Trzecie, zaktualizowane wydanie popularnego podręcznika, w którym omówione zostały:
Darmowy fragment publikacji:
PRZEDMOWA
Wyczerpanie się poprzedniego wydania książki Laboratoryjne badania gruntów i gleb
(2010), zmobilizowało autorkę do przygotowania kolejnego. Wydanie to jest uzupełnione
o treść zapowiadanych od kilku lat Specyfikacji technicznych PKN-CEN ISO/TS 17892
dotyczących badań laboratoryjnych gruntów.
Książka Laboratoryjne badania gruntów i gleb jest poświęcona badaniom laborato-
ryjnym, jakimi zajmuje się gruntoznawstwo w najszerszym pojęciu oraz gleboznawstwo.
Gruntoznawstwo jest dyscypliną, której przedmiotem są badania właściwości grun-
tów budowlanych. Stanowi ono dział geologii inżynierskiej. Przedmiotem badań grunto-
znawstwa są właściwości fizyczne, właściwości mechaniczne oraz fizykochemiczne grun-
tów i ocena ich zmienności w zależności od składu mineralnego, chemicznego, struktury
i tekstury oraz chemizmu wody porowej i powietrza porowego. Zależą one od genezy,
warunków sedymentacji, diagenezy i wywieranych na grunty obciążeń. Tradycyjnie grun-
toznawstwo zajmuje się badaniem właściwości gruntów nieskalistych. Badaniami właści-
wości gruntów skalistych natomiast zajmuje się mechanika skał. Istnieje ścisłe powiązanie
gruntoznawstwa z takimi działami geologii inżynierskiej, jak geodynamika inżynierska,
regionalna geologia inżynierska, mechanika gruntów, a także geotechnika. Wyniki badań
gruntoznawczych są wykorzystywane do projektowania i wykonawstwa obiektów budow-
lanych oraz prognozy zmian właściwości gruntów przy zmianie środowiska geologicznego
w trakcie wykonywania tych obiektów. Dlatego też bardzo często gruntoznawstwo było
i nadal jest mylnie utożsamiane, głównie przez inżynierów budowlanych, z geotechniką,
zwłaszcza w części dotyczącej bezpośrednio badań fizycznych i mechanicznych gruntów.
Gruntoznawstwo jako nauka przyrodnicza jest powiązane z innymi dyscyplinami, m.in.
z hydrogeologią, mineralogią, petrografią, chemią, a także gleboznawstwem. Gleboznaw-
stwo i gruntoznawstwo zajmują się podobnymi, sąsiadującymi ze sobą ośrodkami (gleba–
grunt), a metodyka badań wielu parametrów, zwłaszcza fizycznych i fizykochemicznych,
jest identyczna w obydwu dyscyplinach.
Gleboznawstwo jest nauką o glebach, ich genezie, ewolucji, właściwościach fizycz-
nych, fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych, klasyfikacji gleb (w tym systema-
tyce genetycznej), a także geografii gleb. W zakres badań gleboznawstwa wchodzą także
problemy związane z zanieczyszczaniem, ochroną i polepszaniem gleb.
Włączenie do poprzedniego wydania książki także opisu badania gleb możliwe było
przede wszystkim z uwagi na bardzo podobny charakter obydwu środowisk. Obydwa śro-
dowiska są układami trójfazowymi, w których fazy stała, ciekła i gazowa mają podobny,
13
Labor_4-138.indd 13
27.10.2016 22:45
czasami nawet identyczny skład (zwłaszcza faza stała i ciekła). Podstawową różnicę stano-
wi niezbędna obecność w fazie stałej gleb substancji organicznej, podczas gdy w gruntach
występuje ona tylko w określonych przypadkach (p. podział gruntów: grunty organiczne).
Pewnym przykładem powiązania obydwu dyscyplin jest terminologia angielska, w której
termin „soils” oznacza zarówno gleby, jak i grunty. W języku polskim także dość popu-
larne jest stosowanie pojęcia „grunty orne” do określenia gleb rozpatrywanych dla celów
rolniczych. Gleboznawstwo i gruntoznawstwo zajmują się podobnymi, sąsiadującymi ze
sobą ośrodkami (gleba–grunt), a metody oznaczania wielu parametrów, zwłaszcza fizycz-
nych i fizykochemicznych, są prawie identyczne. Historia badań stosowanych w obydwu
dyscyplinach wskazuje wyraźnie, że bardzo często metody różnych oznaczeń były nawza-
jem „zapożyczane”, m.in. definicję granic konsystencji, stosowaną do dziś w gruntoznaw-
stwie, podał dla celów rolniczej klasyfikacji gleb, w 1911 r. szwedzki uczony, A. Atterberg,
zajmujący się mechaniką gruntów. Wiele opisów badań właściwości fizycznych i fizy-
kochemicznych znajdujących się w poprzednich wydaniach tej książki i zamieszczonych
w obecnym dotyczy także badań utworów glebowych. Są to m.in. oznaczenia wilgotności,
składu granulometrycznego, gęstości, porowatości, granic konsystencji, skurczu, pęcznie-
nia, współczynnika filtracji, zawartości i charakteru substancji organicznej, odczynu (pH).
Inny jest natomiast sposób oceny uzyskiwanych wyników badań gruntów dla celów bu-
dowlanych i badań gleb dla celów rolniczych. Inne też są w wielu przypadkach wartości
otrzymywanych parametrów. Jeśli oznaczenie dotyczy wyłącznie badania gruntów, zostało
to zaznaczone w tytule rozdziału.
Odpowiednie rozdziały są także uzupełnione podsumowaniami, dotyczącymi utworów
glebowych, i danymi liczbowymi oraz nawiązaniem do nowych norm z zakresu glebo-
znawstwa, w wielu przypadkach już międzynarodowych (PN-ISO).
Rozdziały lub podrozdziały dotyczące budowy gleb, klasyfikacji (systematyki, klasy-
fikacji bonitacyjnej), charakterystyki gleb w Polsce oraz oznaczeń niektórych właściwości
gleb i gruntów (zawartość żelaza, właściwości sorpcyjne) napisali moi młodsi koledzy:
Pani dr hab. Ewa Falkowska i Pan dr Paweł Rydelek, za co im serdecznie dziękuję. Część
rozdziału XVI dotyczącą podziału substancji próchnicznych na frakcje, już dla poprzed-
nich wydań, napisał Pan mgr Adam Stępień.
W częściach dotyczących badań i oceny gruntów budowlanych zostały dokonane po-
prawki wynikające z wprowadzanych nowych norm.
Od 1 stycznia 1998 r. przestała obowiązywać norma PN-86/B-02480 (Grunty budow-
lane – określenia, symbole, podział i opis gruntów), jednak, wobec braku nowej normy,
zwyczajowo jest ona nadal stosowana, zwłaszcza w odniesieniu do klasyfikacji gruntów
(p. rozdz. I). Część treści tej normy Symbole i określenia gruntów zawiera już nowa norma
PN-B-02481:1998 (też wycofana). Zakończone są prace, prowadzone przez Polski Ko-
mitet Normalizacyjny (PKN) i Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN), nad ustale-
niem nowej klasyfikacji gruntów na podstawie dwóch ostatnich propozycji Międzynaro-
dowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO), w myśl Porozumienia Wiedeńskiego z 1991 r.
o współpracy technicznej tych organizacji. Rezultatem tych działań jest opublikowanie
przez PKN norm: PN-EN ISO 14688-1 Badania geotechniczne – Oznaczanie i klasyfiko-
wanie gruntów, część 1: Oznaczanie i opis oraz PN-EN ISO 14688-2 Badania geotechnicz-
ne – Oznaczanie i klasyfikowanie gruntów, część 2: Zasady klasyfikowania. Obie normy
są odpowiednikiem Norm Europejskich (EN ISO 14688-1:2002 i EN ISO 14688-2:2002)
i mają status Polskiej Normy. Do tej pory nie ma jednoznacznej korelacji między klasyfi-
14
Labor_4-138.indd 14
27.10.2016 22:45
kacjami gruntów zawartymi w Polskich Normach PN-86/B-02480 oraz PN-B-02481:1998
(praktycznie nie obowiązującymi, ale jeszcze stosowanymi w niektórych laboratoriach,
a zwłaszcza przywoływanymi w literaturze), a normami zawartymi w PN-EN ISO 14688-
1,2. W związku z tym w podręczniku przedstawione są wszystkie podstawowe wersje tych
klasyfikacji (p. rozdział I Klasyfikacje).
Kolejno zostały wydane w języku polskim dwie następne normy tzw. Eurokody 7:
Projektowanie geotechniczne (PN-EN 1997-1:2009, część 1: Zasady ogólne oraz PN-EN
1997-2:2009, część 2: Rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego). Zawierają one m.in.
wykaz niektórych pojęć, skrótów i symboli oraz ogólne wymagania dotyczące badań la-
boratoryjnych gruntów, Zasadniczą zmianą w tym wydaniu podręcznika jest uwzględnie-
nie zasad badań i opisu gruntów niektórymi metodami wprowadzonymi i opublikowany-
mi przez Polski Komitet Normalizacyjny. Są to Specyfikacje techniczne, które stanowią
„polskie tłumaczenie – bez jakichkolwiek zmian – angielskich wersji Specyfikacji tech-
nicznych: CEN ISO/TS 17892 i mają statut Specyfikacji technicznych PKN”. Zgodnie
z przepisami wewnętrznymi CEN/CENELEC, do ogłoszenia wydanych specyfikacji zo-
stało zobowiązanych wiele krajowych jednostek normalizacyjnych 28 państw europej-
skich, w tym Polska.
CEN ISO/TS 17892 pod ogólnym tytułem „Badania geotechniczne – Badania labora-
toryjne gruntów” zawiera 12 części, z których w podręczniku uwzględniono części 1–6
i 12 (p. literatura). W tekście są one cytowane w skrócie jako Specyfikacja technicz-
na, cz... Większość procedur badań laboratoryjnych przedstawionych w książce oparta jest
na obowiązującej i stosowanej w laboratoriach gruntoznawczych normie PN-88/B-04481
(rozdziały II–XI, XIII, XIV). W takich przypadkach nie zaznaczono tego w tytułach roz-
działów. Powołanie na Specyfikacje techniczne w tytułach rozdziałów oznacza, że całe
procedury laboratoryjne są na nich oparte. W innych przypadkach w tekście zaznaczono
tylko odniesienia do fragmentów zaczerpniętych z tych norm. Autorka pragnie podzię-
kować pracownikom Zakładu Geotechniki i Fundamentowania Instytutu Techniki Bu-
dowlanej Panu doktorowi Stanisławowi Łukasikowi, a zwłaszcza Pani mgr Małgorzacie
Wszędyrówny-Nast za współpracę przy interpretacji Specyfikacji technicznych w ramach
wspólnej pracy badawczej.
Warszawa 2016
Labor_4-138.indd 15
27.10.2016 22:45
Pobierz darmowy fragment (pdf)
