Darmowy fragment publikacji:
Joanna Cewińska, Małgorzata Striker – Uniwersytet Łódzki, Wydział Zarządzania
Katedra Zarządzania Zasobami Ludzkimi, 90-237 Łódź, ul. Matejki 22/26
RECENZENT
Dagmara Lewicka
REDAKTOR INICJUJĄCY
Monika Borowczyk
REDAKTOR
Monika Poradecka
SKŁAD I ŁAMANIE
Mateusz Poradecki
KOREKTA TECHNICZNA
Wojciech Grzegorczyk
PROJEKT OKŁADKI
Agencja Reklamowa efectoro.pl
Zdjęcie wykorzystane na okładce: © Depositphotos.com/techdesign07
Wydrukowano z gotowych materiałów dostarczonych do Wydawnictwa UŁ
© Copyright by Authors, Łódź 2020
© Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2020
Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Wydanie I. W.09645.19.0.K
Ark. druk. 9,5
ISBN 978-83-8220-323-3
e-ISBN 978-83-8220-324-0
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
90-131 Łódź, ul. Lindleya 8
www.wydawnictwo.uni.lodz.pl
e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl
tel. 42 665 58 63
Spis treści
Wstęp
7
1. Różnorodność jako wyzwanie dla kierowników zespołów
11
1.1. Różnorodność pracowników – interpretacja i zakres pojęcia
11
1.2. Znaczenie różnorodności dla kierowania zespołami – przegląd badań
16
1.3. Kierowanie zespołami zróżnicowanymi ze względu na styl życia – założenia badawcze 26
37
2. Styl życia podwładnych a podejmowanie decyzji kierowniczych
37
2.1. Funkcjonowanie zespołów zróżnicowanych ze względu na styl życia
2.2. Uwzględnianie stylu życia przy podejmowaniu decyzji kierowniczych
45
2.3. Podejmowanie wybranych decyzji kierowniczych z powodu stylu życia podwładnych 63
Ingerowanie kierowników w styl życia podwładnych
3.
3.1. Prawo kierownika do ingerowania w obszarach związanych ze zdrowym stylem
życia i wyglądem zewnętrznym podwładnych
3.2. Prawo kierownika do ingerowania w obszary związane z aktywnością
pozazawodową podwładnych
3.3. Kluczowe determinanty opinii badanych na temat prawa kierownika
do ingerowania w styl życia podwładnych
4. Wnioski z badań
4.1. Ogólna charakterystyka badanych i ich opinii na temat stylu życia jako czynnika
determinującego decyzje kierownicze
4.2. Omówienie wyników
4.3. Ograniczenia przyjętej metodyki i kierunki dalszych badań
Zakończenie
Bibliografia
Załączniki
Załącznik 1. Fragment kwestionariusza ankiety skierowanej do kierowników
Załącznik 2. Fragment kwestionariusza ankiety skierowanej do pracowników
Załącznik 3. Charakterystyka badanych kierowników i pracowników
Spis tabel
Spis wykresów
73
73
85
98
107
107
111
119
123
127
133
133
137
140
143
147
Wstęp
Problematyka kierowania ludźmi jest szeroko omawiana w literaturze z zakresu
zarządzania i wciąż aktualna. Badacze opisują różne aspekty pracy kierowniczej,
zwracają uwagę na uwarunkowania realizacji procesu kierowania, na sposób wy-
pełniania funkcji kierowniczych, w tym wykorzystanie rozmaitych metod i tech-
nik, oraz na kompetencje potrzebne do oddziaływania na ludzi.
Wielość i złożoność problemów i sytuacji, z jakimi mierzą się kierujący
ludźmi, powoduje, że proces kierowania nie jest łatwy. Jak zauważa Wanda
Błaszczyk (2005, s. 277–278), kierownicy muszą dokonywać trudnych wybo-
rów, preferując określony kierunek zachowań lub określoną opcję działania.
Owe wybory wymagają kalkulacji w kategoriach szans i zagrożeń, zalet i wad,
strat i korzyści.
Jedną z ważnych kwestii, z którymi przyszło się dziś mierzyć kierownikom,
jest zróżnicowanie pracowników i zespołów, które tworzą. Badacze z wielu kra-
jów przekonują, że problem kierowania różnorodnością jest nie tylko niezwykle
istotny, ale przede wszystkim trudny i złożony.
Termin różnorodność ma wiele znaczeń i jest powszechnie używany w wielu
sferach życia, w tym przez naukowców reprezentujących różne dziedziny. Tema-
tyka zróżnicowania jest jednym z kluczowych zagadnień we współczesnej literatu-
rze z zakresu zarządzania, w szczególności zarządzania zasobami ludzkimi. Róż-
norodność ludzi jest faktem i dlatego uzasadnione jest analizowanie jej wpływu
na rozmaite procesy organizacyjne.
Do niedawna większość badań koncentrowała się na jednym wymiarze różno-
rodności (np. wieku, płci), najczęściej cesze demograficznej. Dziś pojęcie to jest in-
terpretowane szeroko, w odniesieniu do wielu wymiarów, pod względem których
ludzie różnią się lub są podobni do siebie. Co więcej, termin różnorodność współ-
cześnie wiązany jest ze świadomością indywidualnych właściwości ludzi, ich in-
ności i heterogeniczności oraz akceptacją, szacunkiem, zrozumieniem, że każdy
człowiek jest wyjątkowy.
Odpowiedzialność za właściwe interpretowanie różnorodności i zachowanie
odpowiadające szerokiemu rozumieniu tego terminu spoczywa na nas wszyst-
kich. W miejscu pracy przypisuje się ją w szczególności kierującym ludźmi. To oni
– nasi szefowie – powinni dbać o kształtowanie środowiska pracy, w którym
8
Wstęp
podobieństwa i różnice między zatrudnionymi są cenione, wszyscy mogą reali-
zować swoje potrzeby, w pełni wykorzystywać potencjał i zmaksymalizować swój
wkład w strategiczne cele organizacji.
Analiza pozycji źródłowych wskazuje, że pewne aspekty różnorodności, takie
jak wiek, płeć czy pochodzenie, są często opisywane w literaturze przedmiotu. Być
może wynika to z faktu, że są one łatwo obserwowalne. Brakuje natomiast teks-
tów poświęconych problemom mniej oczywistym, różnicom lub podobieństwom,
które nie jest łatwo uchwycić, między innymi stylowi życia.
Pojęcie styl, choć używane na co dzień, jest niejednoznaczne, niejednorodne
i trudne do interpretacji. Na ogół używa się go w odniesieniu do sposobów funk-
cjonowania ludzi, do naszych codziennych praktyk. Realizując wybrany styl życia,
spełniamy swoje potrzeby i oczekiwania, wyrażamy siebie. Styl życia może odróż-
niać nas od innych, ale może także stanowić o przynależności do pewnych grup
społecznych. Jest niewątpliwie jednym z kryteriów różnorodności.
Jak wynika z przeprowadzonych przez nas studiów literaturowych, styl życia
rzadko jest przedmiotem rozważań w kontekście procesu kierowania ludźmi; ba-
dacze częściej analizują zmienne społeczno-demograficzne i psychologiczne. Wy-
niki naszych badań wydają się zatem wypełniać zidentyfikowaną lukę i wpisują się
w dyskusję na temat kierowania zróżnicowanymi zespołami.
Ponieważ niniejsza monografia stanowi kontynuację rozważań podjętych
w książce pt. Elementy stylu życia jako determinanty pracy w zespole (Cewiń-
ska, Striker, 2020), również i w tym przypadku naszym celem jest uzasadnienie,
iż style życia są kategorią, która ma znaczenie w procesie zarządzania zasobami
ludzkimi i że badanie stylów życia i elementów, które je kształtują w kontekście
zarządzania zasobami ludzkimi, może dostarczyć interesujących i inspirujących
wniosków.
Prezentowane opracowanie ma charakter empiryczny; przedstawiłyśmy w nim
głównie wyniki i wnioski z naszych badań.
W pierwszej części relacji z badań (Cewińska, Striker, 2020) potwierdziłyśmy,
że styl życia nie jest kategorią postrzeganą jednoznacznie. Wykazałyśmy, iż deter-
minuje on zachowania pracowników w miejscu pracy oraz że zróżnicowanie pod-
władnych pod jego względem przekłada się na wyniki pracy całego zespołu. Z ko-
lei w tym opracowaniu staramy się udzielić odpowiedzi na następujące pytania:
• „Czy kierownicy, podejmując decyzje dotyczące swoich podwładnych, biorą
pod uwagę ich styl życia?”,
• „Czy występuje przyzwolenie na ingerowanie kierowników w styl życia pod-
• „Jakie cechy badanych wpływają na ich opinie w wyżej wymienionych kwe-
władnych?”,
stiach?”,
Wstęp
9
• „Czy charakter pracy realizowanej przez zespół i wielkość zespołów deter-
minują opinie badanych na temat kierowania zespołami zróżnicowanymi
ze względu na styl życia ich członków?”.
Niniejsza monografia ma charakter teoretyczno-empiryczny i składa się z czte-
rech rozdziałów. Zaproponowany przez nas układ treści wynika z tego, że prezento-
wana książka jest drugą z kolei pozycją poświęconą rozważaniom na temat stylu ży-
cia, choć tym razem w kontekście zróżnicowania zespołów i kierowania ludźmi.
W pierwszym rozdziale przedstawiłyśmy rozważania na temat różnorodno-
ści pracowników. Przytoczyłyśmy również poglądy innych autorów na temat
znaczenia różnorodności zatrudnionych dla funkcjonowania zespołów i całych
organizacji. Rozważania zawarte w tej części mają charakter przeglądowy i po-
wstały na podstawie analizy publikacji poświęconych problematyce kierowania
różnorodnością (diversity management). W końcowym fragmencie tego rozdzia-
łu omówiłyśmy aspekty metodyczne badań. Wyjaśniłyśmy, dlaczego sformuło-
wałyśmy takie, a nie inne pytania badawcze i scharakteryzowałyśmy przebieg
badania.
W rozdziale drugim krótko scharakteryzowałyśmy badaną przez nas społecz-
ność: tysiąc dwóch kierowników i tysiąc pracowników. Informacje na temat re-
spondentów zamieściłyśmy w tabelach stanowiących załączniki do książki. W ko-
lejnych fragmentach tego rozdziału przedstawiłyśmy opinie uczestników badania
na temat uwzględniania bądź nieuwzględniania elementów stylu życia podwład-
nych przy podejmowaniu decyzji przez kierowników.
Rozdział trzeci poświęciłyśmy prezentacji opinii osób badanych na temat prawa
kierowników do ingerowania w styl życia podwładnych. W rozdziale czwartym
zawarłyśmy wnioski z naszych badań, ograniczenia przyjętego sposobu badania
i pytania, jakie nasunęły nam się po analizie zebranego materiału empirycznego,
a które wyznaczają kierunki dalszych poszukiwań w zakresie problematyki poru-
szonej w monografii. Zakończenie stanowi ogólne podsumowanie rozważań pod-
jętych w tej książce.
Zachęcając czytelnika do zapoznania się z naszą monografią, chcemy podkre-
ślić, że ze względu na to, iż styl życia jest relatywnie rzadko opisywany w literatu-
rze z zakresu zarządzania, w kontekście zróżnicowania zespołów i kryterium po-
dejmowania decyzji kierowniczych, prezentowane przez nas wyniki badań mają
charakter badań wstępnych, służących rozpoznaniu problematyki i ewentualnemu
ukierunkowaniu dalszych pogłębionych poszukiwań.
Joanna Cewińska i Małgorzata Striker
1. Różnorodność jako wyzwanie
dla kierowników zespołów
1.1. Różnorodność pracowników – interpretacja
i zakres pojęcia
Słowo różnorodność używane jest w wielu kontekstach: do określenia zróżnico-
wania czegoś, różnokierunkowości, wielowątkowości, wielorakości, w kontekście
częstych zmian, jako synonim bogactwa. W zależności od kontekstu termin ten
można zastępować synonimami, między innymi takimi jak: interdyscyplinarność,
niejednolitość, rozmaitość, różnolitość, różnorakość, różność, wieloaspektowość, dy-
ferencjacja, wielowymiarowość, mnogość, odmienność, mozaika, wielokształtność,
wielość, niejednorodność, heterogeniczność, kolaż, mieszanka, konglomerat, panop-
tikum, spektrum, zbiór, zestaw, zlepek.
Pojęcie różnorodność można używać, charakteryzując poszczególne osoby oraz
grupy. Każdy człowiek stanowi swoistą kompozycję rozmaitych właściwości, cech
osobowych, umiejętności, wiedzy, zachowań, postaw, poglądów, wartości, oczeki-
wań. Ten zbiór indywidualnych atrybutów sprawia, że jednostki różnią się od sie-
bie. Mogą być podobne pod pewnymi względami, ale nie ma dwóch identycznych
osób. Te indywidualności tworzą grupy i zespoły, które można określić jako nie-
jednolite z uwagi na rozmaite kryteria. Można też poszukiwać ich cech wspólnych
i wskazywać stopień i zakres podobieństwa.
Omawiany termin zaczął być stosowany na początku lat dziewięćdziesiątych
XX wieku, co wiązało się z wprowadzeniem w Stanach Zjednoczonych przepisów
zapewniających równe szanse zatrudnienia osobom różnej płci, rasy i pochodzenia
etnicznego oraz z opublikowaniem raportu Hudson Institute na temat zmieniają-
cej się siły roboczej (Roberson, Ryan, Ragins, 2017, s. 484). Dziś słowo różnorod-
ność jest używane w literaturze z zakresu zarządzania w odniesieniu do zasobów
ludzkich organizacji. Choć autorzy publikacji zwracają uwagę na ewolucję posłu-
giwania się tym pojęciem, w większości są zgodni, że różnorodność można zdefi-
niować jako „mieszankę” ludzi o różnych tożsamościach w tym samym systemie
12
Różnorodność jako wyzwanie dla kierowników zespołów
społecznym (Seymen, 2006, s. 297). Owe tożsamości wynikają z tego, że jednostki
różnią się pod względem płci, wieku, rasy, pochodzenia geograficznego i etnicz-
nego, zawodu, wykształcenia, zdolności fizycznych i poznawczych, języka, stylu
życia, przekonań, pochodzenia kulturowego, statusu ekonomicznego, stażu w or-
ganizacjach, preferencji płciowych.
Sujin Horwitz i Irwin Horwitz (2007, s. 990) zwracają uwagę, że rozmaite klasy-
fikacje różnorodności pojawiały się w pracach naukowców, którzy dla potrzeb swo-
ich badań przyjmowali różne założenia i konceptualizacje różnorodności. Na przy-
kład w pracach Susan E. Jackson, Karen E. May i Kristiny Whitneyp (1995) mowa
o łatwo wykrywalnej i mniej obserwowalnej różnorodnością zespołów. Ta pierw-
sza obejmuje właściwości biodemograficzne, a druga zdolności, zasoby poznawcze
i cechy osobowe. Z kolei L. H. Pelled (za Horwitz, Horwitz, 2007) odnosi się w roz-
ważaniach do dwóch poziomów: widoczności i powiązania z pracą. W jej modelu
powiązanie zawodowe zostało zdefiniowane jako stopień, w jakim atrybut odzwier-
ciedla doświadczenie, umiejętności lub perspektywy związane z realizacją zadań.
Natomiast David A. Harrison, Kenneth H. Price i Myrtle P. Bell (za Horwitz, Hor-
witz, 2007), badając wpływ różnorodności na integrację społeczną w zespołach,
odnosili się do poziomu demograficznego i głębokiego różnorodności. Pierwszy
z nich nazwali różnorodnością „na poziomie powierzchni” i przypisali do niego
różnice wśród członków zespołu w bezpośrednio obserwowalnych cechach biolo-
gicznych, takich jak wiek, płeć i rasa, pochodzenie etniczne. Do „różnorodności
na głębokim poziomie” zaliczyli różnice w postawach, przekonaniach i wartościach
członków, czyli atrybuty, których nie można łatwo wykryć, ale które ujawniają się
z czasem dzięki interakcjom uczestników zespołów.
Frances Milliken i Luis Martins (1996, s. 403–404) analizowali opinie różnych
badaczy i na ich podstawie zaproponowali dwa sposoby kategoryzacji różnorodno-
ści: jedną z kategorii stanowią obserwowalne lub łatwo wykrywalne atrybuty, takie
jak: rasa, pochodzenie etniczne, wiek lub płeć, a drugą mniej widoczne atrybuty:
wykształcenie, zdolności techniczne, stanowisko zajmowane w organizacji, cechy
osobowości lub wartości. Zdaniem autorów różnica między powyższymi katego-
riami polega na tym, że szczególnie prawdopodobne jest, iż „widoczne” atrybuty
wywołują reakcje wynikające bezpośrednio z uprzedzeń lub stereotypów. Poza tym
te dwa rodzaje różnorodności nie wykluczają się wzajemnie. Na przykład różnice
etniczne mogą być związane z różnicami w poziomie wykształcenia czy deklaro-
wanymi wartościami.
O dwóch kategoriach różnorodności wspominają Horwitz i Horwitz (2007,
s. 991). Pierwsza obejmuje cechy biodemograficzne, a druga związane z zadaniami.
Różnorodność biologiczno-demograficzna reprezentuje wrodzone cechy jednostki,
które są natychmiast obserwowalne (np. wiek, płeć, rasa, pochodzenie etniczne).
Różnorodność pracowników – interpretacja i zakres pojęcia
13
Różnorodność związana z zadaniami jest efektem zdobywania wiedzy, wykształ-
cenia czy piastowania stanowiska w organizacji. Są to zatem właściwości człowie-
ka, które czynią go bardziej zaangażowanym w realizację zadań zawodowych niż
atrybuty stanowiące o różnorodności pierwszego typu.
Marilyn Loden i Judy B. Rosener (za Rijamampianina, Carmichael, 2005, s. 109)
definiują różnorodność jako coś, co odróżnia jedną grupę ludzi od innych w ra-
mach dwóch wymiarów. Pierwszy z nich obejmuje podstawowe kryteria zróżnico-
wania, wywierające pierwotny wpływ na naszą tożsamość, czyli: płeć, pochodzenie
etniczne, rasę, orientację seksualną, wiek oraz zdolności umysłowe lub fizyczne.
Drugi wymiar stanowią cechy wtórne, mniej widoczne i wywierające bardziej
zmienny wpływ na tożsamość osobistą jednostek. Należą do nich: wykształcenie,
położenie geograficzne, religia, pierwszy język, status rodzinny, styl pracy, do-
świadczenie zawodowe, doświadczenie wojskowe, miejsce w strukturze organizacji,
poziom dochodu, styl komunikacji (Rijamampianina, Carmichael, 2005, s. 109).
Richard L. Daft (za Seymen, 2006, s 297–298) również analizuje różnorodność,
biorąc pod uwagę dwa jej wymiary – podstawowy i wtórny. Do wymiaru podstawo-
wego zalicza rasę, pochodzenie etniczne, płeć, zdolności fizyczne lub poznawcze, tj.
cechy wrodzone lub mające wpływ na jednostki w ciągu całego ich życia. Nazywa
je elementami kształtującymi perspektywy lub autoportrety jednostek. Na wymiar
wtórny składają się cechy, które jednostki nabywają później, w trakcie całego życia,
i które, w odróżnieniu od tych z wymiaru podstawowego, są zmienne (Seymen, 2006,
s. 298). Wydają się one mniej skuteczne w porównaniu z cechami z podstawowego
wymiaru i mają wpływ na tożsamość i podejście jednostki, a jednocześnie odzwier-
ciedlają to, jak osoby są postrzegane przez innych. Są to między innymi: przekona-
nia, stan cywilny, język, status społeczno-ekonomiczny, poziom wykształcenia.
Patricia Arredondo (1996, s. 8) dodaje do wymiaru pierwotnego kulturę, klasę
społeczną i język, a do wymiaru wtórnego stan zdrowia i zainteresowania rekrea-
cyjne. Uwzględnia także trzeciorzędny wymiar, który obejmuje przeżywane oko-
liczności (momenty) historyczne.
Jak twierdzą Rasoava Rijamampianina i Teresa Carmichael (2005, s. 109), nie-
skończoność wymiarów różnorodności przywodzi na myśl analogię góry lodowej.
Rasa, pochodzenie etniczne, płeć, wiek i niepełnosprawność stanowią niewielką,
wystającą ponad powierzchnię część góry lodowej i są podstawą wielu przepisów
antydyskryminacyjnych na świecie. Wymiary wtórne, takie jak religia, kultura
i orientacja polityczna, są mniej oczywiste i ujawniane z czasem – leżą tuż pod po-
wierzchnią. Wymiary trzeciorzędowe często stanowią rdzeń indywidualnej toż-
samości jednostki i leżą głębiej pod powierzchnią. Tworzą one prawdziwą esencję
różnorodności. Co więcej, wspomniane cechy i wymiary nie wyczerpują listy moż-
liwych kryteriów, które powodują, że ludzie różnią się od siebie.
14
Różnorodność jako wyzwanie dla kierowników zespołów
Rijamampianina i Carmichael (2005, s. 110) proponują szersze spojrzenie na róż-
norodność – nie tylko przez pryzmat różnic, ale i podobieństw ludzi tworzących
określone zbiorowości. Owe podobieństwa i różnice wynikają z cech, które można
ująć w trzy wymiary. Wymiar podstawowy obejmuje rasę, pochodzenie etniczne,
płeć, wiek, niepełnosprawność. Na wymiar wtórny składają się: religia, kultura,
orientacja seksualna, sposób myślenia, pochodzenie geograficzne, status rodziny,
styl życia, status ekonomiczny, orientacja polityczna, doświadczenie zawodowe,
edukacja, język, narodowość. Właściwości te są bardziej plastyczne i wiele z nich
może zmieniać się w czasie. Z kolei wymiar trzeciorzędowy stanowią: wierzenia,
założenia, postrzeganie, postawy, uczucia, wartości, normy grupowe. Wymienieni
badacze podkreślają, iż różnorodność ma wiele wymiarów. Mogą się one przeni-
kać i w konsekwencji tworzyć unikalne syntezy profili ludzkich, złożone zarówno
z różnic, jak i podobieństw. Wymiary te wpływają na siebie, pojawiają się w różny
sposób, w różnych kontekstach, środowiskach i okolicznościach, co komplikuje
ich analizę i zarządzanie nimi. Wymiary te nie są statyczne, mają charakter dyna-
miczny, czego skutkiem jest to, że koncepcja różnorodności i kierowanie zespołami
zróżnicowanymi pod względem rozmaitych kryteriów stają się bardziej złożone.
Patricia Kreitz (2007, s. 2) zwraca uwagę, że różnorodność jest koncepcją ewo-
luującą. Jej zdaniem wielu badaczy pod pojęciem tym rozumie każdą znaczącą,
jawną i ukrytą cechę (właściwość), która odróżnia jedną osobę od drugiej. Zda-
niem wspomnianej autorki naukowcy przypisują cechy różnorodności do czterech
wymiarów, do których zaliczają osobowość (np. cechy osobowości, umiejętności
i zdolności), wymiar wewnętrzny (np. płeć, rasa, pochodzenie etniczne, poziom
inteligencji, orientacja seksualna), czynniki zewnętrzne (np. kultura, narodowość,
religia, stan cywilny lub rodzicielski) i organizacyjne (np. stanowisko, dział, zwią-
zek zawodowy).
Interpretując pojęcie różnorodności w kontekście miejsca pracy, warto wspo-
mnieć o jeszcze jednej koncepcji różnicowania grup organizacyjnych – autorstwa
Pfeffera (za Milliken, Martins, 1996, s. 404). Uznał on, że takim kryterium może
być przynależność do kohorty organizacyjnej. Argumentował, że ludzie, którzy
dołączają do organizacji (zespołów) w określonym czasie, mogą rozwijać podobne
zestawy umiejętności i podobne wzorce identyfikacji oraz komunikacji.
Jak twierdzą Daan van Knippenberg, Carsten De Dreu i Astrid Homan (2004,
s. 1008), różnorodność odnosi się do niemal nieskończonej liczby wymiarów, od wie-
ku do narodowości, od pochodzenia religijnego do tła funkcjonalnego, od umiejęt-
ności zadaniowych do umiejętności relacyjnych oraz od preferencji politycznych
do preferencji seksualnych. Wymiary te obejmują łatwo wykrywalne atrybuty, takie
jak: płeć, wiek, pochodzenie etniczne oraz te mniej widoczne cechy, bardziej zwią-
zane z pracą, jak wykształcenie czy stanowisko. Co więcej, różnorodność można
Różnorodność pracowników – interpretacja i zakres pojęcia
15
interpretować w odniesieniu do wielu wymiarów, ale może ona dotyczyć również
różnic między jednostkami w odniesieniu do dowolnego atrybutu, który w prze-
konaniu ludzi te różnice „generuje”.
Katarzyna Klimkiewicz zauważa, iż:
[…] stwierdzenie, że ludzie pracujący w przedsiębiorstwie różnią się od siebie pod
wieloma względami, nie jest nowe, jednakże świadomość tych różnic oraz ich kon-
sekwencji dla funkcjonowania organizacji nabrała znaczenia dopiero w ostatnich
kilkunastu latach (Klimkiewicz, 2010, s. 95).
Opisując społeczne środowisko organizacji, współcześnie zwraca się uwagę
na jego niejednorodność. W miejscach pracy spotykają się bowiem ludzie w róż-
nym wieku, pochodzący z różnych krajów, z odmiennych kręgów kulturowych,
mający rozmaite przekonania i systemy wartości, charakteryzujący się rozmai-
tymi predyspozycjami psychofizycznymi, aspiracjami, doświadczeniami. Dys-
kusja na temat różnorodności jest ważna ze względu na wzrost zróżnicowania
zespołów w ciągu ostatnich dekad, ale i dlatego, że to zróżnicowanie będzie coraz
większe w nadchodzących latach (van Knippenberg, Schippers, 2007, s. 516).
W literaturze przedmiotu wskazuje się różne powody zainteresowania kwe-
stią różnorodności w organizacjach (Woźniakowski, 2005, s. 290; Klimkiewicz,
2010, s. 95; Jamka, 2011, s. 233–234). Niewątpliwie znaczenie mają zmiany de-
mograficzne – szybko rosnąca liczba ludności, zróżnicowany przyrost natural-
ny, którego konsekwencjami są: przeludnienie niektórych regionów świata, ru-
chy migracyjne i starzenie się społeczeństw. Na skutek globalizacji zwiększają się
możliwości przestrzenne pozyskiwania pracowników, następuje przepływ siły ro-
boczej z kraju do kraju, przez co zwiększa się stopień zróżnicowania osób zatrud-
nianych w firmach.
Kolejnym czynnikiem wzrostu zainteresowania różnorodnością jest ewolucja
ról społecznych kobiet i mężczyzn. Coraz więcej pań decyduje się na realizację
aspiracji zawodowych, a nie wyłącznie na aktywność w życiu rodzinnym. Kobiety
wykonują zawody tradycyjnie uznawane za domenę mężczyzn, a panowie wybie-
rają prace stereotypowo przypisywane kobietom. Znaczenie różnorodności zwięk-
sza się również, ponieważ zmienia się pozycja grup mniejszościowych, które coraz
częściej domagają się równego traktowania w miejscu pracy oraz życiu społecznym.
Większej wagi nabierają różnice między przedstawicielami różnych pokoleń, któ-
rych reprezentanci spotykają się w pracy.
Organizacje przekształcają się, ich struktury stają się bardziej elastyczne, oparte
są na tymczasowych zespołach projektowych. Wykorzystanie w takich warunkach
technologii IT i ICT sprzyja tworzeniu wielokulturowych zespołów wirtualnych,
Pobierz darmowy fragment (pdf)