Darmowy fragment publikacji:
Kredyt
konsumencki
Komentarz
Tomasz Czech
Wydanie 1
Stan prawny na 23 kwietnia 2012 roku
Warszawa 2012
Redaktor prowadzący: Anna Popławska
Opracowanie redakcyjne: Iwona Długoszewska
Opracowanie techniczne: Małgorzata Duda
Projekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski
© Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2012
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana
ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autora i wydawcy.
ISBN 978-83-7806-378-0
LexisNexis Polska Sp. z o.o.
Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa
tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68
Infolinia: 22 572 99 99
Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92
www.lexisnexis.pl, e-mail: biuro@lexisnexis.pl
Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl
Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
UStAWA
z dnia 12 maja 2011 r.
o kredycie konsumenckim
(Dz.U. Nr 126, poz. 715 ze zm.)
ROZDZIAŁ 1. Przepisy ogólne (art. 1–6) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Art. 1. [Przepis wprowadzający] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
I. Wprowadzenie do ustawy o kredycie konsumenckim . . . . . . . . . 21
II. Ochrona przez informację . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
III. Odpowiedzialne udzielanie kredytów . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
IV. Mankamenty regulacji kredytu konsumenckiego . . . . . . . . . . .
24
V. Wykładnia przepisów ustawy o kredycie konsumenckim . . . . . . 25
VI. Wprowadzenie do przepisów rozdziału 1 u.k.k. . . . . . . . . . . . 26
VII. Znaczenie art. 1 u.k.k. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Art. 2. [Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe] . . . . . . . . . .
28
Art. 3. [Umowa o kredyt konsumencki] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
II. Pojęcie kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
III. Strony umowy o kredyt konsumencki . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
IV. Umowa o kredyt konsumencki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
V. Przyrzeczenie udzielenia kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
VI. Cel i przedmiot finansowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
VII. Zabezpieczenie kredytu i zmiany podmiotowe . . . . . . . . . . . 38
VIII. Wyłączone umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
IX. Pułap kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
X. Zmiana kwoty kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
XI. Zagadnienia kolizyjnoprawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
XII. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
5
Spis treści
Art. 4. [Wyłączenia. Szczególne reżimy normatywne] . . . . . . . . . . . 47
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
II. Umowa o kredyt darmowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
III. Umowa leasingu, najmu i dzierżawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
IV. Umowa o kredyt udzielony przez firmę inwestycyjną . . . . . . . . 58
V. Ugoda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
VI. Umowa o kredyt pracowniczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
VII. Umowa o kredyt na mocy przepisów szczególnych . . . . . . . . . 66
VIII. Umowa kredytu lub pożyczki z zabezpieczeniem hipotecznym . 67
IX. Umowa o kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym . 76
X. Przekroczenie środków pieniężnych na rachunku oszczędnościowo-
-rozliczeniowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
XI. Odroczenie płatności lub zmiana sposobu spłaty . . . . . . . . . . . 83
XII. Pominięte wyłączenia z dyrektywy 2008/48 . . . . . . . . . . . . .
89
XIII. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Art. 5. [Definicje] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
94
II. Konsument . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Kredytodawca. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
96
IV. Pośrednik kredytowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
V. Kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym . . . . . . . . 104
VI. Przekroczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
106
VII. Całkowity koszt kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
VIII. Całkowita kwota kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
IX. Całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta . . . . . . . . . . . .
135
X. Stopa referencyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
XI. Stopa oprocentowania kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
XII. Stała stopa oprocentowania kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
XIII. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania . . . . . . . . . . . . . 144
XIV. Umowa o kredyt konsumencki zawierana na odległość . . . . . . 145
XV. Umowa o kredyt wiązany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
XVI. Bazy danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
XVII. Ocena ryzyka kredytowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
XVIII. trwały nośnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
167
Art. 6. [Przeliczenie kredytu w walucie obcej] . . . . . . . . . . . . . . . .
ROZDZIAŁ 2. Obowiązki kredytodawcy i pośrednika kredytowego
przed zawarciem umowy o kredyt (art. 7–28) . . . . . .
172
Art. 7. [Reklamy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
I. Wprowadzenie do przepisów rozdziału 2 u.k.k. . . . . . . . . . . . . 173
II. Wprowadzenie do art. 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
III. Pojęcie i zakres przedmiotowy reklamy . . . . . . . . . . . . . . . . 175
6
www.lexisnexis.plSpis treści
177
IV. Obowiązki kredytodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. Obowiązki pośrednika kredytowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
VI. Sposób podania informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
VII. Relacje z innymi przepisami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
181
VIII. Odpowiedzialność kredytodawcy oraz pośrednika kredytowego . 182
IX. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
182
Art. 8. [Reprezentatywny przykład] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
183
Art. 9. [Ocena ryzyka kredytowego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Art. 10. [Odmowa udzielenia kredytu] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
Art. 11. [Udzielanie wyjaśnień] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Art. 12. [Projekt umowy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Art. 13. [Informacje przedkontraktowe] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
II. Zakres podmiotowy i charakter obowiązku . . . . . . . . . . . . . . 205
III. Czas przekazania informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
IV. Sposób przekazania informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
V. Zakres przekazywanych informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
VI. Związanie przekazywanymi informacjami . . . . . . . . . . . . . . 211
VII. Odpowiedzialność kredytodawcy i pośrednika kredytowego . . . 212
VIII. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Art. 14. [Formularz informacyjny] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Art. 15. [Umowa zawierana na odległość] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
I. Zakres przedmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
214
II. Przesłanki stosowania art. 15 ust. 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
III. Obowiązki informacyjne na podstawie art. 15 ust. 1. . . . . . . . .
216
IV. Głosowe komunikaty telefoniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
V. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
Art. 16. [Dodatkowe dane] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
Art. 17. [Umowa o kredyt w rachunku] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
220
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
II. Kredyt w rachunku spłacany w terminie do miesiąca . . . . . . . . .
221
III. Kredyt w rachunku spłacany w terminie do trzech miesięcy . . . . 222
IV. Kredyt w rachunku spłacany na żądanie . . . . . . . . . . . . . . . . 223
V. Kredyt w rachunku spłacany w terminie powyżej trzech miesięcy . 224
224
VI. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 18. [Umowa restrukturyzacyjna] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
225
Art. 19. [Fakultatywny formularz informacyjny] . . . . . . . . . . . . . . 227
Art. 20. [Umowa o kredyt w rachunku zawierana na odległość] . . . . .
228
I. Ogólne przesłanki stosowania przepisu . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
II. Obowiązki informacyjne na podstawie art. 20 ust. 1 . . . . . . . . . 230
III. Głosowe komunikaty telefoniczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
232
IV. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
7
Spis treści
Art. 21. [Umowa restrukturyzacyjna zawierana na odległość] . . . . . . 233
Art. 22. [Umowa o kredyt zabezpieczony hipoteką] . . . . . . . . . . . . 235
Art. 23. [Szczególny formularz informacyjny] . . . . . . . . . . . . . . . .
238
Art. 24. [Rzeczywista roczna stopa oprocentowania] . . . . . . . . . . . 239
Art. 25. [Czynniki wpływające na rzeczywistą roczną stopę
oprocentowania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Art. 26. [Zaliczanie płatności] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
Art. 27. [Informacje o stopie referencyjnej] . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
Art. 28. [Obowiązki pośrednika kredytowego] . . . . . . . . . . . . . . . 249
I. Obowiązki informacyjne pośrednika kredytowego wobec
konsumenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
249
II. Obowiązki informacyjne pośrednika kredytowego wobec
kredytodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
III. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
ROZDZIAŁ 3. Umowa o kredyt (art. 29–47) . . . . . . . . . . . . . . . . 254
Art. 29. [Zawarcie umowy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
I. Wprowadzenie do przepisów rozdziału 3 u.k.k. . . . . . . . . . . . . 254
II. Pojęcie umowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
255
III. Forma umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
IV. Zawarcie umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
264
V. Data zawarcia umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
VI. Obowiązek doręczenia dokumentu umowy . . . . . . . . . . . . . . 266
VII. Doręczenie dokumentu umowy a doręczenie wzorca umowy . . . 269
VIII. Sposób sformułowania dokumentu umowy . . . . . . . . . . . . . 273
IX. Język dokumentu umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
X. Zmiana umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
XI. Odpowiedzialność publicznoprawna i karna . . . . . . . . . . . . . 279
Art. 30. [treść dokumentu umowy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
II. Zakres przedmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
III. Dokument umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
IV. Rodzaje elementów w dokumencie umowy . . . . . . . . . . . . . . 291
V. Dokument umowy a formularz informacyjny . . . . . . . . . . . . . 295
VI. Aktualność informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
VII. Relacje z innymi przepisami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
VIII. Oznaczenie stron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
IX. Rodzaj kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
X. Czas obowiązywania umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
XI. Całkowita kwota kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
XII. terminy i sposób wypłaty kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
8
www.lexisnexis.plXIII. Stopa oprocentowania kredytu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XIV. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania oraz całkowita
Spis treści
303
kwota do zapłaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
306
XV. Zasady i terminy spłaty kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
XVI. Karencja w spłacie kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
XVII. Inne koszty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
XVIII. Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego . 315
XIX. Skutki braku płatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318
XX. Opłaty notarialne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
XXI. Sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu . . . . . . 319
XXII. Uprawnienie konsumenta do odstąpienia od umowy . . . . . . . 321
XXIII. Przedterminowa spłata kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
XXIV. Uprawnienia dotyczące umowy o kredyt wiązany . . . . . . . . 324
XXV. Warunki wypowiedzenia umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
325
XXVI. Pozasądowe rozstrzyganie sporów . . . . . . . . . . . . . . . . . 326
XXVII. Organ nadzoru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
XXVIII. Inne postanowienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
XXIX. Zmiana umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
XXX. Zaliczanie płatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330
Art. 31. [Umowa o kredyt wiązany lub w formie] . . . . . . . . . . . . . 335
Art. 32. [Umowa o kredyt w rachunku] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338
Art. 33. [Umowa restrukturyzacyjna] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
341
Art. 34. [Przekroczenie salda] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
Art. 35. [Umowa o kredyt zabezpieczony hipoteką] . . . . . . . . . . . . .
348
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349
II. Zakres przedmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
III. Sposób przekazania oraz aktualność informacji . . . . . . . . . . . 351
IV. Wymagane informacje – uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . .
351
V. Katalog wymaganych informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351
VI. Zmiana umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
VII. Sankcje w stosunku do kredytodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . .
357
VIII. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
Art. 35a. [Spłata kredytu denominowanego lub indeksowanego
do waluty obcej] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
II. Kredyt denominowany lub indeksowany do waluty obcej . . . . . . 359
III. Spłata kredytu wyrażonego w walucie obcej . . . . . . . . . . . . . 360
IV. Spłata kredytu indeksowanego do waluty obcej . . . . . . . . . . . 361
V. Spłata należności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362
VI. Wypłata kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
364
VII. Sposób spłaty kredytu w walucie obcej . . . . . . . . . . . . . . . . 364
VIII. Zakaz dodatkowych kosztów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366
9
Spis treści
IX. Zakaz dodatkowych ograniczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
X. Relacje z innymi przepisami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369
Art. 36. [Zmiana wysokości stopy oprocentowania] . . . . . . . . . . . . 370
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
II. Informacja o zmianie wysokości stopy oprocentowania kredytu . . 371
III. Zakres informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373
IV. Uprzednie przekazanie informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373
V. Uzgodnienia umowne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374
VI. Zmiana wysokości odsetek maksymalnych . . . . . . . . . . . . . . 377
VII. Relacje z innymi przepisami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378
VIII. Odpowiedzialność kredytodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
IX. Inne zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380
Art. 37. [Harmonogram spłaty kredytu] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
II. Wniosek kredytobiorcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382
III. treść harmonogramu spłaty kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . .
383
IV. Odpowiedzialność kredytodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
V. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386
Art. 38. [Wyciąg z rachunku. Zmiana wysokości stopy oprocentowania
lub opłat] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
386
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
II. Zakres czasowy obowiązku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
III. Charakter prawny wyciągu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389
IV. Forma i sposób przesyłania wyciągów . . . . . . . . . . . . . . . . . 389
V. terminy przesyłania wyciągów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
VI. Opłaty za wyciągi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392
VII. treść wyciągu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392
VIII. Informacje o zmianie wysokości oprocentowania oraz opłat . . .
393
IX. Uzgodnienia umowne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
X. Odpowiedzialność kredytodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
XI. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400
Art. 39. [Znaczne przekroczenie salda] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402
403
II. Znaczne przekroczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Zakres informacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
405
IV. Sposób i termin doręczenia informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
V. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407
408
I. Obowiązek przedstawienia dokumentów i informacji . . . . . . . . 408
II. Ponowna ocena ryzyka kredytowego konsumenta . . . . . . . . . . 409
III. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
Art. 40. [Zmiana całkowitej kwoty kredytu] . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
www.lexisnexis.plSpis treści
Art. 41. [Weksel lub czek] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
II. Zakres przedmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412
III. Forma klauzuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
416
IV. Odpowiedzialność kredytodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416
V. Odpowiedzialność pośrednika kredytowego . . . . . . . . . . . . . . 420
VI. Obowiązek zwrotu weksla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421
VII. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424
425
I. Kredyt odnawialny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425
II. Cel przepisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426
III. Wypowiedzenie umowy przez konsumenta . . . . . . . . . . . . . . 427
429
IV. Wypowiedzenie umowy przez kredytodawcę . . . . . . . . . . . . .
V. Skutki wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
431
VI. Relacje z innymi przepisami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432
VII. Regulacje szczególne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
433
VIII. Wypowiedzenie umowy o kredyt konsumencki zawartej na czas
Art. 42. [Wypowiedzenie umowy o kredyt odnawialny] . . . . . . . . . .
Art. 43. [Wypowiedzenie sankcyjne umowy o kredyt odnawialny] . . .
określony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433
434
I. Kredyt odnawialny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
434
II. Cel przepisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435
III. Przesłanki wypowiedzenia umowy przez kredytodawcę . . . . . . 435
IV. Forma wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
V. termin wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
VI. Skutki wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
VII. Informacja o przyczynach wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . 440
VIII. Relacje z innymi przepisami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
442
IX. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442
Art. 44. [Przelew wierzytelności] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443
I. Przelew wierzytelności z umowy o kredyt konsumencki . . . . . . . 443
II. Zagadnienia kolizyjnoprawne przelewu wierzytelności
konsumenckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445
448
III. Zakres przedmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Zakaz wyłączenia lub ograniczenia zarzutów konsumenta . . . . . 448
V. Potrącenie wierzytelności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452
VI. Zawiadomienie o przelewie wierzytelności . . . . . . . . . . . . . . 453
VII. Wykonywanie uprawnień prawokształtujących po przelewie
wierzytelności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
455
VIII. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458
Art. 45. [Sankcja kredytu darmowego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460
11
Spis treści
II. Istota i zakres sankcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461
III. Przesłanki sankcji kredytu darmowego . . . . . . . . . . . . . . . . 464
IV. Uruchomienie sankcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469
V. Powstanie i wygaśnięcie uprawnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . 473
VI. Wykonywanie uprawnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476
VII. Konsekwencje sankcji kredytu darmowego . . . . . . . . . . . . . .
477
VIII. Spłata kapitału kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
479
IX. Zmiana umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481
X. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482
Art. [46. Sankcja darmowego kredytu hipotecznego] . . . . . . . . . . . 483
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483
II. Zakres sankcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
483
III. Przesłanki sankcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486
IV. Uprawnienie konsumenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486
V. Spłata kapitału kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487
VI. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487
Art. [47. Semidyspozytywność przepisów] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 488
ROZDZIAŁ 4. Spłata kredytu przed terminem (art. 48–52) . . . . . . 492
Art. 48. [Uprawnienie do przedterminowej spłaty kredytu] . . . . . . . .
492
I. Wprowadzenie do przepisów rozdziału 4 u.k.k. . . . . . . . . . . . . 492
II. Zakres przedmiotowy przepisów rozdziału 4 u.k.k. . . . . . . . . . 492
III. Prawo do przedterminowej spłaty kredytu . . . . . . . . . . . . . . 494
IV. Swoboda kredytobiorcy co do przedterminowej spłaty . . . . . . . 495
V. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496
Art. 49. [Obniżenie całkowitego kosztu kredytu] . . . . . . . . . . . . . . 497
Art. 50. [Prowizja od przedterminowej spłaty kredytu] . . . . . . . . . . 502
I. Prowizja od przedterminowej spłaty kredytu . . . . . . . . . . . . . 503
II. Stała stopa oprocentowania kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504
III. Minimalna kwota spłaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505
IV. Wysokość prowizji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507
V. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509
509
Art. 51. [Wyłączenie możliwości zastrzeżenia prowizji] . . . . . . . . . .
Art. 52. [Rozliczenie kredytu] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511
ROZDZIAŁ 5. Odstąpienie od umowy przez konsumenta (art. 53–59) . 513
Art. 53. [Uprawnienie do odstąpienia od umowy] . . . . . . . . . . . . . 513
I. Wprowadzenie do przepisów rozdziału 5 u.k.k. . . . . . . . . . . . . 513
II. Zakres przedmiotowy przepisów rozdziału 5 u.k.k. . . . . . . . . . 514
III. Uprawnienie do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki . . 514
IV. Powstanie i wygaśnięcie uprawnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . 516
V. Wykonywanie uprawnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520
12
www.lexisnexis.plSpis treści
Art. 55. [Rozszerzona skuteczność odstąpienia] . . . . . . . . . . . . . . .
VI. Wzór oświadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522
VII. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524
Art. 54. [Rozliczenie w razie odstąpienia od umowy] . . . . . . . . . . . 525
I. Skutki odstąpienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
525
II. Zwrot kapitału kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 526
III. termin zwrotu kapitału kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527
IV. Zapłata odsetek i innych kosztów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529
V. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534
534
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534
II. Usługa dodatkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535
III. Zakres przedmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
537
IV. Skutki odstąpienia w stosunku do umów o usługi dodatkowe . . . 540
V. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543
Art. 56. [Odstąpienie od umowy o kredyt wiązany] . . . . . . . . . . . . 544
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545
II. Zakres przedmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546
III. Odstąpienie od umowy o kredyt wiązany . . . . . . . . . . . . . . . 548
IV. Przesłanie kopii oświadczenia konsumenta . . . . . . . . . . . . . . 549
V. Zwrot kapitału kredytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549
VI. Zapłata odsetek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551
VII. Wpływ odstąpienia na umowę podstawową . . . . . . . . . . . . . 553
VIII. Szczególne postanowienia w umowie podstawowej . . . . . . . . 555
IX. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555
Art. 57. [Odstąpienie od umowy podstawowej] . . . . . . . . . . . . . . . 556
Art. 58. [Odstąpienie od umowy zawartej na odległość] . . . . . . . . . 560
Art. 59. [Roszczenie o wykonanie zobowiązania wobec
kredytodawcy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562
II. Umowa o kredyt wiązany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563
III. Umowa podstawowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 565
IV. Przesłanki stosowania przepisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 566
V. Roszczenia wobec kredytodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
567
VI. Powstanie i wygaśnięcie roszczenia wobec kredytodawcy . . . . . 571
VII. Odpowiedzialność kredytodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573
VIII. Roszczenia regresowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
575
IX. Wpływ naruszenia umowy podstawowej na umowę o kredyt
konsumencki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576
X. Pozostałe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576
ROZDZIAŁ 6. Zmiany w przepisach obowiązujących (art. 60–65) . . 577
Art. 60–65 (pominięte) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 577
13
Spis treści
ROZDZIAŁ 7. Przepisy przejściowe i końcowe (art. 66–68) . . . . . . 578
578
Art. 66. [Zasady intertemporalne] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Zasady ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 578
II. Umowy o kredyt konsumencki na czas nieokreślony . . . . . . . . . 579
III. Obowiązki przedkontraktowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582
IV. Zmiany umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
583
Art. 67. [Uchylenie dotychczasowej ustawy] . . . . . . . . . . . . . . . . .
585
Art. 68. [termin wejścia w życie nowej ustawy] . . . . . . . . . . . . . . 585
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587
Wykaz skrótów
1. Akty prawne
dyrektywa 2008/48 – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE
z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki
oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz. UE
2008 L 133/66–92)
k.c.
– ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16,
Konstytucja RP
– Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
poz. 93 ze zm.)
k.p.c.
k.r.o.
k.s.h.
k.w.
p.b.
p.czek.
p.not.
p.p.m.
p.u.n.
p.weksl.
rozp. Rzym I
u.e.i.p.
(Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.)
– ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywil-
nego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
– ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
(Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.)
– ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych
(Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.)
– ustawa z 21 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (tekst jedn.
Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.)
– ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.
Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.)
– ustawa z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37,
poz. 283 ze zm.)
– ustawa z 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (tekst jedn.
Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.)
– ustawa z 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe
(Dz.U. Nr 80, poz. 432)
– ustawa z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze
(tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.)
– ustawa z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37,
poz. 282 ze zm.)
– rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 593/2008/WE
z 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowią-
zań umownych (Rzym I) (Dz.Urz. UE 2008 L 177/6)
– ustawa z 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumen-
tach płatniczych (Dz.U. Nr 169, poz. 1385 ze zm.)
15
Wykaz skrótów
u.k.k.
– ustawa z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U.
Nr 126, poz. 715 ze zm.)
u.k.k. z 2001 r.
– ustawa z 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U.
u.k.w.h.
u.o.i.f.
u.o.k.k.
u.o.n.p.k.
u.p.c.c.
u.p.n.p.r.
u.s.k.o.k.
u.s.w.s.k.
u.u.p.
u.u.i.g.
Nr 100, poz. 1081 ze zm.); uchylona
– ustawa z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece
(tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.)
– ustawa z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowy-
mi (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 ze zm.)
– ustawa z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsu-
mentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.)
– ustawa z 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsu-
mentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną
przez produkt niebezpieczny (Dz.U. Nr 22, poz. 271 ze zm.)
– ustawa z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilno-
prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 ze zm.)
– ustawa z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym
praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206)
– ustawa z 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczęd-
nościowo-kredytowych (Dz.U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.)
– ustawa z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzeda-
ży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U.
Nr 141, poz. 1176 ze zm.)
– ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U.
Nr 199, poz. 1175 ze zm.)
– ustawa z 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospo-
darczych i wymianie danych gospodarczych (Dz.U. Nr 81,
poz. 530 ze zm.)
2. Organy promulgacyjne
Dz.U.
Dz.Urz. UE
M.P.
– Dziennik Ustaw
– Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
– Monitor Polski
3. Oficjalne wydawnictwa z orzecznictwem
OSNC
OSNP
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych
– Orzecznictwo Sądów Polskich
– Orzecznictwo trybunału Konstytucyjnego
– Zbiór Orzeczeń
– „Europejski Przegląd Sądowy”
– „Kwartalnik Prawa Prywatnego”
– „Monitor Prawniczy”
– „Monitor Prawa Bankowego”
OSP
OtK
Zb.Orz.
4. Czasopisma
EPS
KPP
MoP
MPB
16
www.lexisnexis.plWykaz skrótów
PB
PiP
PPH
PS
PUG
SP
tPP
– „Prawo Bankowe”
– „Państwo i Prawo”
– „Przegląd Prawa Handlowego”
– „Przegląd Sądowy”
– „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego”
– „Studia Prawnicze”
– „transformacje Prawa Prywatnego”
5. Nazwy organów i instytucji
CBKE
– Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Ko-
EtS
GINB
KNF
MS
NBP
NSA
OECD
SA
SN
SOKiK
tK
tSUE
UOKiK
WSA
WtO
6. Inne
ang.
art.
cyt.
fr.
Lex
LexPolonica
n.
niem.
nr
p.a.
p.proc.
pkt
por.
poz.
tekst jedn.
ust.
zm.
zob.
munikacji Elektronicznej
– Europejski trybunał Sprawiedliwości
– Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego
– Komisja Nadzoru Finansowego
– Ministerstwo Sprawiedliwości
– Narodowy Bank Polski
– Naczelny Sąd Administracyjny
– Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organiza
tion for Economic Cooperation and Development)
– Sąd Apelacyjny
– Sąd Najwyższy
– Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
– trybunał Konstytucyjny
– trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
– Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
– Wojewódzki Sąd Administracyjny
– Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organization)
– angielski
– artykuł
– cytowany
– francuski
– system informacji prawnej Wolters Kluwer Polska
– Serwis Prawniczy LexisNexis Polska Sp. z o.o.
– następny
– niemiecki
– numer
– per annum (w stosunku rocznym)
– punkt procentowy
– punkt
– porównaj
– pozycja
– tekst jednolity
– ustęp
– zmiana
– zobacz
17
Przedmowa
W dniu 18 grudnia 2011 r. weszła w życie ustawa z 12 maja 2011 r. o kre-
dycie konsumenckim, która – z dużym opóźnieniem – implementuje do
prawa polskiego dyrektywę 2008/48. Przepisy tej ustawy istotnie zmie-
niają krajobraz prawny w dziedzinie kredytowania konsumenckiego. Wy-
odrębniają kilka reżimów normatywnych kredytu konsumenckiego (w tym
kredytu zabezpieczonego hipoteką), wprowadzają wiele nowych obo-
wiązków informacyjnych po stronie kredytodawcy na etapie przedkon-
traktowym, szczegółowo normują wymaganą treść dokumentu umowy
o kredyt konsumencki, znacząco modyfikują dotychczasową regulację
umowy o kredyt wiązany, nakładają na pośredników kredytowych wiele
powinności w stosunku do konsumentów.
Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim stoją na niskim poziomie legi-
slacyjnym. Przepisy te często są sformułowane wadliwie pod względem
językowym, zamieszczone w niewłaściwej części aktu prawnego wykazują
wewnętrzne niespójności, posługują się terminami niejasnymi lub żargo-
nowymi. Co więcej, w wielu przypadkach nieprawidłowo implementują
regulacje dyrektywy 2008/48 do naszego porządku prawnego. Manka-
menty te sprawiają, że w procesie interpretacji przepisów komentowanej
ustawy znacząco rośnie rola wykładni funkcjonalnej oraz prounijnej, która
– uwzględniając funkcje oraz genezę tych przepisów – pozwala na odkodo-
wanie prawidłowej normy prawnej.
Podstawowym celem niniejszego komentarza jest zidentyfikowanie zagad-
nień spornych oraz odczytanie – z szerokim wykorzystaniem wykładni
funkcjonalnej oraz prounijnej – rzeczywistego znaczenia norm wynikają-
cych z przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.
Komentarz uwzględnia stan prawny na dzień 23 kwietnia 2012 r.
19
USTAWA
z dnia 12 maja 2011 r.
o kredycie konsumenckim
(Dz.U. z 17 czerwca 2011 r. Nr 126, poz. 715; zm.: Dz.U. Nr 165, poz. 984, Nr 201,
poz. 1181)
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1.
PRZEPIS WPROWADZAJĄCY
Art. 1. Ustawa określa:
1) zasady i tryb zawierania umów o kredyt konsumencki;
2) obowiązki kredytodawcy i pośrednika kredytowego w zakresie in-
formacji udzielanych przed zawarciem umowy o kredyt konsu-
mencki oraz obowiązki konsumenta, kredytodawcy i pośrednika
kredytowego w związku z zawartą umową o kredyt konsumencki;
3) obowiązki kredytodawcy i pośrednika kredytowego w zakresie in-
formacji udzielanych przed zawarciem umowy o kredyt zabezpie-
czony hipoteką oraz obowiązki w zakresie informacji zawartych
w umowie o kredyt zabezpieczony hipoteką;
4) skutki uchybienia obowiązkom kredytodawcy.
I. WPROWADZENIE DO USTAWY O KREDYCIE KONSUMENCKIM
1. Ustawa o kredycie konsumenckim implementuje dyrektywę 2008/48.
2. Podstawowym celem dyrektywy 2008/48 jest ułatwienie powstawania
dobrze funkcjonującego wewnętrznego rynku kredytów konsumenckich
(pkt 7 preambuły dyrektywy 2008/48). W celu zapewnienia zaufania kon-
sumentów ważne jest, by rynek ten oferował wystarczający poziom
ochrony konsumentów (pkt 8 preambuły dyrektywy 2008/48).
Tomasz Czech
21
Art. 1
Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim
3. Dyrektywa 2008/48 przewiduje – z pewnymi wyjątkami – zasadę harmoni-
zacji zupełnej, zwanej także harmonizacją pełną (zob. art. 22 ust. 1 tej dy-
rektywy). Zasada ta oznacza, że państwa członkowskie Unii Europejskiej,
implementując przepisy dyrektywy 2008/48 do prawa krajowego, nie mogą
wprowadzać rozwiązań odmiennych od określonych w tej dyrektywie. Od-
stępstwa nie mogą być ani mniej, ani bardziej korzystne dla konsumenta.
Zasada harmonizacji zupełnej sprzyja stworzeniu jednolitego rynku kre-
dytów konsumenckich w ramach Unii Europejskiej, zapewniając wszystkim
konsumentom wysoki i równoważny poziom ochrony ich interesów (pkt 9
preambuły dyrektywy 2008/48).
4. Na temat dyrektywy 2008/48 zob. np. A. Jurkowska-Zeidler, Jednolita re
gulacja kredytu konsumenckiego w prawie usług finansowych Unii Europej
skiej (nowa Dyrektywa 2008/48/WE w sprawie umów o kredyt konsu
mencki), „Gdańskie Studia Prawnicze” 2009, t. XXI, s. 243 i n.; J. Pisuliński,
w: System Prawa Prywatnego. Prawo zobowiązań – część szczegółowa, t. 8,
red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2011, s. 390–393; A. Strzelbicka, Pro
jekt dyrektywy o kredycie konsumenckim, PB 2004, nr 9 (cz. I), s. 70 i n.;
nr 10 (cz. II), s. 81 i n.; D. Wojtczak, Nowa dyrektywa w sprawie umów
o kredyt konsumencki, PB 2008, nr 5, s. 105 i n.
II. OCHRONA PRZEZ INFORMACJĘ
5. Podstawowym mechanizmem ochrony interesów konsumentów, jaki wy-
korzystuje się w przepisach dyrektywy 2008/48 oraz w przepisach ustawy
o kredycie konsumenckim, jest dostarczenie konsumentom odpowiednich
informacji, które pozwolą im na porównanie ofert składanych przez róż-
nych kredytodawców oraz podjęcie rozsądnej decyzji dotyczącej zaciąg-
nięcia kredytu konsumenckiego i jego warunków, jak również na ocenę
bieżącej sytuacji prawnej w związku z kredytem.
6. Ochronę taką realizuje się na różne sposoby, np. zobowiązując kredyto-
dawców i pośredników kredytowych do dostarczenia konsumentom okreś-
lonych informacji według wystandaryzowanego formatu, udzielenia kon-
sumentom wyjaśnień czy przedstawienia projektu dokumentu umowy.
7. Ochrona informacyjna w stosunku do konsumentów występuje przede
wszystkim na etapie przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki. Ele-
menty takiej ochrony pojawiają się również na etapie zawierania umowy
(np. co do doręczenia konsumentowi dokumentu umowy i wymaganej
22
www.lexisnexis.plRozdział 1. Przepisy ogólne
Art. 1
treści tego dokumentu) oraz na etapie późniejszym (np. w zakresie zmiany
wysokości stopy oprocentowania kredytu).
8. System ochrony konsumenta przez informację, jaki przyjęto w przepisach
dyrektywy 2008/48 oraz w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim,
zakłada stosowanie modelu konsumenta świadomego, wyedukowanego,
aktywnego i krytycznie analizującego otrzymywane informacje (tzw. kon-
sument oświecony), choćby in concreto kredytobiorca nie spełniał tych wa-
runków. Por. np. E. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, Warszawa
2002, s. 40 i n.; A. tischner, Model przeciętnego konsumenta w prawie euro
pejskim, KPP 2006, nr 1, s. 199 i n.
System ten nie zmienia rozkładu odpowiedzialności za podjęcie decyzji
w sprawie zaciągnięcia kredytu i jej konsekwencje. Odpowiedzialność
taka spoczywa na konsumencie.
9. Piśmiennictwo na temat ochrony konsumenta poprzez informację jest
bardzo obfite. Por. np. P. Mikłaszewicz, Obowiązki informacyjne w umo
wach z udziałem konsumentów na tle prawa Unii Europejskiej, Warszawa
2008, s. 82 i n.; D. Rogoń, Przedkontraktowe obowiązki informacyjne. Pod
stawa i zakres w świetle zasad europejskiego prawa umów i prawa polskiego,
tPP 2010, nr 1, s. 101 i n.; E. Rutkowska-tomaszewska, Naruszenie obo
wiązków informacyjnych banków w prawie umów konsumenckich, War-
szawa 2009, s. 21 i n.; R. Stefanicki, Informacje jako środek ochrony słabszej
strony umowy w prawie wspólnotowym, SP 2008, nr 1, s. 65 i n. oraz powo-
łana tam literatura.
III. ODPOWIEDZIALNE UDZIELANIE KREDYTÓW
10. W toku prac legislacyjnych nad dyrektywą 2008/48 rozważano, w jakim
zakresie unormować problem odpowiedzialnego udzielania kredytów
przez kredytodawców. Zagadnienie to występuje na dwóch płaszczy-
znach.
Po pierwsze, kredytowanie konsumentów, którzy mogą okazać się niewy-
płacalni, rodzi ryzyko, że gdy praktyka taka przekroczy bezpieczny poziom,
w rezultacie spowoduje wstrząsy lub kryzysy w systemie finansowym, co
z kolei może mieć znacząco negatywny wpływ na całą gospodarkę (ryzyko
systemowe).
Po drugie, pojawia się niebezpieczeństwo nadmiernego zadłużenia po
stronie konsumentów (ang. overindebtedness). Chodzi o sytuacje, w których
Tomasz Czech
23
Art. 1
Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim
konsumenci zaciągają kredyty w kwotach, których nie są w stanie później
spłacić. Rujnuje to ich sytuację finansową oraz perspektywy życiowe.
11. W dyrektywie 2008/48 oraz w ustawie o kredycie konsumenckim jedynie
zamarkowano rozwiązanie omawianego problemu. Nałożono na kredyto-
dawców obowiązek oceny ryzyka kredytowego konsumentów (art. 9
i art. 40 ust. 2 u.k.k. w zw. z art. 8 dyrektywy 2008/48) oraz wprowa-
dzono sankcję karną za jego nieprzestrzeganie (art. 138c § 1a k.w.).
W praktyce realna egzekucja tego obowiązku zależy od zakresu oraz
środków nadzoru państwa nad kredytodawcami. Z uwagi na to, że w Polsce
znacząca część kredytodawców nie podlega nadzorowi administracyj-
nemu, a zakres nadzoru sprawowanego przez Prezesa Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów jest ograniczony, problem odpowiedzialnego
udzielania kredytów konsumentom wciąż czeka na systemowe rozwią-
zanie normatywne.
Z literatury por. np. W. Szpringer, Społeczna odpowiedzialność banków.
Między ochroną konsumenta a osłoną socjalną, Warszawa 2009, s. 79 i n.
12. De lege lata nie można przyjmować, że w prawie polskim obowiązuje
ogólna zasada normatywna dotycząca odpowiedzialnego udzielania kre-
dytów przez kredytodawców. Z zasady tej nie można wyciągać konse-
kwencji zwłaszcza na płaszczyźnie prawa cywilnego w relacjach między
kredytodawcami a kredytobiorcami.
IV. MANKAMENTY REGULACJI KREDYTU KONSUMENCKIEGO
13. Obecną regulację kredytu konsumenckiego należy ocenić krytycznie.
Po pierwsze, regulacja ta – zarówno na poziomie unijnym, jak i na po-
ziomie prawa polskiego – tworzy wyodrębniony reżim normatywny, który
jest słabo skorelowany z pozostałymi częściami systemu prawnego. Przy-
jęte rozwiązania normatywne mają punktowy charakter (zob. art. 1 dy-
rektywy 2008/48), odnosząc się jedynie cząstkowo do wybranych pro-
blemów (np. odnośnie do kredytu wiązanego).
Po drugie, wiele przyjętych rozwiązań legislacyjnych ma wątpliwe pod-
stawy merytoryczne, np. przesadnie rozbudowane obowiązki informa-
cyjne kredytodawcy na etapie przedkontraktowym (zob. komentarz do
art. 13, teza 2), odpowiedzialność kredytodawcy za niewykonanie lub nie-
należyte wykonanie umowy podstawowej przez sprzedawcę lub usługo-
dawcę (art. 59).
24
www.lexisnexis.plRozdział 1. Przepisy ogólne
Art. 1
Po trzecie, wielotorowość regulacji (reżim ogólny oraz sześć szczególnych
kategorii umów wymienionych w art. 4 ust. 2) rodzi liczne problemy w pro-
cesie stosowania prawa.
Po czwarte, poziom legislacyjny przepisów ustawy o kredycie konsu-
menckim jest bardzo niski. Przepisy te często są sformułowane wadliwie
pod względem językowym, zamieszczone w niewłaściwej części aktu
prawnego, wykazują wewnętrzne niespójności, posługują się terminami
niejasnymi lub żargonowymi.
V. WYKŁADNIA PRZEPISÓW USTAWY O KREDYCIE KONSUMENCKIM
14. Punktem wyjścia do wykładni przepisów ustawy o kredycie konsu-
menckim jest zawsze wykładnia językowa. Z uwagi na kontekst unijny
oraz mierny poziom legislacyjny analizowanych przepisów (zob. teza 13)
wykładnia ta nie ma decydującego znaczenia. Poziom przełamania wy-
niku wykładni językowej, tj. odejścia od językowego znaczenia przepisów,
jest ustalony stosunkowo nisko.
15. Ponieważ przepisy ustawy o kredycie konsumenckim tworzą wyodręb-
niony reżim prawny, który jest słabo skorelowany z pozostałymi częściami
systemu prawnego, ograniczone znaczenie ma wykładnia systemowa.
16. Istotne znaczenie ma wykładnia prounijna. W związku z członkostwem
Polski w Unii Europejskiej w orzecznictwie i w literaturze ugruntował się
pogląd, że przepisy prawa krajowego, które implementują dyrektywy
unijne, należy interpretować zgodnie z tymi dyrektywami. Dotyczy to
również przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.
W procesie interpretacji należy dążyć do wyniku, który pozwoli uzyskać
normę prawną spełniającą cele i odpowiadającą co do treści dyrektywie
2008/48. Przemawia za tym też zasada harmonizacji zupełnej (art. 22
ust. 1 dyrektywy 2008/48).
17. Dużą wagę należy przykładać do wykładni funkcjonalnej (celowościowej).
Nabiera ona znaczenia zwłaszcza w obliczu niskiego poziomu legislacyj-
nego przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Interpretując te prze-
pisy, w każdym przypadku koniecznie jest ustalenie funkcji (celu) regulacji
oraz ukierunkowanie procesu interpretacyjnego w taki sposób, aby uzy-
skać normę prawną odpowiadającą tej funkcji (celowi).
Podstawowym celem większości komentowanych przepisów jest ochrona
interesów konsumentów.
Tomasz Czech
25
Art. 1
Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim
18. Pomocniczo można stosować wykładnię komparatystyczną, uwzględniając
rozwiązania przyjęte w prawie i doktrynie innych państw członkowskich
Unii Europejskiej. Celem dyrektywy 2008/48 jest stworzenie jednolitego
rynku kredytów konsumenckich w ramach UE, co uzasadniać może kie-
runek interpretacyjny zmierzający do uzyskania zgodności wykładni ope-
ratywnej we wszystkich państwach członkowskich.
W odniesieniu do prawa niemieckiego por. np. P. Bülow, M. Artz, Verbrau
cherkreditrecht. Kommentar, München 2011, s. 38 i n.; odnośnie do prawa
austriackiego por. np. C. Wendehorst, B. Zöchling-Jud, Verbraucherkredit
recht. VerbraucherkreditG und ABGBDarlehensbestimmungen, Wien 2010,
s. 3 i n.
VI. WPROWADZENIE DO PRZEPISÓW ROZDZIAŁU 1 U.K.K.
19. Rozdział 1 u.k.k. zawiera przepisy o charakterze ogólnym. Art. 1 jest prze-
pisem wprowadzającym, a art. 2 przesądza, że regulacje u.k.k. mają zasto-
sowanie do kredytów, jakie spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe
udzielają swoim członkom.
20. Art. 3 wprowadza definicję umowy o kredyt konsumencki. Pojęcie to
oznacza umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo
równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredyto-
dawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzie-
lenia konsumentowi. Powołany przepis – w znaczącej mierze – normuje
zakres przedmiotowy i podmiotowy ustawy o kredycie konsumenckim.
Związany jest z nim art. 6, który reguluje zasady przeliczenia na złote
wspomnianego pułapu kwotowego, gdy kredytu udzielono w walucie
obcej.
21. W art. 4 ust. 1 określono umowy, które wyłączono z zakresu normowania
przepisami u.k.k. Z kolei w art. 4 ust. 2 wskazano sześć kategorii umów,
które podlegają szczególnemu reżimowi normatywnemu (teza 25).
22. Art. 5 zawiera słowniczek pojęć wykorzystywanych w przepisach u.k.k.
VII. ZNACZENIE ART. 1 U.K.K.
23. Art. 1 ma charakter wprowadzający. Opisuje zagadnienia, jakie objęto
przepisami ustawy o kredycie konsumenckim.
24. Komentowany przepis skonstruowano w sposób nieprawidłowy. Po
pierwsze, zbyt wąsko opisuje on zakres ustawy o kredycie konsumenckim
26
www.lexisnexis.plRozdział 1. Przepisy ogólne
Art. 1
(np. nie uwzględnia uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy
na podstawie art. 53 ust. 1, tzw. prawo do namysłu). Po drugie, odnosi się
do zagadnień, których w rzeczywistości nie uregulowano w przepisach
u.k.k. (np. tryb zawarcia umowy o kredyt konsumencki). Po trzecie,
błędnie sugeruje, jakoby obowiązywał dualizm regulacji: przepisy doty-
czące ogólnej umowy o kredyt konsumencki oraz przepisy dotyczące
umowy o kredyt z zabezpieczeniem hipotecznym. Por. M. Chruściak,
w: M. Chruściak, M. Kłoda, A. Kopeć, G. Kott, M. Szakun, t. Ostrowski,
Ustawa o kredycie konsumenckim. Rekomendacje interpretacyjne podstawo
wych regulacji. Komentarz, Warszawa 2012, s. 31–32.
25. W rzeczywistości przepisy ustawy o kredycie konsumenckim należy usys-
tematyzować w inny sposób.
Gros tych przepisów odnosi się do umowy o kredyt konsumencki w rozu-
mieniu art. 3 ust. 1. Można je uznać za ogólny trzon regulacji.
Dodatkowo można wyróżnić sześć kategorii umów, do których stosuje się
jedynie niektóre – wskazane w art. 4 ust. 2 – grupy przepisów:
1) umowy kredytu bankowego lub pożyczki z zabezpieczeniem hipo-
tecznym (art. 4 ust. 2 pkt 1),
2) umowy kredytu w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsu-
menta, gdy kredyt ten jest spłacany w terminie do jednego miesiąca
(art. 4 ust. 2 pkt 2),
3) umowy kredytu w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsu-
menta, jeśli kredyt jest spłacany przez konsumenta w terminie do
trzech miesięcy lub na żądanie (art. 4 ust. 2 pkt 3),
4) umowy dotyczące przekroczenia środków pieniężnych zgromadzonych
na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsumenta (art. 4
ust. 2 pkt 4),
5) umowy przewidujące odroczenie płatności lub zmianę sposobu spłaty
w przypadku, gdy konsument jest w zwłoce w związku ze spłatą zadłu-
żenia wynikającego z umowy o kredyt konsumencki, o ile postano-
wienia następczej umowy nie są dla konsumenta mniej korzystne od
postanowień zawartych w tej pierwszej umowie (art. 4 ust. 2 pkt 5),
6) umowy określone w punkcie 5, gdy są one umowami o kredyt w ra-
chunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsumenta, który jest spła-
cany przez konsumenta w terminie do trzech miesięcy lub na żądanie
(art. 4 ust. 2 pkt 6).
Tomasz Czech
27
Art. 2
Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim
Art. 2.
SPÓŁDZIELCZE KASY OSZCZĘDNOŚCIOWO-KREDYTOWE
Art. 2. Ustawę stosuje się także do umów o kredyt konsumencki, któ-
ry spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa w zakresie swojej
działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia swojemu
członkowi.
1. Art. 2 ma na celu usunięcie ewentualnych wątpliwości, czy przepisy
ustawy o kredycie konsumenckim mają zastosowanie do kredytów, jakie
spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe udzielają swoim członkom.
Po pierwsze, kasy takie prowadzą działalność niezarobkową (art. 3 ust. 2
u.s.k.o.k.), co może nasuwać wątpliwości, czy przysługuje im status przed-
siębiorcy (zob. art. 5 pkt 2 u.k.k.). Po drugie, art. 2 ust. 5 dyrektywy
2008/48 zezwala na ograniczenie stosowania przepisów tej dyrekty -
wy w stosunku do organizacji kredytowania wzajemnego.
Art. 2 jednoznacznie przesądza, że wszystkie przepisy ustawy o kredycie
konsumenckim znajdują zastosowanie do spółdzielczych kas oszczędnoś-
ciowo-kredytowych. Zob. także art. 29 ust. 3 u.s.k.o.k.
spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych
2. „Przedmiotowy przepis już obecnie funkcjonuje w art. 2 ust. 3 ustawy
z 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim. Spółdzielcze kasy oszczęd-
nościowo-kredytowe działają na podstawie ustawy z 14 grudnia 1995 r.
o
i ustawy
z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r.
Nr 188, poz. 1848 ze zm.). Za objęciem udzielanych przez spółdzielcze
kasy oszczędnościowo-kredytowe kredytów zakresem ustawy o kredycie
konsumenckim przemawiał również fakt, iż aktualnie prowadzą one dzia-
łalność na bardzo szeroką skalę, oferując swoim członkom produkty na
zasadach komercyjnych. Świadczą o tym dane dotyczące rozwoju tych in-
stytucji oraz ilości udzielanych pożyczek w latach 1992–2008, publiko-
wane przez te instytucje oraz Główny Urząd Statystyczny. Z danych opu-
blikowanych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że wartość
udzielonych pożyczek ogółem wzrosła z 4515 mln zł w końcu czerwca
2007 r. do 5971 mln zł (o 32,2 ) na koniec czerwca 2008 r., przy rela-
tywnie dużym udziale (o 63,3 ) kwoty pożyczek przekraczających okres
jednego roku. Przeciętne zadłużenie członka kasy wzrosło w tym okresie
z 2,8 tys. zł do 3,4 tys. zł. Liczba nowych umów pożyczkowych zawartych
w pierwszej połowie, zarówno 2007 jak i 2008 r., była znacznie wyższa od
liczby umów depozytowych, ale zagregowana wartość transakcji – niższa.
28
www.lexisnexis.plRozdział 1. Przepisy ogólne
Art. 3
W analizowanym okresie 2008 r. członkowie kas zawarli 739 tys. umów
pożyczkowych na kwotę 2844 mln zł (przed rokiem odpowiednio: 810 tys.
i 2345 mln zł); średnia wartość pożyczki na jedną nową umowę wyniosła
3,9 tys. zł (wobec 2,9 tys. zł rok wcześniej). Z uwagi na znaczny wzrost
ilości udzielanych pożyczek przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kre-
dytowe oraz mając na uwadze ochronę interesów konsumentów, a także
zapewnienie niezakłóconej konkurencji na rynku kredytów detalicznych,
w toku prac
Pobierz darmowy fragment (pdf)