Publikacja stanowi komentarz do przepisów drugiej i trzeciej części kodeksu postępowania cywilnego. W opracowaniu uwzględniono zmiany wprowadzone obszerną nowelizacją dokonaną ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Omówiono również wprowadzone do kodeksu rozwiązania przewidujące informatyzację postępowania egzekucyjnego i klauzulowego. .. Publikacja jest autorskim omówieniem problematyki związanej z egzekucją i zabezpieczeniem roszczeń. Książka została wzbogacona o teoretyczne wprowadzenie do poszczególnych zagadnień, zawiera także podstawową literaturę przedmiotu oraz orzecznictwo sądów powszechnych i Sądu Najwyższego związane z omawianymi kwestiami. .. Autorami komentarza są przedstawiciele różnych zawodów prawniczych i naukowcy zajmujący się na co dzień praktycznymi aspektami egzekucji sądowej. .. Publikacja jest adresowana do sędziów, adwokatów, radców prawnych, komorników oraz aplikantów tych zawodów prawniczych.
Darmowy fragment publikacji:
KODEKS
POSTĘPOWANIA
CYWILNEGO
POSTĘPOWANIE
ZABEZPIECZAJĄCE
I EGZEKUCYJNE
KOMENTARZ
REDAKCJA NAUKOWA
Jacek Gołaczyński
Małgorzata Brulińska, Izabella Gil,
Jacek Gołaczyński, Bogdan Pękalski,
Anna Stangret-Smoczyńska, Marcin Uliasz,
Zbigniew Woźniak, Dariusz Zawistowski
Warszawa 2012
Stan prawny na 3 maja 2012 r.
Wydawca
Izabella Małecka
Redaktor prowadzący
Joanna Maź
Opracowanie redakcyjne
JustLuk
Łamanie
JustLuk Łukasz Drzewiecki, Justyna Szumieł, Stanisław Drzewiecki
Poszczególne części komentarza napisali:
Małgorzata Brulińska: art. 758–775¹, 818–820, 821–828, 921–10136
Izabella Gil: art. 895–912, 1041–1071
Jacek Gołaczyński: art. 795¹–7959, 820¹–820²
Jacek Gołaczyński, Małgorzata Brulińska: art. 829–839
Anna Stangret-Smoczyńska: art. 776–780, 781¹, 784–792, 794, 796, 797¹–804, 805¹–815,
Anna Stangret-Smoczyńska, Bogdan Pękalski: art. 781, 782, 783, 793, 795, 797, 805,
817, 889¹–8934, 1081–1088
816–816¹, 889
Marcin Uliasz: art. 844–888
Zbigniew Woźniak: art. 730–757, 913–920², 1014–1040
Dariusz Zawistowski: art. 840–843
© Copyright by
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2012
ISBN: 978-83-264-0758-1
Wydane przez:
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.
Redakcja Książek
01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a
tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35
e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl
www.wolterskluwer.pl
Księgarnia internetowa www.profi nfo.pl
Spis treści
SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 9
Wstęp ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 13
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego ����������������� 15
CZĘŚĆ DRUGA
POSTĘPOWANIE ZABEZPIECZAJĄCE ���������������������������������������������������������� 17
Tytuł I
Przepisy ogólne ��������������������������������������������������������������������������������������������������� 19
Tytuł II
Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych ������������������������������������������������������������������� 74
Tytuł III
Inne wypadki zabezpieczenia ���������������������������������������������������������������������������� 105
CZĘŚĆ TRZECIA
POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE ���������������������������������������������������������������� 115
Tytuł I
Przepisy ogólne ������������������������������������������������������������������������������������������������� 117
Dział I
Organy egzekucyjne, ich właściwość i postępowanie w ogólności ��������������������� 117
Dział II
Tytuły egzekucyjne i klauzula wykonalności ���������������������������������������������������� 183
Dział IIa
Zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego ����������������������������������������� 292
Dział IIb
Stwierdzenie wykonalności europejskiego nakazu zapłaty �������������������������������� 305
5
Spis treści
Dział IIc
Zaświadczenie dotyczące orzeczenia wydanego w europejskim postępowaniu
w sprawie drobnych roszczeń ������������������������������������������������������������������������� 311
Dział III
Wszczęcie egzekucji i dalsze czynności egzekucyjne ���������������������������������������� 316
Dział IV
Zawieszenie i umorzenie postępowania ����������������������������������������������������������� 379
Dział V
Ograniczenia egzekucji ���������������������������������������������������������������������������������� 404
Dział VI
Powództwa przeciwegzekucyjne ��������������������������������������������������������������������� 415
Tytuł II
Egzekucja świadczeń pieniężnych ���������������������������������������������������������������������� 434
Dział I
Egzekucja z ruchomości ��������������������������������������������������������������������������������� 434
Rozdział 1
Zajęcie ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 437
Rozdział 2
Sprzedaż �������������������������������������������������������������������������������������������������� 465
Dział II
Egzekucja z wynagrodzenia za pracę ��������������������������������������������������������������� 489
Dział III
Egzekucja z rachunków bankowych ���������������������������������������������������������������� 510
Dział IV
Egzekucja z innych wierzytelności ������������������������������������������������������������������ 544
Dział IVa
Egzekucja z innych praw majątkowych ����������������������������������������������������������� 562
Dział V
Wyjawienie majątku ��������������������������������������������������������������������������������������� 586
Dział VI
Egzekucja z nieruchomości ���������������������������������������������������������������������������� 600
Rozdział 1
Przepisy wstępne �������������������������������������������������������������������������������������� 602
Rozdział 2
Zajęcie ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 606
Rozdział 3
Opis i oszacowanie ����������������������������������������������������������������������������������� 628
6
Spis treści
Rozdział 4
Obwieszczenie o licytacji �������������������������������������������������������������������������� 640
Rozdział 5
Warunki licytacyjne ���������������������������������������������������������������������������������� 645
Rozdział 6
Licytacja �������������������������������������������������������������������������������������������������� 649
Rozdział 7
Przybicie �������������������������������������������������������������������������������������������������� 657
Rozdział 8
Przysądzenie własności ����������������������������������������������������������������������������� 662
Rozdział 9
Egzekucja z ułamkowej części nieruchomości oraz użytkowania wieczystego �� 668
Dział VIa
Uproszczona egzekucja z nieruchomości ��������������������������������������������������������� 671
Dział VII
Egzekucja ze statków morskich ����������������������������������������������������������������������� 680
Dział VIII
Podział sumy uzyskanej z egzekucji ���������������������������������������������������������������� 692
Rozdział 1
Przepisy ogólne ���������������������������������������������������������������������������������������� 699
Rozdział 2
Podział sumy uzyskanej przez egzekucję z wynagrodzenia za pracę ������������� 729
Rozdział 3
Podział sumy uzyskanej przez egzekucję z ruchomości, wierzytelności
i innych praw majątkowych ����������������������������������������������������������������������� 734
Rozdział 4
Podział sumy uzyskanej przez egzekucję z nieruchomości ��������������������������� 736
Tytuł III
Przepisy szczególne o egzekucji ������������������������������������������������������������������������� 748
Dział I
Egzekucja świadczeń niepieniężnych �������������������������������������������������������������� 748
Dział II
Przepisy szczególne o egzekucji z udziałem Skarbu Państwa
oraz przedsiębiorców ������������������������������������������������������������������������������������� 782
Rozdział 1
Przepisy ogólne ���������������������������������������������������������������������������������������� 793
Rozdział 2
Egzekucja przez zarząd przymusowy ��������������������������������������������������������� 796
7
Spis treści
Rozdział 3
Egzekucja przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego ���������� 807
Dział III
Egzekucja w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze
sprzedaży publicznej �������������������������������������������������������������������������������������� 814
Dział IV
(skreślony) ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 819
Dział V
Egzekucja świadczeń alimentacyjnych ������������������������������������������������������������ 819
Dział VI
(skreślony) ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 835
8
Wykaz skrótów
WYKAZ SKRÓTÓW
Akty prawne
k.c.
k.k.
k.k.w.
k.m.
Konstytucja RP
k.p.
k.p.c.
k.p.k.
k.r.o.
k.s.h.
nowela z dnia
2 lipca 2004 r.
nowela z dnia
24 września 2004 r.
nowela z dnia
24 maja 2007 r.
nowela z dnia
26 czerwca 2009 r.
– ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16,
poz. 93 z późn. zm.)
poz. 553 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88,
– ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy
(Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 18 września 2001 r. – Kodeks morski (tekst jedn.:
Dz. U. z 2009 r. Nr 217, poz. 1689 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.:
Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywil-
nego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego
(Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
(Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych
(Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postę-
powania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172,
poz. 1804)
– ustawa z dnia 24 września 2004 r. o zmianie ustawy o komorni-
kach sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy – Kodeks po-
stępowania cywilnego (Dz. U. Nr 236, poz. 2356)
– ustawa z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o komornikach są-
dowych i egzekucji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 112,
poz. 769)
– ustawa z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wie-
czystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 131,
poz. 1075)
9
Wykaz skrótów
nowela z dnia
16 września 2011 r.
o.p.
p.a.s.c.
pr. bank.
pr. bud.
p.u.n.
p.w.p.
r.c.k.
r.e.g.k.o.
r.e.t.w.
r.n.k.w.
rozporządzenie
nr 44/2001
rozporządzenie
nr 805/2004
rozporządzenie
nr 1896/2006
rozporządzenie
nr 861/2007
10
– ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.
Nr 233, poz. 1381)
– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst
jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywil-
nego (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.:
Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.:
Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i napraw-
cze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysło-
wej (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późn. zm.)
– rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 r.
w sprawie czynności komorników (Dz. U. Nr 10, poz. 52 z późn. zm.)
– rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2006 r.
w sprawie egzekucji grzywien, kar pieniężnych, opłat sądowych
i kosztów postępowania w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 42,
poz. 288)
– rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia
2009 r. w sprawie szczegółowych czynności Krajowej Rady Ko-
morniczej oraz szczegółowych czynności komornika związa-
nych z egzekucją elektronicznego tytułu wykonawczego (Dz. U.
Nr 224, poz. 1805)
– rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 2009 r.
w sprawie czynności sądu związanych z nadawaniem klauzuli wy-
konalności orzeczeniu sądowemu wydanemu w elektronicznym
postępowaniu upominawczym (Dz. U. Nr 226, poz. 1833)
– rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2001 r.
w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich
wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Bruksela I)
(Dz. Urz. WE L 12 z 16.01.2001, s. 1, z późn. zm.)
– rozporządzenie (WE) nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia Europej-
skiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych (Dz. Urz.
UE L 143 z 30.04.2004, s. 15, z późn. zm.)
– rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskie-
go i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowa-
nie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz. Urz. UE L 399
z 30.12.2007, s. 1, z późn. zm.)
– rozporządzenie (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskie-
go i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiające europejskie po-
stępowanie w sprawie drobnych roszczeń (Dz. Urz. UE L 199
z 31.07.2007, s. 1)
r.r.u.s.p.
u.g.n.
u.k.s.e.
u.k.s.s.c.
u.k.w.h.
u.l.s.
u.n.b.p.
u.o.i.f.
u.o.m.a.m.
u.o.p.l.
u.p.e.
u.p.e.a.
ustawa o KRS
u.s.u.s.
u.z.f.
u.z.r.r.z.
AUL
AUW
Biul. MS
Biul. SN
EPS
GSP
Wykaz skrótów
– rozporządzenie Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 23 lutego
2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U.
Nr 38, poz. 249 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
(tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i eg-
zekucji (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376)
– ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cy-
wilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece
(tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 15 czerwca 2007 r. o licencji syndyka (Dz. U.
Nr 123, poz. 850 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim
(tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finanso-
wymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczy-
pospolitej Polskiej i administracji morskiej (tekst jedn.: Dz. U.
z 2003 r. Nr 153, poz. 1502 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów,
mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego
(tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym
(Dz. U. Nr 130, poz. 1450 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954
z późn. zm.)
– ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym
(tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń spo-
łecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o niektórych zabezpieczeniach
finansowych (Dz. U. Nr 91, poz. 871 z późn zm.)
– ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze
zastawów (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 z późn. zm.)
Czasopisma i publikatory
– Acta Universitatis Lodziensis
– Acta Universitatis Wratislaviensis
– Biuletyn Ministerstwa Sprawiedliwości
– Biuletyn Sądu Najwyższego
– Europejski Przegląd Sądowy
– Gdańskie Studia Prawnicze
11
– Kwartalnik Prawa Prywatnego
– Monitor Prawa Bankowego
– Monitor Prawniczy
– Monitor Sądowy i Gospodarczy
– Nowe Prawo
– Nowy Przegląd Notarialny
– Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna, Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilej i Izby Karnej
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej, Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych
– Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych
– Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego; zbiór urzędowy, Seria A
– Palestra
– Państwo i Prawo
– Przegląd Notarialny
– Przegląd Prawa Cywilnego
– Przegląd Prawa Egzekucyjnego
– Przegląd Prawa Handlowego
– Prawo Bankowe
– Prawo Spółek
– Problemy Egzekucji
– Problemy Egzekucji Sądowej
– Prokuratura i Prawo
– Przegląd Sądowy
– Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego
– Studia Prawnicze
– Technika i Gospodarka Morska
Inne
– europejski nakaz zapłaty
– europejski tytuł egzekucyjny
– Narodowy Bank Polski
– sąd apelacyjny
– Sąd Najwyższy
– Trybunał Konstytucyjny
– Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Wykaz skrótów
KPP
MPB
M. Praw.
MSiG
NP
NPN
OSA
OSNAPiUS
OSNC
OSNCK
OSNCP
OSPiKA
OTK-A
Pal.
PiP
PN
PPC
PPE
PPH
Pr. Bank.
Pr. Spółek
Prob. Egz.
Prob. Egz. S.
Prok. i Pr.
PS
PUG
St. Praw.
TGM
ENZ
ETE
NBP
SA
SN
TK
ZUS
12
WSTĘP
Mam przyjemność przedstawić Państwu komentarz do drugiej i trzeciej części
kodeksu postępowania cywilnego. Potrzeba ponownego skomentowania powyż-
szych przepisów powstała w związku z obszerną nowelizacją kodeksu postępo-
wania cywilnego dokonaną ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy
– Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233,
poz. 1381) oraz wprowadzeniem do kodeksu pewnych rozwiązań przewidujących
informatyzację postępowania egzekucyjnego oraz klauzulowego.
Autorami komentarza są przedstawiciele różnych zawodów prawniczych i na-
ukowcy zajmujący się na co dzień praktycznymi aspektami egzekucji sądowej:
– Małgorzata Brulińska, sędzia Sądu Okręgowego we Wrocławiu, obecnie wi-
ceprezes tego sądu, nadzorująca od wielu lat komorników w okręgu właści-
wości swojego sądu;
– prof. zw. dr hab. Jacek Gołaczyński, Uniwersytet Wrocławski, sędzia Sądu
Apelacyjnego we Wrocławiu;
– dr Izabella Gil, adiunkt w Zakładzie Postępowania Cywilnego Wydziału Pra-
wa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, radca prawny;
– Bogdan Pękalski, sędzia delegowany do Departamentu Informatyzacji i Re-
jestrów Sądowych, ekspert w zakresie informatyzacji sądownictwa, w szcze-
gólności postępowania egzekucyjnego;
– dr Marcin Uliasz, sędzia delegowany do Departamentu Prawa Cywilnego Mi-
nisterstwa Sprawiedliwości;
– dr Anna Stangret-Smoczyńska, adiunkt w Zakładzie Prawa Cywilnego i Mię-
dzynarodowego Prywatnego Uniwersytetu Wrocławskiego, radca prawny;
– dr Zbigniew Woźniak, adiunkt w Zakładzie Prawa Uniwersytetu Zielonogór-
skiego, sędzia zajmujący się problematyką egzekucji sadowej, delegowany do
Departamentu Prawa Cywilnego Ministerstwa Sprawiedliwości;
– Dariusz Zawistowski, sędzia Sądu Najwyższego.
Jacek Gołaczyński
USTAWA
z dnia 17 listopada 1964 r.
Kodeks postępowania cywilnego
(Dz. U. Nr 43, poz. 296; zm.: Dz. U. z 1965 r. Nr 15, poz. 113; z 1974 r. Nr 27,
poz. 157, Nr 39, poz. 231; z 1975 r. Nr 45, poz. 234; z 1982 r. Nr 11, poz. 82,
Nr 30, poz. 210; z 1983 r. Nr 5, poz. 33; z 1984 r. Nr 45, poz. 241 i 242; z 1985 r.
Nr 20, poz. 86; z 1987 r. Nr 21, poz. 123; z 1988 r. Nr 41, poz. 324; z 1989 r.
Nr 4, poz. 21, Nr 33, poz. 175; z 1990 r. Nr 14, poz. 88, Nr 34, poz. 198, Nr 53,
poz. 306, Nr 55, poz. 318, Nr 79, poz. 464; z 1991 r. Nr 7, poz. 24, Nr 22, poz. 92,
Nr 115, poz. 496; z 1993 r. Nr 12, poz. 53; z 1994 r. Nr 105, poz. 509; z 1995 r.
Nr 83, poz. 417, Nr 141, poz. 692; z 1996 r. Nr 24, poz. 110, Nr 43, poz. 189,
Nr 73, poz. 350, Nr 149, poz. 703; z 1997 r. Nr 43, poz. 270, Nr 54, poz. 348,
Nr 75, poz. 471, Nr 102, poz. 643, Nr 117, poz. 752, Nr 121, poz. 769 i 770,
Nr 133, poz. 882, Nr 139, poz. 934, Nr 140, poz. 940, Nr 141, poz. 944; z 1998 r.
Nr 106, poz. 668, Nr 117, poz. 757; z 1999 r. Nr 52, poz. 532; z 2000 r. Nr 22,
poz. 269 i 271, Nr 48, poz. 552 i 554, Nr 55, poz. 665, Nr 73, poz. 852, Nr 94,
poz. 1037, Nr 114, poz. 1191, Nr 122, poz. 1314, 1319 i 1322; z 2001 r. Nr 4,
poz. 27, Nr 49, poz. 508, Nr 63, poz. 635, Nr 98, poz. 1069, 1070 i 1071, Nr 123,
poz. 1353, Nr 125, poz. 1368, Nr 138, poz. 1546; z 2002 r. Nr 25, poz. 253,
Nr 26, poz. 265, Nr 74, poz. 676, Nr 84, poz. 764, Nr 126, poz. 1069 i 1070,
Nr 129, poz. 1102, Nr 153, poz. 1271, Nr 219, poz. 1849, Nr 240, poz. 2058;
z 2003 r. Nr 41, poz. 360, Nr 42, poz. 363, Nr 60, poz. 535, Nr 109, poz. 1035,
Nr 119, poz. 1121, Nr 130, poz. 1188, Nr 139, poz. 1323, Nr 199, poz. 1939,
Nr 228, poz. 2255; z 2004 r. Nr 9, poz. 75, Nr 11, poz. 101, Nr 68, poz. 623,
Nr 91, poz. 871, Nr 93, poz. 891, Nr 121, poz. 1264, Nr 162, poz. 1691, Nr 169,
poz. 1783, Nr 172, poz. 1804, Nr 204, poz. 2091, Nr 210, poz. 2135, Nr 236,
poz. 2356, Nr 237, poz. 2384; z 2005 r. Nr 13, poz. 98, Nr 22, poz. 185, Nr 86,
poz. 732, Nr 122, poz. 1024, Nr 143, poz. 1199, Nr 150, poz. 1239, Nr 167,
poz. 1398, Nr 169, poz. 1413 i 1417, Nr 172, poz. 1438, Nr 178, poz. 1478, Nr 183,
poz. 1538, Nr 267, poz. 2258; z 2006 r. Nr 12, poz. 66, Nr 66, poz. 466, Nr 104,
poz. 708 i 711, Nr 186, poz. 1379, Nr 208, poz. 1537 i 1540, Nr 226, poz. 1656,
Nr 235, poz. 1699; z 2007 r. Nr 7, poz. 58, Nr 47, poz. 319, Nr 50, poz. 331,
Nr 61, poz. 418, Nr 99, poz. 662, Nr 106, poz. 731, Nr 112, poz. 766 i 769,
Nr 115, poz. 794, Nr 121, poz. 831, Nr 123, poz. 849, Nr 176, poz. 1243, Nr 181,
poz. 1287, Nr 192, poz. 1378, Nr 247, poz. 1845; z 2008 r. Nr 59, poz. 367,
Nr 96, poz. 609 i 619, Nr 110, poz. 706, Nr 116, poz. 731, Nr 119, poz. 772,
Nr 120, poz. 779, Nr 122, poz. 796, Nr 171, poz. 1056, Nr 220, poz. 1431, Nr 228,
poz. 1507, Nr 231, poz. 1547, Nr 234, poz. 1571; z 2009 r. Nr 26, poz. 156, Nr 67,
poz. 571, Nr 69, poz. 592 i 593, Nr 131, poz. 1075, Nr 179, poz. 1395, Nr 216,
poz. 1676; z 2010 r. Nr 3, poz. 13, Nr 7, poz. 45, Nr 24, poz. 125, Nr 40, poz. 229,
Nr 108, poz. 684, Nr 109, poz. 724, Nr 125, poz. 842, Nr 152, poz. 1018, Nr 155,
poz. 1037, Nr 182, poz. 1228, Nr 197, poz. 1307, Nr 215, poz. 1418, Nr 217,
poz. 1435; z 2011 r. Nr 34, poz. 173, Nr 85, poz. 458, Nr 87, poz. 482, Nr 92,
poz. 531, Nr 112, poz. 654, Nr 129, poz. 735, Nr 138, poz. 806 i 807, Nr 144,
poz. 854, Nr 149, poz. 887, Nr 224, poz. 1342, Nr 233, poz. 1381, Nr 234,
poz. 1391)
(wyciąg)
CZĘŚĆ DRUGA
POSTĘPOWANIE ZABEZPIECZAJĄCE
Tytuł I. Przepisy ogólne
Zbigniew Woźniak
Literatura
TYTUŁ I
PRZEPISY OGÓLNE
Literatura: M. Allerhand, Kodeks postępowania cywilnego, cz. 2, Postępowa-
nie egzekucyjne i zabezpieczające, Lwów 1933; M. Czajkowska -Dąbrowska, Za-
trzymanie towarów na granicy jako środek ochrony własności intelektualnej
– perspektywy polskie, PPH 1997, nr 12; S. Dalka, J. Rodziewicz, Postępowa-
nie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz do części drugiej kodeksu po-
stępowania cywilnego, Gdańsk 1994; B. Dobrzański, M. Lisiewski, Z. Resich,
W. Siedlecki, Kodeks postępowania cywilnego, Warszawa 1976; T. Erecińki,
Arbitraż a sądownictwo państwowe, PUG 1994, nr 2; T. Ereciński, O zabezpie-
czeniu nowacyjnym, PS 1992, nr 3; T. Ereciński, J. Gudowski, M. Jędrzejewska,
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, cz. 1, Postępowanie rozpoznawcze,
cz. 2, Postępowanie zabezpieczające, Warszawa 2006; K. Flaga -Gieruszyńska,
Jurysdykcja krajowa i uznawanie orzeczeń sądów zagranicznych. Polskie stan-
dardy europejskie, Kraków 1989; J. Gudowski, Kodeks postępowania cywilne-
go. Tekst, orzecznictwo, piśmiennictwo, Warszawa 1998; J. Ignatowicz, Ochrona
posiadania, Warszawa 1963; M. Iżykowski, Naprawienie szkody wyrządzonej
wykonaniem zabezpieczenia, Pal. 1979, nr 10; M. Iżykowski, Przesłanki zabez-
pieczenia powództwa, Pal. 1985, nr 11; M. Iżykowski, Zmiana i uchylenie zarzą-
dzenia tymczasowego, NP 1982, nr 7–8; T. Jackowski, Rozstrzygnięcie zażale-
nia na zabezpieczenie powództwa, Pal. 1961, nr 1; A. Jakubecki, Postępowanie
zabezpieczające w sprawach z zakresu prawa własności intelektualnej, Kra-
ków 2000; A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komen-
tarz, Kraków 2003; K. Korzan, Sądowe postępowanie zabezpieczające i egze-
kucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 1986; K. Korzan, Zabezpieczenie
roszczeń i praw w postępowaniu cywilnym (studium teoretyczno-procesowe),
PPH 1992, nr 3; Z. Łaguna, Uwagi o zabezpieczeniu powództwa, Pal. 1962, nr 12;
J. Łapuski, Konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń w sprawach cywil-
nych i handlowych, Lugano 1988, z uwzględnieniem orzecznictwa Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości, Bydgoszcz 2001; A. Marciniak, Dochodzenie rosz-
czeń zabezpieczonych zastawem lub hipoteką, Sopot 2001; H. Mądrzak, Likwi-
dacja następstw bezpodstawnej egzekucji na tle art. 338 § 1 k.p.c. (w:) Księga
Zbigniew Woźniak
19
Część druga. Postępowanie zabezpieczające
pamiątkowa ku czci Kamila Stefki, Wrocław 1967; H. Mądrzak, Natychmiasto-
wa wykonalność wyroków w procesie cywilnym PRL, AUW nr 35, Prawo XV,
Wrocław 1965; T. Misuk -Jodłowska, Zabezpieczenie powództwa zawierającego
żądanie uchylenia uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni, PS 1993, nr 7–8;
K. Piasecki, Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, Bydgoszcz 1995; M. Piekar-
ski, O zabezpieczeniu powództwa, NP 1964, nr 4; M. Piekarski, Postępowanie
zabezpieczające, Katowice 1966; S. Rudnicki, Komentarz do ustawy o księgach
wieczystych i hipotece, Warszawa 1993; C. Smorczewski, Jurysdykcja krajowa
w sprawach cywilnych i handlowych według konwencji brukselskiej i lugań-
skiej, KPP 1997, z. 4; K. Spałek, Zabezpieczenie roszczeń w Konwencji z Luga-
no, PiP 2003, z. 10; Z. Świeboda, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne.
Komentarz do części drugiej kodeksu postępowania cywilnego, Warszawa 2001;
M. Uliasz, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do nowelizacji, Warsza-
wa 2006; K. Weitz, Jurysdykcja, uznawanie i wykonywanie orzeczeń w spra-
wach cywilnych i handlowych (w:) M. Domańska [i in.], Stosowanie prawa Unii
Europejskiej przez sądy, red. A. Wróbel, Kraków 2005; K. Weitz, O jurysdyk-
cji w postępowaniu zabezpieczającym w świetle konwencji lugańskiej i prawa
wspólnotowego, PS 2003, nr 19; E. Wengerek, Postępowanie zabezpieczające
i egzekucyjne. Komentarz, Warszawa 1972; E. Wengerek (w:) Wstęp do systemu
prawa procesowego cywilnego, red. J. Jodłowski, Ossolineum 1974; Z. Woźniak,
Realizacja zabezpieczeń rzeczowych w prawie polskim, Sopot 2007; Z. Woź-
niak, Ustalenie i rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zabezpieczającego,
PS 2008, nr 7–8; D. Zawistowski, Postępowanie zabezpieczające. Komentarz.
Wybór orzeczeń, Warszawa 2007; K. Zawiślak, Przesłanki formalne postępowa-
nia zabezpieczającego w procedurze cywilnej, PS 2002, nr 3; F. Zedler, Interes
prawny jako podstawa zabezpieczenia roszczeń w postępowaniu cywilnym (w:)
Studia z prawa postępowania cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Zbignie-
wa Resicha, red. M. Jędrzejewska, T. Ereciński, Warszawa 1985; F. Zedler, Po-
stępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, Toruń 1994; F. Zedler,
Uwagi o pojęciu postępowania zabezpieczającego w sprawach cywilnych, AUW
nr 1028, Prawo CLXX, Wrocław 1990.
Uwagi ogólne
1. Obecnie obowiązujące przepisy o postępowaniu zabezpieczającym zosta-
ły wprowadzone nowelą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks po-
stępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172, poz. 1804),
która oprócz zmian natury normatywnej dokonała zmiany systematyki ustawy
z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43,
poz. 296 z późn. zm.), opatrując część drugą tytułem „Postępowanie zabezpiecza-
jące” w miejsce „Postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego” oraz wpro-
20
Zbigniew Woźniak
Tytuł I. Przepisy ogólne
wadzając część trzecią obejmującą dotychczas obowiązujące przepisy o postę-
powaniu egzekucyjnym. Wprowadzone zmiany w zakresie systematyki kodeksu
miały na celu wyróżnienie charakteru postępowania zabezpieczającego jako po-
stępowania akcesoryjnego pełniącego funkcję służebną wobec postępowania roz-
poznawczego. Poprzednio obowiązująca systematyka obejmująca w jednej części
postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne prowadziła w praktyce do błędnego
rozumienia istoty postępowania zabezpieczającego jako postępowania quasi-eg-
zekucyjnego, co przejawiało się w zbyt daleko idącym odpowiednim stosowa-
niu przepisów postępowania egzekucyjnego do postępowania zabezpieczającego,
w szczególności zbyt daleko idącym przyznaniu organom wykonującym zabez-
pieczenie uprawnień jurysdykcyjnych, które w tym postępowaniu przysługują
sądowi udzielającemu zabezpieczenia (konkretne przykłady zostaną omówione
w dalszej części niniejszego opracowania, odnoszącej się do poszczególnych ko-
mentowanych przepisów).
2. Jak już wyżej wskazano, postępowanie zabezpieczające pełni funkcję słu-
żebną wobec postępowania rozpoznawczego, a jego celem jest zabezpieczenie
roszczeń stron (uczestników) postępowania rozpoznawczego na czas jego trwania.
W przeciwieństwie do postępowania egzekucyjnego, prowadzonego po zakończe-
niu postępowania rozpoznawczego, postępowanie zabezpieczające toczy się nie-
jako równoległe do postępowania rozpoznawczego i, co do zasady, prowadzi nie
do zaspokojenia roszczeń uprawnionego, lecz jedynie do ich zabezpieczenia. Or-
ganem pełniącym funkcję orzeczniczą w tym postępowaniu jest sąd rozpoznają-
cy sprawę w postępowaniu rozpoznawczym; pozostałe organy ochrony prawnej
(przykładowo komornik wykonujący postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia)
pełnią jedynie funkcje pomocnicze, w istocie ograniczające się do czynności tech-
nicznoprawnych z wyłączeniem czynności decyzyjnych.
3. Zabezpieczenie roszczeń w postępowaniu cywilnym następuje dwuetapo-
wo. W pierwszym etapie sąd udziela zabezpieczenia, w drugim postanowienie
o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji lub też w inny
sposób stosownie do sposobu udzielonego zabezpieczenia. Komentowane przepi-
sy zawarte w art. 730–757 k.p.c. w zasadzie dotyczą pierwszej fazy zabezpiecze-
nia roszczeń – udzielenia zabezpieczenia przez sąd. Wykonanie zabezpieczenia
regulowane jest przepisami dotyczącymi postępowania egzekucyjnego, jeśli po-
stanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji
(art� 743 § 1 k.p.c.), lub też innymi przepisami odnoszącymi się do zastosowanego
sposobu zabezpieczenia (przykładowo wpis hipoteki przymusowej w przypadku
udzielenia zabezpieczenia przez ustanowienie hipoteki przymusowej – art. 110
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, tekst jedn.: Dz. U.
z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.).
4. Przepisy części drugiej kodeksu postępowania cywilnego „Postępowanie
zabezpieczające” nie regulują w sposób wyczerpujący problematyki udzielenia
zabezpieczenia w postępowaniu cywilnym. Bez wątpienia w postępowaniu za-
Zbigniew Woźniak
21
Część druga. Postępowanie zabezpieczające
bezpieczającym należy stosować, z mocy art� 13 § 2 k.p.c., odpowiednio przepisy
o procesie. Stąd przykładowo skład sądu, doręczanie i uzasadnianie postanowień
wydanych w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia, zaskarżanie postanowień
w przedmiocie zabezpieczenia są regulowane przepisami o procesie. Przepisy
odnoszące się do postępowania zabezpieczającego zostały również zamieszczone
w innych aktach prawnych, które w myśl wykładni lex specialis derogat legi gene-
rali będą wyłączać w sprawach, których dotyczą, stosowanie przepisów ogólnych
w zakresie, w jakim odmiennie uregulowano problematykę postępowania zabez-
pieczającego. Przepisy, o których mowa, wprowadzają odmienne regulacje zarów-
no co do procedury udzielenia zabezpieczenia, jak i co do możliwych sposobów
zabezpieczenia, w części nieuregulowanej w przepisach szczególnych będą miały
zastosowanie przepisy postępowania zabezpieczającego zamieszczone w kodek-
sie postępowania cywilnego. Powyższą tezę potwierdza treść postanowienia SA
w Szczecinie z dnia 6 stycznia 2006 r., I ACz 1162/05, LEX nr 279957, w którym
stwierdzono, iż szczególna regulacja odnosząca się do postępowania zabezpiecza-
jącego zamieszczona w art. 80 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim
i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.)
nie wyłącza stosowania przepisu 7301 § 1 k.p.c. – uprawniony, żądając udzielenia
zabezpieczenia, jest zobowiązany do wykazania interesu prawnego w udzieleniu
zabezpieczenia.
5. W tym miejscu jedynie przykładowo należy wskazać na przepis art� 80 usta-
wy o prawie autorskim i prawach pokrewnych; art. 2861 ustawy z dnia 30 czerw-
ca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 119,
poz. 1117 z późn. zm.); art. 31 i 47 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia
22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz
ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. WE L 12
z 16.01.2001, s. 1, z późn. zm.); art. 20 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003
z dnia 27 listopada 2003 r. w sprawie jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania
orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzial-
ności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz. Urz. WE
L 338 z 23.12.2003, s. 1, z późn. zm.); art. 14, 18 i 36 rozporządzenia Rady (WE)
nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego,
uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań ali-
mentacyjnych (Dz. Urz. UE L 7 z 10.01.2009, s. 1, z późn. zm.); art� 110 ustawy
z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece; art� 38, 39, 40 i 42 usta-
wy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz. U.
z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 z późn. zm.).
6. Należy również wskazać, iż w części pierwszej kodeksu postępowania cy-
wilnego ustawodawca przewiduje możliwość uzyskania zabezpieczenia z pomi-
nięciem przepisów części drugiej. Tak jest w przypadku art� 492 k.p.c. Orzeczenie
sądu rozstrzygające sprawę co do istoty z mocy prawa stanowi również tytuł za-
bezpieczenia wykonalny bez nadawania klauzuli wykonalności. Uprawniony na
22
Zbigniew Woźniak
Tytuł I. Przepisy ogólne
Art. 730
podstawie takiego tytułu jest umocowany do wykonania zabezpieczenia w sposób
przez siebie wskazany. Ograniczenie zabezpieczenia następuje nie przez zmianę
lub uchylenie zabezpieczenia w trybie art� 742 § 1 k.p.c., lecz na mocy orzeczenia
sądu wydanego na podstawie art� 492 § 2 k.p.c.
7. Konieczne jest również zwrócenie uwagi, iż w określonych sytuacjach usta-
wodawca w przepisach części pierwszej kodeksu postępowania cywilnego w spo-
sób wyczerpujący reguluje udzielenie zabezpieczenia i w tych przypadkach brak
jest podstaw do stosowania przepisów części drugiej. Chodzi tu m.in. o uregulo-
wanie zabezpieczenia spadku (art. 633–639 k.p.c.).
8. Udzielenie zabezpieczenia może nastąpić przed wszczęciem postępowania
w sprawie, w toku postępowania, jak też po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu
wykonawczego (art� 730 k.p.c.); sąd jest uprawniony do udzielenia zabezpieczenia
w postępowaniu, które uległo zawieszeniu (art� 179 § 3 k.p.c.). W przepisach po-
stępowania zabezpieczającego ustawodawca nie uregulował zbiegu postępowania
w przedmiocie wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia z postępo-
waniem egzekucyjnym. W przypadku powstania zbiegu postępowania zabezpie-
czającego i egzekucyjnego do tych samych części majątku dłużnika do jego roz-
strzygnięcia należy stosować przepis art� 7731 k.p.c. W razie zbiegu postępowania
zabezpieczającego i egzekucyjnego konieczne jest połączenie postępowań, nieza-
leżnie od tego, czy postępowanie zabezpieczające jest postępowaniem owacyjnym,
czy konserwacyjnym (Z. Woźniak (w:) Wybrane zagadnienia egzekucji sądowej,
red. J. Gołaczyński, Warszawa 2008, s. 58). Połączenie postępowania zabezpiecza-
jącego i egzekucyjnego jest konieczne do zapewnienia ochrony praw wierzycieli
z postępowania egzekucyjnego i uprawnionych z postępowania zabezpieczającego.
W przypadku prowadzenia niezależnych postępowań zachodzi niebezpieczeństwo
naruszenia zabezpieczonych roszczeń uprawnionego. Sprzedaż w postępowaniu
egzekucyjnym rzeczy, na której ustanowiono zabezpieczenie, pozbawia uprawnio-
nego zabezpieczenia. W przypadku łącznego prowadzenia postępowania zabez-
pieczającego i egzekucyjnego uprawniony winien być uwzględniany w podziale
sumy uzyskanej ze zbycia rzeczy stanowiących przedmiot zabezpieczenia w tej
kategorii, w której uczestniczyłby w podziale, gdyby prowadził egzekucję. O ko-
nieczności łącznego prowadzenia egzekucji świadczy treść art� 1030 i 1036 k.p.c.,
nakazujących uwzględniać w planie podziału wierzycieli, którzy uzyskali zabez-
pieczenie powództwa. Odmiennie A. Marciniak, Zbieg egzekucji i zabezpieczenia
w postępowaniu cywilnym, PPE 2003, nr 9–10, s. 5.
Art. 730.
§ 1. W każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub
sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia.
§ 2. Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania
lub w jego toku. Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego do-
Zbigniew Woźniak
23
Art. 730
Część druga. Postępowanie zabezpieczające
puszczalne jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu
zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze
nie nastąpił.
1. Sprawy, w których można żądać udzielenia zabezpieczenia, muszą być
sprawami cywilnymi w rozumieniu art� 1 k.p.c. oraz podlegać rozpoznaniu przez
sąd powszechny lub sąd polubowny. Nie jest dopuszczalne zabezpieczenie w tym
trybie roszczeń ze spraw, które nie są sprawami cywilnymi, np. zabezpieczenie
należności, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Or-
dynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.), cho-
ciażby istniała możliwość ich dochodzenia w sądowym postępowaniu egzekucyj-
nym (tak jest w przypadku należności z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń
Społecznych).
2. Komentowany przepis nie wprowadza jako przesłanki dopuszczalności
udzielenia zabezpieczenia jurysdykcji sądu właściwego do rozpoznania wnio-
sku o udzielenie zabezpieczenia. Należy jednak zauważyć, iż zgodnie z art� 11103
§ 1 k.p.c. przepisy o podstawach jurysdykcji krajowej zawarte w tytule III i IV sto-
suje się odpowiednio w postępowaniu zabezpieczającym. Umowa, o której mowa
w art. 1105 § 1 k.p.c., jest jednak bezskuteczna, jeżeli wyłącza jurysdykcję sądów
polskich jedynie w postępowaniu zabezpieczającym. Jurysdykcja krajowa w postę-
powaniu zabezpieczającym istnieje także wtedy, gdy zabezpieczenie może być wy-
konane w Rzeczypospolitej Polskiej lub wywołać skutek w Rzeczypospolitej Pol-
skiej. Rozwiązanie zawarte w ww. przepisie czyni w części nieaktualnym pogląd
wyrażony w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. m.in. postanowienie z dnia
18 lutego 1993 r., I CRN 6/93, OSNC 1993, nr 11, poz. 204), w którym zgodnie się
przyjmuje, iż brak jurysdykcji krajowej nie stanowi przeszkody do rozpoznania
przez sąd polski wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Należy jednak zauważyć,
iż w przypadku gdy w sprawie mają zastosowanie przepisy prawa wspólnotowego,
istnieje jurysdykcja sądu polskiego do rozpoznania wniosku o udzielenie zabez-
pieczenia, chociażby sąd polski nie miał jurysdykcji do rozpoznania sprawy co do
istoty. Taka teza wynika w szczególności z art� 31 i 47 rozporządzenia nr 44/2001,
art� 20 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 w sprawie jurysdykcji oraz uz-
nawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach do-
tyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, art� 14, 18 i 36 rozporządzenia Rady
(WE) nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykony-
wania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych.
3. Ustawodawca w treści powołanego przepisu nie wskazuje na rodzaj sądu,
sądu polubownego, pomija również kwestie jurysdykcji sądów, które są właściwe
do rozpoznania sprawy cywilnej. Przesłanka dopuszczalności żądania udzielenia
zabezpieczenia – rozpoznania sprawy przez sąd lub sąd polubowny – jest spełnio-
na, jeśli sprawa cywilna może być rozpoznana przez jakikolwiek sąd, w tym sąd
zagraniczny, lub też organ quasi-sądowy pełniący funkcję orzeczniczą w sprawach
24
Zbigniew Woźniak
Tytuł I. Przepisy ogólne
Art. 730
cywilnych. Dla przykładu należy wskazać na duńskie organy administracyjne
w sprawach alimentacyjnych czy też szwedzki urząd egzekucyjny w postępowaniu
upominawczym i pomocniczym (tak z mocy art� 62 rozporządzenia nr 44/2001).
Stąd ustalając, czy sprawa podlega rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny, na-
leży wziąć pod uwagę kognicje organów państw obcych, w sytuacji gdy sprawa
należy do jurysdykcji sądów zagranicznych.
4. Treść komentowanego przepisu jednoznacznie wskazuje, że żądanie udzie-
lenia zabezpieczenia, a co za tym idzie, i jego udzielenie, może nastąpić w każdej
sprawie cywilnej. Udzielenie zabezpieczenia może zatem nastąpić również w spra-
wie, w której wydane orzeczenie co do istoty sprawy nie będzie podlegać wyko-
naniu w drodze egzekucji. Tak jest przykładowo w sprawach o ustalenie istnienia
bądź nieistnienia stosunku prawnego, w sprawach o ukształtowanie prawa lub
stosunku prawnego itp. W tym miejscu należy jedynie zasygnalizować, iż udzie-
lenie zabezpieczenia musi realizować cel wskazany w art� 7301 § 2 k.p.c., tj. prze-
ciwdziałanie uniemożliwieniu lub utrudnieniu wykonania zapadłego w sprawie
orzeczenia oraz uniemożliwieniu lub utrudnieniu osiągnięcia celu postępowania
w sprawie. Nie wydaje się zatem uprawnione twierdzenie, iż dopuszczalne jest
udzielenie zabezpieczenia, które co prawda reguluje kwestie sporne między stro-
nami postępowania, niemniej nie ma żadnego związku z przedmiotem toczącego
się postępowania lub zapadłego w określonej sprawie orzeczenia, przykładowo ure-
gulowanie sposobu korzystania z rzeczy wspólnej do czasu wykonania orzeczenia
o zniesieniu współwłasności tej rzeczy przez jej sprzedaż. Uregulowanie sposobu
korzystania z rzeczy do czasu jej sprzedaży, tj. na czas pozostawania rzeczy we
współwłasności, nie ma żadnego związku z celem postępowania, którego przed-
miotem jest sprzedaż rzeczy wspólnej. Uregulowanie to winno zostać dokonane
w odrębnym postępowaniu.
5. Co prawda redakcja komentowanego przepisu nie wskazuje, co jest przed-
miotem zabezpieczenia, niewątpliwie można jednak stwierdzić, iż przedmiotem
zabezpieczenia jest roszczenie w znaczeniu procesowym, o czym świadczy treść
art� 7301 § 1 k.p.c. Należy jednak zauważyć, iż dobór możliwych sposobów za-
bezpieczenia winien uwzględniać materialnoprawny charakter roszczenia, które-
go ochrona stanowi interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Jeśli zatem in-
teres prawny dotyczy ochrony roszczenia pieniężnego w przypadku wystąpienia
z roszczeniem o ustalenie istnienia określonego stosunku prawnego, z którego to
roszczenie wynika, zabezpieczenie winno nastąpić z wykorzystaniem sposobów
zabezpieczeń roszczeń pieniężnych (art� 747 k.p.c.). Sposób sądowego zabezpiecze-
nia roszczenia powinien pozostawać w związku z przyszłą realizacją roszczenia
o tyle, o ile ma zapewnić zaspokojenie dochodzonego roszczenia (orzeczenie SN
z dnia 28 listopada 1961 r., II CZ 167/61, OSNC 1963, nr 6, poz. 119). Przykładowo
żądanie zniesienia współwłasności w celu ochrony wierzytelności pieniężnej przy-
sługującej wobec jednego ze współwłaścicieli winno odbyć się z wykorzystaniem
sposobów zabezpieczenia roszczeń pieniężnych.
Zbigniew Woźniak
25
Art. 730
Część druga. Postępowanie zabezpieczające
6. W obecnym stanie prawnym nie ma przeszkód, aby udzielenie zabezpie-
czenia obejmowało również koszty zabezpieczenia oraz przewidywalne koszty po-
stępowania, co wprost wynika z treści art� 736 § 3 k.p.c., zgodnie z którym suma
zabezpieczenia może również obejmować koszty wykonania zabezpieczenia oraz
przewidywalne koszty postępowania. Skoro złożenie na rachunek depozytowy
sądu sumy zabezpieczenia powoduje upadek zabezpieczenia (art� 742 § 1 k.p.c.),
to niewątpliwie zabezpieczenie może obejmować również przewidywalne koszty
postępowania (tak też D. Zawistowski, Postępowanie zabezpieczające. Komentarz.
Wybór orzeczeń, Warszawa 2007). Straciły zatem na aktualności poglądy wyra-
żane pod rządem poprzednio obowiązujących przepisów (por. postanowienie SN
z dnia 3 czerwca 1971 r., I CZ 57/71, OSP 1972, z. 6, poz. 105).
7. Zabezpieczenie może zostać udzielone przed wszczęciem postępowania, na
czas jego trwania, jak też po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawcze-
go, przy czym w ostatnim przypadku możliwe jest jedynie zabezpieczenie rosz-
czenia, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił.
8. Udzielenie zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania jest ograni-
czone koniecznością wszczęcia przez uprawnionego postępowania we wskaza-
nym przez sąd terminie, nie dłuższym niż 2 tygodnie – szerzej zob. komentarz
do art� 733 k.p.c.
9. Co do zasady, udzielenie zabezpieczenia następuje w toku postępowania
rozpoznawczego we wszystkich jego trybach. Nie ma zatem przeszkód do udziele-
nia zabezpieczenia w toku sprawy ze skargi o wznowienie postępowania, sprawy
ze skargi kasacyjnej, sprawy o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia. Niedopuszczalne jest jednak wznowienie postępowania zabezpiecza-
jącego, albowiem wznowienie może dotyczyć sprawy głównej, a nie incydentalnej
(szerzej M. Sawczuk, Wznowienie postępowania cywilnego, Warszawa 1970, s. 70).
10. Bezspornie istnieje możliwość zabezpieczenia wymagalnego roszczenia
w toku postępowania. Wątpliwości budzi możliwość zabezpieczenia w toku po-
stępowania roszczeń jeszcze niewymagalnych. Poszukując odpowiedzi na pytanie
o dopuszczalność zabezpieczenia w toku postępowania roszczeń niewymagalnych,
należy sięgnąć do treści art� 190 k.p.c., zgodnie którym przyszłych powtarzających
się świadczeń można dochodzić, jeśli nie sprzeciwia się temu treść łączącego strony
stosunku prawnego. Podkreślić należy, iż w omawianym przypadku chodzi wy-
łącznie o zabezpieczenie w rozumieniu przepisów prawa procesowego, a nie o za-
bezpieczenie oparte na przepisach prawa materialnego (przykładowo art� 490 § 1
zdanie drugie ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Dz. U. Nr 16,
poz. 93 z późn. zm.). Skoro ustawodawca dopuszcza możliwość dochodzenia przy-
szłych powtarzających się świadczeń w przypadkach opisanych w art� 190 k.p.c.,
to należy przyjąć, iż tylko w takich przypadkach możliwe jest również udzielenie
zabezpieczenia świadczeń, których termin wymagalności jeszcze nie nastąpił. Nie
ulega wątpliwości, iż poza sytuacją wskazaną w art� 190 k.p.c., co do świadczeń
wymagalnych w przyszłości, uprawnionemu nie przysługuje roszczenie, które-
26
Zbigniew Woźniak
Tytuł I. Przepisy ogólne
Art. 730
go można skutecznie dochodzić przed sądem. Należy zauważyć, iż przesłanką
zasadności wniosku o udzielenie zabezpieczenia jest uprawdopodobnienie rosz-
czenia – oczywiście chodzi tu o konkretne roszczenie, którego można skutecznie
dochodzić przed sądem. W przypadku istnienia roszczenia, którego nie można
skutecznie dochodzić przed sądem (niewymaganego roszczenia nieobjętego treś-
cią art� 190 k.p.c.), brak jest podstaw udzielenia zabezpieczenia. Przykładowo nie
można dochodzić odszkodowania za korzystanie z rzeczy bez tytułu prawnego
w przyszłości (art� 224 § 2 k.c.). Takie wynagrodzenie nie dzieli się na świadczenia
okresowe i nie może być dochodzone na przyszłość (tak też SN w uchwale z dnia
7 stycznia 1998 r., III CP 62/97, OSNC 1998, nr 6, poz. 91).
11. W komentowanym przepisie ustawodawca dopuścił również możliwość
udzielenia zabezpieczenia po zakończeniu postępowania rozpoznawczego. Udzie-
lenie zabezpieczenia po zakończeniu postępowania rozpoznawczego przed uzyska-
niem tytułu wykonawczego (przykładowo w toku postępowania klauzulowego, bez
względu na to, czy tytuł egzekucyjny pochodzi od sądu, czy też jest tytułem poza-
sądowym, np. bankowym tytułem egzekucyjnym, aktem notarialnym itp.) następuje
na zasadach ogólnych, a co za tym idzie, dotyczy to także zabezpieczenia roszcze-
nia o świadczenia już wymagalne (por. postanowienie SN z dnia 24 lutego 1999 r.,
III CKN 182/98, OSNC 1999, nr 9, poz. 157 – ograniczenie dotyczące świadczeń
niewymagalnych odnosi się do sytuacji, w której uprawniony uzyskał tytuł wyko-
nawczy. W postępowaniu klauzulowym uprawniony nie dysponuje takim tytułem.
Uzyska tytuł po zakończeniu tego postępowania). Po uzyskaniu tytułu wykonaw-
czego, tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności możliwe
jest wyłącznie zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia
jeszcze nie nastąpił. Na tym etapie postępowania nie jest możliwe zabezpieczenie
roszczeń wymagalnych. Przykładowo nie ma możliwości zabezpieczenia roszczeń
o zniesienie współwłasności przez sprzedaż po powstaniu tytułu wykonawczego
uprawniającego do złożenia do organu egzekucyjnego wniosku o sprzedaż.
12. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego warto odnotować: uchwałę z dnia 21 lip-
ca 2010 r., III CZP 49/10, LEX nr 585110, dopuszczającą możliwość zabezpieczenia
roszczenia o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki z ograniczo-
ną odpowiedzialnością przez zawieszenie postępowania rejestrowego dotyczące-
go wpisu zmian na podstawie tej uchwały; postanowienie z dnia 24 lutego 1999 r.,
III CKN 182/98, OSNC 1999, nr 9, poz. 157, dopuszczające możliwość żądania
przez wierzyciela w postępowaniu klauzulowym wydania zarządzenia tymczaso-
wego przez nakazanie wpisu w księdze wieczystej zakazu zbywania lub obciążania
nieruchomości do czasu zakończenia postępowania klauzulowego; uchwałę z dnia
9 października 1991 r., III CZP 93/91, LEX nr 5344, wykluczającą możliwość zabez-
pieczenia żądania wspólnika rozwiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnoś-
cią przez zajęcie konta bankowego i ruchomości należących do tej spółki; uchwałę
z dnia 4 grudnia 1958 r., IV CO 22/58, LEX nr 119695, przewidującą możliwość
zabezpieczenia roszczenia w sprawie o podział majątku dorobkowego.
Zbigniew Woźniak
27
Art. 7301
Część druga. Postępowanie zabezpieczające
Art. 7301.
§ 1. Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik po-
stępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzie-
leniu zabezpieczenia.
§ 2. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak
zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego
w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni
osiągnięcie celu postępowania w sprawie.
§ 3. Przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesy stron
lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapew-
nić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.
1. Komentowany przepisy reguluje trzy zasadnicze dla postępowania zabez-
pieczającego kwestie: legitymowanych do żądania udzielenia zabezpieczenia, prze-
słanki zasadności żądania udzielenia zabezpieczenia oraz przesłanki, jakimi wi-
nien się kierować sąd, udzielając zabezpieczenia.
2. Legitymowanymi do wystąpienia z żądaniem udzielenia zabezpieczenia jest
każda strona lub każdy uczestnik postępowania. Z wnioskiem o udzielenie zabez-
pieczenia może wystąpić nie tylko powód, lecz także pozwany, jeśli przysługuje
mu roszczenie, które może podlegać zabezpieczeniu. Udzielenie zabezpieczenia
ma nastąpić na rzecz uprawnionego bez względu na to, w jakiej roli procesowej
występuje on w konkretnej sprawie. Przykładowo z wnioskiem może wystąpić
pozwany małżonek w sprawie o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, żądając
zabezpieczenia roszczeń o świadczenia alimentacyjne zarówno na własną rzecz,
jak i na rzecz dzieci, jeśli będzie legitymowanym do dochodzenia należności ali-
mentacyjnych na rzecz swoich dzieci. Z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia
może wystąpić pozwany w sprawie o wydanie rzeczy, jeśli uczynił na rzecz na-
kłady (art� 461 § 1 k.c.). Z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia może wystąpić
także uczestnik postępowania nieprocesowego – uczestnik postępowania działo-
wego, żądając zabezpieczenia roszczeń o zwrot wydatków na rzecz. Roszczenie
uprawnionego występującego po stronie, która nie zainicjowała postępowania,
w którym ma nastąpić udzielenie zabezpieczenia, musi pozostawać jednak w ta-
kim związku z przedmiotem postępowania, aby zasadne było wspólne rozstrzy-
ganie o tym roszczeniu w prowadzonym postępowaniu (J. Jagieła (w:) Kodeks
postępowania cywilnego. Komentarz do artykułów 506–1088, red. K. Piasecki,
t. 2, Warszawa 2006, s. 447). Wątpliwe jest, czy z żądaniem udzielenia zabezpie-
czenia może wystąpić na swoją rzecz interwenient uboczny. Nie jest on bowiem
stroną postępowania. Postępowanie toczy się „na rzecz” strony, do której on przy-
stępuje. Zatem możliwe jest jedynie wystąpienie przez interwenienta z wnioskiem
o udzielenie zabezpieczenia na rzecz strony, do której przystępuje – art� 79 k.p.c.
Nie jest uprawniony do złożenia wniosku o udzielenie zabezpieczenia świadek,
biegły, tłumacz. Przyznanie wymienionym podmiotom przymiotu strony przez
28
Zbigniew Woźniak
Tytuł I. Przepisy ogólne
Art. 7301
art. 7 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 z późn. zm.) następuje wyłącznie na
potrzeby tej ustawy.
3. W przepisie art� 7301 § 1 k.p.c. ustawodawca wskazuje na przesłanki zasad-
ności żądania udzielenia zabezpieczenia, tj. uprawdopodobnienie roszczenia oraz
interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Obie przesłanki muszą być spełnione
kumulatywnie, z wyjątkiem przypadków wprost w ustawie wskazanych (w spra-
wach o alimenty – art� 753 k.p.c., w sprawach wymienionych w art� 7531 k.p.c.,
w sprawach wskazanych w art� 754 k.p.c., w sprawach o usunięcie niezgodności tre-
ści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym – art. 10 ust. 2 zdanie trze-
cie u.k.w.h., w sprawach o udzielenie zabezpieczenia po wydaniu nieprawomoc-
nego orzeczenia o uznaniu lub stwierdzeniu wykonalności orzeczenia, do którego
stosuje się przepisy rozporządzenia nr 44/2001 – art. 47 rozporządzenia, nie jest
wymagane uprawdopodobnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia).
4. Charakter postępowania zabezpieczającego, w istocie przyspieszonego od-
formalizowanego postępowania, wymaga nie udowodnienia istnienia po stronie
uprawnionego roszczenia podlegającego zabezpieczeniu, lecz tylko jego upraw-
dopodobnienia. Zgodnie z art� 243 k.p.c. zachowanie szczegółowych przepisów
o postępowaniu dowodowym nie jest konieczne, ilekroć ustawa przewiduje upraw-
dopodobnienie zamiast dowodu.
5. Przed przystąpieniem do omówienia, na czym polega uprawdopodobnie-
nie roszczenia, należy wskazać, iż przesłanką zasadności udzielenia zabezpiecze-
nia jest istnienie po stronie uprawnionego konkretnego roszczenia wynikającego
z przytoczonych przez uprawnionego okoliczności faktycznych, którego ochrona
wynika z obowiązujących przepisów prawa. Nie wystarczy uprawdopodobnienie
abstrakcyjnego roszczenia wynikającego z przepisów prawa. Należy uprawdopo-
dobnić, iż w konkretnych okolicznościach faktycznych uprawnionemu przysługuje
roszczenie podlegające ochronie w świetle obowiązujących przepisów prawa. Je-
śli roszczenie jest oczywiście bezzasadne w świetle przytoczonych przez upraw-
nionego okoliczności faktycznych, chociażby ustawodawca obejmował ochroną
abstrakcyjnie rozumiane roszczenie, brak jest podsta
Pobierz darmowy fragment (pdf)
