Darmowy fragment publikacji:
Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw
oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych
do kształcenie w zawodzie technik informatyk na podstawie opinii rzeczoznawców:
mgr. inż. Piotra Matuszewskiego, mgr. inż. Wiesława Wiejowskiego, mgr. Rafała Janusa.
Typ szkoły: technikum, szkoła policealna, kurs kwalifikacyjny.
Rok dopuszczenia: 2013
Nr ewidencyjny w wykazie: 2/2013
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości
lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.
Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie
książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie
praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi
bądź towarowymi ich właścicieli.
Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte
w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej
odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne
naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION
nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe
z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Redaktor prowadzący: Marcin Borecki
Projekt okładki: Maciek Pasek
Skład: Marcin Chłąd
Fotografia na okładce oraz rysunki 3.6, 11.1, 16.4 zostały wykorzystane
za zgodą Shutterstock. W książce wykorzystano również ilustracje pochodzące
ze strony www.wikipedia.org.
Wydawnictwo HELION
ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl
WWW: http://helion.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://helion.pl/user/opinie?e12men
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
ISBN: 978-83-246-6892-2
Copyright © Helion 2013
Printed in Poland.
• Kup książkę
• Poleć książkę
• Oceń książkę
• Księgarnia internetowa
• Lubię to! » Nasza społeczność
Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Rozdział 1. Systemy liczbowe używane w technice komputerowej . . 11
1.1. Pozycyjne systemy liczbowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.2. Działania na liczbach binarnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.3. Zapis liczb binarnych ze znakiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
1.4. Liczby binarne stało- i zmiennoprzecinkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
1.5. Informacja cyfrowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
1.6. Funktory logiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Rozdział 2. Funkcje, parametry, zasady działania oraz symbole
i oznaczenia podzespołów systemu komputerowego . . . . . . . . . . . . . . 40
2.1. Płyta główna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
2.2. Mikroprocesor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
2.3. Pamięć operacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
2.4. Pamięci masowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
2.5. Karta graficzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
2.6. Monitor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
2.7. Karta dźwiękowa (muzyczna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
2.8. Głośniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
2.9. Mikrofon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
2.10. Zasilacz komputerowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
2.11. Zasilacze awaryjne UPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
2.12. Obudowa komputerowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
2.13. Urządzenia wejściowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
2.14. Osprzęt sieciowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
2.15. Inne podzespoły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
2.16. Symbole i piktogramy związane z urządzeniami techniki komputerowej . . . . . 156
2.17. Magistrale I/O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
E12TEI_E-12.indb 3
2013-05-11 14:57:53
Kup książkęPoleć książkę Spis treści
Rozdział 3. Planowanie przebiegu prac związanych
z przygotowaniem komputera osobistego do pracy . . . . . . . . . . . . . . 163
3.1. Ergonomia i BHP komputerowego stanowiska pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
3.2. Projektowanie komputerowego stanowiska pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
3.3. Czynniki wpływające na wybór zestawu komputerowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
3.4. Certyfikacja CE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
3.5. Zakup sprzętu komputerowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Rozdział 4. Montaż i rozbudowa komputera osobistego . . . . . . . . 183
4.1. Dobór podzespołów i konfiguracja komputera osobistego . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
4.2. Analiza dokumentacji technicznej komponentów komputera osobistego
dołączonej przez producenta sprzętu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
4.3. Montaż podzespołów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
4.4. Aktualizacja oprogramowania niskopoziomowego BIOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
Rozdział 5. Funkcje systemu operacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
5.1. Pojęcie systemu operacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
5.2. Rodzaje systemów operacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
5.3. Struktura systemu operacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
5.4. Systemy plików . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
5.5. Era systemów klient-serwer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Rozdział 6. Przygotowanie komputera osobistego
do zainstalowania systemu operacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
6.1. Wybór nośnika instalacyjnego systemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
6.2. Ustawienia BIOS Setup przed instalacją systemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
Rozdział 7. Instalowanie systemów operacyjnych . . . . . . . . . . . . . 246
7.1. Instalowanie systemów Windows . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
7.2. Instalowanie systemów z rodziny Linux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
7.3. Więcej niż jeden system operacyjny na stanowisku komputerowym . . . . . . . . . 278
Rozdział 8. Czynności poinstalacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
8.1. Instalowanie i konfigurowanie sterowników urządzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
8.2. Aktualizowanie systemów operacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
8.3. Zabezpieczenie systemu operacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
4
E12TEI_E-12.indb 4
2013-05-11 14:57:53
Kup książkęPoleć książkę Spis treści
Rozdział 9. Konfiguracja systemów operacyjnych . . . . . . . . . . . . . 339
9.1. Konfigurowanie systemu Windows . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
9.2. Konfigurowanie systemu Linux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
Rozdział 10. Optymalizowanie systemu operacyjnego . . . . . . . . . 366
10.1. Optymalizowanie systemu Windows . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366
10.2. Optymalizowanie systemów Linux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
Rozdział 11. Interfejsy urządzeń peryferyjnych . . . . . . . . . . . . . . . 386
11.1. Transmisja szeregowa i równoległa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386
11.2. Porty I/O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389
11.3. Synchroniczne interfejsy szeregowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
11.4. Interfejsy bezprzewodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395
Rozdział 12. Zewnętrzne urządzenia peryferyjne . . . . . . . . . . . . . . 399
12.1. Drukarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
12.2. Skanery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404
12.3. Aparaty i kamery cyfrowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407
12.4. Inne urządzenia peryferyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414
Rozdział 13. Przygotowanie urządzeń peryferyjnych do pracy . . . 419
13.1. Podłączenie urządzeń peryferyjnych do komputera osobistego . . . . . . . . . . . 419
13.2. Instalowanie sterowników i konfigurowanie urządzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425
13.3. Eksploatacja i konserwacja urządzeń peryferyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433
Rozdział 14. Kosztorysy napraw i przeglądów . . . . . . . . . . . . . . . . 439
14.1. Sporządzanie harmonogramu konserwacji i napraw komputera osobistego . . 440
14.2. Sporządzanie dokumentacji serwisowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442
Rozdział 15. Narzędzia i środki naprawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444
15.1. Lutownice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444
15.2. Sondy logiczne i impulsatory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445
15.3. Sprzętowe testery pamięci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446
15.4. Zestawy i środki czyszczące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446
15.5. Środki smarujące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447
15.6. Zestawy naprawcze i środki klejące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447
5
E12TEI_E-12.indb 5
2013-05-11 14:57:53
Kup książkęPoleć książkę Spis treści
15.7. Odzież ochronna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448
15.8. Stacje lutownicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448
15.9. Oscyloskop cyfrowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449
Rozdział 16. Lokalizacja i naprawa usterek sprzętowych
komputera osobistego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451
16.1. Określanie usterki na podstawie raportu błędów procedury BIOS POST . . . . . 451
16.2. Programy i sprzęt do diagnozowania urządzeń komputerowych . . . . . . . . . . . 460
16.3. Lokalizowanie usterek, naprawa i/lub wymiana wadliwych podzespołów . . . . 467
Rozdział 17. Lokalizacja i naprawa usterek
systemu operacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
17.1. Diagnozowanie i monitorowanie systemu operacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
17.2. Lokalizowanie i naprawa usterek systemu operacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 485
Rozdział 18. Odzyskiwanie danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492
18.1. Odszukiwanie danych użytkownika (katalogu domowego)
po przypadkowym usunięciu konta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492
18.2. Odzyskiwanie danych na podstawie kopii zapasowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493
18.3. Odzyskiwanie danych na podstawie punktu przywracania systemu Windows . . 495
18.4. Odzyskiwanie przypadkowo usuniętych plików
w syste mach Windows Vista i Windows 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498
18.5. Odzyskiwanie danych z kosza systemu Windows . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498
18.6. Odzyskiwanie plików usuniętych z pamięci masowych
za pomocą wyspecjalizowanego oprogramowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498
18.7. Odzyskiwanie rejestru systemu Windows . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502
18.8. Odzyskiwanie systemu z obrazów dysków i partycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503
18.9. Odzyskiwanie systemu z wykorzystaniem recovery disc . . . . . . . . . . . . . . . . . 504
Rozdział 19. Wskazania dla użytkownika
po wykonaniu naprawy komputera osobistego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506
19.1. Wskazówki dla użytkownika systemu operacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509
Źródła internetowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510
Skorowidz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512
6
E12TEI_E-12.indb 6
2013-05-11 14:57:53
Kup książkęPoleć książkę 5
Funkcje systemu
operacyjnego
Użytkownik komputera osobistego klasy PC (oprócz sprzętu) musi posiadać specjalne
oprogramowanie, które pozwala na interakcję pomiędzy człowiekiem i maszyną —
system operacyjny (ang. Operating System, OS).
Historia systemów operacyjnych sięga lat 50. XX wieku, kiedy pierwsze elektroniczne
maszyny liczące zaczęto wykorzystywać do celów militarnych. Początkowo nie były to
OS-y z prawdziwego zdarzenia, a jedynie pojedyncze programy. Z czasem dołączano
kolejne podprogramy i funkcje, które ostatecznie przybrały formę znanego współcześnie
systemu operacyjnego.
Największą popularność (w komputerach osobistych klasy PC) zyskały komercyjne
systemy spod znaku Microsoftu (MS-DOS, Windows 3.x, Windows 9.x czy rozwijana
do dzisiaj seria Windows NT — NT, 2000, XP, Vista, 7, 8), istnieją jednak alternatywne,
nie mniej popularne rozwiązania, np. rozpowszechniany na licencji GNU GPL Linux
(duża rodzina niezależnych dystrybucji), FreeBSD, Open Solaris czy komercyjne Uniksy:
Oracle Solaris (wcześniej Sun Solaris), Mac OS X itd.
Niezależnie od tego, jaki system operacyjny został wybrany przez użytkownika, aby
można było z niego skorzystać, należy go wcześniej zaimplementować na określonej
platformie sprzętowej — czyli po prostu zainstalować.
5.1. Pojęcie systemu operacyjnego
System operacyjny to oprogramowanie, które stanowi interfejs pomiędzy użytkowni-
kiem, oprogramowaniem użytkowym i urządzeniami komputera osobistego — te
składniki systemu komputerowego przedstawia rysunek 5.1.
Dzięki OS użytkownik może sterować i zarządzać sprzętową platformą komputerową,
wydając polecenia w sposób bezpośredni (wpisuje polecenia w wierszu — interfejs
znakowy) lub pośredni (korzysta z interfejsu graficznego).
226
E12TEI_E-12.indb 226
2013-05-11 14:59:23
Kup książkęPoleć książkę 5.2. Rodzaje systemów operacyjnych
Rysunek 5.1. Układ
warstwowy składający
się na system
komputerowy
Główne zadania systemu operacyjnego to: zarządzanie procesami, zarządzanie pamięcią
operacyjną, zarządzanie pamięcią podręczną cache, zarządzanie pamięciami masowy-
mi, implementowanie systemu plików i zarządzanie nim, zarządzanie urządzeniami
I/O, kontrola błędów i obsługa wyjątków, mechanizmy kontroli dostępu do zasobów
i uwierzytelniania użytkownika, zarządzanie usługami sieciowymi.
Dobry system operacyjny powinien:
q mieć interfejs przyjazny dla użytkownika,
q cechować się wysoką wydajnością i stabilnością,
q mieć stosunkowo niewielki rozmiar,
q oferować możliwość aktualizowania i modyfikowania,
q udostępniać dużą liczbę aplikacji.
5.2. Rodzaje systemów operacyjnych
Wraz z rozwojem platform sprzętowych ewoluowały systemy operacyjne — dzisiaj
można wyodrębnić kilka klasyfikacji OS na podstawie różnych kryteriów podziału.
5.2.1. Podział ze względu
na liczbę wykonywanych zadań
q Systemy jednoprogramowe. Są w stanie wykonywać tylko jedno zadanie zlecone
przez użytkownika; przetworzenie kolejnego programu następuje po zakończeniu
pierwszego.
q Systemy wieloprogramowe. Umożliwiają wykonywanie kilku programów rezydu-
jących w pamięci dzięki współdzieleniu mocy obliczeniowej mikroprocesora (ang.
multiprogramming).
q Systemy wielozadaniowe. Umożliwiają wykonywanie kilku programów dzięki
współdzieleniu mocy obliczeniowej mikroprocesora. Przełączanie pomiędzy po-
szczególnymi programami (procesami) jest planowane i następuje tak szybko, że
użytkownik ma wrażenie ciągłego działania kilku aplikacji (ang. multitasking).
W tego typu systemach wprowadzono pojęcie pamięci wirtualnej, przez co tzw.
pamięć logiczna mogła być większa od fizycznej (Windows, Linux).
227
E12TEI_E-12.indb 227
2013-05-11 14:59:24
Kup książkęPoleć książkę Rozdział 5 t Funkcje systemu operacyjnego
5.2.2. Podział ze względu
na sposób przetwarzania
q Systemy przetwarzania bezpośredniego. System interpretuje zadania użytkownika
na bieżąco i realizuje je zaraz po zainicjowaniu. Istnieje bezpośrednia interakcja
pomiędzy interfejsem a użytkownikiem (Windows, Linux).
q Systemy przetwarzania pośredniego. Pomiędzy zleceniem zadania przez użytkownika
a jego realizacją przez system operacyjny (systemy wsadowe) występuje opóźnienie.
q Prosty system wsadowy. Dla systemu operacyjnego przygotowywano ciąg ope-
racji w postaci tzw. wsadu. Za jego przygotowanie odpowiadał operator, który
po konsultacji z użytkownikami przygotowywał ciąg poleceń zapisanych na
karcie perforowanej lub taśmie magnetycznej, realizowanych następnie przez OS.
q Złożony system wsadowy. Przypominał współczesne systemy wielozadanio-
we, w których najczęściej wykonywane zadania są przechowywane w pamięci,
a podczas obliczeń mogą być wykonywane operacje I/O dla innych zadań (ang.
simultaneous peripheral operation on-line) lub kolejne zadania zapisane w pamięci.
5.2.3. Podział systemów wieloprocesorowych
q Systemy wieloprocesorowe symetryczne SMP (ang. Symmetric Multiprocessing). Syste-
my operacyjne przeznaczone do komputerów wieloprocesorowych (wielordzeniowych)
dzielących wspólną magistralę systemową, zegar, pamięć i urządzenia wejścia-wyjścia.
Umożliwiają zlecanie realizacji zadań systemu dwóm lub więcej mikroprocesorom.
Zadania są dzielone symetrycznie pomiędzy wszystkie CPU, dzięki czemu wzrasta
ogólna wydajność systemu komputerowego (rodzina Windows NT, Linux).
q Systemy wieloprocesorowe asymetryczne AMP (ang. Asynchronous Multiprocess-
ing). Systemem zarządza główny procesor, a jednostki CPU mają zlecane inne,
niezależne zadania. Przykładem pracy w układzie asymetrycznym mogą być mi-
kroprocesory współpracujące z zewnętrznym koprocesorem, działające niezależnie,
taktowane inną częstotliwością zegara itd.
5.2.4. Podział ze względu na liczbę
obsługiwanych użytkowników
q Systemy jednoużytkownikowe. Umożliwiają użytkowanie na poziomie jednego
użytkownika; brak jest mechanizmów uwierzytelniających czy zabezpieczających
dostęp do plików i katalogów lub takie zabezpieczenia są nieskuteczne (MS-DOS,
Windows 9x).
q Systemy wieloużytkownikowe. Umożliwiają użytkowanie OS przez wielu użyt-
kowników jednocześnie i niezależnie. System potrafi przechowywać profile swoich
użytkowników w taki sposób, że inni klienci platformy nie mają dostępu do zawar-
tych w nich danych (Windows NT, Linux).
228
E12TEI_E-12.indb 228
2013-05-11 14:59:24
Kup książkęPoleć książkę 5.3. Struktura systemu operacyjnego
5.2.5. Podział ze względu na interfejs użytkownika
q Systemy z interfejsem znakowym/tekstowym. Komunikacja użytkownika z sy-
stemem następuje poprzez wprowadzanie tekstowych komend z wiersza poleceń
(np. MS-DOS, Linux Bash, Windows Server Core).
q Systemy z okienkowym interfejsem graficznym. Możliwe jest użytkowanie syste-
mu z wykorzystaniem interfejsu graficznego opartego na symbolach (ikonach) oraz
tzw. okienkach, określanego skrótem GUI (ang. Graphical User Interface) (Windows,
X Window).
5.2.6. Inne rodzaje systemów operacyjnych
q Systemy czasu rzeczywistego (ang. Real-Time Operating Systems — RTOS). To
systemy operacyjne, których zadaniem jest reagowanie na zmiany zewnętrzne
zachodzące w czasie rzeczywistym. Głównym kryterium są ramy czasowe, które
warunkują działanie systemu.
Systemy operacyjne czasu rzeczywistego dzielą się na dwa rodzaje:
q Twarde (rygorystyczne). Znany jest najgorszy (najdłuższy) czas odpowiedzi
oraz wiadomo, że nie zostanie on przekroczony. Gwarantuje to terminowe
wypełnianie krytycznych zadań.
q Miękkie (łagodne). Starają się odpowiedzieć najszybciej, jak to możliwe, ale
nie wiadomo, jaki może być najgorszy czas odpowiedzi. Krytyczne zadania
mają pierwszeństwo przed innymi, system nie gwarantuje jednak terminowego
wypełnienia krytycznych zadań.
q Systemy rozproszone (ang. distributed systems). Umożliwiają zarządzanie wieloma
niezależnymi komputerami połączonymi np. za pomocą wydajnej sieci kompute-
rowej (tzw. klastrem).
5.3. Struktura systemu operacyjnego
Na system operacyjny składają się zazwyczaj: jądro systemu, oprogramowanie syste-
mowe (m.in. sterowniki) oraz interpreter poleceń bądź GUI (rysunek 5.2).
Rysunek 5.2.
Schemat budowy
systemu operacyjnego
E12TEI_E-12.indb 229
2013-05-11 14:59:24
229
Kup książkęPoleć książkę Rozdział 5 t Funkcje systemu operacyjnego
Głównym elementem systemu operacyjnego jest jego jądro (ang. kernel), które stanowi
trzon platformy programowej. Jądro jest traktowane jako zbiór procedur, które są odpo-
wiedzialne za bezpośrednie zarządzanie sprzętem komputerowym i udostępniają zestaw
usług służących do implementacji oprogramowania systemowego — jest interfejsem
pomiędzy sprzętem a oprogramowaniem użytkowym. Można pokusić się o stwierdzenie,
że jądro systemu to właściwie system operacyjny.
Najważniejsze zadania jądra systemowego to: zarządzanie procesami, zarządzanie
pamięcią operacyjną, obsługa systemu wejścia-wyjścia, zarządzanie plikami i prze-
strzenią dyskową, uwierzytelnianie i ochrona oraz implementacja interfejsu poleceń.
Istnieje kilka podstawowych koncepcji budowy jądra systemu operacyjnego:
q Jądro monolityczne. Jądro to duży program, którego zadaniem jest wykonywanie
wszystkich najważniejszych funkcji i zadań systemu operacyjnego. Zaletą jądra mo-
nolitycznego jest szybkość działania (jądro nie jest rozbite na wiele podprogramów).
Oprócz tego, jeśli jest ono dobrze przygotowane, może mieć niewielkie rozmiary,
a ponadto w jednym pliku łatwiej wyszukuje się ewentualne błędy. Do wad tego
typu jądra można zaliczyć trudności w rozbudowie jednego wielkiego programu,
a także to, że błędy związane z jedną częścią oprogramowania mogą wpłynąć na
stabilność całego jądra. Źle przygotowane jądro może się także rozrosnąć do dużych
rozmiarów a ponadto moduły i jądro korzystają z jednej przestrzeni adresowej, co
również może rzutować na stabilność systemu. Z tego typu jądra korzystają systemy
operacyjne z rodziny Unix.
q Mikrojądro. Jest ono stosunkowo małe i zawiera wyłącznie mechanizmy nisko-
poziomowe odpowiedzialne za: zarządzanie przestrzenią adresową, zarządzanie
wątkami czy komunikację między procesami. Funkcje związane z obsługą sterow-
ników urządzeń, protokołów sieciowych czy systemów plików są przenoszone do
specjalnych bloków lub przestrzeni użytkownika i uruchamiane jako moduły. Oto
zalety mikrojądra: rozwój kodu źródłowego jest łatwy; implementacja nowych
funkcjonalności nie wymaga ponownej kompilacji jądra; błąd w jednym elemen-
cie systemu nie wpływa na jego ogólną stabilność. Do wad zaliczymy dość trudny
proces wyszukiwania błędów oraz to, że uruchomienie wielu programów prowadzi
do spadku wydajności i większego obciążenia pamięci. Systemem, który korzysta
z koncepcji mikrojądra, jest Minix.
q Jądro hybrydowe. Jest połączeniem koncepcji dwóch powyższych rozwiązań: łączy
szybkość i prostotę konstrukcji jądra monolitycznego oraz modułowość i bezpie-
czeństwo mikrojądra. Jądro hybrydowe uruchamia pewne moduły w swojej prze-
strzeni w celu zmniejszenia utraty wydajności, a jednocześnie przenosi określone
funkcjonalności w postaci usług do przestrzeni użytkownika. Dla przykładu w we-
wnętrznej strukturze jądra hybrydowego można implementować wirtualny system
plików i sterowniki magistrali, natomiast zarządzanie systemem plików i pamięcią
masową może zostać przeniesione poza jądro i być uruchamiane jako usługa. Jądra
hybrydowe są wykorzystywane w systemach z rodziny Windows NT.
230
E12TEI_E-12.indb 230
2013-05-11 14:59:24
Kup książkęPoleć książkę 5.4. Systemy plików
W skład systemu operacyjnego mogą wchodzić również programy systemowe, które
nie są częścią jądra.
Kolejnym elementem systemu operacyjnego jest interpreter poleceń, który może być
zaimplementowany w jądrze systemu lub przyjmować postać odrębnego programu, np.
interfejsu graficznego.
W zależności od rodzaju zastosowanego jądra system operacyjny może cechować:
q Wielozadaniowość. Umożliwia wykonywanie wielu procesów na zasadzie dzielenia
czasu mikroprocesora.
q Wielodostępność (ang. multiuser). Umożliwia pracę wielu użytkowników systemu
operacyjnego w tym samym czasie.
q Wielowątkowość (ang. multithreading). Umożliwia wykonanie jednego procesu
w ramach kilku wątków.
q Wielobieżność (ang. reentrant). Kilka procesów może mieć dostęp do interfejsu jądra
(praca w trybie jądra), dzięki czemu wszystkie mogą korzystać z funkcji systemowych.
q Skalowalność (ang. scalability). Cecha ta opisuje możliwość łatwej rozbudowy
elementów systemu operacyjnego. Ważne jest, aby mimo zwiększania objętości
systemu nie spadała jego wydajność.
q Wywłaszczanie. Technika ta pozwala na wstrzymanie jednego procesu, aby możli-
we było uruchomienie innego. Zawieszenie jednego procesu nie wstrzymuje całego
systemu operacyjnego.
5.4. Systemy plików
Żaden system operacyjny nie może się obejść bez systemu plików (ang. file system),
który zarządza sposobem zabezpieczania i przechowywania plików w przestrzeni pa-
mięci masowej, np. na twardym dysku.
Plik (ang. file) jest pewnym ciągiem danych charakteryzującym się skończoną długością
oraz pewnymi atrybutami — jest interpretowany przez system operacyjny jako całość.
Większość współczesnych systemów operacyjnych ma własne systemy plików, które
ewoluują wraz z rozwojem OS (tabela 5.1).
System plików udostępnia użytkownikowi logiczną strukturę (interfejs) w postaci drze-
wa katalogowego, a sam obsługuje skomplikowane procesy zapisu i odczytu danych.
Ponadto system plików zarządza ich dodatkowymi atrybutami (w postaci metadanych)
i udostępnia je programom, implementując mechanizmy kontroli dostępu do plików.
E12TEI_E-12.indb 231
2013-05-11 14:59:24
231
Kup książkęPoleć książkę Rozdział 5 t Funkcje systemu operacyjnego
Tabela 5.1. Zestawienie kilku popularnych systemów plików
System plików Symbol
Opis
Wprowadzony przez Microsoft wraz z systemem Windows
95 OSR 2. Wykorzystuje 32-bitową tablicę FAT, co umożli-
wia zapis pliku o maksymalnej wielkości 4 GiB. Do zaadre-
sowania jednostki alokacji stosuje się 28 bitów, co maksy-
malnie daje 228 jednostek alokacji. Najmniejsza jednostka
alokacji może zawierać 4 kiB, a największa 32 kiB. Ograni-
czenie rozmiaru woluminu to 232 sektorów, co daje 2 TiB na
jednym dysku lub macierzy dyskowej. System nie obsługuje
metadanych, co oznacza, że nie implementuje np. zabezpie-
czenia plików przed nieautoryzowanym dostępem.
W przypadku systemu Windows XP i nowszych maksymal-
na ilość miejsca na dysku z systemem FAT może wynosić
do 8 TiB, a wielkość pojedynczego woluminu może wynieść
do 32 GiB.
Wprowadzony został wraz z systemem Windows NT 3.1.
Do adresowania wykorzystuje 64 bity, co teoretycznie daje
na jeden plik 264 bajtów, czyli 16 EiB; praktycznie jest to
16 TiB. Maksymalny teoretyczny rozmiar partycji to 264,
jednak w rzeczywistości jest to 256 TiB. W przeciwieństwie
do FAT obsługuje metadane i w najnowszej odsłonie NTFS
3.1 umożliwia: kompresję, szyfrowanie, nadawanie praw do-
stępu, transakcyjność oraz księgowanie operacji dyskowych
(zalecany dla systemów z rodziny Windows NT).
Czwarta wersja popularnego systemu plików przeznaczone-
go do systemów operacyjnych z rodziny Linux. EXT4 używa
adresowania 48-bitowego, umożliwia więc stosowanie wo-
luminów o wielkości do1 EiB, a maksymalny rozmiar pliku
to 16 TiB. Umożliwia przechowywanie do 32 000 podkata-
logów, księgowanie operacji, obsługę metadanych, nadawa-
nie praw dostępu, rezerwację miejsca bez fragmentacji dla
nowych plików.
Wprowadzony przez Microsoft, jest rozszerzeniem systemu
plików ISO 9660 i umożliwia zapis na nośnikach optycz-
nych CD-R danych z nazwami o długości do 64 znaków
— z wykorzystaniem znaków międzynarodowych, a także
nazw zapisanych w standardzie UTF. Nie pozwala zapisywać
plików większych niż 2 GiB.
System plików przeznaczony do nośników optycznych BD,
DVD, CD z możliwością zapisu oraz DVD-Video. Jest w pełni
obsługiwany przez systemy Windows Vista, Windows 7 oraz
Linux z jądrem 2.6 bez potrzeby używania dodatkowego
oprogramowania.
File Allocation
Table 32
FAT32
New
Technology
File System
NTFS
Extended File
System wersja 4
EXT4
Joliet
ISO9660
Universal Disk
Format
UDF
232
E12TEI_E-12.indb 232
2013-05-11 14:59:24
Kup książkęPoleć książkę 5.5. Era systemów klient-serwer
5.5. Era systemów klient-serwer
W instytucjach i firmach coraz większą popularność zyskują systemy operacyjne działa-
jące w strukturze klient-serwer. Główną zasadą modelu klient-serwer jest rozproszenie
elementów systemu informatycznego w obrębie różnych komputerów będących elemen-
tami sieci komputerowej. Model ten przewiduje istnienie klientów (stacje robocze),
czyli komputerów PC zgłaszających żądania, oraz serwerów, wydajnych maszyn, które
obsługują zadania zgłaszane przez stacje robocze.
Serwer może pełnić funkcje: serwera uwierzytelniającego, serwera plików, serwera
wydruku, serwera DHCP, serwera DNS, serwera Active Directory itd. Użytkownik
zalogowany na dowolnym komputerze klienckim w sieci (w zależności od delegowanych
uprawnień) może mieć dostęp do swojego konta mobilnego i korzystać z zasobów oraz
mechanizmów udostępnianych przez serwer.
Istnieje grupa systemów operacyjnych, których zadaniem jest pełnienie roli serwerów
w sieci komputerowej, np. Novell Netware 4/5/6, Windows 2000 Server, 2003 Server,
2008 Server, Linux z uruchomionymi aplikacjami serwerowymi. Druga grupa to
systemy działające po stronie komputerów klienckich, np. Windows XP Professional,
Vista Bussines, 7 Professional, a także system Linux.
UWAGA
Systemy firmy Microsoft oznaczane jako Home Edition, Basic Edition, Starter Edition nie
są przystosowane do pracy w sieci z domenami, co jednoznacznie eliminuje je z grona
systemów klienckich dla modelu Microsoft klient-serwer.
pytania i polecenia kontrolne
1. Wyjaśnij, jakie zadania wypełnia system operacyjny.
2. Jakie znasz rodzaje systemów operacyjnych?
3. Opisz strukturę współczesnego systemu operacyjnego.
4. Scharakteryzuj odmiany jąder systemów operacyjnych.
5. Jakie cechy powinien mieć system operacyjny?
6. Co to jest system plików?
7. Wymień i scharakteryzuj przynajmniej trzy różne systemy plików.
8. Scharakteryzuj model klient-serwer.
E12TEI_E-12.indb 233
2013-05-11 14:59:25
233
Kup książkęPoleć książkę 6
Przygotowanie
komputera
osobistego do
zainstalowania
systemu
operacyjnego
Przed zainstalowaniem systemu operacyjnego należy przeprowadzić kilka podstawo-
wych czynności. Na początku musimy pozyskać system operacyjny (nabyć nośnik,
pobrać go on-line), a następnie przygotować komputer osobisty do instalacji systemu
(ustawienia BIOS Setup).
6.1. Wybór nośnika instalacyjnego systemu
Jeżeli użytkownik planuje instalację określonego systemu operacyjnego na komputerze
osobistym, musi pozyskać nośnik, na którym będzie się znajdował program instala-
cyjny z OS.
UWAGA
Jeżeli komputer został nabyty od producenta systemów komputerowych OEM lub jest
to komputer przenośny typu notebook czy netbook, system operacyjny zazwyczaj jest
w zestawie.
234
E12TEI_E-12.indb 234
2013-05-11 14:59:25
Kup książkęPoleć książkę 6.1. Wybór nośnika instalacyjnego systemu
Najnowsze systemy operacyjne najczęściej są dystrybuowane na nośnikach optycznych
typu CD/DVD. Istnieje również możliwość pobrania on-line (z internetu) niektórych
systemów operacyjnych zapisanych np. w postaci obrazu ISO15, na podstawie którego
można wypalić płytę instalacyjną.
UWAGA
Jeżeli planujemy korzystać z oprogramowania typu wirtualna maszyna, nie musimy
wypalać płyty CD/DVD (z obrazu), ponieważ wirtualne napędy optyczne mają możliwość
podmontowania obrazu płyty. Aby uruchomić w systemie operacyjnym plik ISO, UIF, NGR,
BIN/CUE itd. (bez wypalania płyty), można zainstalować oprogramowanie emulujące
napęd optyczny, który umożliwi skorzystanie z obrazów płyt, np. MagicDisc (http://www.
magiciso.com/download.htm) lub DAEMON Tools Lite (http://eu-uk1.disc-tools.com/
download/daemon).
6.1.1. Wybór komercyjnego systemu Windows
Firma Microsoft (w momencie powstawania niniejszego podręcznika) rozpowszechnia sy-
stem operacyjny Windows 8, który jest w pełni objęty wsparciem technicznym producenta.
System Windows Vista nie jest już oficjalnie rozpowszechniany (tabela 6.1) przez
Micro soft, jednak nadal jest oferowana pomoc techniczna dla wersji z SP2 (świadczenie
pomocy technicznej dla systemu Windows Vista z dodatkiem Service Pack 1 zostało
zakończone 12 lipca 2011 roku).
Tabela 6.1. Daty zakończenia sprzedaży określonych systemów operacyjnych
Windows
System
Data dostępności
ogólnej
Zakończenie
sprzedaży detalicznej
Zakończenie
sprzedaży
komputerów
z systemem Windows
Windows XP
31 grudnia 2001
30 czerwca 2008
22 października 2010
Windows
Vista
30 stycznia 2007
22 października 2010
22 października 2011
Windows 7
22 października 2009
Data nieznana
Windows 8
26 października 2012
Data nieznana
Data nieznana
Data nieznana
Źródło: http://windows.microsoft.com/pl-PL/windows/products/lifecycle.
System Windows XP nie jest już w ogóle rozpowszechniany; pomoc techniczna jest
realizowana dla wersji z SP3 (świadczenie pomocy technicznej dla systemu Windows XP
z dodatkiem Service Pack 2 zostało zakończone 13 lipca 2010 roku).
15 Obraz ISO to format, który zawiera wszystkie dane z archiwizowanej płyty CD/DVD.
235
E12TEI_E-12.indb 235
2013-05-11 14:59:25
Kup książkęPoleć książkę Rozdział 6 t Przygotowanie komputera osobistego do zainstalowania systemu operacyjnego
UWAGA
Porównanie systemów Windows XP, Windows Vista i Windows 7 jest dostępne pod
adresem http://windows.microsoft.com/pl-PL/windows7/products/compare (zakładka
„Windows kontra Windows”). Porównanie dostępnych wersji systemu Windows 8 można
znaleźć pod adresem http://windows.microsoft.com/pl-PL/windows/compare. Opis cyklu
„życia” systemów Windows znajduje się pod adresem http://windows.microsoft.com/
pl-PL/windows/products/lifecycle .
Oryginalne systemy Windows można pozyskać z następujących źródeł:
q handel detaliczny — systemy operacyjne do użytku domowego i dla małych firm,
q on-line — systemy operacyjne do użytku domowego i dla małych firm (http://windows.
microsoft.com/pl-PL/windows/shop),
q producenci komputerowych systemów OEM — systemy operacyjne do użytku
domowego i dla małych firm,
q sprzedawcy licencji zbiorowych — systemy operacyjne dla edukacji oraz małych
i średnich firm i urzędów (licencjonowanie zbiorowe),
q sprzedawcy hurtowi — systemy operacyjne dla średnich firm, dużych przedsiębiorstw
i urzędów (licencjonowanie zbiorowe).
W przypadku systemów Windows rozróżnia się następujące rodzaje licencji:
q Volume Licensing (licencje grupowe) — umożliwiają instalowanie systemów na
wielu komputerach w organizacji bez potrzeby posiadania płyty instalacyjnej dla
każdej zainstalowanej kopii.
q OEM — licencja przeznaczona dla konkretnego zestawu komputerowego i wyłącz-
nie jemu przyporządkowana. Na obudowie sprzętu powinna znaleźć się naklejka
zawierająca numer seryjny i klucz produktu.
q BOX — licencja umożliwia zainstalowanie systemu na dowolnym komputerze,
jednak w danym momencie wyłącznie na jednym zestawie — cena zakupu jest
znacznie wyższa od wersji OEM.
q Oprogramowanie w wersji beta — wersja oprogramowania rozpowszechniana
bezpłatnie w celu odnalezienia ewentualnych błędów, np. związanych z niekompa-
tybilnością z określonym sprzętem. W przypadku aplikacji komercyjnych producent
określa, do kiedy wersja beta może być legalnie używana.
Windows XP
Pierwsza wersja systemu Windows XP została wydana w 2001 roku i była następczynią
systemu Windows 2000. System był dostępny w wersji 32- i 64-bitowej.
Istnieją dwie podstawowe wersje systemu Windows XP:
q Home Edition — wersja przeznaczona do użytku domowego.
q Professional Edition — wersja rozbudowana, umożliwiająca pracę w sieciach do-
menowych, zawierająca serwer IIS (ang. Internet Information Services) oraz obsługę
kilku procesorów.
236
E12TEI_E-12.indb 236
2013-05-11 14:59:25
Kup książkęPoleć książkę 6.1. Wybór nośnika instalacyjnego systemu
UWAGA
Zostały również wydane wersje specjalne: Media Center Edition, Tablet PC Edition, N
(odpowiedź na decyzję Komisji Europejskiej w sprawie zwiększenia konkurencyjności
innych aplikacji multimedialnych) oraz Starter.
System był modyfikowany za pomocą bezpłatnych dodatków aktualizujących Service
Pack:
q SP1 — implementacja obsługi USB 2.0, obsługa dysków o pojemności ponad 128 GB.
q SP2 — dodanie centrum zabezpieczeń.
q SP3 — uaktualnienie konsoli MMC, zwiększenie wydajności.
Windows XP to jeden z najbardziej udanych systemów operacyjnych firmy Microsoft,
a sam producent świadczy pomoc techniczną dla XP już ponad 10 lat (najdłużej w hi-
storii systemów Microsoftu).
Zalety systemu Windows XP to: stosunkowo niewielkie wymagania sprzętowe, duża
stabilność i stosunkowo dobra wydajność.
Mimo wielu atutów system Windows XP nie jest już oferowany do sprzedaży — został
zastąpiony systemem Windows Vista.
Windows Vista
System Vista pojawił się na przełomie roku 2006 i 2007. Po trzech miesiącach sprzedaży
okazało się, że nie powtórzy sukcesu swojego poprzednika — niedoskonałości nowego
systemu były tak znaczące, że firma Microsoft zdecydowała się na przedłużenie wsparcia
dla systemu XP. Główną wadą Visty były duże wymagania sprzętowe.
Powstały następujące wersje systemu Windows Vista, które są dostępne dla platform
32- i 64-bitowych:
q Starter — wersja ze znaczącymi ograniczeniami, umożliwiającą uruchomienie je-
dynie trzech aplikacji jednocześnie; dostępna tylko w wersji 32-bitowej.
q Home Basic — wersja przeznaczona do użytku domowego, nieposiadająca interfejsu
Windows Aero i programu Media Center.
q Home Basic N — wersja taka sama jak Home Basic, tylko bez programu Windows
Media Player (odpowiedź na decyzję Komisji Europejskiej w sprawie zwiększenia
konkurencyjności innych aplikacji multimedialnych).
q Home Premium — wersja z dodatkowym oprogramowaniem multimedialnym,
Windows Aero czy Windows Media Center, wzbogacona o dodatkowe możliwości
sieciowe.
q Business — wersja przeznaczona dla biznesu, umożliwiająca pracę w sieciach
domenowych, posiadająca serwer IIS. Licencja pozwala na zainstalowanie starszej
wersji, np. XP Professional.
237
E12TEI_E-12.indb 237
2013-05-11 14:59:25
Kup książkęPoleć książkę Rozdział 6 t Przygotowanie komputera osobistego do zainstalowania systemu operacyjnego
q Business N — wersja taka sama jak Business, tylko bez programu Windows Media
Player (odpowiedź na decyzję Komisji Europejskiej w sprawie zwiększenia konku-
rencyjności innych aplikacji multimedialnych).
q Enterprise — wersja niedostępna w sprzedaży detalicznej, wyposażona w funkcje
wirtualizacji, system szyfrowania danych na dysku BitLocker oraz możliwość zmiany
języka systemu.
q Ultimate — najbardziej rozbudowana wersja systemu Vista wyposażona we wszyst-
kie funkcje wcześniejszych wersji oraz dodatkowe gadżety. Zoptymalizowana pod
kątem gier komputerowych oraz zaawansowanego przetwarzania obrazu i dźwięku.
System był modyfikowany za pomocą bezpłatnych dodatków aktualizujących Service
Pack 1 i 2, usuwających szereg błędów związanych z obsługą sprzętu i oprogramowania.
System Windows Vista po 4 latach został zastąpiony przez Windows 7.
Windows 7
Jednym z flagowych produktów firmy Microsoft jest Windows 7 — dostępny na plat-
formy sprzętowe 32- i 64-bitowe. Nowy system wydaje się bardziej dopracowany niż
poprzednia wersja: jest mniej „pamięciożerny” oraz ma bardziej przejrzysty interfejs,
dodatkowe funkcje bezpieczeństwa i kontroli rodzicielskiej itp.
Dostępne są następujące wersje systemu Windows 7:
q Starter —wersja systemu 7 mocno okrojona, przeznaczona m.in. na komputery
przenośne typu netbook. Ma zablokowaną funkcję zmiany obrazu pulpitu, brak jest
możliwości przełączania użytkowników itd. Obsługuje maksymalnie tylko jeden
mikroprocesor 32-bitowy, w sieci umożliwia jedynie dołączenie do grupy roboczej.
q Home Basic — wersja zubożona przeznaczona na rynki rozwijające się. Obsługuje
maksymalnie do 8 GB pamięci operacyjnej i jeden mikroprocesor. Brak w niej
Windows Media Center, ma ograniczoną wersję Windows Aero, w sieci umożliwia
jedynie dołączenie do grupy roboczej itd.
q Home Premium — wersja przeznaczona dla użytkowników domowych uniemoż-
liwiająca pracę w sieciach domenowych; pozwala jedynie na pracę w grupach
roboczych. Obsługuje do 16 GB pamięci RAM. Zawiera Windows Aero, Windows
Media Center, Windows Media Player, usługę szybkiego wyszukiwania Windows
Search, obsługuje wiele monitorów itd.
q Home Premium N — zawiera to samo co Home Premium z wyjątkiem Windows
Media Center. Wersje N są rozpowszechniane wyłącznie na terenie UE w związku
z decyzją Komisji Europejskiej w sprawie zwiększenia konkurencyjności innych
aplikacji multimedialnych.
q Professional — wersja dla biznesu oferująca to samo co wersja Home Premium; do-
datkowo obsługuje 192 GB RAM oraz do dwóch mikroprocesorów, daje możliwość
pracy w sieciach domenowych, a także zawiera oprogramowanie do tworzenia kopii
zapasowych oraz tryb Windows XP Mode pozwalający na uruchamianie aplikacji
biznesowych znanych z systemu Windows XP.
238
E12TEI_E-12.indb 238
2013-05-11 14:59:25
Kup książkęPoleć książkę 6.1. Wybór nośnika instalacyjnego systemu
q Professional N — zawiera to samo co Professional z wyjątkiem Windows Media
Center.
q Ultimate — wersja Professional rozszerzona o funkcję szyfrowania danych dysko-
wych BitLocker oraz możliwość zmiany języków z 35 dostępnych, a także możliwość
korzystania z dysków wirtualnych VHD.
q Ultimate N — zawiera to samo co Ultimate z wyjątkiem Windows Media Center.
q Enterprise — wersja, która stanowi odpowiednik Ultimate, nie jest jednak dostępna
na rynku detalicznym, a jedynie na licencji Volume License Key.
W Windows 7 wprowadzono kilka usprawnień w stosunku do wersji Vista, szczególnie
w obrębie paska zadań i pulpitu, Internet Explorera i zarządzania urządzeniami. Dodano
także funkcję sieciowej Grupy Domowej itp.
Obecnie Microsoft rozpowszechnia wyłącznie wersje systemu Windows 7 — na podsta-
wie licencji OEM lub w sprzedaży detalicznej jako tzw. BOX (oprócz wersji Enterprise).
UWAGA
Następcą systemu Windows 7 jest Windows 8 — w momencie powstawania niniejszego
podręcznika dostępna była wersja testowa oznaczona jako Windows 8 Release Preview .
6.1.2. Wybór dystrybucji systemu Linux
Dla osób, które nie cenią systemów spod znaku Windows lub których nie stać na zakup
systemu komercyjnego, rozwiązaniem może być instalacja jednej z wielu dystrybucji
systemu Linux. Wersje podstawowe systemu (posiadające tylko oprogramowanie nie-
komercyjne) są rozpowszechniane bezpłatnie na licencji GNU — jeżeli wybierzemy
system na nośniku optycznym, możemy zapłacić niewielką kwotę za samą płytę.
Istnieją również wersje komercyjne — w tym przypadku za część aplikacji i obsługę
techniczną musimy zapłacić; przykładem są specjalnie przygotowane wersje serwerowe
mające wsparcie techniczne.
Obecnie jest dostępnych wiele dystrybucji systemu Linux, które charakteryzują się po-
dobnymi możliwościami, ponieważ korzystają z tego samego jądra systemu oraz tych
samych niekomercyjnych aplikacji. Różnice mogą się objawiać na poziomie programu
instalacyjnego, aplikacji komercyjnych czy aplikacji administracyjnych.
Najprostszym sposobem pozyskania systemu Linux jest odwiedzenie strony domowej
lub serwera FTP danej dystrybucji i pobranie obrazu ISO płyt CD bądź DVD. Kolejnym
sposobem jest zakup nośników z instalacją bądź zakup czasopisma lub książki, do
których dołączono płyty instalacyjne danej wersji systemu.
239
E12TEI_E-12.indb 239
2013-05-11 14:59:25
Kup książkęPoleć książkę Rozdział 6 t Przygotowanie komputera osobistego do zainstalowania systemu operacyjnego
UWAGA
Witryny internetowe i serwery FTP z najnowszym oprogramowaniem dla poszczególnych
dystrybucji Linuksa są określane mianem repozytoriów (ang. repository).
Debian
Projekt Debian GNU/Linux został zapoczątkowany przez Iana Murdocka (nazwa Debian
to akronim od imienia żony twórcy „Deb” i jego własnego „Ian”) w 1993 roku. Debian
to jedna z ciekawszych dystrybucji Linuksa, kojarzona z indywidualistami i ortodok-
syjnymi użytkownikami tego systemu. Jak przystało na nowoczesny system operacyjny,
oprogramowanie jest dostępne w postaci pakietów, a sam format opracowany przez
twórców Debiana jest prosty i bezproblemowy w użyciu. Wraz z pojawieniem się gra-
ficznej wersji instalacji oraz graficznego interfejsu użytkownika Debian stał się bardziej
przystępny dla początkujących użytkowników.
Ubuntu
To jedna z najpopularniejszych dystrybucji systemu Linux, wydana po raz pierwszy
w 2004 roku. Ubuntu bazuje na dystrybucji Debian. Głównym założeniem jego twórców
było stworzenie łatwego w obsłudze systemu operacyjnego złożonego z przetestowanych
aplikacji, regularnie aktualizowanego i posiadającego pomoc techniczną. Dostępne są
następujące wersje instalacyjne:
q Desktop — wersja umożliwiająca wczytanie standardowo przygotowanego systemu
Ubuntu (skonfigurowanego do użytku w domu lub biurze) bezpośrednio z nośnika
CD/DVD oraz przeniesienie OS (jeśli użytkownik się na to zdecyduje) na dysk twardy.
q Server — wersja zawierająca kilka wariantów konfiguracji serwerowych dla systemu
Ubuntu Linux.
q Alternate — wersja dla zaawansowanych użytkowników chcących dostosować
system do własnych potrzeb, umożliwiająca zainstalowanie systemu Ubuntu z po-
ziomu powłoki.
Fedora (Red Hat)
Firma Red Hat Inc. opracowała dwie dystrybucje systemu Linux:
q Fedora — system skierowany do użytkowników korzystających z oprogramowania
Open Source.
q Red Hat Linux— system przeznaczony dla klientów instytucjonalnych chcących
zapłacić za obsługę techniczną (od 2003 roku nie istnieje).
q Red Hat Enterprise Linux (RHEL) — komercyjna wersja systemu Red Hat będąca
rozwinięciem dystrybucji Red Hat Linux. Kierowana przede wszystkim do odbiorców
instytucjonalnych oraz firm, które zechcą zapłacić za wsparcie techniczne.
Swojego czasu system Red Hat Linux był klasą samą w sobie i wiódł prym wśród syste-
mów Linux do zastosowań przemysłowych. Firma opracowała m.in. pakietowy system
dystrybucji oprogramowania RPM, z którego do dzisiaj korzysta wiele innych dystrybucji.
240
E12TEI_E-12.indb 240
2013-05-11 14:59:25
Kup książkęPoleć książkę 6.1. Wybór nośnika instalacyjnego systemu
Obecnie firma rozwija darmową dystrybucję Fedora, w której stara się implementować
wszystkie nowości ze świata Linuksa.
Mandriva
Dystrybucja Mandriva Linux (rozwijana przez firmę Mandriva — wcześniej Mandrake)
jest oparta na dystrybucji Red Hat i odziedziczyła po przodku m.in. zestaw plików kon-
figuracyjnych oraz dystrybucję pakietową RPM. Podobnie jak Ubuntu, jest uznawana
za dystrybucję przyjazną dla niedoświadczonego użytkownika.
Dostępnych jest kilka wersji:
q Free — bezpłatna, dla zaawansowanych użytkowników.
q One — bezpłatna, dla początkujących użytkowników, dostępna w wersji Live z moż-
liwością przeniesienia na dysk.
q PowerPack — komercyjna, dla wymagających użytkowników.
q Enterprise Server — komercyjna, do zastosowań serwerowych.
SUSE
System Linux, który podobnie jak Red Hat jest nastawiony na obsługę klientów in-
stytucjonalnych — od 2003 roku właścicielem SUSE jest firma Novel znana m.in.
z systemów Netware.
System wykorzystuje do konfiguracji narzędzie YaST (ang. Yet another Setup Tool),
a pakiety z oprogramowaniem dystrybuuje za pomocą RPM.
Slackware
Slackware to jedna z najstarszych dystrybucji systemu Linux, uznawana za najbardziej
ortodoksyjną i mało nowoczesną.
Slackware idzie w innym kierunku niż pozostałe, prostsze dystrybucje Linuksa. Jest prze-
znaczona dla najbardziej zaawansowanych użytkowników systemu (entuzjastów konsoli
nieuznających „protez” w stylu KDE czy GNOME), którzy chcą mieć kontrolę nad insta-
lowanym oprogramowaniem (kompilowanie oprogramowania na podstawie kodu źród-
łowego) — odpowiednikiem może być prosty system pakietowy wzorowany na Debianie.
6.1.3. Windows kontra Linux
Wbrew pozorom niniejszy podrozdział nie wskaże zwycięzcy w odwiecznej rywalizacji
dwóch systemów operacyjnych. Skoncentrujmy się w nim natomiast na określeniu
pewnych wytycznych, które pomogą określić przydatność poszczególnych systemów
w określonych sytuacjach.
UWAGA
Jedną z głównych barier migracji w kierunku innego systemu operacyjnego jest
przyzwyczajenie użytkowników.
241
E12TEI_E-12.indb 241
2013-05-11 14:59:25
Kup książkęPoleć książkę Rozdział 6 t Przygotowanie komputera osobistego do zainstalowania systemu operacyjnego
Warto się zastanowić, czy np. w przedsiębiorstwie, w którym przez 15 lat wykorzysty-
wano produkty Microsoftu, dobrym pomysłem jest wdrożenie całkiem innego systemu.
Może lepiej będzie zaimplementować odpowiednią wersję systemu Linux Server na
komputerach do zadań serwerowych (jeśli ważnym kryterium wyboru jest oszczędność),
a stacje robocze wyposażyć w komercyjnego Windowsa (można zaoszczędzić trochę
pieniędzy, a pracownicy też będą zadowoleni).
Wdrożenie Linuksa na stacjach roboczych zwykle jest łatwiejsze w gronie młodszych
pracowników (najlepiej informatyków), którzy są zaznajomieni z interfejsem X Window
i nie są przekonani do produktów Microsoftu. Za Linuksem, oprócz kwestii finanso-
wej, mogą przemawiać: bezpieczeństwo, stabilność, wydajność, dostęp do darmowych
aplikacji.
Plusy i minusy obydwu systemów prezentuje tabela 6.2.
Tabela 6.2. Porównanie systemów Windows i Linux
Cecha
Windows
Linux
Koszty zakupu
duże
żadne lub małe
Konfiguracja
stosunkowo prosta
w systemach okienkowych raczej
prosta/z poziomu konsoli wymaga
doświadczenia
Obsługa sprzętu
Wymagania
sprzętowe
Obsługa
techniczna
producenta
Koszty obsługi
technicznej
Wybór wersji/
dystrybucji
Elastyczność
systemu
dobra, większość
producentów opracowuje
sterowniki dla Windowsa
średnia; jeżeli producent nie wyda
sterowników, użytkownik jest zdany na
własne umiejętności lub programistów
altruistów
duże
dobra
wysokie
prosty
duże dla systemu z X Window typu
GNOME czy KDE, bardzo małe dla
systemu wyłącznie z konsolą
w zależności od dystrybucji
mogą być wysokie (np. SUSE)
wymaga rozeznania
mała, niewiele
da się zmienić
duża, można skonfigurować system
na miarę
Stabilność
zależna od wersji
zależna od konfiguracji
Uniwersalność
wysoka
Bezpieczeństwo
niskie lub średnie
średnia
wysokie
242
E12TEI_E-12.indb 242
2013-05-11 14:59:26
Kup książkęPoleć książkę Cecha
Oprogramowanie wysokiej jakości,
Windows
ale komercyjne
Instalacja
prosta
6.2. Ustawienia BIOS Setup przed instalacją systemu
Linux
darmowe, ale często nie dorównuje
produktom Microsoftu
prosta lub trudna w zależności
od dystrybucji
Automatyczna
aktualizacja
Dostępność gier
komputerowych
dostępna
w zależności od dystrybucji
bardzo dobra
słaba
Podsumujmy powyższe dywagacje: zwykły użytkownik komputera osobistego, używający
przez wiele lat systemu Windows (do grania i korzystania z multimediów), nie ma zbyt
wiele powodów, by zacząć korzystać z systemu Linux.
System Linux wybiorą informatycy, administratorzy sieci, programiści, zapaleńcy oraz
osoby, które nie chcą wydawać pieniędzy na oprogramowanie.
6.2. Ustawienia BIOS Setup
przed instalacją systemu
Jeżeli system operacyjny będzie instalowany z nośnika typu CD/DVD, należy tak usta-
wić BIOS Setup płyty głównej, aby pierwszym urządzeniem inicjowanym (startowym,
bootującym) podczas uruchomienia komputera był napęd optyczny — to warunek
rozpoczęcia instalacji. Niektóre BIOS-y zawierają funkcję BOOT Menu uruchamianą
np. jednym z klawiszy funkcyjnych podczas inicjacji komputera, dzięki czemu można
wybrać urządzenie startowe bez potrzeby modyfikacji ustawień BIOS Setup.
W zależności od wersji i producenta BIOS-u opcje umożliwiające wybór priorytetów
inicjacji urządzeń przy starcie mogą się ukrywać pod różnymi nazwami, np.:
q Boot Device Priority w sekcji BOOT (rysunek 6.1),
q Select Boot Device w sekcji Advanced BIOS Features,
q Boot Options w sekcji System Configuration.
UWAGA
Po zakończeniu instalacji systemu operacyjnego pierwszym urządzeniem inicjowanym
przy starcie komputera powinien być twardy dysk (dostęp do BIOS Setup i Startup Menu
powinien być zabezpieczony hasłem). Uniemożliwi to uruchomienie nieautoryzowanego
oprogramowania z innego urządzenia, np. napędu optycznego czy USB.
243
E12TEI_06-07.indd 243
2013-05-23 17:08:34
Kup książkęPoleć książkę Rozdział 6 t Przygotowanie komputera osobistego do zainstalowania systemu operacyjnego
Rysunek 6.1.
Opcje startowe
BIOS Setup
firmy Phoenix
6.2.1. Tryb AHCI a instalacja systemu Windows XP
Jeżeli w BIOS Setup dla kontrolera SATA będzie uruchomiony tryb AHCI (ang. Advanced
Host Controller Interface), to w przypadku instalacji systemu Windows XP mogą poja-
wić się problemy (brak obsługi AHCI), które można próbować rozwiązać następująco:
q wyłączając tryb AHCI z poziomu BIOS Setup (np. w BIOS Setup InsydeH2O opcja
SATA Controller Mode powinna być ustawiona na tryb Compatible);
q dołączając sterowniki kontrolera SATA podczas instalacji systemu Windows XP,
np. z dyskietki (rysunek 6.2).
Rysunek 6.2.
Pierwsza faza instalacji
systemu Windows XP,
kiedy istnieje możliwość
dołączenia sterowników
z innego nośnika — po
wciśnięciu klawisza
funkcyjnego F6
244
E12TEI_E-12.indb 244
2013-05-11 14:59:26
Kup książkęPoleć książkę 6.2. Ustawienia BIOS Setup przed instalacją systemu
pytania i polecenia kontrolne
1. Jak można pozyskać nośnik z systemem operacyjnym?
2. Wymień trzy ostatnie wersje systemu Windows.
3. Wymień i scharakteryzuj przynajmniej trzy dystrybucje systemu Linux.
4. Wymień wady i zalety systemów Windows i Linux.
5. Która instalacja systemu Windows nie obsługuje trybu AHCI?
E12TEI_E-12.indb 245
2013-05-11 14:59:26
245
Kup książkęPoleć książkę Skorowidz
arytmometr, Patrz jednostka
arytmetyczno-logiczna ALU
BIOS, 55, 57, 219
aktualizacja, 219
ustawienia, 221, 242
BIOS POST, 451, 485
BIOS ROM, 42
bit, 28
bluetooth, 150, 396
Blu-ray, 109
błędy
fizyczne, 499
logiczne, 499
Boole George, 31
boot loader, 293
Bootstrap Loader, 57
bramka
pływająca, 110
sterująca, 110
bramka logiczna, 31
AND, 33
EXCLUSIVE-OR (ALBO),
35
EX-OR, 35
NAND, 35
NOR, 34
NOT (NIE), 34
NOT, 34
NOT-AND (NIE-I), 35
NOT-OR (NIE-LUB), 34
OR (LUB), 32
OR, 32
XOR, 35
brute-force, Patrz atak siłowy
BTX, 43
budowa klawiatury, 147
buforowanie zapisu, 379
byte, Patrz bajt
C
cable select, 90
cache, 71
całkowita moc wyjściowa, 137
całkowite zniekształcenia
harmoniczne, 127, 132
CATV, 153
cążki do cięcia bocznego, 202
CD Audio, 131
CD Digital Audio, 131
CDCheck, 502
CD-DA, 104
CD-ROM, 104
2 Quad, 63
3D Vision, 190
3DNow, 70
3DNow! Professional, 70
A
ABIT/USI, 43
absorpcja, 31
ACPI, 57
Acronis Drive Monitor, 464
adapter hosta, 92
ADC, 128
addition of binary numbers,
Patrz dodawanie liczb
binarnych
adres sprzętowy MAC,
Patrz MAC
adware, 179
AGESA, 52
AGP, 160
AGP Pro, 160
AHCI, 96
akcelerator grafiki 3D, 117
akumulator, 141
akumulator A, 61
algebra Boole’a, 31
algorytm EPMRL, 99
AMD FX, 71, 184
AMD FX, 63
AMD K7 Athlon, 62
AMD PowerNow!, 71
AMD Turbo CORE, 71
antyspam, 331
antyspyware, 331
antywirus, 331
AOpen, 43
aparat cyfrowy, 409, 407
instalowanie sterowników,
432
kompaktowy, 409
konfigurowanie, 432
lustrzanka, 409
podłączanie, 423
API, 117
App Acceleration, 190
architektura mikroprocesora, 67
harwardzka, 68
mieszana, 68
wewnętrzna, 68
z Princeton, 68
ASRock, 43
ASUS, 43
AT, 43
ATA-1, 88
ATA-2, 88
ATA-3, 88
ATA-4 (Ultra ATA/33), 88
ATA-5 (Ultra ATA/66), 88
ATA-6 (Ultra ATA/100), 88
ATA-7 (Ultra ATA/133), 88
atak siłowy, 171
atak słownikowy, 171
ATAPI, 88, 89
Athlon, 62
Athlon 64, 63
Athlon 64 FX, 63
Athlon 64 v2, 63
Athlon 64 X2, 63
Athlon II, 63
Athlon X2, 63
Athlon X4, 63
Athlon XP, 62
ATX, 43, 45, 138
audyt, 170
informatyczny, 170
legalności, 170
oprogramowania, 170
raport, 170
sprzętu komputerowego,
170
AUX IN, 131
Auxiliary, 131
B
backdoor, 330
bajt, 29
bash, 359
BCD Windows, 296
BCDEdit, 296, 297
bezprzewodowy interfejs
sieciowy, 153
BGA, 62
binarny, 13
binary, Patrz binarny
binary digit, Patrz cyfra
dwójkowa
binary multiples, Patrz
mnożniki binarne
512
E12TEI_E-12.indb 512
2013-05-11 15:00:11
Kup książkęPoleć książkę cecha, 27
Celeron, 62, 63
Celeron FC-PGA, 62
Celeron FC-PGA2, 62
cena brutto, 181
cena netto, 181
Centronix, 93
Centronix Alternative 2, 93
certyfikat CE, 178
charakterystyka przenoszenia,
132
chipset, 41, 48, 49
Chkdsk, 463
chłodzenie
ciekłym azotem, 76
freonem, 76
suchym lodem, 76
wodne, 75
Cinch, 130
CMD, 340
COM, 157
CompactFlash (CF), 112
compmgmt.msc, 346
computer case, Patrz obudowa
komputerowa
computer chassis, Patrz
obudowa komputerowa
computer keyboard, Patrz
klawiatura komputerowa
computer mouse, Patrz mysz
komputerowa
control bus, Patrz magistrala
sterująca
copyright, 179
Core 2 Duo, 63
Core 2 Extreme, 63
Core i3, 63
Core i5, 63, 184
Core i7, 63, 71, 73, 184
Core i9, 63
CPGA, 61
CPU, 59
CPUID Hardware Monitor, 465
CPU-Z, 462
CrossFire, 190
CRT, 120, 122
Pobierz darmowy fragment (pdf)
