Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00134 005552 15386130 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Inteligencja emocjonalna dla bystrzaków - ebook/pdf
Inteligencja emocjonalna dla bystrzaków - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 304
Wydawca: Septem Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-246-7682-8 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> psychologia i filozofia >> psychologia >> relacje damsko-męskie
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Zrozum język emocji

Człowiek inteligentny emocjonalnie:

Czuj, myśl i zachowuj się tak, jak na osobę inteligentną emocjonalnie przystało! Czy pojęcie inteligencja emocjonalna brzmi dla Ciebie niczym oksymoron? Coś takiego, jak olbrzymia szpilka albo ciepły lód? Myślisz, że ludzie mogą być albo inteligentni (w tradycyjnym rozumieniu tego słowa), albo emocjonalni? Nie wierzysz, że można posłać swoje uczucia na uniwersytet? Jednak musisz zgodzić się z tym, że emocje są użyteczne i stanowią ważne źródło informacji. Inteligencja emocjonalna ma wiele wspólnego z inteligentnym kierowaniem własnymi uczuciami oraz emocjami osób w Twoim otoczeniu. A dzięki wiedzy i ćwiczeniom zawartym w tej książce wreszcie ją zrozumiesz i rozwiniesz swoje zdolności rozpoznawania emocji, wykorzystywania ich oraz zarządzania nimi.

Inteligencja emocjonalna dla bystrzaków zachęci Cię do spojrzenia z szerszej perspektywy na to, co znaczy być inteligentnym, i pomoże Ci rozwinąć umiejętności emocjonalne, które pozwolą na prowadzenie lepszego, szczęśliwszego życia.
dr Peter Salovey,
wykładowca psychologii na Uniwersytecie Yale
Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

…Po radę do ksiązki Inteligencja emocjonalna dla bystrzaków Autor: Steven J. Stein Tłumaczenie: Cezar Matkowski ISBN: 978-83-246-3010-3 Tytuł oryginału: Emotional Intelligence For Dummies Format: 170 × 230, stron: 304 Zrozum język emocji • Naukowe podstawy inteligencji emocjonalnej • Sposoby rozładowywania napiętych sytuacji • Metody poprawiania własnej wydajności w pracy • Cztery kluczowe zasady trwałego związku • Wskazówki dotyczące tego, kiedy warto walczyć, a kiedy lepiej milczeć • • Strategie podwyższania inteligencji emocjonalnej u siebie i innych • Znaczenie inteligencji emocjonalnej w domu, pracy, szkole, wśród przyjaciół Informacje pomagające rozwijać inteligencję emocjonalną Twojego dziecka i w kontaktach z nieznajomymi Człowiek inteligentny emocjonalnie: • skutecznie radzi sobie w trudnych sytuacjach; • wyraża się jasno; • zyskuje szacunek otoczenia; • wpływa na rozmówców; • zachowuje zimną krew w stresujących momentach; • • umie kontrolować innych podczas negocjacji; • posiada dużą automotywację; • zachowuje pozytywne nastawienie. rozumie swoje reakcje na innych ludzi i różne sytuacje; Czuj, myśl i zachowuj się tak, jak na osobę inteligentną emocjonalnie przystało! Czy pojęcie inteligencja emocjonalna brzmi dla Ciebie niczym oksymoron? Coś takiego, jak olbrzymia szpilka albo ciepły lód? Myślisz, że ludzie mogą być albo inteligentni (w tradycyjnym rozumieniu tego słowa), albo emocjonalni? Nie wierzysz, że można posłać swoje uczucia na uniwersytet? Jednak musisz zgodzić się z tym, że emocje są użyteczne i stanowią ważne źródło informacji. Inteligencja emocjonalna ma wiele wspólnego z inteligentnym kierowaniem własnymi uczuciami oraz emocjami osób w Twoim otoczeniu. A dzięki wiedzy i ćwiczeniom zawartym w tej książce wreszcie ją zrozumiesz i rozwiniesz swoje zdolności rozpoznawania emocji, wykorzystywania ich oraz zarządzania nimi. Inteligencja emocjonalna dla bystrzaków zachęci Cię do spojrzenia z szerszej perspektywy na to, co znaczy być inteligentnym, i pomoże Ci rozwinąć umiejętności emocjonalne, które pozwolą na prowadzenie lepszego, szczęśliwszego życia. dr Peter Salovey, wykładowca psychologii na Uniwersytecie Yale IDŹ DO:  Spis treści  Przykładowy rozdział KATALOG KSIĄŻEK:  Katalog online  Bestsellery  Nowe książki  Zapowiedzi CENNIK I INFORMACJE:  Zamów informacje o nowościach  Zamów cennik CZYTELNIA:  Fragmenty książek online do przechowalni do koszyka do koszyka BESTSELLER NOWOŚĆ Wydawnictwo Helion ul. Kościuszki 1c 44-100 Gliwice tel. 032 230 98 63 e-mail: helion@helion.pl e-mail: septem@septem.pl redakcja: redakcjawww@septem.pl informacje: o księgarni septem.pl Spis treĂci O autorze .......................................................................................................................11 PodziÚkowania od autora ..............................................................................................13 Przedmowa ....................................................................................................................15 Wprowadzenie ...............................................................................................................17 O ksiÈĝce .........................................................................................................................................17 Naiwne zaïoĝenia ..............................................................................................................................18 Konwencje zastosowane w ksiÈĝce ......................................................................................................18 Czego nie czytaÊ ...............................................................................................................................19 Jak podzielona jest ksiÈĝka .................................................................................................................19 CzÚĂÊ I. Nowy gatunek inteligencji .................................................................................................19 CzÚĂÊ II. Podstawy inteligencji emocjonalnej ...................................................................................19 CzÚĂÊ III. Inteligencja emocjonalna w pracy ....................................................................................20 CzÚĂÊ IV. Inteligencja emocjonalna w domu ...................................................................................21 CzÚĂÊ V. Dekalogi ........................................................................................................................21 Ikony wykorzystane w ksiÈĝce .............................................................................................................21 Co dalej? ..........................................................................................................................................22 CzÚĂÊ I: Nowy gatunek inteligencji .......................... 23 Rozdziaï 1: Czy czujesz siÚ mÈdrze? .............................................................................25 Definicja inteligencji emocjonalnej ......................................................................................................25 Jak dbaÊ o emocje ..............................................................................................................................26 Rozumienie emocji innych ludzi .........................................................................................................29 Wpïywanie na emocje innych .........................................................................................................30 Zïota zasada ................................................................................................................................31 Stosowanie inteligencji emocjonalnej w pracy ......................................................................................31 Zalety inteligencji emocjonalnej w miejscu pracy .............................................................................32 Zalety inteligentnego emocjonalnie Ărodowiska pracy .......................................................................32 W poszukiwaniu lepszych relacji rodzinnych .......................................................................................34 Rozdziaï 2: Ocena Twojej inteligencji emocjonalnej ....................................................37 Mierzenie inteligencji emocjonalnej ....................................................................................................37 CzuÊ, myĂleÊ i zachowywaÊ siÚ tak, jak na osobÚ inteligentnÈ emocjonalnie przystaïo ..............................39 CzuÊ jak na osobÚ emocjonalnie inteligentnÈ przystaïo .....................................................................40 4 Inteligencja emocjonalna dla bystrzaków MyĂleÊ jak na osobÚ inteligentnÈ emocjonalnie przystaïo ..................................................................41 ZachowywaÊ siÚ jak na osobÚ inteligentnÈ emocjonalnie przystaïo ....................................................42 Jak rozpoznaÊ osobÚ maïo inteligentnÈ emocjonalnie ............................................................................43 Rozdziaï 3: Jak znaleěÊ szczÚĂcie ................................................................................ 45 Definicja szczÚĂcia .............................................................................................................................45 ZrozumieÊ zalety szczÚĂliwoĂci ......................................................................................................46 Zmieñ swoje emocje .....................................................................................................................47 Kwestia optymizmu ......................................................................................................................48 ZnaÊ swoje wady i zalety ...............................................................................................................49 OdnaleěÊ prawdziwe szczÚĂcie ...........................................................................................................50 CzÚĂÊ II: Podstawy inteligencji emocjonalnej ............53 Rozdziaï 4: Naukowe podstawy inteligencji emocjonalnej ......................................... 55 Róĝnice pomiÚdzy inteligencjÈ emocjonalnÈ a IQ ................................................................................55 Jaki wpïyw majÈ na nas emocje ...........................................................................................................56 Przedstawienie inteligencji emocjonalnej .............................................................................................59 Jak dziaïajÈ testy EQ ....................................................................................................................60 Czym róĝniÈ siÚ testy EQ od testów osobowoĂci .................................................................................64 OsobowoĂÊ a umiejÚtnoĂci emocjonalne ..............................................................................................65 OsobowoĂÊ a róĝne fazy ĝycia ........................................................................................................66 Zmiana inteligencji emocjonalnej ...................................................................................................67 Rozdziaï 5: Jak zwiÚkszyÊ ĂwiadomoĂÊ wïasnych emocji ........................................... 69 Definiowanie uczuÊ ...........................................................................................................................69 Rozpoznawanie emocji ......................................................................................................................71 ZagïÚbiajÈc siÚ w emocje ...................................................................................................................73 Interpretowanie zachowañ .............................................................................................................73 Ocena zachowañ autodestruktywnych ............................................................................................74 Jak odczytywaÊ jÚzyk ciaïa .............................................................................................................77 Odczytywanie wïasnych emocji na podstawie reakcji innych ludzi .....................................................79 Zmiana emocji negatywnych ..............................................................................................................80 Rozpoznawanie emocji negatywnych ..............................................................................................81 Teoria REBT .............................................................................................................................82 Rozdziaï 6: Opanowanie emocji ................................................................................... 85 A zatem czujÚ siÚ ěle, sïabo i smutno. Co teraz? ..................................................................................85 Restrukturyzacja kognitywna .........................................................................................................86 Sposoby rozpraszania ...................................................................................................................88 Relaksacja, medytacja i podobne Êwiczenia .....................................................................................89 Jak dziaïa ĂwiadomoĂÊ chwili .........................................................................................................92 Jak wydostaÊ siÚ z kiepskiej sytuacji ....................................................................................................93 PodejĂcie krótkoterminowe ............................................................................................................94 RozwiÈzania dïugoterminowe ........................................................................................................95 Spis treĂci 5 Zmiana emocji na lepsze ...................................................................................................................95 mwiczenie jest waĝne .....................................................................................................................96 Rozwijanie psychologii pozytywnej .................................................................................................96 Rozdziaï 7: ZrozumieÊ empatiÚ .....................................................................................99 Róĝnice miÚdzy empatiÈ i sympatiÈ ....................................................................................................99 Na poczÈtku jesteĂ Ty .................................................................................................................100 Dlaczego empatia jest taka waĝna ................................................................................................100 Odczytywanie emocji .......................................................................................................................102 WejĂcie w skórÚ drugiego czïowieka .............................................................................................104 Zacznij od sïowa ........................................................................................................................104 Co mówi twarz ...........................................................................................................................105 Dekodowanie mowy ciaïa ............................................................................................................106 Jak pokazaÊ innym, ĝe rozumiesz ich uczucia .....................................................................................106 Sprawdzanie wiÚzi ......................................................................................................................107 Uzyskiwanie potwierdzenia .........................................................................................................107 Sytuacje, w których empatia moĝe faktycznie pomóc ......................................................................108 Wzmacnianie relacji bliskich osób ................................................................................................108 ZrozumieÊ przyjacióï i krewnych ..................................................................................................110 Radzenie sobie z obcymi w napiÚtych sytuacjach ...........................................................................110 Rozdziaï 8: Kontrolowanie emocji innych ludzi ..........................................................113 Zmiana reakcji na innych ludzi ........................................................................................................113 Uwaĝaj na wïasne reakcje ............................................................................................................114 Praca z reakcjami alternatywnymi ................................................................................................115 Kontrolowanie emocji innych ludzi ...................................................................................................116 OkreĂlanie intencji innych ludzi ...................................................................................................117 Ustalanie realistycznego zachowania alternatywnego .....................................................................118 Jak sprawiÊ, by inni zechcieli siÚ zmieniÊ .......................................................................................119 Kontakty z niemiïymi luděmi ............................................................................................................120 Ustalenie optymalnego wyniku ....................................................................................................121 Opracowywanie technik radzenia sobie z trudnymi luděmi .............................................................122 Radzenie sobie z trudnymi przyjacióïmi i krewnymi ...........................................................................123 Zacznij od koñca ........................................................................................................................123 Jak odnaleěÊ poĝÈdanÈ relacjÚ ......................................................................................................124 CzÚĂÊ III: Inteligencja emocjonalna w miejscu pracy ................................................127 Rozdziaï 9: Radzenie sobie z trudnymi sytuacjami w miejscu pracy ..........................129 Czy masz uczucia w pracy? ..............................................................................................................129 Jak zrozumieÊ uczucia w miejscu pracy .........................................................................................130 Jak kontrolowaÊ wïasne emocje .....................................................................................................130 Badanie sytuacji budzÈcej najgorsze emocje ...................................................................................133 Panowanie nad kïopotami ...........................................................................................................134 Radzenie sobie z lÚkami ..............................................................................................................135 6 Inteligencja emocjonalna dla bystrzaków Analizowanie sytuacji pozwalajÈcych dziaïaÊ optymalnie ....................................................................136 Kontrolowanie emocji innych wspóïpracowników ...............................................................................139 Rozdziaï 10: Inteligencja emocjonalna jako ěródïo sukcesu ..................................... 141 ZnaleěÊ wïaĂciwÈ pracÚ ...................................................................................................................142 Badanie zainteresowañ, osobowoĂci oraz inteligencji .....................................................................142 Kiedy EQ moĝe pomóc ..............................................................................................................145 Ocena ĝycia zawodowego ................................................................................................................147 Postaraj siÚ zrozumieÊ swoje odczucia ..........................................................................................147 Postaraj siÚ zrozumieÊ, kiedy dobrze czujesz siÚ w pracy ................................................................148 Postaraj siÚ zrozumieÊ, co robisz najlepiej .....................................................................................149 Poprawienie skutecznoĂci w pracy z luděmi .......................................................................................150 Czy jesteĂ osobÈ towarzyskÈ? .......................................................................................................151 Skuteczne kontaktowanie siÚ z luděmi w miejscu pracy ..................................................................152 Jak dziaïaÊ skuteczniej w pracy samodzielnej .....................................................................................153 Czy lubisz pracowaÊ samodzielnie? ..............................................................................................153 Jak pracowaÊ samodzielnie ..........................................................................................................154 Wpïywanie na ludzi w miejscu pracy ................................................................................................155 Korzystanie z empatii w celu dokonania sprzedaĝy ........................................................................156 ZrozumieÊ asertywnoĂÊ ...............................................................................................................157 Jak lepiej pracowaÊ w zespole ...........................................................................................................157 ZrozumieÊ zespoïy ......................................................................................................................158 Jak znaleěÊ swoje miejsce w zespole ..............................................................................................159 Pomaganie czïonkom zespoïu ......................................................................................................159 Rozdziaï 11: Jak zostaÊ inteligentnym emocjonalnie przywódcÈ .............................. 161 Jak skïoniÊ innych do pracy ..............................................................................................................162 Czy chcesz zostaÊ kierownikiem? .................................................................................................162 Jak skïoniÊ innych, aby CiÚ sïuchali? ............................................................................................163 Zapewnianie sobie wspóïpracy innych ..........................................................................................164 Przewodzenie innym .........................................................................................................................165 Kim jest skuteczny przywódca w miejscu pracy? ........................................................................167 Poznaj swoje umiejÚtnoĂci przywódcze .........................................................................................170 Znaj swoje sïaboĂci .....................................................................................................................171 Czy nadajesz siÚ na przywódcÚ? ..................................................................................................172 Okazja czyni przywódcÚ ..............................................................................................................173 Rozdziaï 12: Jak stworzyÊ inteligentne emocjonalnie miejsce pracy ....................... 175 Definiowanie inteligentnego emocjonalnie miejsca pracy .....................................................................176 PrzeciÚtne miejsce pracy ..............................................................................................................177 Inteligentne emocjonalnie miejsce pracy ........................................................................................179 Czy Twoje miejsce pracy jest inteligentne emocjonalnie? ....................................................................180 Opisywanie zalet miejsca pracy ....................................................................................................181 Zaznaczenie okazji do poprawy ...................................................................................................182 SkÈd wiadomo, czy miejsce pracy jest inteligentne emocjonalnie? ...................................................183 Jak równowaĝyÊ ĝycie zawodowe z osobistym ....................................................................................184 Znaj swoje wartoĂci ....................................................................................................................184 Czas pracy .................................................................................................................................185 Spis treĂci 7 PatrzÈc na swoje ĝycie .................................................................................................................187 Jak zrównowaĝyÊ pracÚ i ĝycie osobiste .........................................................................................188 Tworzenie inteligentnych emocjonalnie zespoïów ...............................................................................188 Definicja zespoïu roboczego .........................................................................................................189 Jak dziaïa sprawny zespóï ............................................................................................................190 ZwiÚkszanie inteligencji emocjonalnej zespoïu ...............................................................................191 Uczyñ swoje miejsce pracy bardziej inteligentnym emocjonalnie ..........................................................191 Zacznij od siebie ........................................................................................................................192 Wpïywanie na wspóïpracowników ................................................................................................192 Jak kierowaÊ kierownikiem ...........................................................................................................193 Droga w górÚ .............................................................................................................................195 Rozdziaï 13: Jak wykorzystaÊ inteligencjÚ emocjonalnÈ w szkole ............................197 Dlaczego tak wielu studentów nie koñczy pierwszego roku ..................................................................198 Szkolne stopnie i matura .............................................................................................................198 To juĝ nie przelewki: witamy na studiach .....................................................................................199 Problemy studentów pierwszego roku ...........................................................................................200 Przygotowanie do radzenia sobie z problemami emocjonalnymi i spoïecznymi .................................201 Sygnaïy ostrzegawcze ......................................................................................................................202 Adaptacja na pierwszym roku ......................................................................................................203 Po czym poznasz, ĝe coĂ jest nie tak .............................................................................................203 Jak wróciÊ na dawne tory .................................................................................................................204 Odkrywanie potencjalnych problemów .........................................................................................204 Sprawdzanie swoich zasobów ......................................................................................................205 PrzejĂcie do dziaïania .................................................................................................................206 ZnajomoĂÊ celów dïugofalowych ......................................................................................................207 Spisywanie zalet .........................................................................................................................208 OkreĂlanie mocnych i sïabych stron ..............................................................................................209 Ustalanie celów dïugofalowych ....................................................................................................210 OsiÈganie celów dïugofalowych ....................................................................................................210 CzÚĂÊ IV: Inteligencja emocjonalna w domu ........... 211 Rozdziaï 14: Tworzenie inteligentnych emocjonalnie zwiÈzków ................................213 Ocena wïasnego zwiÈzku .................................................................................................................214 Dlaczego inteligencja emocjonalna jest waĝna w zwiÈzkach ............................................................214 Ocena zwiÈzku ...........................................................................................................................215 Wpïyw emocji na zwiÈzek ................................................................................................................217 Emocje — uniwersalny klej do zwiÈzków ......................................................................................218 W jaki sposób emocje pozwalajÈ Wam na wspólny rozwój .............................................................218 Dlaczego emocje siÚ zmieniajÈ .....................................................................................................220 ZrozumieÊ i opanowaÊ emocje partnera ............................................................................................221 Mierzenie emocjonalnej temperatury partnera ...............................................................................221 Od czego zaczÈÊ kontrolowanie emocji .........................................................................................221 Przekraczanie granic przy zmianie emocji .....................................................................................223 Korzystanie w zwiÈzku z umiejÚtnoĂci emocjonalnych ........................................................................223 Mierzenie wïasnej temperatury emocjonalnej .................................................................................224 8 Inteligencja emocjonalna dla bystrzaków O co warto walczyÊ .....................................................................................................................224 Kiedy lepiej trzymaÊ jÚzyk za zÚbami ............................................................................................226 Empatia w sïuĝbie zwiÈzku ..........................................................................................................226 Budowanie zdrowych relacji spoïecznych ..........................................................................................227 Wykorzystywanie umiejÚtnoĂci emocjonalnych w relacjach spoïecznych ...........................................227 Równowaĝenie umiejÚtnoĂci emocjonalnych i spoïecznych .............................................................228 Rozdziaï 15: Rodzicielstwo inteligentne emocjonalnie ............................................. 231 Jak inteligentni ludzie stajÈ siÚ nieinteligentnymi emocjonalnie rodzicami .............................................232 Czego nie mówi siÚ o dzieciach ....................................................................................................233 Kontrolowanie wïasnych emocji ...................................................................................................233 Zrozumienie partnera ......................................................................................................................234 Dziaïanie zespoïowe ...................................................................................................................236 Kontrolowanie emocji partnera .....................................................................................................237 Zachowywanie spokoju w kontakcie z dzieckiem ...............................................................................238 Wykorzystywanie umiejÚtnoĂci emocjonalnych do kontrolowania zachowañ dziecka ..............................239 Kontrolowanie emocji dziecka ......................................................................................................239 Empatia Twoim przewodnikiem ..................................................................................................240 RozwiÈzywanie problemów w trakcie kryzysu ................................................................................240 Jak sobie poradziÊ z nastolatkiem ......................................................................................................241 Co musisz wiedzieÊ o elastycznoĂci ...............................................................................................241 Kiedy przydaje siÚ opanowanie stresu ..........................................................................................242 Jak siÚ odnaleěÊ w burzliwym ĝyciu nastolatka ...................................................................................243 Jak zachowaÊ samoocenÚ i równowagÚ psychicznÈ .........................................................................244 Ocena umiejÚtnoĂci interpersonalnych nastolatka ..........................................................................245 Pokazywanie nastolatkowi odpowiedzialnoĂci spoïecznej ............................................................245 Rozdziaï 16: Jak wychowaÊ inteligentne emocjonalnie dziecko ............................... 247 ZrozumieÊ swoje dziecko .................................................................................................................247 Wczesne modelowanie empatii ....................................................................................................248 Odczytywanie nastrojów dziecka ..................................................................................................249 Jak sprawiÊ, aby dziecko byïo bardziej Ăwiadome swoich emocji ..........................................................250 mwiczenia samoĂwiadomoĂci .......................................................................................................250 ’Èczenie emocji i konsekwencji ....................................................................................................251 Co robiÊ, gdy dziecko jest wycofane ..................................................................................................253 Dlaczego dzieci bywajÈ nieĂmiaïe .................................................................................................253 Jak wyciÈgnÈÊ dziecko z jego skorupy ...........................................................................................254 Jak sobie radziÊ z nadmiernÈ aktywnoĂciÈ i agresjÈ .............................................................................255 Epidemia ADHD ......................................................................................................................255 Czy Twoje dziecko cierpi na ADHD? .........................................................................................256 Dlaczego dziecko zachowuje siÚ agresywnie ..................................................................................256 Jak stwierdziÊ, czy dziecko jest zbyt agresywne? ........................................................................258 Znaczenie braku emocji ..............................................................................................................259 Jak zredukowaÊ opór dziecka .......................................................................................................260 Jak sprawiÊ, by nastolatek lepiej poznaï swojÈ inteligencjÚ emocjonalnÈ ...............................................261 Jak rozmawiaÊ z dzieckiem o emocjach .........................................................................................262 Jak skïoniÊ nastolatka do czytania poradników ...............................................................................263 Spis treĂci 9 Jak pomóc nastolatkowi w rozwijaniu inteligencji emocjonalnej ............................................................263 ’Èczenie teorii z praktykÈ ............................................................................................................264 Pozwól im odkrywaÊ inteligencjÚ emocjonalnÈ ...............................................................................264 CzÚĂÊ V: Dekalogi ................................................ 265 Rozdziaï 17: DziesiÚÊ sposobów na poprawienie wïasnej inteligencji emocjonalnej ...... 267 OsiÈgnÈÊ lepszÈ samoĂwiadomoĂÊ .....................................................................................................267 Wyraĝaj swoje myĂli, uczucia i przekonania ...................................................................................268 Odkryj swoje pasje ..........................................................................................................................269 Znaj swoje sïabe i mocne strony .....................................................................................................269 Postaw siÚ na miejscu innej osoby .....................................................................................................270 Kontroluj emocje innych ..................................................................................................................271 Okazuj odpowiedzialnoĂÊ spoïecznÈ .................................................................................................272 Kontrola wïasnych impulsów ............................................................................................................272 ZwiÚksz swojÈ elastycznoĂÊ ..............................................................................................................273 Poczuj szczÚĂcie ..............................................................................................................................274 Rozdziaï 18: DziesiÚÊ sposobów na pomaganie innym w rozwijaniu inteligencji emocjonalnej .................................................275 PodejĂcie poĂrednie .........................................................................................................................276 Rozmowa .......................................................................................................................................276 Wiedz, kiedy inni CiÚ sïuchajÈ .........................................................................................................277 Ocena chÚci zmian ..........................................................................................................................277 Informacje zwrotne ..........................................................................................................................278 Zapewnianie strategii ......................................................................................................................278 Sprawdzanie postÚpów ....................................................................................................................279 Analizowanie skutków zïego zachowania ..........................................................................................279 WyjaĂnianie w inny sposób ..............................................................................................................280 PodkreĂlaj korzyĂci ..........................................................................................................................280 Rozdziaï 19: DziesiÚÊ sposobów na uczynienie Ăwiata miejscem bardziej inteligentnym emocjonalnie .....................................283 Troska o innych ..............................................................................................................................283 Skupienie siÚ na innych ...................................................................................................................284 Praca nad sobÈ ...............................................................................................................................285 Pomagaj swojej rodzinie ..................................................................................................................285 Wspieranie spoïecznoĂci lokalnej ......................................................................................................286 Poprawa stanowiska pracy ...............................................................................................................286 Propagowanie uprzejmoĂci ..............................................................................................................286 Ograniczanie nienawiĂci ..................................................................................................................287 Sïuĝba ojczyěnie .............................................................................................................................287 Zmienianie Ăwiata ...........................................................................................................................288 10 Inteligencja emocjonalna dla bystrzaków Dodatek: Dodatkowe informacje na temat inteligencji emocjonalnej i spoïecznej ..........289 KsiÈĝki ...........................................................................................................................................289 Strony internetowe i inne ěródïa .......................................................................................................290 Skorowidz ................................................................................................................... 293 Rozdziaï 5 Jak zwiÚkszyÊ ĂwiadomoĂÊ wïasnych emocji W tym rozdziale: Ź Odkryjesz swoje emocje. Ź Zapoznasz siÚ ze swoimi emocjami. Ź Poradzisz sobie z emocjami negatywnymi. W tym rozdziale zajmiemy siÚ wreszcie kwintesencjÈ inteligencji emocjonalnej. ZacznÚ od prostego truizmu: kaĝdy czïowiek posiada uczucia. O ile nie jesteĂ Spockiem z serialu Star Trek (a i tak czasami mam wÈtpliwoĂci co do tej postaci), to czÚsto okazujesz emocje. Pïaczesz, Ămiejesz siÚ, zïoĂcisz, smucisz, mieszasz, ekscytujesz, odczuwasz zaskoczenie, a czasami po prostu siÚ nudzisz. Kiedy zastanowiÊ siÚ nad tym bliĝej, moĝe siÚ okazaÊ, ĝe w kaĝdej chwili odczuwasz jakÈĂ emocjÚ. UczuÊ nie odczuwajÈ jedynie osoby cierpiÈce na aleksytymiÚ (nazwa tej choroby oznacza po grecku „brak uczuÊ”). Jest to rzadkie zaburzenie psychiczne, choÊ badania wykazaïy, ĝe w umiarkowanej i lekkiej postaci moĝe wystÚpowaÊ u caïkiem sporej liczby ludzi, najczÚĂciej u mÚĝczyzn. Na szczÚĂcie nawet lekkie przypadki sÈ wciÈĝ stosunkowo rzadkie. Ludzie chorzy na aleksytymiÚ nie sÈ w stanie okreĂliÊ, zrozumieÊ czy opisaÊ wïasnych uczuÊ. Nie wiedzÈ, czy w danej chwili czujÈ szczÚĂcie, smutek czy jakÈkolwiek innÈ emocjÚ. Nie potrafiÈ teĝ odpowiedzieÊ na pytanie, jak siÚ czujÈ. Zwykle majÈ równieĝ kïopoty z wyobraĝeniem sobie wydarzeñ, które mogïyby im pomóc okreĂliÊ wïasne emocje. Dlatego teĝ, o ile nie cierpisz na aleksytymiÚ, w niniejszym rozdziale dowiesz siÚ, jak lepiej zrozumieÊ wïasne emocje. Definiowanie uczuÊ Definicje emocji, uczuÊ i nastrojów oraz róĝnice pomiÚdzy nimi od dawna sÈ przedmiotem wielu dïugich sporów. Na nasze potrzeby moĝemy jednak zastosowaÊ nastÚpujÈce proste definicje: 70 CzÚĂÊ II: Podstawy inteligencji emocjonalnej 9 Uczucia. Do uczuÊ zaliczamy nasze subiektywne doĂwiadczenia emocji lub wraĝeñ, np.: „Jest mi smutno”, „CzujÚ ból” czy teĝ, cytujÈc amerykañskiego prezydenta, „CzujÚ wasz ból”. Uczucie to doznanie osobiste. PatrzÈc na Ciebie, mogÚ wprawdzie uznaÊ, ĝe jesteĂ osobÈ w danej chwili zadowolonÈ lub obojÚtnÈ, ale kiedy mi powiesz, ĝe czujesz smutek, wówczas nie mam moĝliwoĂci dyskutowaÊ z tym stwierdzeniem. Podobnie jak „przeczucie”, uczucia sÈ gïÚboko osobiste i niemoĝliwe do udowodnienia czy zademonstrowania. 9 Nastroje: Nastrój to stan mentalny (stan umysïu) w danym momencie. ’Èczy on odczuwanie oraz myĂlenie i zwykle trwa dïuĝej niĝ uczucie. Moĝe teĝ odnosiÊ siÚ do grupy (np. pañstwa, którego obywatele czujÈ, ĝe ĝyje im siÚ kiepsko). Na ogóï teĝ starasz siÚ trzymaÊ z dala od pewnych ludzi, gdy sÈ oni „znowu w tym nastroju”. 9 Emocje. Emocje, zwane teĝ „afektami”, to silne uczucia o charakterze pobudzenia pozytywnego lub negatywnego. WiÚkszoĂÊ psychologów uwaĝa, ĝe emocje moĝna zdefiniowaÊ w sposób twardy. Innymi sïowy, jeĝeli powiesz, ĝe czujesz siÚ „nie w sosie” (uczucie), to psycholog bÚdzie na ogóï staraï siÚ dojĂÊ, czy oznacza to zmieszanie, zmÚczenie, smutek czy irytacjÚ. RóĝnicÚ pomiÚdzy emocjami a uczuciami ïatwo jest podsumowaÊ w nastÚpujÈcy sposób: emocje sÈ obiektywnymi stanami uczuciowymi. SÈ jasne, dobrze zdefiniowane i doĂwiadczane przez wszystkich ludzi w podobny sposób. Psychologom udaïo siÚ zdefiniowaÊ dziesiÈtki czystych emocji, chociaĝ moĝe sÈ teĝ stany ïÈczÈce kilka emocji w jednÈ. Przypomina to ïÈczenie skïadników podczas pieczenia: po zmieszaniu mleka, mÈki i jajek oraz podgrzaniu tak powstaïej masy powstaje ciasto. PoïÈczenie zniecierpliwienia i podenerwowania moĝe poskutkowaÊ silnym gniewem, jeĝeli emocje skïadowe nie zostanÈ w porÚ rozïadowane. Z kolei radoĂÊ i niepewnoĂÊ mogÈ wywoïaÊ stan, zwany optymizmem. Uczucia sÈ bardziej subiektywne niĝ emocje. Niektórzy ludzie lepiej niĝ inni radzÈ sobie z ich okreĂlaniem. ByÊ moĝe uwaĝasz, ĝe nie sÈ one tak jasne jak emocje. Julia na przykïad usïyszaïa, jak jej koleĝanka z pracy mówiïa komuĂ, ĝe Tadeusz otrzymaï awans, na który ona bardzo liczyïa i byïa pewna, iĝ nowe stanowisko ma prawie w kieszeni. SïyszÈc tÚ informacjÚ, Julia poczuïa niemiïy skurcz ĝoïÈdka, który przypominaï objawy wzdÚcia. Jest to jednak tylko jej osobiste wraĝenie, gdyĝ osoba patrzÈca na niÈ z boku mogïaby pomyĂleÊ, ĝe Julia tak naprawdÚ czuje ból i smutek. A jak w to wszystko wpisuje siÚ nastrój? Cóĝ, Julia mogïaby powiedzieÊ, ĝe jest w kiepskim nastroju, ale jednoczeĂnie mogïaby pomyĂleÊ, ĝe jest on wynikiem niestrawnoĂci. Bez uczuÊ w zasadzie nie ĝyjemy. ZdolnoĂÊ odczuwania szczÚĂcia, radoĂci, podniecenia, a nawet bólu, krzywdy i straty czyniÈ CiÚ czïowiekiem. Jednak wspóïczesne spoïeczeñstwo na wiele sposobów pozbawia nas zdolnoĂci odczuwania. W szkole, pracy i ĝyciu spoïecznym skupiasz siÚ przede wszystkim na umiejÚtnoĂciach intelektualnych. Takie ĝycie pozbawione uczuÊ przypomina film czarno-biaïy, w którym widoczne sÈ jedynie odcienie szaroĂci — ciemniejsze, gdy nachodzÈ CiÚ mroczne uczucia, i jaĂniejsze, gdy czujesz siÚ lepiej. OczywiĂcie drugi biegun tego spektrum, na którym wszystkie niuanse ĝycia oddane sÈ w ostrym, wielobarwnym Technicolorze, teĝ nie jest szczególnie poĝÈdany. Z pewnoĂciÈ znasz osoby, które silnie reagujÈ na kaĝdÈ, nawet najdrobniejszÈ zmianÚ, takÈ jak brak ciÈgïych komplementów, pochwaï, uznania czy uwagi. Nadmiar emocji moĝe byÊ silnym obciÈĝeniem nie tylko dla Ciebie, ale takĝe dla ludzi w Twoim otoczeniu. Rozdziaï 5: Jak zwiÚkszyÊ ĂwiadomoĂÊ wïasnych emocji 71 Optymalnym rozwiÈzaniem jest zachowanie równowagi. Oznacza to, ĝe powinniĂmy byÊ Ăwiadomi tego, na jak wiele emocji moĝemy sobie w danej sytuacji pozwoliÊ, i nie przekraczaÊ tej granicy. Niedostateczna iloĂÊ emocji oznacza bowiem brak motywacji, zaĂ jej nadmiar moĝe staÊ siÚ przyczynÈ lÚków. Przykïadowo, jeĝeli przygotowujesz siÚ do waĝnego egzaminu, prawdopodobnie masz jakÈĂ strategiÚ przygotowywania siÚ do niego. Jedni preferujÈ uczenie siÚ przez caïy dzieñ i caïÈ noc przed egzaminem (co nie jest zbyt dobrym pomysïem), podczas gdy inni przygotowujÈ siÚ wczeĂniej, tak aby na egzamin przyjĂÊ wypoczÚtym i peïnym siï. PomyĂl o niektórych swoich emocjach, które pojawiajÈ siÚ w ciÈgu dnia. ByÊ moĝe pamiÚtasz frustracje czy poraĝki prowadzÈce do wybuchu gniewu albo jakieĂ osiÈgniÚcia budzÈce radoĂÊ. JeĂli przypomnisz sobie jakieĂ emocje z ostatnich 48 godzin, zapisz je w notatniku. W wykonaniu tego zadania mogÈ Ci pomóc poniĝsze pytania: 9 Ile róĝnych emocji pojawiïo siÚ w tym czasie? 9 Czy byïy one ïagodne, czy intensywne? 9 Jak trudne byïo dla Ciebie ich rozpoznanie? Przykïadanie wiÚkszej wagi do odczuwanych emocji jest jednym ze sposobów zwiÚkszenia zdolnoĂci do ich dostrzegania. Zastanów siÚ, czy w ciÈgu ostatnich dwóch dni zdarzyïo Ci siÚ odczuwaÊ wiele róĝnych emocji, czy teĝ byïo ich tylko kilka? Rozpoznawanie emocji W jÚzyku polskim istnieje wiele sïów na okreĂlenie stanów emocjonalnych. W tej czÚĂci rozdziaïu chcÚ przedstawiÊ Ci listÚ takich sïów. CzÚĂÊ z nich oznacza emocje pozytywne, czÚĂÊ — neutralne, a czÚĂÊ — zdecydowanie negatywne. Ludzie inteligentni emocjonalnie zwykle prezentujÈ bogaty zasób sïownictwa uĝywanego do okreĂlania wïasnych stanów emocjonalnych. Przy czym nie mam tu na myĂli pozowania na osobÚ wysublimowanÈ, ale raczej autentyczne wyczucie tego, co aktualnie siÚ dzieje. Ludzie tacy na ogóï potrafiÈ równieĝ sprawnie przekazywaÊ informacje o swoich stanach emocjonalnych. Ludzie posiadajÈcy bogatszy zasób odpowiednich sïów na ogóï podczas wyraĝania emocji posïugujÈ siÚ kontekstem w celu peïniejszego wyraĝenia tego, co majÈ na myĂli. Porównaj: „CzujÚ siÚ gïupio”. „CzujÚ zniechÚcenie po trzech nieudanych próbach”. Dobry sïownik emocjonalny pozwala nie tylko na jaĂniejsze przedstawianie swoich emocji, uïatwiajÈc Ci zrozumienie, co siÚ z TobÈ dzieje, ale umoĝliwia takĝe skuteczniejsze poinformowanie o tym innych. RozumiejÈc siebie i pozwalajÈc, aby inni rozumieli Ciebie, masz wiÚksze szanse na osiÈgniÚcie wyznaczonych sobie celów. Zapewne zdajesz sobie sprawÚ z tego, jak frustrujÈca moĝe byÊ niemoĝnoĂÊ ustalenia ěródïa emocji lub skali jej wpïywu na otoczenie. CiÚĝko jest bowiem coĂ naprawiÊ, jeĝeli nie wiemy, w czym tkwi bïÈd. 72 CzÚĂÊ II: Podstawy inteligencji emocjonalnej Poniĝsze Êwiczenie pozwoli Ci nazwaÊ emocje. Zacznij od przejrzenia poniĝszej listy: agresja bezradnoĂÊ ciekawoĂÊ duma ekstaza frustracja lÚk nadzieja niesmak odrzucenie ostroĝnoĂÊ pewnoĂÊ siebie podenerwowanie przekonanie przykroĂÊ rozbawienie samotnoĂÊ skrÚpowanie smutek strach szczÚĂliwoĂÊ ulga upokorzenie wesoïoĂÊ wrogoĂÊ wĂciekïoĂÊ wyczerpanie wzburzenie zadowolenie zakochanie zawiĂÊ zazdroĂÊ zdecydowanie zniechÚcenie apatia bïogoĂÊ depresja ekscytacja entuzjazm histeria miïoĂÊ niepewnoĂÊ niezdecydowanie optymizm paranoja podejrzliwoĂÊ ponuroĂÊ przeraĝenie radoĂÊ rozczarowanie satysfakcja sïaboĂÊ spokój szczÚĂcie szok uniesienie uraza wina wstrÚt wycofanie wyobcowanie zachwyt zainteresowanie zaskoczenie zawstydzenie zïoĂÊ zmieszanie Īal Po przejrzeniu powyĝszej listy wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1. Zapisz w swoim notatniku kaĝdÈ emocjÚ, jakiej zdarzyïo Ci siÚ doĂwiadczyÊ w ciÈgu caïego ĝycia. Rozdziaï 5: Jak zwiÚkszyÊ ĂwiadomoĂÊ wïasnych emocji 73 2. NastÚpnie obok kaĝdej emocji zapisz odpowiednio: znak +, jeĝeli jest to emocja pozytywna, znak – obok emocji negatywnej i 0 obok emocji neutralnej. 3. Oceñ intensywnoĂÊ kaĝdej z emocji, uĝywajÈc skali 1 – 10, gdzie 1 oznacza siïÚ minimalnÈ, 5 to Ărednie natÚĝenie, zaĂ 10 to emocja skrajnie silna. 4. Dodaj wartoĂci wszystkich doĂwiadczanych emocji i zapisz wynik w notatniku. 5. Dodaj wartoĂci wszystkich emocji pozytywnych i zapisz wynik. NastÚpnie zrób to samo z emocjami negatywnymi. 6. Porównaj wartoĂÊ emocji negatywnych i pozytywnych. Których emocji doĂwiadczasz wiÚcej? Jaka jest Ărednia intensywnoĂÊ emocji pozytywnych w porównaniu do negatywnych? Czy sÈdzisz, ĝe intensywnoĂÊ ma zwiÈzek z tym, jakiego rodzaju emocje dostrzegasz czÚĂciej? Moĝesz wykorzystaÊ powyĝszÈ listÚ, tak aby lepiej zrozumieÊ i nazwaÊ swoje emocje. Czasami nie przykïadamy bowiem zbyt duĝej wagi do tego, co czujemy. MajÈc jednak na podorÚdziu stosowny sïownik, moĝesz pod koniec dnia skorzystaÊ z niego, tak aby lepiej zrozumieÊ uczucia, których zdarzyïo Ci siÚ w tym dniu doĂwiadczaÊ. Ludzie o szerszym zakresie emocji majÈ bogatsze ĝycie i doĂwiadczajÈ Ăwiata w sposób gïÚbszy i peïniejszy. WïaĂciwe postrzeganie i nazywanie emocji oraz nawiÈzywanie empatycznej wiÚzi z innymi wymaga zdolnoĂci do opisywania róĝnych emocji oraz korzystania z nich. Przy dalszym rozbudowywaniu wïasnego sïownika spróbuj znaleěÊ synonimy dla emocji, których doĂwiadczasz najczÚĂciej. WiÚkszy zasób sïów uïatwi Ci dokïadne okreĂlanie tego, co naprawdÚ czujesz w danej chwili. ZagïÚbiajÈc siÚ w emocje Czasami samo przeczytanie nazwy emocji nie pozwala stwierdziÊ, co tak naprawdÚ czujesz. Ba, nawet ĂwiadomoĂÊ tego, ĝe coĂ jest nie tak, moĝe nie wystarczyÊ. Konieczne jest wówczas zrozumienie, dlaczego w danej sytuacji lub towarzystwie czujesz siÚ ěle. Naleĝy wiÚc obserwowaÊ swoje dziaïania, reakcje swojego organizmu oraz zachowanie innych ludzi. Interpretowanie zachowañ Prawdopodobnie znasz takie sytuacje, w których zachowanie jakiejĂ osoby jest niezgodne z tym, co ta osoba Ci mówi. KtoĂ moĝe Ci na przykïad oĂwiadczyÊ, ĝe jesteĂ osobÈ zabawnÈ, ale mówi to bez cienia wesoïoĂci czy sympatii, podobnie jak dziecko zarzekajÈce siÚ, ĝe nie wziÚïo ciastek z kredensu, chociaĝ jego rozbiegany wzrok, wiercenie siÚ na miejscu, niemoĝliwe do powstrzymania uĂmieszki i napiÚcie w gïosie mówiÈ coĂ zupeïnie innego. Zachowania nierzadko skutecznie zdradzajÈ faktyczne myĂli i uczucia. Dlatego teĝ musisz wyczuliÊ siÚ na to, jak zachowujÈ siÚ ludzie przebywajÈcy wokóï Ciebie, i dobrze interpretowaÊ te wskazówki. UmiejÚtnoĂÊ dostrzegania niewerbalnych sygnaïów wysyïanych przez osoby, z którymi siÚ spotykasz, moĝe Ci pomóc w zrozumieniu ich prawdziwych uczuÊ i emocji. 74 CzÚĂÊ II: Podstawy inteligencji emocjonalnej Poniĝsze Êwiczenie polega na obserwacji ludzi z daleka. 9 Postaw siÚ w roli obserwatora. Nie musisz siÚ angaĝowaÊ osobiĂcie w sytuacjÚ, wystarczy, ĝe przyjmiesz pozycjÚ bezstronnego Ăwiadka. Pozwól sobie na odrobinÚ kreatywnoĂci. Obserwuj ludzi w miejscach publicznych, takich jak hol w hotelu, popularny bar w centrum czy galeria handlowa (staraj siÚ jednak zachowywaÊ dyskretnie i nie gap siÚ na kogoĂ jak sroka w gnat). Moĝesz teĝ robiÊ to podczas oglÈdania filmów i seriali. Jednak emocje ĝywych ludzi sÈ duĝo bardziej realistyczne, a nie sztuczne jak w filmach. Najlepiej zacznij od rozpoznawania wïasnych emocji. Kiedy juĝ uznasz, ĝe analizowanie uczuÊ nie sprawia ci problemów, i nauczysz siÚ rozpoznawaÊ swoje emocje, moĝesz poprosiÊ partnera (partnerkÚ) o to samo, a nastÚpnie porównaÊ Wasze wnioski. 9 Zapisz swoje obserwacje. Przy kaĝdej zaobserwowanej sytuacji zapisz w swoim notatniku nastÚpujÈce informacje (patrz przykïad na rysunku 5.1): x Za kaĝdym razem, gdy widzisz wyraz jakiejĂ emocji, zorientuj siÚ, czy jest to emocja pozytywna, czy negatywna, i oceñ jej intensywnoĂÊ w skali 1 – 10 (1 – niska, 10 – wysoka). x Sprawdě, czy potrafisz okreĂliÊ przyczynÚ pojawienia siÚ tej emocji. x Wskaĝ sygnaïy, dziÚki którym udaïo Ci siÚ zidentyfikowaÊ danÈ emocjÚ (np. jÚzyk ciaïa, ton gïosu, wyraz twarzy itp.). x Nie zapomnij o zanotowaniu kontekstu, w jakim pojawiïa siÚ ta emocja. Emocja Typ NatÚĝenie Przyczyna Sygnaïy Rysunek 5.1. Obserwuj in- nych i notuj wyniki ob- serwacji kobieta zadowolona kobieta zatroskana P / N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 P / N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 Powiedziaï coĂ do niej i popatrzyï na niÈ. Mówiïa spokojnie i patrzyïa na jego filiĝankÚ. szeroki, promienny uĂmiech, podejĂcie do mÚĝczyzny zmarszczenie brwi, spuszczenie wzroku Chociaĝ niekiedy udaje nam siÚ stïumiÊ, zafaïszowaÊ czy ukryÊ nasze prawdziwe uczucia w stosunku do kogoĂ lub czegoĂ, to jednak za poĂrednictwem naszych zachowañ moĝemy czasem zdradziÊ nasze prawdziwe intencje. Zdarzyïo Ci siÚ zapewne zachowywaÊ niekiedy w jakiĂ dziwny sposób, chociaĝ sam nie rozumiaïeĂ powodu takiego zachowania. Czy na przykïad zdarzaïo Ci siÚ unikaÊ pewnych ludzi bez wyraěnego powodu? A moĝe kiedyĂ przesadnie zareagowaïeĂ czy zareagowaïaĂ na poczynionÈ przez kogoĂ uwagÚ, która byïa tylko niewinnym komentarzem? Aby uzyskaÊ wiÚkszy wglÈd w takie emocje, zastanów siÚ nad tymi swoimi zachowaniami, które wykonujesz nawykowo, choÊ wïaĂciwie nie wiesz, dlaczego to robisz w taki wïaĂnie sposób. Ocena zachowañ autodestruktywnych PomyĂl o zachowaniach, które sÈ dla Ciebie najszkodliwsze. Moĝe to byÊ palenie, przejadanie siÚ lub uĝywanie narkotyków. Wiele osób zaczyna paliÊ, aby zademonstrowaÊ swojÈ dorosïoĂÊ, wyrafinowanie czy ekscentrycznoĂÊ. PoczÈtkowo juĝ samo uczucie towarzyszÈce zaciÈganiu siÚ papierosem sprawia, ĝe chcesz paliÊ, chociaĝ sama czynnoĂÊ nie wydaje Ci siÚ naturalna czy choÊby przyjemna. Twoje niektóre emocje i uczucia Rozdziaï 5: Jak zwiÚkszyÊ ĂwiadomoĂÊ wïasnych emocji 75 mogÈ jednak spowodowaÊ, ĝe wpadniesz w naïóg palenia. PoczÈtkiem naïogu mogÈ byÊ na przykïad lÚki bÈdě niskie poczucie wïasnej wartoĂci. To wïaĂnie z ich powodu wiele nastolatków zaczyna siÚgaÊ po papierosy. A teraz wyobraě sobie, ĝe ludzie potrafiÈ okreĂliÊ te uczucia spustowe (czyli emocje bÚdÈce przyczynÈ danego zachowania). DziÚki zrozumieniu, ĝe takie uczucia istniejÈ, i uĂwiadomieniu sobie ich przyczyny ludzie mogÈ zmieniÊ swoje zachowanie (np. rzuciÊ naïóg). Niektórzy palacze twierdzÈ, ĝe nawet gdyby wiedzieli, jakie emocje leĝÈ u podstaw ich zachowania, i mogli podjÈÊ Ăwiadomy wybór, to najprawdopodobniej wybraliby palenie. Dlatego teĝ taka ĂwiadomoĂÊ moĝe pomóc wielu poczÈtkujÈcym palaczom, dajÈc im pewne informacje, które mogÈ, choÊ wcale nie muszÈ, doprowadziÊ ich do rzucenia palenia. Po pewnym czasie palenie staje siÚ naïogiem. W miÚdzyczasie emocje wzbudzajÈce takÈ reakcjÚ przejmujÈ nad palaczem coraz wiÚkszÈ kontrolÚ. Wiele osób uĝywajÈcych nikotyny mówi, ĝe sÈ chwile, w których bardzo chcÈ zapaliÊ. Ta chÚÊ jest emocjonalnÈ przyczynÈ takiego wïaĂnie zachowania. Dlatego teĝ na przykïad poczucie lÚku przed egzaminem czy rozmowÈ moĝe byÊ przyczynÈ siÚgania po papierosa. Z kolei próby rzucenia palenia mogÈ byÊ dla palacza dodatkowym boděcem stresujÈcym. Identyczny mechanizm moĝna teĝ dostrzec u osób przejadajÈcych siÚ lub uĝywajÈcych narkotyków, gdyĝ zachowania te na ogóï sÈ uwarunkowane emocjonalnie. Wprawdzie w poczÈtkowych stadiach takiego procesu potrafimy jeszcze kontrolowaÊ nasze nieprzyjemne uczucia, ale czÚsto wyglÈda to tak, ĝe kiedy czujemy smutek lub lÚk, idziemy coĂ zjeĂÊ i dziÚki temu czujemy siÚ lepiej (a jeĝeli zaĝywamy narkotyki, to nawet duĝo lepiej). Póěniej juĝ za kaĝdym razem, gdy tylko nachodzÈ nas wspomniane nieprzyjemne uczucia, zaczynamy powtarzaÊ tÚ sytuacjÚ, przez co jedzenie, narkotyki czy inny bodziec stajÈ siÚ naszym jedynym sposobem radzenia sobie z niemiïymi uczuciami. Niektórzy ludzie wykazujÈ mniej skrajne nawyki, które czasami ciÚĝko jest im wyjaĂniÊ racjonalnie. MogÈ oni na przykïad w restauracji czy kinie siadaÊ w konkretnych miejscach, wybieraÊ tylko specyficzne typy potraw, unikaÊ pewnych ludzi, przerywaÊ innym podczas rozmowy, patrzeÊ w ziemiÚ podczas rozmowy czy teĝ kïóciÊ siÚ z wybranymi osobami. Niektórzy ludzie nie mogÈ na przykïad powstrzymaÊ siÚ od natychmiastowej reakcji na widok mÚĝczyzny z dïugimi wïosami, czïowieka w mundurze czy osoby w stroju rytualnym jakiejĂ religii. Czy opisane wyĝej sytuacje wywoïujÈ u Ciebie jakieĂ uczucia? Czy masz nad nimi kontrolÚ i moĝesz je wykorzystaÊ do zapoczÈtkowania poĝÈdanych zachowañ? Osoby bardzo odmienne niekiedy wywoïujÈ w Tobie lÚk lub ostroĝnoĂÊ. Te uczucia mogÈ szybko przerodziÊ siÚ w emocjÚ lub jakieĂ dziwne zachowanie, np. unikanie danej osoby (lub grupy osób), doĂwiadczanie niemiïych emocji na jej widok lub wygïaszanie krytycznych komentarzy. Ci, którzy w takich sytuacjach wykazujÈ przesadnÈ ostroĝnoĂÊ, mogÈ siÚ wycofywaÊ i utrzymywaÊ nienaturalnie daleki dystans wobec odmiennych osób. W wielu sytuacjach Twoje zachowania mogÈ byÊ dobrym wskaěnikiem Twoich emocji, a niekiedy jeszcze gïÚbszych mechanizmów. Moĝesz je teĝ potraktowaÊ jako sygnaïy posiadanych uczuÊ. PatrzÈc na sytuacjÚ z innej perspektywy, moĝesz uzyskaÊ wskazówki, które pomogÈ Ci lepiej zrozumieÊ przyczyny oraz charakter Twoich dziaïañ. 76 CzÚĂÊ II: Podstawy inteligencji emocjonalnej Bycie panem samego siebie Kiedy zaczynaïem swojÈ karierÚ psychologa, pra- cowaïem z nastolatkami cierpiÈcymi na powaĝne zaburzenia natury emocjonalnej i behawioralnej. Wielu z tych mïodych ludzi miaïo teĝ kïopoty z pra- wem. CzÚsto reagowali oporem oraz buntem i zwykle starali siÚ pokazaÊ, ĝe to wïaĂnie oni „kontrolujÈ” siebie i caïÈ sytuacjÚ. Jednakĝe pomimo tych prób zaprezentowania wysokiej samokontroli wyraěnie byïo widaÊ, ĝe ludzie ci nie potrafiÈ kierowaÊ wïa- snym ĝyciem. WiÚkszoĂÊ z nich byïa wyrzucana ze szkóï, zaĂ czïonkowie spoïecznoĂci lokalnych, a nawet ich rówieĂnicy, odsuwali siÚ od nich. Nie muszÚ dodawaÊ, ĝe nierzadko byli wzywani do sÈdu, a takĝe kierowani do poradni zdrowia psychicznego, a czasem teĝ na leczenie psychiatryczne. Ci mïodzi ludzie wydawali siÚ naïogowo popadaÊ w tarapaty, chociaĝ przez caïy czas starali siÚ udo- wodniÊ, ĝe w peïni kontrolujÈ swoje ĝycie. CzÚsto zadawaïem im pytanie, czy wolÈ byÊ panami, czy niewolnikami, a oni (bez wyjÈtku) wybierali pierwszÈ odpowiedě. Wtedy pytaïem ich, dlaczego w takim razie decydujÈ siÚ na rolÚ niewolnika. SïyszÈc to pytanie, mïodzi ludzie czÚsto nie rozu- mieli, o co mi chodzi. Wtedy im wyjaĂniaïem, ĝe tracÈc kontrolÚ nad wïasnym ĝyciem, w rzeczywi- stoĂci stali siÚ niewolnikami wïasnych impulsów i emocji. A wïaĂnie brak kontroli emocjonalnej czÚsto bywa przyczynÈ, dla której mïodzi ludzie popadajÈ w kïopoty i zaczynajÈ naduĝywaÊ alko- holu bÈdě narkotyków. WiÚkszoĂÊ nastolatków nie lubi byÊ niewolnikami ani nawet sïuchaÊ poleceñ wydawanych przez innych. Dlatego teĝ przedstawienie ich zachowania w tym Ăwietle pozwala czÚsto na poprawienie sytuacji tych mïodych ludzi. Jakkolwiek na to patrzeÊ, gdyby byli panami samych siebie, wówczas mieliby przy- najmniej czÚĂciowÈ kontrolÚ nad swoimi emocjami. Wtedy mógïbym ich poprosiÊ, aby mi udowodnili (a przede wszystkim sobie), ĝe faktycznie majÈ nad sobÈ wïadzÚ, pokazujÈc obszary ĝycia, w któ- rych faktycznie sprawujÈ kontrolÚ nad emocjami. Takie postawienie sprawy umoĝliwiaïo mi osiÈ- gniÚcie podwójnego sukcesu. Gdyby bowiem moi pacjenci zaczÚli kontrolowaÊ zachowania (co ozna- czaïoby, ĝe siÚ myliïem w ich ocenie), wówczas ich stan zaczÈïby siÚ rzeczywiĂcie poprawiaÊ. Gdyby jednak kontynuowali szkodliwe zachowania (przyznajÈc mi tym samym racjÚ), wówczas przy- szliby do mnie po radÚ, jak staÊ siÚ panami wïa- snych emocji. Gdy próbujesz sprawiÊ, aby ludzie zmienili swoje nawyki, musisz zaczÈÊ od oceny ich gotowoĂci do takiej zmiany. Pierwszym stadium zmian jest bo- wiem tzw. faza prekontemplacyjna. Osoba, która powinna siÚ zmieniÊ, mówi wtedy: „Wszystko jest pod kontrolÈ. DziÚki za troskÚ, ale dobrze so- bie radzÚ”. Na tym etapie interwencje polegajÈce na wywoïywaniu strachu czy stymulowaniu do nauki bÈdě terapii nie dajÈ wiÚkszych szans na wywoïanie dïugofalowych efektów. Aby skutecznie zmotywowaÊ drugÈ osobÚ do dziaïa- nia, w fazie prekontemplacyjnej dobrze jest przed- stawiÊ problem w ta
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Inteligencja emocjonalna dla bystrzaków
Autor:
Sklep
Format
Cena
Septem.pl Septem.pl
ebook/pdf
39,00 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: