Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00430 017029 20917764 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tom I. Komentarz do artykułów 1–18 - ebook/pdf
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tom I. Komentarz do artykułów 1–18 - ebook/pdf
Autor: , , Liczba stron: 850
Wydawca: C. H. Beck Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-255-1337-5 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> komentarze prawnicze
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tom I. Komentarz do artykułów 1–18 stanowi obszerne omówienie Rozdziału I Konwencji. Autorzy w wyczerpujący sposób analizują poszczególne prawa i wolności: prawo do życia, zakaz stosowania tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej, gwarancję prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego, prawo do sprawiedliwego procesu oraz zakaz wstecznego stosowania prawa karnego, prawo poszanowania życia prywatnego i rodzinnego wraz z prawem do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, wolność myśli, sumienia i wyznania, wolność wypowiedzi, jak również wolność zgromadzania się i stowarzyszania oraz prawo do skutecznego środka odwoławczego, opierając się przy tym na orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Tom I Komentarz do artykułów 1–18 Pod redakcją L. Garlickiego Dzieła z serii Duże Komentarze Becka należą do najobszerniejszych na rynku wydawniczym komentarzy omawiających najważniejsze ustawy systemu prawne- go. Dzięki wiedzy autorów – wybitnych znawców poszczególnych dziedzin prawa – tworzą one kanon literatury prawniczej. Uporządkowana struktura tekstu, powoły- wanie orzeczeń, glos oraz literatury, rozszerzających określoną tematykę, ułatwiają zdobycie wyczerpującej wiedzy z poszczególnych dziedzin prawa. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tom I. Komentarz do artykułów 1–18 stanowi obszerne omówienie Rozdziału I Konwen- cji. Autorzy w wyczerpujący sposób analizują poszczególne prawa i wolności: prawo do życia, zakaz stosowania tortur, zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej, gwaran- cję prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego, prawo do sprawiedliwego proce- su oraz zakaz wstecznego stosowania prawa karnego, prawo poszanowania życia pry- watnego i rodzinnego wraz z prawem do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, wolność myśli, sumienia i wyznania, wolność wypowiedzi, jak również zgromadzania się i stowarzyszania oraz prawo do skutecznego środka odwoławczego, opierając się przy tym na orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Zamiarem Autorów jest odzwierciedlenie najważniejszych wypowiedzi strasburskich organów orzekających oraz ujęcie przedstawianych treści orzeczniczych w pewien sys- tem, poprzez umieszczenie ich w tle ogólniejszym (i będącym dorobkiem doktryny), a zbudowanym przez zasady i metody interpretacji Konwencji. Komentarz adresowany jest, przede wszystkim, do praktyków, a więc sędziów, adwo- katów i wszystkich innych osób, które stosują w swej działalności postanowienia Kon- wencji i wprowadzają je do rzeczywistości polskiego obrotu prawnego zwłaszcza, że Autorami tego tomu Komentarza są sędziowie, którzy określają (bądź określali) spo- sób stosowania Konwencji przez najwyższe organy sądowe Rzeczpospolitej. Redaktor: prof. dr hab. Leszek Garlicki Autorzy : prof. dr hab. Leszek Garlicki, prof. dr hab. Piotr Hofmański, prof. dr hab. Andrzej Wróbel ISBN 978-83-255-1337-5 Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Tom I Komentarz do artykułów 1–18 Pod redakcją prof. Leszka Garlickiego www.sklep.beck.pl e-mail: dz.handlowy@beck.pl http://www.beck.pl tel.: 22 31 12 222, fax: 22 33 77 601 Cena 199,00 zł C·H·BECK Wydawnictwo C. H. Beck Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Tom I Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Komentarz do artykułów 1–18 Tom I Redaktor prof. dr hab. Leszek Garlicki Uniwersytet Warszawski, Sędzia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka prof. dr hab. Leszek Garlicki Autorzy prof. dr hab. Piotr Hofmański Uniwersytet Jagielloński, Sędzia Sądu Najwyższego prof. dr hab. Andrzej Wróbel Instytut Nauk Prawnych PAN, Sędzia Sądu Najwyższego WYDAWNICTWO C.H. BECK WARSZAWA 2010 Propozycja cytowania: P. Hofmański, [w:] Garlicki, Komentarz EKPCz, t. I, art. 1, Nb 1, Warszawa 2010 Poszczególne części opracowali: Leszek Garlicki: Wprowadzenie, Wstęp, art. 1–4, 8–10, 12, 15–18 Piotr Hofmański: art. 5–7, 13 Andrzej Wróbel: art. 6, 11, 13–14 Redakcja: Aleksandra Dróżdż © Wydawnictwo C. H. Beck 2010 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00–203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Białostockie Zakłady Graficzne S.A., Białystok ISBN 978-83-255-1337-5 Spis treści Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII IX Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Art. 1. Obowiązek przestrzegania praw człowieka . . . . . . . Rozdział I. Prawa i wolności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Art. 2. Prawo do życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Art. 3. Zakaz tortur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Art. 4. Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej . . . . . . . . Art. 5. Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego . . Art. 6. Prawo do rzetelnego procesu sądowego . . . . . . . . . Art. 7. Zakaz karania bez podstawy prawnej . . . . . . . . . . . Art. 8. Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzin- nego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Art. 9. Wolność myśli, sumienia i wyznania . . . . . . . . . . . Art. 10. Wolność wyrażania opinii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Art. 11. Wolność zgromadzania się i zrzeszania się . . . . . Art. 12. Prawo do zawarcia małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . Art. 13. Prawo do skutecznego środka odwoławczego . . . . Art. 14. Zakaz dyskryminacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Art. 15. Uchylanie stosowania zobowiązań w stanie niebez- pieczeństwa publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Art. 16. Ograniczenia działalności politycznej cudzoziem- ców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Art. 17. Zakaz nadużycia praw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Art. 18. Granice stosowania ograniczeń praw . . . . . . . . . . . Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 13 21 57 63 96 137 152 241 461 479 550 583 649 711 723 754 794 808 813 820 827 V Przedmowa Komentarz do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (zwanej popularnie – Europejską Konwencją Praw Człowieka) jest pierwszym w literaturze polskiej opracowaniem w tej formie. O ile bowiem ukazały się już obszerne i kompetentnie przygotowane omówienia i prezentacje orzecznictwa strasburskiego, a także wiele interesujących i wartościowych opracowań poszczególnych kwestii, nie podjęto dotąd próby ujęcia tego orzecznictwa w sposób typowy dla komentarzy prawniczych. Zamiarem autorów jest, po pierwsze – odzwierciedlenie najważniejszych wypowiedzi strasburskich organów orzekających (Trybunału i – niegdyś – Komisji), przy czym posłużono się szeroko metodą cytatów, pozwalającą na jasne oddzielenie treści wypowiedzianych przez te organy od treści pochodzących od autorów niniejszego Komentarza. Autorzy starają się uwzględnić (choćby przez odesłanie) wszystkie ważne orzeczenia Trybunału, szczególnie szeroko powoływane jest orzecznictwo w sprawach polskich. Trzeba jednak pamiętać, że liczba wyroków i postanowień liczy się już tysiącach, więc konieczne jest dokonywanie ich zdecydowanej selekcji. Po drugie, intencją autorów jest ujęcie przedstawianych treści orzeczni- czych w pewien system, więc umieszczenie ich w tle bardziej ogólnym (i będącym dorobkiem doktryny), a zbudowanym przez zasady i metody interpretacji Konwencji. Akt ten trzeba odczytywać bowiem jako całość o spójnym aksjologicznie charakterze. Te próby syntezy (czy – choćby – metodologicznego uporządkowania orzecznictwa) nie zawsze są łatwe, bo ogromna produkcja orzecznicza Trybunału nie zawsze zachowuje pełną spójność. Powiązanie warstwy deskryptywnej (gdzie rzeczywistym autorem jest sam Trybunał) i warstwy analitycznej (pochodzącej od autorów Komen- tarza, a bazującej na dorobku literatury przedmiotu) powinno ułatwić proces krajowego stosowania postanowień Konwencji. Trzeba wyraźnie przypomnieć, że Konwencja stanowi część krajowego porządku prawnego, podlega bezpośredniemu stosowaniu przez polskie sądy, a – w razie kolizji z unormowaniami ustawowymi – korzysta z nadrzędnej pozycji. Komentarz adresowany jest, przede wszystkim, do praktyki, więc sędziów, adwokatów i wszystkich innych osób, które stykają się w swej działalności z postanowieniami Konwencji i wprowadzają je do rzeczywistości polskiego obrotu prawnego. Kontakt z tak określonym odbiorcą jest o tyle łatwiejszy, VII Przedmowa że autorami tego tomu Komentarza są sędziowie, którzy określają (bądź określali) sposób stosowania Konwencji przez najwyższe organy sądowe Rzeczpospolitej. Komentarz zostaje ujęty w dwóch tomach: pierwszy, obejmuje omówienie zasadniczej materialno-prawnej treści Konwencji (Wstęp oraz art. 1–18); drugi – omówienie mechanizmu kontrolnego (art. 19–59 Konwencji) oraz materialne postanowienia protokołów dodatkowych (Nr 1, Nr 4, Nr 6, Nr 7, Nr 12 i Nr 13). Tom pierwszy uwzględnia stan prawny na dzień 31.12.2009 r. (uzupeł- niony – na ile to było redakcyjnie możliwe – najciekawszymi orzeczeniami z pierwszych miesięcy 2010 r.). Dane statystyczne (o ile nie zaznaczono inaczej) obejmują okres pomiędzy 1.11.1998 r. (początek funkcjonowania Trybunału działającego w oparciu o protokół Nr 11) do 31.12.2009 r. Tekst Konwencji (i protokołów dodatkowych) został zamieszczony w dosłownym powtórzeniu polskiego tekstu urzędowego opublikowanego w Dziennikach Ustaw. Nawet jeżeli pewne sformułowania polskie nie oddają w sposób wierny tekstów autentycznych w językach angielskim i francuskim, nie podjęto próby ich „korekty”, a tylko – w notach komentarzowych – wskazano na nieprawidłowości czy błędy. Jedyny wyjątek stanowi termi- nologia dotycząca rodzajów orzeczeń. Nie ma problemu z zastosowaniem terminu „wyrok” („judgment”, „arret”), natomiast za właściwy odpowiednik terminu „decision”, „décision” uznano „postanowienie”. Wprawdzie polski tekst Konwencji (a – w ślad za nim – wielu polskich znawców przedmiotu) posługuje się terminem „decyzja”, ale wydaje się, że autorzy polskiego przekładu urzędowego Konwencji nie wykazali dostatecznej znajomości polskiego języka prawniczego, który – w odniesieniu do orzeczeń sądowych – posługuje się przeciwstawieniem „wyroków” i „postanowień”, zaś termin „decyzja” rezerwuje dla rozstrzygnięć administracyjnych. Nie ma potrzeby powtarzania w nieskończoność tego błędu. i postanowienia) Orzeczenia Trybunału (wyroki (raporty i postanowienia) są oznaczane wskazaniem rodzaju orzeczenia, daty przyjęcia, strony skarżącej oraz państwa pozwanego. Wszystkie orzeczenia Trybunału i ogromna większość orzeczeń Komisji są dostępne w systemie HUDOC Database (www.echr.coe.int) i nie było powodu odsyłania do ewentualnego miejsca publikacji drukowanej. i Komisji Podstawowa literatura przedmiotu, zwłaszcza – polskie i zagraniczne – podręczniki i komentarze, została wymieniona w – otwierającym ten Ko- mentarz – Wprowadzeniu. Nie powoływaliśmy już tych pozycji w bibliografii do poszczególnych artykułów Konwencji, a w tekście Komentarza odsyłamy do nich tylko przy cytatach lub bezpośrednich nawiązaniach koncepcyjnych. Warszawa–Strasburg, marzec 2010 r. prof. Leszek Garlicki VIII Wykaz skrótów 1. Źródła prawa AfKPCz . . . . . . . . . . Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów sporzą- AmKPCz . . . . . . . . . Amerykańska Konwencja Praw Człowieka sporzą- dzona w Nairobi 26.6.1981 r. dzona w San Jose 22.11.1969 r. EKPCz . . . . . . . . . . . Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawo- wych Wolności sporządzona w Rzymie 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) KC . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. KK . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, Nr 16, poz. 93 ze zm.) poz. 553 ze zm.) KKW . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny wykonawczy Konstytucja RP . . . . Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KPA . . . . . . . . . . . . . ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) KPC . . . . . . . . . . . . . ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KPP . . . . . . . . . . . . . Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 7.12.2000 r. (Dz.Urz. UE z 2007 r. C Nr 303, s. 1) KPT . . . . . . . . . . . . . Konwencja Wiedeńska o Prawie Traktatów z 23.5.1969 r. (Dz.U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439) KPW . . . . . . . . . . . . ustawa z 24.8.2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 ze zm.) MPPGSiK . . . . . . . . Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Spo- łecznych i Kulturalnych otwarty do podpisu w No- wym Jorku 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169) IX Wykaz skrótów MPPOiP . . . . . . . . . . Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Po- litycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) PDPCz . . . . . . . . . . . Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10.12.1948 r. Statut RE . . . . . . . . . Statut Rady Europy przyjęty w Londynie 5.5.1949 r. TFUE . . . . . . . . . . . . Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. z 1994 r. Nr 118, poz. 565) z 25.3.1957 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2 ze zm.) 2. Organy, organizacje i instytucje EKomPCz . . . . . . . . Europejska Komisja Praw Człowieka ETPCz . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał Praw Człowieka ETS . . . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał Sprawiedliwości MOP . . . . . . . . . . . . . Międzynarodowa Organizacja Pracy MTK . . . . . . . . . . . . Międzynarodowy Trybunał Karny NATO . . . . . . . . . . . Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (North Atlantic Treaty Organization) ONZ . . . . . . . . . . . . . Organizacja Narodów Zjednoczonych RE . . . . . . . . . . . . . . Rada Europy TK . . . . . . . . . . . . . . Trybunał Konstytucyjny UE . . . . . . . . . . . . . . Unia Europejska ZP . . . . . . . . . . . . . . . Zgromadzenie Parlamentarne (Rady Europy) . . . . . . . . . . . . Dziennik Ustaw 3. Publikatory i czasopisma Biul. BIRE . . . . . . . . Biuletyn Biura Informacyjnego Rady Europy Dz.U. Dz.Urz. . . . . . . . . . . . Dziennik Urzędowy EPS . . . . . . . . . . . . . Europejski Przegląd Sądowy GSP . . . . . . . . . . . . . Gdańskie Studia Prawnicze KPPubl. OSNC . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNKW . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Izba . . . . . . . . . . Kwartalnik Prawa Publicznego Wojskowa . . . . . . . . . . . . . . Palestra OTK-A . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Seria A Pal. PiP . . . . . . . . . . . . . . Państwo i Prawo Prok. i Pr. Prz. Sejm. . . . . . . . . Prokuratura i Prawo . . . . . . . . Przegląd Sejmowy X PWPMEiP . . . . . . . . Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodo- wego, Europejskiego i Porównawczego R. Pr. . . . . . . . . . . . . Radca Prawny Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . przeciwko . . . . . . . . . . . . . . punkt (-y) . . . . . . . . . . . . . postanowienie . . . . . . . . . . . . . . artykuł . . . . . . . . . . . . . . . litera 4. Inne art. lit. m.in. nast. Nr . . . . . . . . . . . . . . . numer p. pkt post. s. . . . . . . . . . . . . . . . . tzn. . . . . . . . . . . . . . . tzw. . . . . . . . . . . . . . . uchw. ust. wyr. z. ze zm. zob. zwł. . . . . . . . . . . . . . . zwłaszcza . . . . . . . . . . . . . . ustęp . . . . . . . . . . . . . wyrok . . . . . . . . . . . . . . . zeszyt strona to znaczy tak zwane . . . . . . . . . . . . uchwała . . . . . . . . . . . . . między innymi . . . . . . . . . . . . . następne . . . . . . . . . . . ze zmianami . . . . . . . . . . . . . zobacz XI Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. 1993, Nr 61, poz. 284) (zm.: Dz.U. 1995, Nr 36, poz. 175; 1998, Nr 147, poz. 962; Dz.U. z 2001 r. Nr 23, poz. 266; 2003, Nr 42, poz. 364) Wprowadzenie Literatura: M. Balcerzak, Zagadnienie precedensu w prawie międzynarodowym praw człowieka, Toruń 2008; J. A. Frowein, W. Peukert, Europäische Menschen- rechtskonvention. EMRK-Kommentar, Kehl 2009; Ch. Grabenwarter, Europäische Menschenrechtekonvention, München–Basel–Wien 2008; D. Harris, M. O’Boyle, C. Warbrick, Law of the European Convention on Human Rights, Oxford–New York 2009; Jacobs and White, The European Convention on Human Rights, Fourth Edition by C. Ovey and R. White, Oxford 2006; La Convention européenne des droits de l’homme, sous la dir. de L.-E. Pettiti, E. Decaux, P.-H. Imbert, Paris 1999; C. Mik, Koncepcja normatywna prawa europejskiego praw człowieka, Toruń 1994; M. A. Nowicki, Europejski Trybunał Praw Człowieka. Orzecznictwo, t. I–II, Kraków 2001; tenże, Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do EKPCz, Warszawa 2009; Orzecznictwo strasburskie, wstęp, tłumaczenie i opracowanie T. Jasudowicz, t. I–III, Toruń 1998; A. Redelbach, Sądy a ochrona praw człowieka, Toruń 1999; K. Reid, A Practitionerñs Guide to the European Convention on Human Rights, London 2008; P. van Dijk, F. van Hoof, A. van Rijn, L. Zwaak (ed.), Theory and Practice of the European Convention on Human Rights, Antwerpen–Oxford 2006; A. Wiśniewski, Koncepcja marginesu oceny w orzecznictwie ETPCz, Gdańsk 2008. 1. Geneza Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych 1 wolności (zwanej popularnie – Europejską Konwencją Praw Człowieka; zob. m.in. A. Bisztyga, Europejski Trybunał Praw Człowieka, Katowice 1997, s. 27 i nast.) łączy się z tragicznymi doświadczeniami okresu II wojny światowej i zbrodni popełnianych przez różnego rodzaju reżimy totalitarne. Zdawano sobie sprawę, że w wielu krajach zawiodły mechanizmy ochrony demokracji i praw człowieka usytuowane na poziomie narodowym i uznano, że konieczne jest wyniesienie tych mechanizmów na wyższy, ponadnaro- dowy poziom. W Europie, szczególnie dotkniętej tymi doświadczeniami, wiązało się to z początkiem dyskusji nad przedsięwzięciami integracyjnymi, początkowo – z oczywistych względów – podejmowanych tylko w skali państw zachodnich. Przekonanie o potrzebie uniwersalnego uznania i ochrony praw czło- wieka znalazło pierwszy sformalizowany wyraz w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych z 10.12.1948 r. „Powszechna Deklaracja Praw Człowieka”. Dokument ten, pomyślany jako „wspólny standard dla wszystkich ludów i narodów”, wyliczył najważniejsze prawa człowieka o charakterze osobistym, politycznym oraz ekonomicznym, socjalnym i kulturalnym, przyjmując za punkt wyjścia uznanie, że „przyrodzona Garlicki 3 2 Wprowadzenie godność człowieka oraz równe i niezbywalne prawa wszystkich członków rodziny ludzkiej i pokoju na świecie”. jest podstawą wolności, sprawiedliwości Deklaracja miała, pod wieloma względami, przełomowe znaczenie, ale nie była też wolna od słabych punktów, jako że jej uchwalenie wymagało uzyskania kompromisu między wszystkimi ówczesnymi członkami ONZ. Wyrazem tego kompromisu było przyjęcie Deklaracji w formie rezolucji, co pozbawiało ją bezpośredniej mocy wiążącej wobec państw-sygnatariuszy. Deklaracja nie przewidywała też żadnych mechanizmów proceduralnych zapewniających faktyczną implementację jej postanowień. 2. Już w momencie uchwalania Deklaracji było oczywiste, że konieczne są dalsze kroki dla międzynarodowej ochrony praw człowieka. Na szczeblu globalnym znalazło to wyraz w szeregu doniosłych konwencji szczegółowych, opracowanych i przyjętych w ramach ONZ, podjęto też prace nad „przetłumaczeniem” Deklaracji na język wiążącego prawa międzynarodowego. Zostały one jednak sfinalizowane dopiero po blisko dwudziestu latach, gdy – w 1966 r. – przyjęto Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169). Pakty te zostały ratyfikowane przez Polskę, co jednak nie znaczy, że ich postanowienia były wówczas w pełni respektowane. Równolegle do szczebla globalnego zaczęto podejmować działania regionalne, które – po latach – doprowadziły do uchwalenia Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka (1969 r.) oraz Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów (1981 r.). Tempo wydarzeń w Europie Zachodniej okazało się natomiast znacznie intensywniejsze. W 1949 r. została utworzona Rada Europy jako organizacja międzynarodowa, której celem jest „osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady, stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwiać ich postęp ekonomiczny i społeczny” (art. 1 pkt a Statutu Rady Europy). Politycznymi organami Rady Europy jest Komitet Ministrów, obejmujący przedstawicieli rządów państw członkowskich, Zgromadzenie Parlamentarne (do 1974 r. – Zgro- madzenie Doradcze), obejmujące przedstawicieli parlamentów narodowych oraz Sekretarz Generalny Rady Europy, wybierany przez Zgromadzenie Par- lamentarne na wniosek Komitetu Ministrów. Jednocześnie uznano potrzebę przyjęcia osobnej umowy międzynarodowej, poświęconej zagwarantowaniu podstawowych praw człowieka, której ratyfikacja i rzetelna implementacja miały stanowić jeden z podstawowych obowiązków państw – członków Rady Europy. 4 Garlicki Wprowadzenie 3. Po stosunkowo szybkich pracach przygotowawczych, uzgodniony 3 został tekst Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Konwencja została podpisana w Rzymie 4.11.1950 r. przez dwanaście państw (Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, RFN, Turcja, Włochy i Zjednoczone Królestwo; kilka tygodni później – także przez Grecję i Szwecję) i – po uzyskaniu wymaganej liczby ratyfikacji – weszła w życie w dniu 8.9.1953 r. 4. Europejska Konwencja Praw Człowieka jest umową międzynarodową, 4 co m.in. oznacza, że jej ratyfikacja rodzi prawno-międzynarodowy obo- wiązek wykonywania jej postanowień, a sposób jej wykładni i stosowania przebiega w ramach ogólnego prawa traktatów, skodyfikowanego później w Wiedeńskiej Konwencji o Prawie Traktatów z 23.5.1969 r. (Dz.U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439); zob. szerzej A. Wyrozumska, Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Warszawa 206, s. 21 i nast. Podstawowa treść Konwencji została ujęta w trzech wymiarach. W wy- miarze materialnym, Konwencja wskazała podstawowe prawa człowieka, sprecyzowała ich treść i zakres oraz ustaliła obowiązek ich respektowania przez państwa-sygnatariuszy. W wymiarze instytucjonalnym, Konwencja ustanowiła szczególne ponadnarodowe organy jurysdykcyjne (dzisiaj – Europejski Trybunał Praw Człowieka) właściwe do orzekania, czy państwa obowiązek ten spełniają w należyty sposób. W wymiarze proceduralnym, Konwencja ustanowiła m.in. procedurę skargi indywidualnej, pozwalającej – w dzisiejszym stanie prawnym – „każdemu” postawić zarzut, że jego prawa czy wolności zostały naruszone przez władze publiczne. Nadawało to Konwencji bardzo szczególny charakter (zob. ogólnie – C. Mik, Koncepcja normatywna prawa europejskiego praw człowieka, Toruń 1994), bo – z jednej strony, przesuwało na szczebel ponadnarodowy rozstrzyganie sporów o jej przestrzeganie przez władze krajowe oraz powierzało to rozstrzyganie ponadnarodowym organom jurysdykcyjnym, a – z drugiej strony, wychodziło poza tradycyjne odniesienie prawa międzynarodowego tylko do państw i przyznawało pewne uprawnienia bezpośrednio jednostce. Miało to charakter wręcz rewolucyjny, bo czyniło z jednostki (obywatela) podmiot uprawnień o prawnomiędzynarodowym charakterze, więc odstępowało od tradycyjnego pojmowania suwerenności jako wyłączności władzy państw nad swoimi obywatelami. Stopniowo modyfikowało to naturę prawną Konwencji, a – w każdym razie – naturę procesu jej wykładni i stosowania. Z jednej strony, postanowienia Konwencji traktowane są jako „konstytucyjny instrument europejskiego porządku publicznego” (np. wyr. ETPCz z 23.3.1995 r. w sprawie Loizidou p. Turcji, par. 75), co nakazuje traktować ten dokument przede wszystkim w kategoriach obiektywnego ujęcia zasad owego porządku, więc odrywa jego interpretację od „pierwotnych intencji” jej twórców. Z drugiej strony, Garlicki 5 międzynarodowych. Otwiera ją Preambuła wskazująca genezę, cele i aksjologię oraz art. 1 wyrażający ogólne zobowiązanie państw członkowskich do przestrzegania praw człowieka oraz wyznaczający zakres – podmiotowy, miejscowy i temporalny – zastosowania Konwencji. Dalszy tekst ujęty został w trzy rozdziały: Wprowadzenie sposób stosowania i interpretowania Konwencji coraz silniej przybliża ją do dokumentu konstytucyjnego (zob. art. 1, Nb 4 i 5). Analogiczna ewolucja stała się udziałem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który coraz silniej wykazuje podobieństwa z narodowymi sądami konstytucyjnymi (ew. L. Garlicki, Nowe zjawiska w kontroli konstytucyjności ustaw, PS 2009, Nr 4, s. 105 i nast.). 5. Struktura Konwencji ujęta jest w sposób typowy dla umów – – – Prawa i wolności (art. 2–18), ujmujący wyliczenie podstawowych praw człowieka oraz określający zasady ich stosowania i granice ich ochrony; Europejski Trybunał Praw Człowieka (art. 19–51), określający ustrój i właściwość Trybunału, pozycję jego sędziów oraz zasady procedury rozpoznawania spraw i wydawania orzeczeń; Postanowienia różne (art. 52–59). Uzupełnieniem tekstu Konwencji są postanowienia Protokołów dodatko- wych (zob. Nb 8), czasem (zwłaszcza przy regulacjach organizacyjnych i proceduralnych) modyfikujące ten tekst, a czasem (przy regulacjach o materialno-prawnym charakterze) istniejące obok niego. funkcjonowania. Z dokumentu o niezbyt 6. Konwencja obowiązuje już ponad pół wieku i w tym czasie dokonała się zasadnicza ewolucja zarówno jej treści wewnętrznej, jak i zewnętrznego kontekstu jej jasnej naturze prawnej i niezbyt określonych procedurach stosowania, adresowanego do skromnej grupy państw, Konwencja przekształciła się w instrument o zasięgu ponadkontynentalnym o ugruntowanej i uformowanym sposobie stosowania. Stała się prawem podstawowym dla 800 milionów ludzi, zamieszkałych między Lizboną a Władywostokiem, a zarazem – standardem o uniwersalnym, globalnym znaczeniu we współczesnym świecie. Ta ewolucja przebiegała równolegle na kilku płaszczyznach: geograficzno-po- litycznej, tekstowej, interpretacyjnej oraz praktyki orzeczniczej. treści 7. W płaszczyźnie geograficzno-politycznej, przemiany – najpierw na za- chodzie i południu Europy, a potem w krajach dawnego bloku radzieckiego, doprowadziły do zasadniczego rozszerzenia terytorium obowiązywania Konwencji. Dzisiaj, jej stronami jest 47 państw europejskich – Polska podpisała Konwencję w dniu 26.11.1991 r., ratyfikacja dokonała się w dniu 15.12.1992 r., a wejście w życie – w dniu 19.1.1993 r. Tylko Białoruś (z uwagi na opóźnienia procesów demokratyzacyjnych) oraz Watykan 6 Garlicki 5 6 7 Wprowadzenie (z uwagi na szczególną naturę tego państwa) pozostają poza zakresem obowiązywania Konwencji. Wszystkie te państwa deklarują przywiązanie do idei demokracji, pluralizmu i rządów prawa, bo jest to konieczną przesłanką wstąpienia do Rady Europy i pozostawania w jej strukturze organizacyjnej. Pojawienie się „nowych demokracji” w systemie Rady Europy przyniosło istotne zmiany dla funkcjonowania strasburskich organów ochrony praw człowieka, ale ewolucja pojmowania tych praw rysowała się także na za- chodzie Europy. Także tam sytuacja dzisiejsza przyniosła nieporównywalnie szerszą, niż w okresie powojennym, ochronę i poszanowanie jednostki, co – na szczeblu narodowym – znalazło wyraz w rozwoju sądowych procedur ochrony konstytucji i praw jednostki. Ewolucja Rady Europy (a zwłaszcza – funkcjonującej w jej ramach – Europejskiej Konwencji Praw Człowieka) musi być także postrzegana w szerszym kontekście integracji europejskiej. Podstawowe znaczenie przypadło tu Unii Europejskiej: choć Traktat Rzymski z 1957 r. nie był pomyślany jako instrument ochrony praw człowieka, najpierw orzecznictwo ETS, a potem także prawo traktatowe zaczęły stopniowo podejmować te kwestie. Pierwszą formą kodyfikacji stała się Karta Praw Podstawowych UE, przyjęta w czasie nicejskiego szczytu w 2000 r. Ostateczne przyjęcie powszechnie wiążącego katalogu praw jednostki nastąpi dopiero wraz z wejściem w życie Traktatu Lizbońskiego lub innego analogicznego dokumentu o charakterze konstytucyjnym (zob. J. Barcz (red.), Ochrona praw podstawowych w UE, Warszawa 2008). Już jednak dzisiaj orzecznicza ochrona praw człowieka opiera się – w wymiarze europejskim – na stałym współdziałaniu luksemburskich i strasburskich organów jurysdykcyjnych. Rozwój kompetencji Unii Europejskiej rozszerzył też sytuacje, gdy prawa człowieka zostają dotknięte – bezpośrednimi lub pośrednimi – działaniami jej organów. Orzecznictwo ETPCz podjęło już te kwestie (zob. art. 1, Nb 51–54), a art. 59 ust. 2 EKPCz (w brzmieniu nadanym przez Protokół Nr 14) oraz art. 6 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (w brzmieniu nadanym przez Traktat z Lizbony) stworzyły podstawę prawną dla przystąpienia Unii Europejskiej do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. 8. W płaszczyźnie tekstowej, pisane postanowienia Konwencji ulegały 8 zmianom, wprowadzanym przez kolejne protokoły uzupełniające lub mody- fikujące jej oryginalną treść. W odniesieniu do materialnych postanowień Konwencji, zmiany te miały przede wszystkim uzupełniający charakter, rozszerzając bądź precyzując ujęcie praw i wolności, zawarte w tekście pierwotnym. Wszystkie te zmiany składają się na obowiązujący dzisiaj tekst Konwencji, obejmując: – Protokół Nr 1 (ochrona własności, prawo do nauki, prawa wyborcze), przyjęty 20.3.1952 r., który wszedł w życie 18.5.1954 r., a wobec Polski – z dniem 10.10.1994 r.; Garlicki 7
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tom I. Komentarz do artykułów 1–18
Autor: , ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: