Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00408 004916 18979033 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Konrad Mazowiecki (1187/88-31 VIII 1247) - ebook/pdf
Konrad Mazowiecki (1187/88-31 VIII 1247) - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 121
Wydawca: Avalon Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7730-942-1 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> historia
Porównaj ceny (książka, ebook (-8%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Pierwsza połowa XIII wieku przyniosła znaczące zmiany w Polsce i całej Europie, obejmujące stosunki społeczne, polityczne i kulturalne. Czy książę mazowiecki, Konrad, sprostał wymaganiom stawianym w jego czasach? Nie cieszy się on dobrą opinią w oczach Polaków, którzy od czasów rozbiorów pamiętają mu sprowadzenie nad Wisłę Krzyżaków. Autor rozważa, jak władca Mazowsza oceniany był przez współczesnych, jakie odnosił sukcesy, jakie ponosił klęski, jaką stanowił osobowość, jak rysowała się jego postać na tle ówczesnych władców w Europie.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

strony-1-3:strony-1-3.qxd 2008-10-08 23:02 Strona 1 KONRAD MAZOWIECKI (/ –  VIII ) strony-1-3:strony-1-3.qxd 2008-10-08 23:02 Strona 2 strony-1-3:strony-1-3.qxd 2008-10-08 23:02 Strona 3 HENRYK SAMSONOWICZ KONRAD MAZOWIECKI (/ –  VIII ) A va l o n K r a k ó w     Redakcja i korekty Wanda Lohman Skład i opracowanie typograficzne Marta Kowalska Projekt okładki i stron tytułowych Iwona Weiman Wojciech Rak, Pieczęć konna Konrada Mazowieckiego Na okładce Copyright by Henryk Samsonowicz, Kraków 2008, wyd. I ISBN 978-83-7730-942-1 Z a m ó w i e n i a p r z y j m u j e Wydawnictwo AVALON T. Janowski Sp. j. ul. Fiołkowa 4/13; 31-457 Kraków tel. +48 606 750 749 zamowienia@wydawnictwoAVALON.pl www.wydawnictwoAVALON.pl SPIS TREŚCI I Europa zmiEnia swE obliczE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 II miEjscE mazowsza na mapiE polski i Europy . . . . . . . 123 III piErwszE lata księcia konrada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 IV konrad, krzyżacy i ruś .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 V walka o tron krakowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 VI przEd sądEm historii (i historyków) . . . . . . . . . . . . . . . . 187 chronologia dziEjów konrada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 wybrana bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 indEks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115  Mazowiecki_plytka.indb 5 2008-10-10 20:08:20 Mazowiecki_plytka.indb 6 2008-10-10 20:08:20 I EuRoPa zmIEnIa SwE oblICzE Konrad, książę mazowiecki, według potocznej wiedzy Polaków „ten, który sprowadził Krzyżaków”, urodził się w roku 1187 (lub 1188) zmarł w 1247. W ciągu jego ponad 60-letniego życia Europa zmienia- ła swe oblicze1. Konrad był świadkiem czasu, w którym powstawała nowa mapa polityczna kontynentu na wschodzie i na zachodzie. Upa- dało Bizancjum, najazd Mongołów zdruzgotał Ruś kijowską, budo- wane były władztwa terytorialne w Rzeszy niemieckiej, uzyskiwały coraz większą samodzielność komuny włoskie, konsolidowały się państwa chrześcijańskie Półwyspu Iberyjskiego. Nowe kształty ustro- jowe uzyskiwała monarchia francuska, nad Bałtykiem kończyła się 1 O znaczeniu przemian w Europie na przełomie XII–XIII w. por.: Wim Blockmans, Peter Hoppenbrouwers, Introduction to Medieval Europe, 300–1550, Abingdon 2007, s. 186 i n.; J.H. Mundy, Europa Średniowiecz­ na 1150–1309, Warszawa 2001, s. 45 i n., 264 i n.; S. Kwiatkowski, Śred­ niowieczne dzieje Europy, Warszawa 2006, s. 256 i n.; B. Zientara, Hen­ ryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1975, s. 13 i n.; J. Le Goff, What Did the 12th Century Renaissance Man, w: The Medieval World, ed. P. Line- han, J.L. Nelson, London 2003, s. 635; J. Abu-Lughod, Before European Hegemony. The World System A.D. 1250–1350, New York 1989; S. Pol- lard, Marginal Europe. The Contribution of the Marginal Lands since the Middle Ages, Oxford 1997, s. 25 i n.; Ziemie polskie wobec Zachodu. Studia nad rozwojem średniowiecznej Europy, red. S. Gawlas, Warszawa 2006, s. 37 i n.; Der Ostseeraum und Kontinentaleuropa 1100–1600, Hg. D. Kattinger, J.E. Olesen, H. Wernicke, Schwerin 2004, s. 9–16.  Mazowiecki_plytka.indb 7 2008-10-10 20:08:20 epoka wikingów, zaczynała kupców niemieckich. Na rozwijających się uniwersytetach, głoszących istnienie „trzech władz” (sacerdotium, imperium i studium) pojawiały się i kształtowały koncepcje filozoficz- ne i naukowe. Rozwijała się literatura piękna, nowe kształty przybie- rała architektura. Zasadniczym zmianom podlegał Kościół rzymski kreując parafie, wychodząc z krużganków klasztornych i z zamków możnowładczych do miast i wsi, i obejmując swym wpływem coraz szersze rzesze ludności. Zmieniały się społeczeństwa. Przekonanie, wyrażone pięknie przez biskupa Laon Adalberona, że „dom Boży dzieli się na tych, co się modlą, walczą i pracują”, już nie przystawa- ło do realiów dnia codziennego. O swoje miejsce w społeczeństwie walczyli bogaci mieszczanie, szukali nowych ram swej działalności deklasowani przez władze przekształcanych państw wolni, drobni posiadacze ziemi. Bardziej iluzoryczne stawało się istnienie cesarstwa, obejmującego całą łacińską Europę. Coraz większe znaczenie uzyski- wały państwa narodowe – Francja, Anglia, królestwa iberyjskie. Ród Plantagenetów panujący w Anglii jeszcze na schyłku XII wieku wła- dał Normandią, Akwitanią, ambicje króla Henryka II sięgać miały korony cesarskiej. Pod koniec życia Konrada północne ziemie Fran- cji odzyskali już jednak Kapetyngowie, już ich królestwo zyskiwa- ło coraz większe znaczenie wsparte świadectwem zwycięstwa Filipa Augusta pod Bouvines, kiedy to rozstrzygnęły się losy rywalizacji angielsko-francuskiej. Niepowodzenia króla Anglii, Jana bez Ziemi, skutkowały pierwszym wielkim przywilejem inaugurującym poja- wienie się parlamentu – Wielką Kartą Wolności (Magna Charta Liber- tatum w 1215 r.). I we Francji, i w Anglii wsparciem władzy królew- skiej byli już od lat siedemdziesiątych XII w. urzędnicy – szeryfowie – powoływani przez władcę. Dodać warto, że w Czechach, w Polsce na zbrojne ramię króla – starostów – czekać przyszło do schyłku na- stępnego stulecia. Opozycję wobec władzy świeckiej stanowiła hie- rarchia kościelna, która wsparta teorią głoszoną przez uczonego Jana z Salisbury i umacniana rosnącym znaczeniem papiestwa domagała się uznawania wyższości władzy duchownej nad świecką. Co prawda, Filip August osiągnął kompromis z Kościołem i utrzymał wpływ na wybór biskupów, ale oddziaływanie papiestwa na stosunki polityczne osiągnęło w tym czasie swoje apogeum. Sukcesy króla francuskiego, co warto szczególnie podkreślić, w znacznej mierze ułatwiane były poparciem mieszczan nie szczę-  Mazowiecki_plytka.indb 8 2008-10-10 20:08:20 dzących królowi pieniędzy. To także dzięki tej grupie społecznej rozstrzygnięta została rywalizacja Plantagenetów i Kapetyngów na korzyść tych ostatnich, a jednocześnie umożliwiony został powrót na tron cesarski Staufów w osobie Fryderyka II, króla Sycylii. Kolejnym etapem rosnącego znaczenia dynastii francuskiej stały się walki religijne związane z krucjatą prowadzoną przeciwko albi- gensom w Langwedocji. Krwawe walki zakończyły się uzależnieniem od władztwa Kapetyngów Francji południowej, kolejnym wzmocnie- niem pozycji króla Francji. Początek stulecia przyniósł ze sobą kolejne sukcesy państw chrześ- cijańskich na Półwyspie Iberyjskim. Klęska muzułmanów pod Las Navas de Tolosa przyniosła praktycznie koniec ich władztw. (Oprócz Grenady, która pozostała w rękach Maurów). Kolejne związki dyna- styczne doprowadziły do powstania trzech organizmów państwo- wych – Kastylii, Aragonii i Portugalii, których obecność na mapie politycznej Europy coraz bardziej była widoczna już w następnych stuleciach. Na szczycie hierarchii władzy w Europie chrześcijańskiej stał pa- pież, ale styl życia i działań Kościoła i niższych duchownych budził coraz większe wątpliwości. Sposób życia możnych książąt Kościoła, nieprzystosowanie nauk kościelnych do potrzeb zmieniającego się społeczeństwa wywołał reakcje w północnych Włoszech, we Francji, przybierające formy opozycji przeciwko oficjalnym doktrynom Koś- cioła. Pojawiły się doktryny albigensów, waldensów, które przyniosły ze sobą też efekt w postaci uchwał Soboru Laterańskiego w 1215 roku, rzeczywiście powszechnego zjazdu hierarchów kościelnych. Nie tyl- ko potępił on występujące odstępstwa od wiary katolickiej, wezwał do dalszych krucjat, lecz także przyniósł wiele nowych rozwiązań or- ganizacyjnych, między innymi propagując zasadę szkolenia młodzie- ży w szkołach parafialnych. Istotne zmiany dotyczyły „walczących” – rycerzy. Już w XI stuleciu posiadacze ziemscy, urzędnicy królewscy, korzystający z „uwłaszczenia” posiadłości państwowych, tworzyć za- częli ideologię uzasadniającą posiadane przywileje, umacniającą ich pozycję społeczną, określającą wzajemne relacje. Powstawał rycerski etos, styl życia, w którym mieściło się „słowo szlachcica” („verbum nobile”) oznaczające wzajemne zobowiązania lenne, mieściły się też uczucia idealne, „miłość dworska”, wierność, honor, walka o słuszną sprawę. Ta właśnie epoka pozostawiła stworzone przez siebie wspa- Mazowiecki_plytka.indb 9 2008-10-10 20:08:20  niałe piśmiennictwo, żywotne po dziś legendarne treści o królu Artu- rze i jego rycerzach „okrągłego stołu”, o romansie Tristana i Izoldy. Nie ulega wątpliwości, że w praktyce obyczaje rycerskie nie przy- stawały do pięknych idei. Według opinii św. Bernarda z Clairvaux, „nowe rycerstwo” powinno stanowić elitę społeczną walczącą nie o zdobycze materialne i dodatkowe przywileje, lecz o wyższe cele: odzyskanie Grobu Chrystusa, zapewnienie bezpieczeństwa słabym2, ochronę czci kobiet. W rzeczywistości stan rycerski na ogół nie przy- pominał takiej idealnej wspólnoty. IV wyprawa krzyżowa, która za- miast walczyć o odzyskanie Jerozolimy zdobyła i złupiła Konstanty- nopol, stanowiła najlepszy tego przykład. W swej znakomitej monografii o Henryku Brodatym Benedykt Zientara nazwał te czasy „bardzo piękną epoką”3, epoką, w której „Europa związana wspólnotą ideologiczną zmierzała do trwałej jed- ności pod symbolizującą tę jedność tiarą papieską”. Być może, żyli podówczas mieszkańcy Starego Kontynentu, którzy przepełnieni byli taką nadzieją (która epoka jest takich optymistów pozbawiona!), ale można mieć wątpliwości, czy rzeczywiście wiek XIII, szczegól- nie jego początek, pozwala na przyjęcie poglądu o istnieniu wówczas „Europy optymistycznej”. Rzeczywiście, nie ulega wątpliwości, że rosła liczba mieszkańców wsi i miast, że brane były pod uprawę nowe ziemie, że wprowadzano najróżniejsze wynalazki. Pojawiały się w rzemiośle urządzenia pełniące rolę późniejszych fabryk: młyny, wia- traki, folusze, ułatwiające i przyśpieszające różne gałęzie produkcji. Zaczęto budować nowe typy statków, które mogły przewozić więcej towarów także po burzliwych morzach północnej i zachodniej Euro- py (tzw. „kogi”). Rozwijały się banki, intensyfikowały się kontakty handlowe. Wznoszone były wspaniałe katedry, ratusze, miasta ota- czane były murami. Zakładano szkoły, i te elementarne i wyższe. Rozwój nauk w tzw. „renesansie XII w.” sprzyjał pojawianiu się co- raz większej liczby ludzi biegłych w pisaniu, czytaniu i rachowaniu. Prowokował do wygłaszania nawet poglądu, że światem rządzą trzy 2 J. Fleckenstein, Die Rechtfertigung der geistlichen Ritterorden nach der Schrift „De Laude novae militiae” Bernhards von Clairvaux, w: Die Geis­ tlichen Ritterorden Europas, hg. v. J. Fleckenstein, M. Hellmann, Sigma- ringen 1980, s. 9. 3 B. Zientara, Henryk Brodaty, s. 13. 10 Mazowiecki_plytka.indb 10 2008-10-10 20:08:20 władze – „sacerdotium, imperium, studium” (władza duchowna, świe- cka i wiedza). Ostatni człon tego poglądu stanowił bardziej pobożne życzenie ówczesnych intelektualistów niż realny stan rzeczy, ale nie ulega wątpliwości, że nauka rozwijała się, i rozwijały się wspólnoty „uczonych i uczących” – pierwsze uniwersytety. Konstruowano ze- gary mierzące dokładniej czas pracy, modlitwy i wypoczynku, po- wstawały podręczniki rachunkowości, architektury, geografii, kwitły sztuki piękne, rozwijało się piśmiennictwo, poezja, proza, traktaty moralizatorskie4. Jednak, jak każda epoka wielkich przemian, i ta na- sycona była lękiem, niepewnością, powstawaniem nieznanych wcześ- niej problemów. Na schyłku XII wieku w zachodniej Europie następowały zna- czące zmiany nie tylko w stosunkach politycznych, także w kształcie klasy rycerskiej. Bitwa pod Hattin (1187) stała się początkiem końca Królestwa Jerozolimskiego. Mimo podejmowanych prób odzyskania Grobu Chrystusa, mimo kolejnych krucjat (i działań dyplomatycz- nych) łacinnicy byli wypierani przez ponad kolejne sto lat ze wschod- nich wybrzeży Morza Śródziemnego. Warunki walk z „niewiernymi” uległy zasadniczym zmianom. Nie tylko dlatego że tzw. IV krucjata skierowała się nie do Palestyny, lecz przeciwko cesarstwu wschod- niemu, doprowadzając do upadku prawosławnego Bizancjum: w 1205 roku. Nigdy już, nawet po odbudowie przeprowadzonej przez dyna- stię Paleologów w 1281 r., nie odzyskało ono dawnego znaczenia pań- stwa uniwersalistycznego, zmieniając się w średniowieczne państwo greckie, słabe, zagrożone przez sąsiadów słowiańskich i tureckich. Jedną z przyczyn prowadzących do załamania wschodniej ekspansji świata łacińskiego na wschód były zapewne wewnętrzne przemiany społeczne, w których wyniku narastały trudności znaczącej części średnich warstw rycerstwa. Obok cesarstwa zachodniorzymskiego zaczęły powstawać organizmy państwowe, których struktury gospo- darcze, społeczne stawiały pod znakiem zapytania istnienie licznej warstwy ministeriałów, ludności zajmującej ważne miejsce w dotych- czasowym systemie państw. Grupy dotychczasowych funkcjonariu- szy służebnych wobec państwa zaczęły poszukiwać innych warun- ków życia, które zabezpieczałyby je przed degradacją i zepchnięciem do klasy chłopskiej ludności zależnej od właścicieli ziemskich. Mieli 4 J. Le Goff, Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 1994, cz. 2. 11 Mazowiecki_plytka.indb 11 2008-10-10 20:08:20
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Konrad Mazowiecki (1187/88-31 VIII 1247)
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: