym idzie coraz wiÚksza
liczba zamówieñ indywidualnych sprawiïy, ĝe powrócono do malowania
portretów — gatunku malarstwa, który prawie zaniknÈï w Ăredniowieczu.
Rozdziaï 3: Gïówne okresy i nurty w historii sztuki 51
Takie zainteresowanie chwilÈ obecnÈ sprawiïo, ĝe realizm staï siÚ równie waĝny
jak symbolizm. Aby nadaÊ obrazom i reliefom charakter bardziej trójwymiarowy
(na ksztaït okien otwierajÈcych siÚ na prawdziwy Ăwiat), artyĂci renesansowi
rozpracowali matematyczne prawa rzÈdzÈce perspektywÈ.
Dojrzaïy renesans (1495 – 1520)
Leonardo da Vinci, Michaï Anioï i Rafael Santi stworzyli razem nurt, który
moĝna okreĂliÊ jako dojrzaïy renesans, mimo ĝe ich prace czÚsto bardzo
Pobierz darmowy fragment (pdf)