Darmowy fragment publikacji:
RZECZOWNIK
I Rodzaj rzeczownika
Geschlecht der Substantive
W języku niemieckim istnieją w liczbie pojedynczej trzy rodzaje gramatyczne: męski,
żeński i nijaki. W liczbie mnogiej dla wszystkich rodzajów jest jedna wspólna forma.
Rodzaje rzeczowników w języku niemieckim nie zawsze
pokrywają się z rodzajami rzeczowników w języku
polskim, dlatego trzeba się ich uczyć na pamięć.
Przykłady:
wyraz
rodzaj w języku
niemieckim
rodzaj w języku
polskim
das Wasser – woda
das Buch – książka
der Tee – herbata
der Kaffee – kawa
das Brot – chleb
der Apfel – jabłko
das Haus – dom
der Mais – kukurydza
der Affe – małpa
das Schwein – świnia
die Uhr – zegar
nijaki
nijaki
męski
męski
nijaki
męski
nijaki
męski
męski
nijaki
żeński
żeński
żeński
żeński
żeński
męski
nijaki
męski
żeński
żeński
żeński
męski
Istnieją jednak zasady ułatwiające zapamiętanie rodzajników.
Rodzaj męski – Maskulinum (der, ein):
istoty męskie
nazwy
pór roku
der Mann, der Herr, der Junge, der Freund, der Soldat,
der Nachbar, der Arzt, der Schriftsteller
der Sommer, der Herbst, der Winter, der Frühling
R
K
I
N
W
O
Z
C
E
Z
R
7
S
V
I
T
N
A
T
S
B
U
S
RODZAJ RZECZOWNIKA
nazwy miesięcy
nazwy dni
nazwy pór dnia
nazwy
stron świata
nazwy jezior
nazwy szczytów
górskich, wulkanów
nazwy alkoholi
der Januar, der Februar, der März, der April usw.
der Montag, der Dienstag, der Mittwoch usw.
der Morgen, der Vormittag, der Nachmittag, der Abend
[wyjątek: die Nacht]
der Norden, der Süden, der Westen, der Osten
der Baikal, der Bodensee [wyjątek: die Müritz]
der Vesuv, der Ätna
[wyjątki: die Zugspitze, die Jungfrau]
der Vodka, der Schnaps, der Wein, der Sekt, der Cognak
[wyjątek: das Bier]
der Nominativ, der Genitiv, der Dativ, der Akkusativ
nazwy
przypadków
nazwy stopni
gramatycznych
nazwy trybów
gramatycznych
marki
samochodów
rzeczowniki zakończone na:
der Komparativ, der Superlativ, der Positiv
der Indikativ, der Imperativ, der Konjunktiv
der Audi, der VW, der Opel, der BMW, der Ford
-ig
-ing
-er
-en
-ling
-ich
-or*
-m
-ismus*
der Honig, der Käfig, der Zweig, der König, der Essig
der Ring, der Hering, der Fasching
der Fernseher, der Zeiger, der Körper, der Tanker,
der Forscher
der Glauben, der Tropfen, der Hafen, der Brunnen,
der Knochen
der Schmetterling, der Sperling, der Pfifferling, der Feig-
ling, der Säugling
der Teppich, der Vergleich, der Teich, der Meerrettich,
der Pfirsich
der Humor, der Prozessor, der Meteor, der Äquator,
der Motor
der Film, der Arm, der Baum, der Dom, der Strom
der Organismus, der Kommunismus, der Autismus,
der Optimismus, der Pessimismus
* Wyrazy o tych końcówkach fleksyjnych pochodzą często z języka łacińskiego.
8
RODZAJ RZECZOWNIKA
nazwy osób zakończone na:
-ant*
-är*/•
-ent•
-eur•
-ier•
-ist•
-loge°
der Praktikant, der Aspirant, der Demonstrant
der Sekretär
der Student, der Patient, der Konsument, der Präsident
der Ingenieur, der Regisseur, der Friseur
der Offizier, der Bankier
der Polizist, der Journalist, der Optimist, der Kompo-
nist, der Realist
der Psychologe, der Biologe, der Soziologe
Rodzaj żeński – Femininum (die, eine):
istoty żeńskie
nazwy rzek
nazwy owoców
die Mutter, die Frau, die Oma, die Tochter, die Schwester
[wyjątek: das Mädchen]
die Weichsel, die Oder, die Elbe, die Saale, die Spree
[wyjątki: der Rhein, der Main, der Bug]
die Erdbeere, die Banane, die Orange, die Himbeere,
die Birne [wyjątki: der Apfel, der Pfirsich]
die Eiche, die Fichte, die Tanne, die Buche, die Birke
die BMW, die Harley Davidson
nazwy drzew
marki motocykli
nazwy kwiatów die Tulpe, die Rose, die Nelke, die Orchidee
rzeczowniki zakończone na:
[wyjątki: das Maiglöckchen, das Stiefmütterchen]
R
K
I
N
W
O
Z
C
E
Z
R
-ung
-heit
-keit
-schaft
-e*
-ie*
-ei
-in
die Richtung, die Entfernung, die Bewegung, die Wande-
rung, die Heizung
die Freiheit, die Gesundheit, die Gleichheit, die Trocken-
heit, die Kindheit
die Freundlichkeit, die Ewigkeit, die Geschwindigkeit,
die Flüssigkeit, die Ähnlichkeit
die Freundschaft, die Nachbarschaft, die Landschaft,
die Mannschaft, die Gesellschaft
die Farbe, die Breite, die Liebe, die Weile, die Stunde
die Energie, die Chemie, die Komödie, die Psychologie,
die Soziologie
die Bäckerei, die Streiterei, die Hexerei, die Patienten-
kartei, die Konditorei
die Medizin, die Studentin, die Schülerin, die Sekretärin
° Wyrazy o tych końcówkach fleksyjnych pochodzą często z języka greckiego.
• Wyrazy o tych końcówkach pochodzą najczęściej z języka francuskiego.
* Wyrazy o tych końcówkach fleksyjnych pochodzą często z języka łacińskiego.
9
S
V
I
T
N
A
T
S
B
U
S
RODZAJ RZECZOWNIKA
-ik
-ion•
-tät*/•
-t
-enz*/•
-anz*/•
-ur*
die Informatik, die Klinik, die Technik, die Botanik,
die Musik
die Generation, die Evolution, die Redaktion, die Reak-
tion, die Rotation
die Universität, die Mentalität, die Elektrizität, die Iden-
tität, die Vitalität
die Fahrt, die Schrift, die Auskunft, die Tat, die Sicht
die Intelligenz, die Kompetenz, die Konkurrenz,
die Konferenz, die Differenz
die Toleranz, die Ignoranz, die Instanz, die Distanz,
die Eleganz
die Kultur, die Temperatur, die Rezeptur, die Natur
Rodzaj nijaki – Neutrum (das, ein):
młode osoby
nazwy krajów
das Baby, das Kind, das Lamm, das Kalb, das Mädchen
das Deutschland, das Polen, das Italien, das Spanien
Uwaga: rodzajników tych prawie nigdy nie używamy,
por. s. 11; [wyjątki: die Schweiz, die Ukraine, die Nie-
derlande, die USA, die Türkei, der Irak, der Iran, der
Sudan, der Vatikan]
das Europa, das Asien, das Amerika, das Australien
nazwy
kontynentów
nazwy kolorów
nazwy metali
rzeczowniki odprzymiotnikowe i odczasownikowe
das Braun, das Rot, das Schwarz, das Weiß
das Silber, das Gold, das Eisen
rzeczowniki zakończone na:
das Deutsch, das Laufen, das Treffen, das Gute
-lein
-chen
-in
-ment•
das Tischlein, das Büchlein, das Bümlein, das Bächlein,
das Vögelein
das Zeichen, das Kaninchen, das Hörnchen, das Blüm-
chen, das Häuschen, das Mädchen
das Benzin, das Penizillin, das Aspirin
das Parlament, das Dokument, das Temperament,
das Instrument, das Kompliment
• Wyrazy o tych końcówkach pochodzą najczęściej z języka francuskiego.
* Wyrazy o tych końcówkach fleksyjnych pochodzą często z języka łacińskiego.
10
RODZAJNIK NIEOKREŚLONY I OKREŚLONY
-ium*
-um*
-tel
-at
-et(t)*
-em
-a
-o
-ma
-ing
das Studium, das Aluminium, das Planetarium,
das Aquarium
das Museum, das Datum, das Universum, das Zentrum,
das Antibiotikum
das Viertel
das Referat, das Sekretariat, das Derivat
das Paket, das Kabarett
das Problem
das Thema, das Komma
das Kino, das Radio
das Klima
das Jogging, das Mobbing, das Training
II Rodzajnik nieokreślony i określony
Der unbestimmte und bestimmte Artikel
W języku niemieckim każdy rzeczownik posiada rodzajnik, który określa jego
rodzaj (męski, żeński lub nijaki) oraz liczbę (pojedynczą lub mnogą).
Rzeczowniki poprzedzane są rodzajnikami nieokreślonymi lub określonymi.
W niektórych wypadkach istnieje jednak możliwość
opuszczenia rodzajnika:
Rodzajnik zerowy – Der Nullartikel
1. przed nazwami własnymi, np. imionami, nazwiskami:
Das ist Peter.
Ich habe gestern Uta getroffen.
Das ist Frau Berg.
R
K
I
N
W
O
Z
C
E
Z
R
2. przed nazwani krajów lub miast (rodzaju nijakiego):
Er kommt aus England.
Er wohnt in Warschau.
Deutschland liegt in Europa.
Uwaga! Rodzajnika używamy, jeżeli w zdaniu występuje przymiotnik określający
dany kraj: in dem warmen England, in dem schönen Warschau, in dem
lebendigen Europa.
* Wyrazy o tych końcówkach fleksyjnych pochodzą często z języka łacińskiego.
11
RODZAJNIK NIEOKREŚLONY I OKREŚLONY
3. przed rzeczownikami poprzedzonymi przysłówkami: viel, wenig:
Ich habe viel Arbeit.
Er soll viel Gemüse essen.
Hier ist wenig Licht.
4. przed liczebnikami głównymi:
Wir haben zehn Tische.
Ich habe drei Cousinen.
Ich sah gestern drei Katzen.
5. przed niektórymi rzeczownikami nieokreślonymi w liczbie mnogiej:
Ich kaufe Spielsachen.
Wir sehen Filme an.
Sie spielen oft Karten.
6. przed rzeczownikami określającymi narodowość, przynależność wyznaniową,
zawód lub funkcję:
Er ist Italiener.
Er ist Katholik.
Er ist Rektor.
Sie ist Mutter.
Uwaga! Rodzajnika używamy, jeżeli w zdaniu występuje przymiotnik określający
osobę: ein trauriger Italiener, ein fauler Rektor, eine gute Mutter.
Das Kind trinkt Milch.
Sie muss noch Benzin tanken.
Der Schreibtisch ist aus Holz.
7. przed bliżej nieokreślonymi rzeczownikami materiałowymi lub niepoliczalnymi:
Uwaga! Przy tego typu rzeczownikach używamy rodzajnika, gdy wskazujemy na
konkretne przedmioty czy materiały: Das Kind trinkt das Milch. – Dziecko
pije to mleko., Sie muss noch das Benzin tanken. – Musi jeszcze zatankować
tę benzynę.
8. przed rzeczownikami określającymi ilość, miarę lub wagę:
Ich trinke vier Glas Saft.
Er isst nachmittags zwei Stück Kuchen.
Er kauft zwei Kilo Pflaumen.
9. przed nazwami przedmiotów szkolnych:
Wir haben heute nur Biologie und Chemie.
Englisch mag ich nicht üben.
Mathe ist mein Lieblingsfach.
S
V
I
T
N
A
T
S
B
U
S
12
RODZAJNIK NIEOKREŚLONY I OKREŚLONY
10. przed rzeczownikami abstrakcyjnymi:
Viele Leute kämpfen um Freiheit.
Ich kann das nur mit deiner Hilfe schaffen.
Liebe und Freundschaft sind für sie sehr wichtig.
11. przy rzeczownikach z zaimkami:
Mein Fahrrad ist schon alt.
In welchem Laden arbeitest du?
Wohnt deine Oma auf dem Land?
12. przed rzeczownikami poprzedzonymi przydawką w dopełniaczu:
Toms Mutter ist Schauspielerin.
Herrn Neumanns Auto ist neu.
Ewas neue Wohnung war sehr teuer.
13. przy bezprzyimkowym określaniu czasu oraz dni tygodnia:
Nächstes Wochenende können wir uns treffen.
Anfang Juli fahre ich nach Spanien.
Ende September muss ich meine Wohnung renovieren lassen.
Es ist Mittwoch.
Nächsten Sonntag fahren wir in den Wald.
14. w niektórych zwrotach, idiomach, przysłowiach:
Ich bin zu Hause.
Ich gehe nach Hause.
Dazu habe ich weder Lust noch Zeit.
Er hat Tag und Nacht gearbeitet, um das zu schaffen.
Das kommt gar nicht in Frage!
Eile mit Weile!
Reden ist Silber, Schweigen ist Gold.
15. czasem po przyimkach: zu, ohne, mit, von:
Zu Weihnachten fahre ich in die Berge.
Ich habe nichts zu Abend gegessen.
Er kann ohne Fernsehen nicht leben.
Er hat das mit Mühe gemacht.
Sie hat ihm das von Herzen gern geschenkt.
Rodzajnik nieokreślony – Der unbestimmte Artikel
Rodzajnik nieokreślony stosowany jest, gdy o jakiejś rzeczy lub osobie mówimy po
raz pierwszy i jest ona dla nas bliżej nieznana, niejasna, ogólna.
R
K
I
N
W
O
Z
C
E
Z
R
13
RODZAJNIK NIEOKREŚLONY I OKREŚLONY
rodzaj męski – ein
rodzaj żeński – eine
rodzaj nijaki – ein
W liczbie mnogiej rodzajnika nieokreślonego
występuje rodzajnik zerowy.
Das ist ein Baum. – To jest (jakieś) drzewo.
Dort steht eine Frau. – Tam stoi (jakaś) kobieta.
Auf dem Tisch liegt ein Buch. – Na stole leży (jakaś) książka.
Deklinacja rodzajnika nieokreślonego:
Fall
Maskulinum
Femininum
Neutrum
Plural
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
ein
eines
einem
einen
eine
einer
einer
eine
ein
eines
einem
ein
-
-
-
-
Ich möchte heute einen Film ansehen. (Akk)
Sie liest eine Zeitung. (Akk)
Ich kaufe morgen ein Kleid. (Akk)
Rodzajnik nieokreślony może występować również:
1. w wyrażeniach es gibt:
Uwaga! Można też powiedzieć: Es gibt Schnee., Es gibt Suppe.
Auf unserem Dorf gibt es ein Kino.
Es gibt zu Mittag eine Suppe.
In meinem Zimmer gibt es einen Fernseher.
2. przed rzeczownikami pełniącymi w zdaniu funkcję orzecznika:
Der Hund ist ein Tier.
Berlin ist eine Stadt.
Der Teddy-Bär ist ein Spielzeug.
S
V
I
T
N
A
T
S
B
U
S
14
RODZAJNIK NIEOKREŚLONY I OKREŚLONY
Er sieht aus wie ein Sportler.
Er schreibt wie ein Schriftsteller.
Sie verhält sich wie eine Schauspielerin.
3. przy porównaniach:
Uwaga! Gdy porównanie odnosi się do osoby, którą nazywamy imieniem lub
nazwiskiem, nie stosujemy rodzajnika: Er ist frech wie Oskar!, rodzajnik
opuszczamy też przy porównaniach w przysłowiach i idiomach.
Rodzajnik określony – Der bestimmte Artikel
Rodzajnika określonego używamy wtedy, gdy mówimy o rzeczy lub osobie
konkretnej, znanej, określonej lub wcześniej wspomnianej.
rodzaj męski – der
rodzaj żeński – die
rodzaj nijaki – das
liczba mnoga – die
Der Baum ist groß. – (To) drzewo jest duże.
Die Frau ist nett. – (Ta) kobieta jest miła.
Das Buch ist dick. – (Ta) książka jest gruba.
Die Fenster sind sauber und die Tische sind schmutzig. – (Te) okna są czyste, a (te)
stoły są brudne.
Deklinacja rodzajnika określonego:
Fall
Maskulinum Femininum Neutrum
Plural
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
der
des
dem
den
die
der
der
die
das
des
dem
das
die
der
den
die
Rodzajnik określony stosujemy również:
1. przed niektórymi nazwami krajów, występującymi w rodzaju męskim lub żeń-
skim:
Ich fahre in die Schweiz.
Er kommt aus der Türkei.
R
K
I
N
W
O
Z
C
E
Z
R
15
S
V
I
T
N
A
T
S
B
U
S
RODZAJNIK NIEOKREŚLONY I OKREŚLONY
Sie wohnt in der Ukraine.
Im August besichtigen wir den Irak und den Sudan.
Inne: die Bundesrepublik Deutschland, die Slowakei, der Libanon, der Iran,
der Vatikan, die Niederlande, die Mongolei, die Vereinigten Staaten (USA)
2. przed imionami, nazwiskami, nazwami własnymi poprzedzonymi przydawką:
Der kleine Peter ist krank.*
Der berühmte Goethe hat viele Bücher geschrieben.
Das heutige Rom ist immer noch schön.
3. przed rzeczownikami poprzedzonymi najwyższym stopniem przymiotnika lub li-
czebnikiem porządkowym:
Ich habe das schönste Kleid.
Der Amazonas ist der längste Fluss der Welt.
Markus geht schon ins (in das) Gymnasium.
Die Tulpe ist eine Blume.
Der Hund ist ein Tier.
Die Polen machen Fehler.
4. przy określaniu gatunku, grupy, do której należy zbiór przedmiotów lub osób:
Uwaga! Zdanie Die Polen machen Fehler. oznacza: Wszyscy Polacy popełniają
błędy. Gdyby zostało ono napisane bez rodzajnika określonego: Polen ma-
chen Fehler, oznaczałoby: Istnieją Polacy, którzy popełniają błędy.
5. przy określaniu zjawisk niepowtarzalnych:
Die Sonne scheint.
Der Mond ist heute gut sichtbar.
Die Welt ist groß und schön, aber manchmal auch gefährlich.
6. przy niektórych rzeczownikach abstrakcyjnych i ogólnych:
Der Tod kommt bald.
Das Schicksal ist unvermeidbar.
Die Natur ist faszinierend.
7. przy nazwach ulic i placów:
Ich wohne in der Blumenstraße zehn.
Die Sonnenstraße ist sehr eng.
Der Kaiserplatz wurde jetzt renoviert.
Często w tekstach używamy rodzajnika nieokreślonego, gdy mówimy o jakiejś rze-
czy pierwszy raz, po czym już w kolejnych zdaniach, jeżeli określamy tę rzecz bli-
żej, stosujemy rodzajnik określony.
* Obecnie można usłyszeć w Niemczech także zdania typu: Ich bin die Urlike., Der Peter ist nett. Są one jednak
raczej wynikiem mody językowej, a nie konsekwencją tradycji gramatycznej.
16
Pobierz darmowy fragment (pdf)
