Każda jednostka należąca do sektora finansów publicznych musi przeprowadzić okresową inwentaryzację wszystkich składników majątkowych.
Zaniechanie przeprowadzenia lub rozliczenia inwentaryzacji albo przeprowadzenie lub rozliczenie inwentaryzacji w sposób niezgodny z przepisami ustawy o rachunkowości jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych.
W publikacji na licznych przykładach podano wskazówki prawidłowego przeprowadzenia inwentaryzacji (obowiązkowych i doraźnych) – od zaplanowania, przez prowadzenie, po rozliczenie i zakończenie. Wskazano rozwiązania praktycznych problemów przeprowadzania inwentaryzacji za pomocą technik informatycznych, ze szczególnym uwzględnieniem technik przeprowadzania spisów z natury przy wykorzystaniu sczytywania danych zawartych w kodach paskowych i etykietach kodowanych elektromagnetycznie.
Książka w założeniu ma służyć pomocą w takim zorganizowaniu przebiegu inwentaryzacji – prowadzonych metodami spisu z natury oraz potwierdzania i weryfikacji sald składników aktywów i pasywów – aby procesy te przebiegały szybko, sprawnie i efektywnie. Może służyć także jako baza do przeprowadzania szkoleń przedinwentaryzacyjnych dla członków komisji inwentaryzacyjnej, osób materialnie odpowiedzialnych oraz pracowników księgowości i innych komórek zaangażowanych w proces inwentaryzacji.
Ponadto można skorzystać z zamieszczonych wzorów dokumentów inwentaryzacyjnych – podano dokładne instrukcje i przykłady ich wypełniania.
Dopełnienie całości stanowią – poprzedzone komentarzem Autorki:
● nowe stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie inwentaryzacji drogą spisu z natury zapasów materiałów, towarów, wyrobów gotowych i półproduktów – w stanowisku przedstawiono dobre praktyki oraz wskazówki sprzyjające prawidłowej i sprawnej inwentaryzacji zapasów, obejmujące sprawy związane z przygotowaniem, przeprowadzaniem, rozliczaniem i dokumentowaniem spisów z natury;
● nowy Krajowy Standard Rachunkowości nr 11 – „Środki trwałe” – standard odnosi się do zasad ewidencji i inwentaryzacji środków trwałych na potrzeby prowadzenia rachunkowości jednostki. W przypadku jednostek, które postanowiły stosować KSR 11 w swojej polityce rachunkowości, postanowienia standardu mają zastosowanie po raz pierwszy do sporządzania sprawozdania finansowego za rok obrotowy zaczynający się od 1 stycznia 2017 r., natomiast w przypadku jednostek, które nie postanowiły o stosowaniu KSR, nowy standard powinien służyć pomocą przy ustalaniu (nowelizowaniu) ich polityk rachunkowości, w szczególności w zakresie przeprowadzania inwentaryzacji środków trwałych metodami spisu z natury i weryfikacji danych wykazanych w księgach rachunkowych z dokumentacją źródłową.
Izabela Motowilczuk – magister administracji, były wieloletni inspektor kontroli gospodarki finansowej w regionalnej izbie obrachunkowej, autor licznych publikacji z zakresu finansów i rachunkowości jednostek sektora publicznego, ze szczególnym uwzględnieniem samorządowych jednostek organizacyjnych.
Darmowy fragment publikacji:
sektor publIczny
Izabela Motowilczuk
Inwentaryzacja
w jednostkach sektora
finansów publicznych
Przeprowadzanie, rozliczanie i dokumentowanie
Wzory dokumentów inwentaryzacyjnych
Nowe stanowisko KSR w sprawie spisu z natury
Nowy KSR nr 11 – „Środki trwałe”
R E KO M E N D U J E
INWENTARYZACJA
w jednostkach sektora finansów publicznych
Dla Czytelników publikacji przygotowaliśmy dostęp do INFORLEX Prawo!
Baza wiedzy INFORLEX Prawo zawiera
aktywne wersje wzorów dokumentów
zamieszczonych w książce.
Kod dostępu uprawniający do korzystania
z INFORLEX Prawo zamieszczony jest
na poniższej zdrapce.
INWENTARYZACJA
Wzory dokumentów
Dostęp do produktu jest aktywny
do 31 grudnia 2018 r. i dodatkowo
uprawnia do korzystania z kompleksowej
bazy ujednoliconych aktów prawnych,
orzecznictwa i interpretacji podatkowych.
Jeśli nie otrzymałeś kodu, a kupiłeś książkę,
skontaktuj się z nami:
22 761 30 30, 801 626 666
bok@infor.pl
www.inforlex.pl/inwentaryzacja
Izabela Motowilczuk
Inwentaryzacja
w jednostkach sektora
finansów publicznych
Przeprowadzanie, rozliczanie i dokumentowanie
Wzory dokumentów inwentaryzacyjnych
Nowe stanowisko KSR w sprawie spisu z natury
Nowy KSR nr 11 – „Środki trwałe”
R E KO M E N D U J E
Dyrektor Centrum Wydawniczego
Grupa INFOR PL
Prezes Zarządu
Ryszard Pieńkowski
Marzena Nikiel
Zespół redakcyjny:
Małgorzata Majewska – redaktor merytoryczny
Joanna Pastuszka – sekretarz redakcji
Edyta Wojtecka, Anna Stefańska – redaktorzy graficzni
Małgorzata Ablewska (UKKLW), Jolanta Bugaj – korekta
Publikację polecają eksperci
Druk: MCP
© Copyright by INFOR PL S.A.
Warszawa 2017
INFOR PL S.A.
01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72
www.infor.pl
Biuro Opiekunów Klienta
01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72
tel. 22 761 30 30, e-mail: bok@infor.pl
Infolinia: 0 801 626 666
Księgarnia internetowa: www.sklep.infor.pl
jest zabronione i podlega odpowiedzialności karnej.
ISBN 978-83-65887-55-9
Profesjonalne księgarnie stacjonarne w kraju oraz księgarnie internetowe.
Publikacja jest chroniona przepisami prawa autorskiego. Wykonywanie kserokopii bądź
powielanie inną metodą oraz rozpowszechnianie bez zgody Wydawcy w całości lub części
Spis treści
Inwentaryzacja w jednostkach sektora finansów publicznych
– przeprowadzanie, rozliczanie i dokumentowanie
WSTĘP .................................................................................................................... 13
1. Inwentaryzacja – definicja i rola w rachunkowości jednostek
sektora finansów publicznych ........................................................................ 15
2. Rodzaje inwentaryzacji ................................................................................... 17
2.1. Inwentaryzacja pełna okresowa ..................................................................... 18
2.2. Inwentaryzacja ciągła .................................................................................... 18
2.3. Inwentaryzacja doraźna pełna ....................................................................... 21
2.4. Inwentaryzacja cząstkowa okresowa ............................................................. 25
2.5. Inwentaryzacja cząstkowa doraźna ................................................................ 27
3. Częstotliwość i terminy przeprowadzania inwentaryzacji ...................... 33
4. Metody przeprowadzania inwentaryzacji ................................................... 43
5. Uregulowania wewnętrzne z zakresu zasad przeprowadzania
i rozliczania inwentaryzacji ............................................................................ 51
5.1. Ogólne uregulowania opisujące procedury inwentaryzacyjne ...................... 52
5.2. Zarządzenia wewnętrzne wydawane w związku z przeprowadzaniem
konkretnych inwentaryzacji ........................................................................... 54
6. Spis z natury jako podstawowa metoda inwentaryzacji .......................... 59
6.1. Prawa i obowiązki uczestników spisu z natury .............................................. 62
3
INWENTARYZACJA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
6.1.1. Kierownik jednostki .......................................................................... 63
6.1.2. Główny księgowy i komórka księgowości ........................................ 63
6.1.3. Komisja inwentaryzacyjna ................................................................ 64
6.1.4. Zespoły spisowe ................................................................................ 70
6.1.5. Kontrolerzy spisowi .......................................................................... 78
6.1.6. Osoba materialnie odpowiedzialna ................................................... 78
6.2. Obszar objęty spisem z natury ..................................................................... 81
6.2.1. Przygotowanie pól spisowych do przeprowadzenia spisu
z natury środków trwałych ................................................................ 85
6.2.2. Przygotowanie pól spisowych do przeprowadzenia spisu
z natury środków pieniężnych ........................................................... 85
6.2.3. Przygotowanie pól spisowych do przeprowadzenia spisu
rzeczowych środków obrotowych ..................................................... 86
6.3. Oznakowanie składników majątkowych na polach spisowych .................... 87
6.4. Warunki i technika prowadzenia spisu w polu spisowym ........................... 89
6.5. Czynności spisowe krok po kroku ............................................................... 92
6.6. Spis z natury obcych składników majątkowych .......................................... 104
6.7. Udokumentowanie faktu przeprowadzenia spisu z natury
i jego wyników ............................................................................................. 107
6.7.1. Arkusz spisu z natury (arkusz spisowy) ............................................ 108
6.7.2. Protokół spisu z natury środków pieniężnych ................................... 124
6.7.3. Protokół spisu z natury papierów wartościowych
w formie materialnej ......................................................................... 131
6.7.4. Kontrola arkuszy spisowych (protokołów spisu z natury)
pod względem formalnym ................................................................ 132
6.7.5. Kontrola rzetelności spisu z natury ................................................... 135
6.7.6. Wycena wyników spisu ..................................................................... 137
6.7.7. Ustalenie różnic inwentaryzacyjnych ................................................ 143
6.7.8. Rozliczanie różnic inwentaryzacyjnych ............................................ 147
4
Spis treści
6.8. Ujęcie wyników spisu z natury w księgach rachunkowych ......................... 176
6.9. Postępowanie poinwentaryzacyjne przeprowadzane po zakończeniu
spisu z natury ............................................................................................... 184
7. Inwentaryzacja materiałów bibliotecznych ............................................... 187
8. Specyfika rozwiązań stosowanych przy przeprowadzaniu spisu
z natury drogą elektroniczną ....................................................................... 199
8.1. Spis z natury środków trwałych z zastosowaniem techniki
elektronicznej ............................................................................................... 203
8.2. Spis z natury zapasów magazynowych z zastosowaniem techniki
elektronicznej ............................................................................................... 209
8.3. Inwentaryzacja księgozbiorów z zastosowaniem techniki
elektronicznej .............................................................................................. 211
9. Potwierdzenie sald jako metoda inwentaryzacji ...................................... 213
9.1. Uzgadnianie sald z bankami ........................................................................ 215
9.2. Uzgadnianie sald z kontrahentami .............................................................. 216
9.2.1. Przygotowanie do uzgodnienia sald .................................................. 217
9.2.2. Przeprowadzanie uzgodnień ............................................................. 226
9.2.3. Dokumentowanie faktu przeprowadzenia inwentaryzacji
i wyników uzgodnień sald z kontrahentami ...................................... 243
9.3. Uzgadnianie stanu innych aktywów (papiery wartościowe w formie
zdematerializowanej, składniki mienia powierzone kontrahentom) ............ 249
10. Weryfikacja sald ............................................................................................ 253
10.1. Przygotowanie do weryfikacji sald ............................................................ 264
10.2. Przeprowadzanie weryfikacji na podstawie przykładów wybranych
aktywów i pasywów ................................................................................... 267
10.2.1. Weryfikacja składników ewidencjonowanych
na koncie 011 „Środki trwałe” ......................................................... 268
5
INWENTARYZACJA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
10.2.2. Weryfikacja składników ewidencjonowanych na kontach:
011 „Środki trwałe”, 013 „Pozostałe środki trwałe”,
014 „Zbiory biblioteczne”, 016 „Dobra kultury”
– przypadki szczególne .................................................................... 275
10.2.3. Weryfikacja składników ewidencjonowanych
na koncie 020 „Wartości niematerialne i prawne” ........................... 276
10.2.4. Weryfikacja składników ewidencjonowanych
na koncie 080 „Środki trwałe w budowie (inwestycje)” .................. 279
10.2.5. Weryfikacja składników ewidencjonowanych
na koncie 141 „Środki pieniężne w drodze” .................................... 284
10.2.6. Weryfikacja należności i zobowiązań ewidencjonowanych
na kontach zespołu 2 – „Rozrachunki i rozliczenia” ....................... 284
11. Postępowanie poinwentaryzacyjne po przeprowadzeniu
uzgodnień sald z kontrahentami i uzgodnieniu sald
z dokumentacją źródłową ............................................................................. 315
12. Szczególne zasady przeprowadzania inwentaryzacji
nieruchomości w samorządowych jednostkach organizacyjnych
nieposiadających osobowości prawnej ...................................................... 321
12.1. Problemy interpretacyjne związane ze stosowaniem § 6 ust. 6
rozporządzenia w sprawie szczególnych zasad rachunkowości
oraz planów kont ........................................................................................ 324
6
12.1.1. Definicja nieruchomości dla celów prowadzenia ewidencji
księgowej oraz zasady ich ewidencji i inwentaryzacji .................... 325
12.1.2. Cywilnoprawna definicja nieruchomości oraz zasady tworzenia
i ewidencjonowania nieruchomości wchodzących w skład zasobów
gminnych, powiatowych i wojewódzkich ....................................... 328
12.1.3. Miejsce uregulowań z § 6 ust. 6 rozporządzenia w sprawie
szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont
w systemie zasad regulujących przeprowadzanie
inwentaryzacji środków trwałych ................................................... 330
12.2. Porównanie danych zawartych w ewidencji księgowej i zasobach
nieruchomości – aspekty praktyczne ......................................................... 332
Spis treści
13. Odpowiedzialność za naruszenia dyscypliny finansów
publicznych w zakresie inwentaryzacji w praktyce ............................... 347
13.1. Zaniechania przeprowadzenia inwentaryzacji z wymaganą
częstotliwością bądź w wymaganym terminie ......................................... 348
13.2. Przeprowadzenie inwentaryzacji w sposób niezgodny
ze stanem rzeczywistym ........................................................................... 349
13.3. Przeprowadzenie inwentaryzacji danego rodzaju składnika
majątkowego inną metodą niż wskazana w przepisach ............................ 350
13.4. Zaniechanie rozliczenia inwentaryzacji bądź rozliczenie
inwentaryzacji niezgodnie z przepisami ................................................... 351
13.5. Niewykonanie innych obowiązków w zakresie inwentaryzacji
wynikających z przepisów ........................................................................ 351
14. Stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie
inwentaryzacji drogą spisu z natury .......................................................... 353
15. Krajowy Standard Rachunkowości nr 11 – „Środki trwałe” .............. 397
ANEKS – Ramowa instrukcja inwentaryzacyjna, wzory druków
inwentaryzacyjnych ............................................................................... 489
Ramowa instrukcja inwentaryzacyjna ....................................................... 490
Wzór 1.
Wzór 1a . Alternatywne ramowe postanowienia instrukcji inwentaryzacyjnej
odnoszące się do przeprowadzania spisu z natury techniką
komputerową ............................................................................................. 505
Wzór 2. Plan inwentaryzacji ................................................................................... 515
Wzór 3. Zarządzenie w sprawie przeprowadzenia inwentaryzacji okresowej
środków trwałych wraz z harmonogramem inwentaryzacji ...................... 516
Wzór 4. Zarządzenie kierownika jednostki w sprawie przeprowadzenia spisu
z natury i powołania komisji inwentaryzacyjnej oraz wyznaczenia
zespołów spisowych i przydzielenia im pól spisowych
– wersja I: wyznaczenie składu zespołów spisowych i przydzielenie
im pól spisowych należy do kompetencji kierownika jednostki ............... 518
Wzór 5. Zarządzenie kierownika jednostki w sprawie przeprowadzenia spisu
z natury i powołania komisji inwentaryzacyjnej oraz wyznaczenia
zespołów spisowych i przydzielenia im pól spisowych
7
INWENTARYZACJA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
– wersja II: wyznaczenie składu zespołów spisowych i przydzielenie
im pól spisowych należy do kompetencji przewodniczącego komisji
inwentaryzacyjnej ..................................................................................... 520
Wzór 6. Harmonogram spisu z natury .................................................................... 522
Wzór 7. Oświadczenie osoby materialnie odpowiedzialnej – składane
przed rozpoczęciem spisu z natury ........................................................... 524
Wzór 8.
Oświadczenie osoby materialnie odpowiedzialnej – składane
po zakończeniu spisu z natury ................................................................... 525
Wzór 9. Sprawozdanie zespołu spisowego z przebiegu spisu z natury ................... 526
Wzór 10. Upoważnienie do pobierania arkuszy spisowych ...................................... 528
Wzór 11. Rozliczenie arkuszy spisu z natury ........................................................... 529
Wzór 12. Arkusz spisu z natury ................................................................................ 530
Wzór 13. Protokół kontroli prawidłowości spisu z natury
– z kontroli przeprowadzanej na bieżąco w czasie spisu
w polu spisowym ....................................................................................... 532
Wzór 14. Protokół kontroli prawidłowości spisu z natury
– z kontroli przeprowadzanej po zakończeniu spisu ................................. 533
Wzór 15. Zestawienie zbiorcze arkuszy spisu z natury ze specyfikacją
różnic inwentaryzacyjnych ........................................................................ 534
Wzór 16. Protokół rozliczenia różnic inwentaryzacyjnych ujawnionych
w wyniku spisu z natury środków trwałych .............................................. 535
Wzór 17. Zestawienie kompensat niedoborów i nadwyżek ...................................... 537
Wzór 18. Protokół rozliczenia różnic inwentaryzacyjnych ujawnionych
w wyniku spisu z natury zapasów materiałowych .................................... 538
Wzór 19. Potwierdzenie salda należności ................................................................. 540
Wzór 20. Potwierdzenie liczby i wartości papierów wartościowych
w formie zdematerializowanej .................................................................. 542
Wzór 21. Protokół cząstkowy inwentaryzacji przeprowadzonej metodą
uzgodnień sald – dla jednego konta syntetycznego .................................. 544
Wzór 22. Protokół inwentaryzacji przeprowadzonej metodą uzgodnień sald
– papiery wartościowe w formie zdematerializowanej .............................. 545
8
Spis treści
Wzór 23.
Protokoły cząstkowe inwentaryzacji przeprowadzonej metodą
weryfikacji sald – dla konta: 240 „Pozostałe rozrachunki”
– pozostałe rozrachunki z tytułu sum depozytowych, 011 „Środki
trwałe” – grunty oraz 020 „Wartości niematerialne i prawne”
– licencje na użytkowanie programów komputerowych ......................... 546
Wzór 24.
Protokół zbiorczy inwentaryzacji przeprowadzonej w drodze
weryfikacji sald – dla kont bilansowych prowadzonych w jednostce
budżetowej .............................................................................................. 549
Wzór 25.
Protokół inwentaryzacji kasy – dla inwentaryzacji okresowych
i doraźnych .............................................................................................. 551
Wzór 26a. Protokół inwentaryzacji zdawczo-odbiorczej kasy przeprowadzonej
pod nieobecność osoby zdającej ............................................................. 554
Wzór 26b. Protokół inwentaryzacji zdawczo-odbiorczej przy przekazywaniu
kasy pomiędzy osobami materialnie odpowiedzialnymi ........................ 556
Wzór 27. Zarządzenie w sprawie przeprowadzenia skontrum i nadania
regulaminu komisji skontrowej ............................................................... 558
Wzór 28. Protokół skontrum ................................................................................... 561
Wzór 29. Protokół weryfikacji różnic inwentaryzacyjnych – zbiorczy
dla inwentaryzacji okresowej rzeczowych składników aktywów
trwałych i obrotowych ............................................................................. 563
Wzór 30. Protokół poinwentaryzacyjny dla inwentaryzacji przeprowadzonej
metodą spisu z natury ............................................................................. 567
Wzór 31. Protokół potwierdzenia stanu środków na rachunkach bankowych
jednostki .................................................................................................. 568
Wzór 32. Zarządzenie kierownika jednostki w sprawie przeprowadzenia
inwentaryzacji rocznej środków pieniężnych na rachunkach bankowych
oraz należności od kontrahentów wraz z harmonogramem .................... 569
Wzór 33. Protokół końcowy inwentaryzacji przeprowadzonej metodą
uzgodnienia sald z kontrahentami i jej rozliczenie ................................. 572
Wzór 34. Protokół poinwentaryzacyjny dla inwentaryzacji przeprowadzanej
metodami uzgodnienia z kontrahentami i bankami oraz weryfikacji
zapisów dokonanych w księgach rachunkowych z dokumentacją
źródłową .................................................................................................. 574
Wzór 35. Zarządzenie kierownika jednostki w sprawie przeprowadzania
inwentaryzacji metodą weryfikacji sald wraz z harmonogramem
prac inwentaryzacyjnych ......................................................................... 576
9
INWENTARYZACJA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
Objaśnienia skrótów użytych w książce
NIK
RIO
Najwyższa Izba Kontroli
Regionalna Izba Obrachunkowa
Główna Komisja Orzekająca w Sprawach o Naruszenie Dy-
scypliny Finansów Publicznych
Narodowy Bank Polski
Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych
(j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1870 z późn.zm.)
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U.
z 2016 r. poz. 1047 z późn.zm.)
Ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naru-
szenie dyscypliny finansów publicznych (j.t. Dz.U. z 2017 r.
poz. 1311 z późn.zm.)
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U.
z 2016 r. poz. 446 z późn.zm.)
Ustawa z 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (j.t. Dz.U. z 2012 r.
poz. 642 z późn.zm.)
Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
(j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1221 z późn.zm.)
Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U.
z 2016 r. poz. 1666 z późn.zm.)
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (j.t. Dz.U.
z 2017 r. poz. 459 z późn.zm.)
Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywil-
nego (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 z późn.zm.)
Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
(j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 2147 z późn.zm.)
Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób
prawnych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1888 z późn.zm.)
Ustawa z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych
(j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1579 z późn.zm.)
Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń
socjalnych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 800 z późn.zm.)
GKO
NBP
ZFŚS
uofp
uor
ustawa o naruszeniu
dyscypliny finansów
publicznych
ustawa o samorządzie
gminnym
ustawa o bibliotekach
ustawa o VAT
k.p.
k.c.
k.p.c.
uogn
updop
upzp
ustawa o ZFŚS
10
Objaśnienia skrótów użytych w książce
rozporządzenie
w sprawie
gospodarowania
składnikami majątku
Rozporządzenie Rady Ministrów z 4 kwietnia 2017 r.
w sprawie szczegółowego sposobu gospodarowania niektó-
rymi składnikami majątku Skarbu Państwa (Dz.U. z 2017 r.
poz. 729) – rozporządzenie obowiązuje od 7 kwietnia 2017 r.
i zastąpiło nieobowiązujące od 1 stycznia 2017 r. rozporzą-
dzenie Rady Ministrów z 21 maja 2010 r. w sprawie sposobu
i trybu gospodarowania składnikami rzeczowymi majątku ru-
chomego, w który wyposażone są jednostki budżetowe
ustawa o statystyce
publicznej
Ustawa z 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (j.t. Dz.U.
z 2016 r. poz. 1068 z późn.zm.)
ustawa o własności lokali
rozporządzenie
o wspólnej
odpowiedzialności
materialnej pracowników
rozporządzenie
w sprawie szczególnych
zasad rachunkowości
oraz planów kont
rozporządzenie
w sprawie ewidencji
materiałów
bibliotecznych
rozporządzenie
o ewidencji gruntów
i budynków
rozporządzenie
w sprawie KŚT
Ustawa z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (j.t. Dz.U.
z 2015 r. poz. 1892 z późn.zm.)
Rozporządzenie Rady Ministrów z 4 października 1974 r.
w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracow-
ników za powierzone mienie (j.t. Dz.U. z 1996 r. Nr 143,
poz. 663)
Rozporządzenie Ministra Finansów z 5 lipca 2010 r. w spra-
wie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla
bud żetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorial-
nego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów
budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz pań-
stwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza
granicami Rzeczypospolitej Polskiej (j.t. Dz.U. z 2017 r.
poz. 760)
Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
z 29 października 2008 r. w sprawie sposobu ewidencji mate-
riałów bibliotecznych (Dz.U. Nr 205, poz. 1283)
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budowni-
ctwa z 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budyn-
ków (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1034)
Rozporządzenie Rady Ministrów z 3 października 2016 r.
w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) (Dz.U.
z 2016 r. poz. 1864)
11
12
Wstęp
Inwentaryzację zalicza się do jednej z podstawowych dziedzin rachunkowości.
Jej rolą jest zweryfikowanie prawdziwości danych zawartych w księgach rachun-
kowych dotyczących wielkości poszczególnych aktywów i pasywów jednostki.
Powszechnie obowiązujące przepisy prawa w sposób szczątkowy regu-
lują kwestie związane z przeprowadzaniem inwentaryzacji, jedynie ustalone
są terminy, częstotliwość i metody przeprowadzania okresowych inwentaryzacji
obowiązkowych oraz terminy rozliczania ich wyników dla podmiotów zobowią-
zanych do stosowania ustawy o rachunkowości. Szczegółowe zasady przeprowa-
dzania, dokumentowania i rozliczania wyników inwentaryzacji poszczególny-
mi metodami – adekwatnymi do rodzajów aktywów i pasywów występujących
w jednostkach – zamieszczane w dokumentacji opisującej przyjęte w jednostce
zasady (politykę) rachunkowości to w głównej mierze rozwiązania wypracowane
podczas wieloletniej praktyki z dziedziny rachunkowości, przystosowane do po-
trzeb jednostek organizacyjnych. Stąd też spotyka się wiele różnych rozwiązań,
które mogą być stosowane, ale przy tym powstaje wiele wątpliwości co do czy-
sto praktycznych aspektów organizacji i przebiegu inwentaryzacji, zwłaszcza
w kontekście zastosowania technologii komputerowych, nie tylko do prowadzenia
ksiąg rachunkowych jednostek, ale także do przeprowadzania i dokumentowania
spisów z natury czy uzgadniania sald z kontrahentami. Wątpliwości poruszane
w dyskusjach toczących się na forach tematycznych dla pracowników księgowości
oraz pojawiające się w trakcie kontroli przeprowadzanych w jednostkach sektora
publicznego znalazły swoje odzwierciedlenie w niniejszej publikacji. Omówiono
praktyczne problemy powstające w związku z przeprowadzaniem i rozlicza-
niem inwentaryzacji obowiązkowych i doraźnych, występujące w specyficz-
nych warunkach funkcjonowania jednostek sektora finansów publicznych.
Książka skupia się przede wszystkim na tych zagadnieniach dotyczących
inwentaryzacji, które sprawiają w praktyce najwięcej trudności. W założeniu
ma służyć pomocą w takim zorganizowaniu przebiegu inwentaryzacji – pro-
wadzonych metodami spisu z natury oraz potwierdzania i weryfikacji sald
składników aktywów i pasywów – aby procesy te przebiegały szybko, spraw-
nie i efektywnie. Podane praktyczne wskazówki z pewnością ułatwią przejście
przez wszystkie etapy inwentaryzacji przeprowadzanych każdą z metod wska-
zanych w ustawie o rachunkowości – krok po kroku. Przy okazji można poznać:
– rozwiązania stosowane w jednostkach organizacyjnych różnej wielkości,
– przykłady różnorakich nieprawidłowości wraz ze wskazówkami, jak ich uniknąć.
Ponadto można skorzystać z zamieszczonych wzorów dokumentów inwen-
taryzacyjnych, gdzie podano dokładne instrukcje i przykłady ich wypełniania.
13
INWENTARYZACJA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
W książce osobne miejsce poświęcono omówieniu rozwiązań praktycznych
i problemów, jakie niesie ze sobą coraz szersze wykorzystanie w przeprowa-
dzaniu inwentaryzacji technik informatycznych, ze szczególnym uwzględnie-
niem technik przeprowadzania spisów z natury przy wykorzystaniu sczytywania
danych zawartych w kodach paskowych i etykietach kodowanych elektromagne-
tycznie (technologia RFID). Przedstawiono zastosowanie tych technologii w in-
wentaryzacji środków trwałych, zapasów magazynowych i zbiorów bibliotecznych.
Dopełnienie całości stanowi treść nowego KSR, odnoszącego się do prze-
prowadzania spisu z natury. Z dniem 28 lipca 2016 r. weszła w życie uchwała
nr 5/2016 Komitetu Standardów Rachunkowości z 26 kwietnia 2016 r. w sprawie
przyjęcia stanowiska Komitetu w sprawie inwentaryzacji drogą spisu z natury
zapasów materiałów, towarów, wyrobów gotowych i półfabrykatów. Stanowisko
KSR ma służyć wyjaśnieniu problemów powstających przy przeprowadzaniu
inwentaryzacji w drodze spisu z natury zapasów materiałów, towarów, wyro-
bów gotowych i półproduktów. W stanowisku przedstawiono dobre praktyki
oraz wskazówki sprzyjające prawidłowej i sprawnej inwentaryzacji zapasów,
obejmujące sprawy związane z przygotowaniem, przeprowadzaniem, rozlicza-
niem i dokumentowaniem spisów z natury, i to zarówno zapasów własnych jed-
nostek, jak i zapasów obcych oddanych im na przechowanie.
Jednostki sektora finansów publicznych mogą korzystać z rozwiązań zawar-
tych w stanowisku KSR przy opracowaniu części zasad (polityki) rachunko-
wości odnoszącej się do zasad przeprowadzania inwentaryzacji w drodze spisu
z natury zapasów materiałów, towarów, wyrobów gotowych i półfabrykatów.
Ponadto 29 maja 2017 r. został ogłoszony Komunikat Ministra Rozwoju
i Finansów z 25 maja 2017 r. w sprawie ogłoszenia uchwały Komitetu Stan-
dardów Rachunkowości w sprawie przyjęcia Krajowego Standardu Rachun-
kowości nr 11 „Środki trwałe”.
Standard odnosi się do zasad ewidencji i inwentaryzacji środków trwałych
na potrzeby prowadzenia rachunkowości jednostki (nie dotyczy aspektów zwią-
zanych ze stosowaniem prawa podatkowego, w szczególności w zakresie podat-
ku dochodowego od osób prawnych i fizycznych). Bardzo szczegółowo standard
określa zasady wyodrębniania obiektów inwentarzowych środków trwałych (po-
jedynczych i zbiorczych) oraz ich znakowania numerami inwentarzowymi.
W jednostkach, które postanowiły stosować KSR w swojej polityce rachun-
kowości, postanowienia standardu mają zastosowanie po raz pierwszy do sporzą-
dzania sprawozdania finansowego za rok obrotowy zaczynający się od 1 stycznia
2017 r. Natomiast w przypadku jednostek, które nie postanowiły o stosowaniu
KSR, nowy standard może służyć pomocą przy ustalaniu (nowelizowaniu)
ich polityk rachunkowości w zakresie ewidencjonowania środków trwałych
i przeprowadzania ich inwentaryzacji.
14
1
Inwentaryzacja – definicja
i rola w rachunkowości
jednostek sektora finansów
publicznych
15
INWENTARYZACJA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
Inwentaryzacja – obok prowadzenia ksiąg rachunkowych, wyceny aktywów i pasywów oraz spo-
rządzania sprawozdawczości finansowej – jest jedną z podstawowych dziedzin rachunkowości
(art. 4 ust. 3 pkt 3 uor). Obowiązek jej okresowego przeprowadzania mają wszystkie jednost-
ki zobowiązane do stosowania uor, w tym wszystkie jednostki należące do sektora finansów
publicznych.
Podczas inwentaryzacji wykonuje się wiele czynności prowadzących do ustalenia rze-
czywistego stanu składników majątkowych znajdujących się w posiadaniu danej jednost-
ki organizacyjnej, a następnie do zweryfikowania prawdziwości danych zawartych w księ-
gach rachunkowych, dotyczących wielkości poszczególnych aktywów i pasywów jednostki.
Inwentaryzacja obejmuje kolejno następujące po sobie etapy.
Pięć etapów przeprowadzania inwentaryzacji
1. Ustalenie rzeczywistego stanu wszystkich składników majątkowych jednostki według stanu na
określony dzień.
2. Porównanie tego stanu z wielkościami odnotowanymi w ewidencji księgowej.
3. Ustalenie i wyjaśnienie różnic (nadwyżek i niedoborów).
4. Rozliczenie osób materialnie odpowiedzialnych za stwierdzone niedobory i szkody.
5. Doprowadzenie danych zawartych w ewidencji księgowej do zgodności ze stanem rzeczywistym.
Ustalenie rzeczywistego stanu aktywów i pasywów jednostki w ujęciu uor pozwala nie
tylko na aktualizację danych zawartych w ewidencji księgowej, ale ma także wpływ na wycenę
majątku i wynik finansowy jednostki oraz na rzetelność sporządzanych sprawozdań finanso-
wych i innych (w tym sprawozdań budżetowych oraz deklaracji podatkowych). Poza tym w jed-
nostkach sektora finansów publicznych inwentaryzacja jest jednym z elementów kontroli za-
rządczej, która stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań
jednostek w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy, w tym w szczegól-
ności w sposób chroniący zasoby publiczne i zapewniający wiarygodność sprawozdań (art. 68
ust. 1 oraz ust. 2 pkt 3 i 4 uofp).
W systemie kontroli zarządczej właściwie przeprowadzona inwentaryzacja może pomóc
w zapobieganiu występowania i wykrywaniu już powstałych nadużyć związanych z dysponowa-
niem mieniem publicznym, a także może wskazywać obszary, w których konieczne jest przepro-
wadzenie racjonalizacji gospodarki majątkiem publicznym.
W tym zakresie inwentaryzacja pozwala np. na:
– rozliczenie osób materialnie odpowiedzialnych z powierzonego im mienia jednostki (w razie
zmian na danym stanowisku, ale też na bieżąco w trakcie normalnej działalności jednostki,
kiedy zachodzi konieczność skontrolowania, czy w danym zakresie nie występują nieprawid-
łowości lub nadużycia),
– dokonanie oceny przydatności gospodarczej poszczególnych składników mienia i podjęcie
decyzji co do zmian sposobu ich zagospodarowania (w tym wielkości i przydatności zapasów
materiałowych gromadzonych w jednostce oraz wielkości ewentualnych strat wynikających
ze zmian ilościowych i jakościowych powstających w wyniku ich składowania),
– ujawnienie przypadków niegospodarności i marnotrawstwa oraz ustalenie ich przyczyn,
– ocenę sposobu zabezpieczenia majątku jednostki przed zniszczeniem lub zagarnięciem.
16
2
Rodzaje inwentaryzacji
INWENTARYZACJA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
Ze względu na częstotliwość przeprowadzania i zakres składników majątkowych objętych wery-
fikacją w jednostkach sektora finansów publicznych wyróżnia się inwentaryzacje:
– okresowe,
– ciągłe i doraźne,
– pełne i cząstkowe (wyrywkowe).
Rodzaje te zostały wyodrębnione i zdefiniowane na podstawie zasad wypracowanych w ra-
mach praktyki w dziedzinie rachunkowości. Przy inwentaryzacji okresowej przeprowadza się
kontrolę rzeczywistego stanu poszczególnych rodzajów składników majątku jednostki w pew-
nych stałych odstępach czasu. W odróżnieniu od inwentaryzacji okresowej, przy przeprowa-
dzaniu inwentaryzacji ciągłej dokonuje się weryfikacji stanu majątku jednostki w sposób
sukcesywny, tak aby w wyznaczonym okresie został on ustalony dla wszystkich składników
podlegających inwentaryzacji. Inwentaryzację doraźną przeprowadza się w miarę potrzeb
danej jednostki. Inwentaryzacja pełna polega na ustaleniu rzeczywistego stanu wszystkich
aktywów i pasywów objętych inwentaryzacją w dniu, na który przypada termin jej przeprowa-
dzenia, natomiast inwentaryzacja cząstkowa dotyczy tylko wybranych składników majątko-
wych, np.:
– tylko składników majątkowych powierzonych wskazanej osobie materialnie odpowiedzialnej,
– tylko składników majątkowych znajdujących się we wskazanych pomieszczeniach (np. tylko
w magazynie podręcznym jednostki bądź tylko w pomieszczeniach wskazanej komórki or-
ganizacyjnej),
– tylko wskazanych rodzajowo grup aktywów lub pasywów (np. wyłącznie sprzęt biurowy i kom-
putery znajdujące się w pomieszczeniach jednostki lub wyłącznie zobowiązań jednostki).
2.1. Inwentaryzacja pełna okresowa
Inwentaryzację przeprowadzaną na podstawie art. 26 uor zalicza się do inwentaryzacji pełnej
okresowej, ponieważ, zgodnie z tym przepisem, jednostki prowadzące rachunkowość na pod-
stawie uor mają obowiązek inwentaryzowania wszystkich swoich aktywów i pasywów rok-
rocznie na ostatni dzień roku obrotowego. Termin ten i częstotliwość uważa się za dotrzymane
również wtedy, gdy inwentaryzacja wybranych składników majątkowych została przeprowadzo-
na rzadziej, np.:
– zapasów materiałów, towarów, produktów gotowych i półproduktów znajdujących się w strze-
żonych składowiskach i objętych ewidencją ilościowo-wartościową – raz w ciągu 2 lat (art. 26
ust. 3 pkt 2 uor),
– środków trwałych znajdujących się na terenie strzeżonym oraz maszyn i urządzeń wchodzą-
cych w skład środków trwałych w budowie – raz w ciągu 4 lat (art. 26 ust. 3 pkt 3 uor).
Pozostałe typy inwentaryzacji mają swoje źródło w uregulowaniach wewnętrznych jedno-
stek, ustalanych na podstawie zasad wypracowanych w ramach praktyki w dziedzinie rachun-
kowości.
2.2. Inwentaryzacja ciągła
Inwentaryzacja ciągła polega na tym, że rzeczywisty stan poszczególnych składników majątko-
wych ustala się sukcesywnie w ciągu pewnego okresu, przy czym na bieżąco ustala się i rozlicza
stwierdzone różnice inwentaryzacyjne.
18
Rodzaje inwentaryzacji
PRzykład
Duża jednostka organizacyjna mająca środki trwałe użytkowane w kilku oddalonych od siebie znacz-
nie budynkach (uznanych za teren strzeżony) może przeprowadzać:
–
–
spis z natury wszystkich tych składników raz w ciągu 4 lat,
sukcesywnie spisy częściowe w każdym roku tego 4-letniego okresu, np. dzieląc środki trwałe
według budynków, w których są użytkowane, w taki sposób, aby wszystkie środki trwałe zostały
objęte spisem raz w ciągu tych 4 lat.
W uor nie są określone zasady i warunki przeprowadzania i dokumentowania inwentaryzacji
ciągłej – zostały one wypracowane w ciągu wieloletniej praktyki w prowadzeniu rachunkowości
i mogą być stosowane w jednostkach organizacyjnych, jeśli odpowiednie postanowienia zostaną
zawarte w przepisach regulujących ich politykę rachunkowości.
PRzykład
W urzędzie miejskim, ze względu na trudności z terminowym przeprowadzaniem obowiązkowej pełnej
okresowej inwentaryzacji środków trwałych i zapasów materiałów z uor (jednostka ma dużo środków
trwałych w kilku budynkach położonych na terenie całego miasta oraz 3 duże magazyny materiałowe),
rozważa się wprowadzenie rozwiązania polegającego na inwentaryzacji ciągłej tych składników ma-
jątkowych. Czy jednostki sektora finansów publicznych mogą stosować taką metodę inwentaryzacji?
Tak, nie ma żadnych przeszkód do tego, aby jednostki sektora finansów publicznych stosowały metodę
inwentaryzacji ciągłej w odniesieniu do środków trwałych i zapasów materiałowych przechowywanych
w magazynach, pod warunkiem że takie rozwiązanie zostanie przewidziane w ich uregulowaniach
wewnętrznych. O polityce rachunkowości stosowanej w danej jednostce decyduje jej kierownik, zawie-
rając odpowiednie postanowienia w dokumentacji opisującej tę politykę (art. 4 ust. 1, ust. 3 pkt 1 i ust. 5
oraz art. 10 ust. 1 i 2 uor). Rozwiązanie to musi być stosowane z zachowaniem pewnych szczegól-
nych warunków odnoszących się zarówno do metod przeprowadzania inwentaryzacji, jak i prowadzenia
ewidencji księgowej aktywów jednostki. Nieprzestrzeganie ich może spowodować naruszenie zasad
przeprowadzania inwentaryzacji określonych w uor i skutkować pociągnięciem kierownika jednost-
ki do odpowiedzialności z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych z art. 18 pkt 1 ustawy
o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych. Poza tym przed przyjęciem takiego rozwiązania należy
rozważyć jego faktyczną przydatność dla danej jednostki, ponieważ wiąże się ono z koniecznością przy-
jęcia rozwiązań, które są pracochłonne i wymagające zwiększenia zatrudnienia w jednostce. Może to
kolidować z zasadami gospodarowania środkami publicznymi, które powinny być wydatkowane w spo-
sób efektywny i oszczędny (art. 44 ust. 3 uofp). Po przeanalizowaniu przyczyn wystąpienia w jednostce
kłopotów z terminowym przeprowadzaniem pełnych okresowych obowiązkowych inwentaryzacji akty-
wów i pasywów może się okazać, że powodem nie jest rozproszenie i duża liczba środków trwałych, ale
np. brak odpowiedniej wiedzy i umiejętności czy dyscypliny pracy w jednostce. W rezultacie wprowa-
dzenie inwentaryzacji ciągłej nie tylko podwyższy koszty funkcjonowania jednostki, ale nie zapewni
również terminowego wykonywania obowiązków z zakresu inwentaryzacji.
Aby inwentaryzacja ciągła mogła być stosowana jako wypełnienie obowiązku zinwen-
taryzowania określonych aktywów jednostki z art. 26 i 27 uor, muszą być spełnione pewne
warunki.
Warunek 1
W sposób ciągły można inwentaryzować tylko te składniki majątkowe, dla których uor przewidu-
je, że mogą być zinwentaryzowane raz w ciągu określonego okresu, w ustalonym przez kierow-
nika jednostki terminie, czyli m.in.:
– środki trwałe znajdujące się na terenie strzeżonym oraz maszyny i urządzenia wchodzące
w skład środków trwałych w budowie – raz w ciągu 4 lat (art. 26 ust. 3 pkt 3 uor),
19
INWENTARYZACJA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
– zapasy materiałów, towarów, produktów gotowych i półproduktów znajdujące się w strze-
żonych składowiskach i objęte ewidencją ilościowo-wartościową – raz w ciągu 2 lat (art. 26
ust. 3 pkt 2 uor),
– zapasy towarów i materiałów (opakowań) objęte ewidencją wartościową w punktach obrotu
detalicznego jednostki oraz zapasy drewna w jednostkach prowadzących gospodarkę leśną
– raz w roku (art. 26 ust. 3 pkt 4 i 5 uor).
Metody inwentaryzacji ciągłej nie można natomiast stosować w przypadku tych składników
majątkowych, dla których uor przewiduje inwentaryzowanie ich:
– na ostatni dzień roku obrotowego (np. środki pieniężne na rachunkach bankowych i w kasie
jednostki, papiery wartościowe w formie materialnej i zdematerializowanej),
– rokrocznie w okresie od początku czwartego kwartału roku obrotowego do 15 stycznia roku
po nim następującego (np. należności jednostki).
Stanowiłoby to naruszenie przepisów uor dotyczących częstotliwości i terminów przeprowa-
dzania obowiązkowych inwentaryzacji rocznych i narażało kierownika jednostki na odpowie-
dzialność z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych z art. 18 pkt 1 ustawy o narusze-
niu dyscypliny finansów publicznych.
Warunek 2
Należy wyznaczyć stały zespół pracowników zatrudnionych w wydzielonej komórce organi-
zacyjnej jednostki, zajmujący się wyłącznie przeprowadzaniem i rozliczaniem inwentaryzacji
aktywów i pasywów jednostki (np. utworzyć stały referat czy wydział ds. inwentaryzacji). Ze
względu na ciągły sposób przeprowadzania inwentaryzacji wybranych aktywów nie jest możliwe,
aby obowiązki w tym zakresie wykonywali pracownicy różnych komórek organizacyjnych jed-
nostki, doraźnie wyznaczani do składu komisji inwentaryzacyjnej i/lub zespołów spisowych. Do
obowiązków pracowników zatrudnionych w takiej komórce należy zazwyczaj przeprowadzanie
inwentaryzacji obowiązkowych okresowych z uor (w tym ciągłej) zgodnie z harmonogramem
na dany rok, a także przeprowadzanie inwentaryzacji doraźnych, zarządzanych przez kierownika
jednostki, np. w związku z koniecznością rozliczenia osób materialnie odpowiedzialnych czy
kontrolą przestrzegania przez pracowników jednostki ustalonych zasad zabezpieczenia mienia.
Warunek 3
Należy wprowadzić w jednostce stały podział miejsc użytkowania i przechowywania składników
majątkowych jednostki na rejony (pola spisowe) i założyć ewidencję analityczną poszczególnych
kategorii składników majątkowych (środków trwałych, pozostałych środków trwałych, materia-
łów itp.) oraz dokonywać inwentaryzacji według tego podziału – co zapewnia:
– opracowanie harmonogramów inwentaryzacji poszczególnych rodzajów składników majątko-
wych w taki sposób, aby aktywa znajdujące się na danych polach spisowych były inwentary-
zowane z zachowaniem częstotliwości określonej w uor,
– możliwość prawidłowego rozliczania wyników inwentaryzacji,
– właściwą kontrolę przestrzegania częstotliwości i terminowości przeprowadzania inwentary-
zacji dla danego rodzaju składników majątkowych.
PRzykład
Jeśli jednostka budżetowa zdecydowała o przeprowadzaniu inwentaryzacji ciągłej środków trwałych
według podziału na miejsca użytkowania (4 budynki zajęte na jej siedzibę), w ten sposób, że w każdym
roku w 4-letnim okresie wynikającym z uor inwentaryzowane będą środki trwałe w jednym budynku,
co w konsekwencji spowoduje, że w ciągu 4 lat zinwentaryzowane zostanie 100 środków trwałych
jednostki, to wówczas ewidencja analityczna tych środków trwałych powinna być założona i prowa-
20
Rodzaje inwentaryzacji
dzona według miejsc ich użytkowania tak, aby było możliwe uzyskanie z niej na dzień inwentaryzacji
zestawienia sald tylko dla grupy objętej inwentaryzacją (wymóg z art. 18 ust. 2 uor), w stosunku do
którego będą rozliczane wyniki ujęte w arkuszach spisu z natury. Taki podział zapewni też możliwość:
–
kontroli przestrzegania częstotliwości i terminów inwentaryzacji dla poszczególnych grup środków
trwałych (gdzie łatwo można będzie sprawdzić według ustalonych harmonogramów inwentaryzacji,
że jeśli poprzedni spis z natury środków trwałych znajdujących się w budynku nr 1 jednostki miał
miejsce w 2015 r., to kolejny w tym polu spisowym powinien się odbyć nie później niż w 2019 r.),
globalnego sprawdzenia kompletności przeprowadzenia inwentaryzacji wszystkich środków
trwałych jednostki (umożliwiającego ustalenie w sposób niebudzący wątpliwości, że w 4-letnim
okresie zostały, z właściwą częstotliwością, zinwentaryzowane wszystkie środki trwałe jednostki
znajdujące się na jej terenie).
–
Warunek 4
Fakt przeprowadzenia i rozliczenia poszczególnych inwentaryzacji cząstkowych należy udoku-
mentować w taki sposób, aby była zachowana możliwość szybkiej kontroli prawidłowości i kom-
pletności przeprowadzenia inwentaryzacji dla danego rodzaju aktywów (czyli w taki sposób,
aby było możliwe ustalenie w sposób niebudzący wątpliwości, że w 4-letnim okresie zostały,
z właściwą częstotliwością, zinwentaryzowane np. wszystkie środki trwałe jednostki znajdujące
się na terenie strzeżonym).
PRzykład
W praktyce przestrzeganie warunku 4 oznacza konieczność spisywania na oddzielnych arkuszach
spisowych składników majątkowych znajdujących się w poszczególnych polach spisowych w po-
dziale na ich kategorie ewidencyjne (np. odrębnie środki trwałe, pozostałe środki trwałe, określone
asortymenty materiałów). Poza tym na arkuszach musi być oznaczony dzień, na który dokonywany
jest ich spis, dokładnie na ten dzień muszą być też sporządzone zestawienia sald kont analitycznych
składników majątkowych dla pól objętych spisem.
Warunek 5
Każdorazowo należy porównywać wyniki inwentaryzacji cząstkowych (dla danego pola spisowe-
go) na dzień jego inwentaryzacji ze stanem ewidencyjnym na ten dzień oraz ustalać i rozliczać
różnice inwentaryzacyjne w tym roku, na który przypadała inwentaryzacja tej części składników
majątkowych.
PRzykład
Zbiorcze rozliczenie wyników inwentaryzacji cząstkowych, przeprowadzanych w ramach inwenta-
ryzacji ciągłej, tylko w roku końcowym danego okresu, czyli np. rozliczenie inwentaryzacji środ-
ków trwałych użytkowanych na terenie strzeżonym, przeprowadzanych w latach 2011–2015, zamiast
w każdym roku w zakresie inwentaryzowanych w nim części – tylko na koniec 2015 r., będzie na-
ruszeniem art. 27 uor i może stanowić podstawę do pociągnięcia kierownika jednostki do odpowie-
dzialności z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych z art. 18 pkt 1 ustawy o naruszeniu
dyscypliny finansów publicznych.
2.3. Inwentaryzacja doraźna pełna
Przeprowadzanie inwentaryzacji pełnych z większą częstotliwością niż ta wynikająca z uor może
powstawać ze specyficznych potrzeb jednostki, do których zalicza się m.in.:
– zdarzenia losowe powodujące straty w mieniu (np. powódź, pożar, zalanie, wichura, katastro-
fa budowlana),
21
INWENTARYZACJA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
– konieczność ustalenia faktycznego stanu składników majątkowych w przypadkach zaniecha-
nia prowadzenia ksiąg rachunkowych lub nierzetelnego ich prowadzenia,
– otrzymanie zaleceń wydanych przez organa ścigania (policję, prokuraturę) lub zewnętrzne
instytucje kontrolne (RIO, NIK, organy kontroli podatkowej) – w razie wykrycia poważnych
nieprawidłowości w gospodarce majątkiem publicznym i w celu ustalenia skali tych niepra-
widłowości.
Inwentaryzacje takie, nazywane doraźnymi, zarządza kierownik jednostki, zlecając ich prze-
prowadzenie na zasadach określonych w dokumentacji opisującej stosowane w jednostce zasady
rachunkowości. Metody przeprowadzania i dokumentowania inwentaryzacji doraźnych mogą być
takie same jak w przypadku inwentaryzacji obowiązkowych z uor, mogą też być stosowane różne
uproszczenia, których nie można stosować przy wykonywaniu pełnej inwentaryzacji okresowej
obowiązkowej.
PRzykład
Czy istnieje konieczność przeprowadzenia pełnej inwentaryzacji zdawczo-odbiorczej wszystkich
składników aktywów i pasywów gminy w sytuacji, gdy kończy się kadencja wójta gminy, a mandat
otrzyma nowa osoba wybrana przez wyborców?
Nie, przy zmianie na stanowisku wójta (burmistrza, prezydenta miasta) nie trzeba przeprowadzać
pełnej inwentaryzacji zdawczo-odbiorczej wszystkich składników aktywów i pasywów gminy. Zasady
dotyczące zmian na stanowisku wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta) są określone w art. 29
ust. 1 i art. 29a ustawy o samorządzie gminnym, które stanowią, że:
–
po upływie kadencji wójta pełni on swoją funkcję do czasu objęcia obowiązków przez nowo
wybranego wójta,
objęcie obowiązków przez nowego wójta następuje z chwilą złożenia przez niego wobec rady
gminy ślubowania na sesji rady gminy, zwołanej na dzień przypadający w ciągu 7 dni od dnia
ogłoszenia wyników wyborów na wójta.
–
Ani te, ani żadne inne przepisy ustawy o samorządzie gminnym nie wymagają, aby przy zmianie na
stanowisku wójta następowało protokolarne przekazanie majątku gminy, którego stan został potwier-
dzony w drodze inwentaryzacji. Obowiązek przeprowadzania inwentaryzacji zdawczo-odbiorczych
przy zmianach na stanowiskach przewodniczących zarządu jednostek samorządu terytorialnego nie
wynika także z innych ogólnie obowiązujących przepisów: uofp, uor czy rozporządzenia w sprawie
szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont.
Należy jednak zaznaczyć, że ogólnie obowiązujące przepisy uor normują jedynie zasady przepro-
wadzania pełnych inwentaryzacji okresowych składników aktywów i pasywów jednostek. Celem
tych inwentaryzacji jest ustalanie lub sprawdzenie rzeczywistego stanu składników majątkowych,
wykazanego w księgach rachunkowych, tak aby zawarte w nich dane i sporządzane na ich podsta-
wie sprawozdania finansowe (i inne) wiernie odzwierciedlały sytuację majątkową i finansową oraz
wynik finansowy jednostek. Wszystkie jednostki obowiązane do stosowania uor muszą przestrzegać
podanych w niej terminów i częstotliwości przeprowadzania pełnych inwentaryzacji okresowych, po-
nieważ stanowią one jeden z podstawowych obowiązków z zakresu rachunkowości.
W jednostkach sektora finansów publicznych inwentaryzacja stanowi także ważny element prawidło-
wego prowadzenia gospodarki mieniem publicznym. Umożliwia wykrywanie przypadków zaniedbań
i nadużyć związanych z dysponowaniem mieniem publicznym. Właśnie ze względu na tę specyficz-
ną rolę inwentaryzacji w jednostkach sfery finansów publicznych przepisy wewnętrzne tych jednostek
mogą przewidywać dodatkowe przypadki, w których należy przeprowadzić spis całości ich mająt-
ku. Należą do nich m.in.:
– wystąpienie zdarzeń losowych, po których należy ustalić rozmiar strat i rzeczywisty stan skład-
ników majątkowych,
22
Rodzaje inwentaryzacji
–
–
–
konieczność ustalenia faktycznego stanu składników majątkowych przekazywanych innej jed-
nostce organizacyjnej (np. wnoszonych aportem do spółki komunalnej czy przekazywanych w za-
rząd/użytkowanie jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej),
kontrola prawidłowości zabezpieczenia składników majątkowych narażonych w dużym stopniu
na zagarnięcie,
inne przypadki według uznania kierownika jednostki.
–
Wprowadzając w przepisach wewnętrznych jednostek obowiązek przeprowadzania dodatkowych peł-
nych inwentaryzacji majątku, należy zawsze brać pod uwagę, że jest to dość obszerny zakres prac
do wykonania przez pracowników jednostki (w tym pracowników księgowości). Ponadto koszty ich
przeprowadzenia powinny być adekwatne do oceny ryzyka wystąpienia nieprawidłowości w prowa-
dzeniu gospodarki poszczególnymi składnikami mienia publicznego.
W przypadku zarządzenia pełnej inwentaryzacji zdawczo-odbiorczej mienia gminy należy
wziąć pod uwagę m.in.:
–
ogromną ilość składników majątkowych podlegających inwentaryzacji: nieruchomości, inne
środki trwałe objęte ewidencją bilansową i pozabilansową, należności i zobowiązania – w tym
kredyty i pożyczki zaciągnięte przez gminę, ale też należności podatkowe i cywilnoprawne, de-
pozyty, należności i zobowiązania wobec pracowników jednostki, papiery wartościowe, wartości
niematerialne i prawne, środki pieniężne i wiele innych,
różnorodność tych składników skutkującą koniecznością zastosowania różnych metod inwenta-
ryzacji: spisu z natury, uzyskania pisemnych potwierdzeń sald, weryfikacji prawidłowości sald
z dokumentacją źródłową.
Przeprowadzenie takiej inwentaryzacji i jej rozliczenie jest procesem długotrwałym i skomplikowa-
nym. Nie da się go rozpocząć i zakończyć w ciągu krótkiego czasu, jaki jest zazwyczaj pomiędzy
ogłoszeniem wyników wyborów na stanowisko wójta (burmistrza, prezydenta miasta) a objęciem
stanowiska przez nowo wybranego wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Ze względu na okres, na jaki zazwyczaj przypadają wybory samorządowe (wybory przeprowadzane
w latach 2006, 2010 i 2014 przypadały na listopad i grudzień), należy także wziąć pod uwagę, że każ-
da jednostka samorządowa powinna w tym czasie być w trakcie przeprowadzania pełnej okresowej in-
wentaryzacji aktywów i pasywów za dany rok (tych, których inwentaryzacja przypada na koniec tego
roku zgodnie z art. 26 ust. 1–4 uor i która powinna zostać zakończona najpóźniej do 15 stycznia roku
kolejnego lub do dnia sporządzenia sprawozdania finansowego za ten rok). Jej wyniki będą w sposób
wymierny ukazywać rzeczywisty stan mienia jednostki w chwili objęcia stanowiska przez nowego
wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Poza tym, jeśli tylko uzna on to za konieczne, w każdym
czasie po objęciu stanowiska może zarządzić przeprowadzenie inwentaryzacji doraźnej cząstkowej
składników mienia z terminem inwentaryzacji okresowej nieprzypadającym na rok, w którym były
przeprowadzane wybory samorządowe (np. środków trwałych znajdujących się na terenie strzeżo-
nym, które mogą być inwentaryzowane raz w ciągu 4 lat, czy zapasów materiałów przechowywanych
w strzeżonych składowiskach, które mogą być spisywane raz w ciągu 2 lat).
Obowiązek przeprowadzania pełnej doraźnej inwentaryzacji zdawczo-odbiorczej mienia nie
dotyczy także zmian na stanowiskach starosty powiatu ani marszałka województwa samorządo-
wego, ani też kierowników i głównych księgowych państwowych i samorządowych jednostek
budżetowych czy samorządowych zakładów budżetowych.
PRzykład
W regulaminie organizacyjnym jednostki widnieje zapis, że objęcie stanowiska przez głównego
księgowego następuje protokolarnie. Czy taki zapis oznacza, że przy zmianie głównego księgowego
kierownik jednostki powinien zarządzić przeprowadzenie pełnej inwentaryzacji mienia i protokół
23
INWENTARYZACJA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
tej inwentaryzacji dołączyć do protokołu przekazania (przyjęcia) obowiązków pomiędzy odchodzą-
cym i rozpoczynającym pracę głównym księgowym?
Nie, taki zapis w regulaminie jednostki na ogół nie stanowi o obowiązku przeprowadzenia pełnej in-
wentaryzacji doraźnej mienia jednostki. Z ogólnie obowiązujących przepisów (uor, uofp) nie wynika,
aby objęcie obowiązków przez nowo zatrudnionego głównego księgowego w jednostkach należących
do sektora finansów publicznych miało następować protokolarnie, po przeprowadzeniu pełnej inwen-
taryzacji aktywów i pasywów tych jednostek. Jeśli taki obowiązek wynika z wewnętrznych uregulo-
wań jednostki, to również w tych przepisach powinno być sprecyzowane, jakie czynności składają się
na przekazanie (przyjęcie) obowiązków przez pracowników zatrudnianych na stanowisku głównego
księgowego i w jaki sposób powinny być one udokumentowane (ogólne postanowienia protokołu
przekazania/przyjęcia, wymagane załączniki).
Przy wprowadzaniu obowiązku pełnego inwentaryzowania mienia jednostki przy każdej zmianie na
stanowisku głównego księgowego należy się zastanowić nad celowością takiego rozwiązania, ponie-
waż może ono w znacznym stopniu dezorganizować normalną pracę jednostki (już i tak zakłóconą
przez zmianę na stanowisku głównego księgowego) i podnosić w sposób nieuzasadniony koszty jej
funkcjonowania. Lepszym rozwiązaniem jest zamieszczenie w polityce rachunkowości zapisu, że
kierownik jednostki ma prawo zarządzić pełną inwentaryzację aktywów i pasywów jednostki poza
obowiązkowymi inwentaryzacjami przeprowadzanymi na podstawie uor w uzasadnionych przypad-
kach. Wtedy np. może zarządzić taką inwentaryzację przy zmianie na stanowisku głównego księgo-
wego, jeśli ma uzasadnione podejrzenia co do rzetelności prowadzonych przez niego ksiąg rachunko-
wych czy co do możliwości popełnienia przez niego nadużyć finansowych.
Opisane w przykładzie zasady odnoszą się także do procedur zmian na stanowiskach skarb-
ników jednostek samorządu terytorialnego.
Pe
Pobierz darmowy fragment (pdf)