Darmowy fragment publikacji:
Magdalena Kludacz-Alessandri
Model wyceny
świadczeń zdrowotnych
dla lecznictwa
szpitalnego
Warszawa 2017
Stan prawny na 1 stycznia 2017 r.
Recenzent
Prof. dr hab. Jerzy Gierusz
Prof. nadzw. dr hab. Maria Hass-Symotiuk
Wydawca
Izabella Małecka
Wydawca
Redaktor prowadzący
Joanna Maź
Redaktor prowadzący
Opracowanie redakcyjne
Opracowanie redakcyjne
Anna Krzesz
Łamanie
Łamanie
Sławomir Sobczyk
Projekt gra czny okładki i stron tytułowych
Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących
im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.
A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty.
SZANUJMY PRAWO I WŁ ASNOŚĆ
Więcej na www.legalnakultura.pl
PLK IB ��K
© Copyright by
Wolters Kluwer SA, 2013
© Copyright by
Wolters Kluwer SA, 2017
ISBN:
ISBN: 978-83-8107-048-5
Wydane przez:
Wolters Kluwer SA
Dział Praw Autorskich
01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33
Dział Praw Autorskich
tel. 22 535 82 19
01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33
e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl
tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35
www.wolterskluwer.pl
e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl
księgarnia internetowa www.profinfo.pl
www.wolterskluwer.pl
księgarnia internetowa www.profinfo.pl
SpiS treści
Wykaz najważniejszych skrótów........................................................................................9
Wstęp......................................................................................................................................11
Rozdział I
Popytowe i kosztowe aspekty wyceny świadczeń zdrowotnych.................................17
1...Świadczenia.zdrowotne.jako.przedmiot.wyceny..................................................17
2...Istota.i.metody.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.................................................25
3...Koszty.jako.podstawa.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.w.szpitalu...................39
4...Rachunek.kosztów.jako.źródło.informacji.do.wyceny.procesu..
leczenia.pacjenta....................................................................................................... 45
5...Obiekty.kosztów.na.potrzeby.wyceny.procesu.leczenia.pacjenta......................57
Rozdział II
Analiza stosowanych zasad rachunku kosztów i wyceny
świadczeń zdrowotnych lecznictwa szpitalnego w Polsce ..........................................70
1...Finansowanie.systemu.ochrony.zdrowia.w.Polsce..............................................70
2...Zasady.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.lecznictwa.stacjonarnego..
na.szczeblu.centralnym............................................................................................75
3...Jednorodne.Grupy.Pacjentów.jako.podstawa.wyceny.i.finansowania.
szpitalnych.świadczeń.zdrowotnych......................................................................82
4...Ewolucja.rachunku.kosztów.w.podmiotach.leczniczych....................................93
Rozdział III
Zasady rachunku kosztów i wyceny świadczeń zdrowotnych
w wybranych krajach europejskich – analiza porównawcza ....................................................106
1...Systemy.finansowania.ochrony.zdrowia.w.wybranych..
krajach.europejskich...............................................................................................106
1.1...Anglia................................................................................................................106
1.2...Francja...............................................................................................................111
1.3...Niemcy..............................................................................................................115
Spis treści
1.4...Słowenia............................................................................................................118
1.5...Podsumowanie.systemów.finansowania.ochrony.zdrowia.
w.analizowanych.krajach.europejskich....................................................... 122
2...Analiza.systemów.DRG.w.wybranych.krajach.europejskich.......................... 124
2.1...Anglia............................................................................................................... 124
2.2...Francja.............................................................................................................. 128
2.3...Niemcy..............................................................................................................133
2.4...Słowenia............................................................................................................137
2.5...Podsumowanie.analizy.systemów.DRG.......................................................139
3...Wycena.świadczeń.zdrowotnych.na.szczeblu.centralnym..
w.wybranych.krajach.europejskich......................................................................142
3.1...Anglia................................................................................................................142
3.2...Francja...............................................................................................................146
3.3...Niemcy............................................................................................................. 150
3.4...Słowenia........................................................................................................... 154
3.5...Podsumowanie.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.na.szczeblu.centralnym.....157
4...Zasady.rachunku.kosztów.stosowane.na.potrzeby.wyceny.świadczeń.
zdrowotnych.w.wybranych.krajach.europejskich..............................................159
4.1...Anglia................................................................................................................160
4.2...Francja...............................................................................................................164
4.3...Niemcy..............................................................................................................169
4.4...Słowenia............................................................................................................175
4.5...Podsumowanie.zasad.rachunku.kosztów.stosowanych..
na.potrzeby.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.............................................176
Rozdział IV
Badanie i ocena wpływu rachunku kosztów i wyceny
procesu leczenia pacjenta na dokonania szpitali........................................................178
1...Pozytywna.teoria.rachunkowości.i.jej.znaczenie..
w.prowadzonych.badaniach.empirycznych........................................................178
2...Wielowymiarowy.model.służący.do.pomiaru.wpływu..
rachunku.kosztów.na.dokonania.szpitala...........................................................185
3...Badanie.stanu.zaawansowania.rachunku.kosztów.i.jakości..
wyceny.świadczeń.zdrowotnych.w.wybranych.krajach.europejskich............195
4...Ocena.wpływu.rachunku.kosztów.na.dokonania.szpitali................................210
Rozdział V
Koncepcja modelu wyceny świadczeń zdrowotnych
na potrzeby lecznictwa stacjonarnego ......................................................................... 230
1...Założenia.do.modelu.wyceny.świadczeń.zdrowotnych..
dla.lecznictwa.stacjonarnego.................................................................................231
2...Ewidencja.i.rozliczanie.kosztów.na.potrzeby.wyceny.świadczeń..
lecznictwa.stacjonarnego...................................................................................... 241
Spis treści
3...Zasady.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.na.poziomie.szpitala....................... 247
4...Zasady.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.lecznictwa.stacjonarnego..
na.szczeblu.centralnym......................................................................................... 265
5...Propozycja.raportu.dotyczącego.kosztów.na.potrzeby.wyceny..
świadczeń.zdrowotnych.na.szczeblu.centralnym...............................................271
6...Warunki.zastosowania.modelu.do.wyceny.świadczeń.zdrowotnych..
i.jego.zalety.............................................................................................................. 280
Zakończenie....................................................................................................................... 289
Załączniki .......................................................................................................................... 299
Załącznik.1..Kwestionariusz.ankiety.dla.działu.księgowości................................301
Załącznik.2..Kwestionariusz.ankiety.dla.dyrektora.szpitala................................ 305
Załącznik.3..Lista.kont.syntetycznych.i.analitycznych.zespołu.4.i.5.................. 308
Bibliografia.........................................................................................................................313
Spis tabel .............................................................................................................................329
Spis rysunków ....................................................................................................................332
Spis wykresów ....................................................................................................................333
Wykaz najWażniejSzych SkrótóW
–. Agencja.Oceny.Technologii.Medycznych.i.Taryfikacji.
–. agences.régionales.de.l’hospitalisation.
–. agences.régionales.de.santé.
–. diagnosis related groups
–. Dziennik.Ustaw
–. Dziennik.Urzędowy
–. études nationales de coûts à méthodologie commune
–. groupes.homogènes.de.malades.
–. Gesetzliche Krankenversicherung.
–. Health.Care.Financing.Administration
–. Healthcare.Financial.Management.Association
–. health related group
–. Jednorodne.Grupy.Pacjentów
–. Monitor.Polski
–. Międzynarodowe.Standardy.Sprawozdawczości.Finansowej
–. Narodowy.Fundusz.Zdrowia
–. National.Health.Service.
–. patient administration system.
–. payment by result.
–.. rozporządzenie. Ministra. Zdrowia. w.sprawie. świadczeń. gwarantowanych.
z.zakresu.leczenia.szpitalnego.z.22.11.2013.r..(Dz.U..z.2016.r..poz..694)
–. skupine.primerljivih.primerov.
–. secondary uses service.
–. ustawa.o.działalności.leczniczej.z.15.04.2011.r..(Dz.U..z.2016.r..poz..1638)
–. ustawa.o.rachunkowości.z.29.09.1994.r..(Dz.U..z.2016.r..poz..1047)
–. ustawa.o.świadczeniach.opieki.zdrowotnej.finansowanych.ze.środków.pub-
licznych.z.27.08.2004.r..(Dz.U..z.2016.r..poz..1793)
–. Zavod.za.Zdravstveno.Zavarovanje.Slovenije
AOTMiT..
ARH..
ARS..
DRG..
Dz.U...
Dz.Urz...
ENCC .
GHM..
GKV .
HCFA..
HFMA..
HRG..
JGP..
M.P...
MSSF..
NFZ..
NHS..
PAS..
PbR .
r.ś.g.l.s...
SPP..
SUS .
u.d.l...
u.r...
u.ś.o.z. .
ZZZS..
10
Wykaz skrótów
Wykaz skrótów
11
WStęp
Szpitale,.świadcząc.usługi.medyczne,.oferują.na.rynku.świadczeń.zdrowotnych.pro-
dukt,.którym.jest.proces.leczenia.pacjenta.z.określoną.jednostką.chorobową..Taki.
proces,.tak.jak.każdy.produkt.podlegający.mechanizmom.rynkowym.–.kupna.i.sprze-
daży,.powinien.podlegać.wycenie,.której.celem.jest.ustalenie.jego.wartości..Na.war-
tość.procesu.leczenia.pacjenta.składają.się.różne.obiekty.i.działania,.w.tym.procedury.
medyczne..Ustalenie.ich.kosztów.na.poziomie.szpitala.stanowi.jeden.z.najważniejszych.
warunków.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.na.szczeblu.centralnym.i.jest.zasadniczym.
czynnikiem.efektywnego.systemu.finansowania.ochrony.zdrowia..
Lecznictwo.szpitalne.zajmuje.szczególną.pozycję.we.wszystkich.systemach.ochrony.
zdrowia.i.jest.największym.konsumentem.środków.finansowych.przeznaczonych.na.
ochronę.zdrowia.zarówno.w.Polsce,.jak.i.w.innych.krajach1..Jest.ono.ukierunkowane.
na.całodobowe.kompleksowe.świadczenia.zdrowotne.polegające.na.diagnozowaniu,.
leczeniu,.pielęgnacji.i.rehabilitacji,.które.nie.mogą.być.realizowane.w.ramach.innych.
stacjonarnych.i.całodobowych.świadczeń.zdrowotnych.lub.ambulatoryjnych.świad-
czeń.zdrowotnych..Świadczeniami.szpitalnymi.są.także.świadczenia.stacjonarne.udzie-
lane.z.zamiarem.zakończenia.ich.udzielania.w.okresie.nieprzekraczającym.dwudziestu.
czterech.godzin.(art..2.ust..1.pkt.11.u.d.l.).
Wycena.świadczeń.zdrowotnych.oferowanych.przez.szpitale.jest.zagadnieniem.nie-
zmiernie.skomplikowanym.oraz.wciąż.niewystarczająco.zbadanym..Wynika.to.ze.
złożoności.realizowanych.procesów.i.różnorodności.zasobów.koniecznych.do.ich.wy-
konania,.w.tym.wysoko.wykwalifikowanej.kadry.medycznej.o.różnej.specjalizacji..
Decyduje.ona.o.zakresie.i.rozmiarze.wykonywanych.świadczeń.zdrowotnych,.które.
zależą.przede.wszystkim.od.stanu.zdrowia.pacjentów,.i.ma.zasadniczy.wpływ.na.po-
ziom.kosztów.leczenia..Z.kolei.na.wielkość.środków.finansowych.będących.w.dyspo-
zycji.szpitali.wpływają.ceny.świadczeń.wyznaczane.przez.płatnika..Ich.poziom.nie.
gwarantuje.pokrycia.poniesionych.kosztów,.co.skutkuje.zwiększaniem.zadłużenia.
tych.jednostek.
1.....A..Wasiak,.P..Szeląg,.Wydatki na ochronę zdrowia w Polsce na tle krajów UE w latach 2007–2011,.
Finanse.i.Prawo.Finansowe.2015,.vol..II.(2),.s..67–85.
12
Wstęp
Od.2008.roku.podstawę.finansowania.świadczeń.szpitalnych.w.Polsce.stanowi.sy-
stem.Jednorodnych.Grup.Pacjentów.(JGP).(diagnostic related groups –.DRG)..W.tym.
systemie.bazą.rozliczenia.szpitali.z.płatnikiem.są.zryczałtowane.stawki.przypisane.
przypadkom.chorobowym.ujętym.w.grupy.jednorodne.klinicznie.i.kosztowo..Ich.
wycena.wymaga.zgromadzenia.szeregu.danych.kosztowych.oraz.statystycznych.do-
tyczących.realizacji.tych.świadczeń..Przy.tym.ceny.świadczeń.zdrowotnych,.stano-
wiące.podstawę.finansowania.działalności.szpitali,.powinny.być.oparte.na.rzetelnych.
i.wiarygodnych.informacjach.o.kosztach..Źródłem.tych.informacji.powinien.być.pra-
widłowo.prowadzony.i.sprawnie.działający.rachunek.kosztów..O.wartości.świadczeń.
zdrowotnych.decydują.bowiem.koszty.poniesione.na.ich.wykonanie..Warto.dodać,.że.
znajomość.rzeczywistych.kosztów.działalności.szpitali.i.wielkości.realizowanych.przez.
nie.świadczeń.zdrowotnych,.ich.struktury.oraz.reakcji.na.zmiany.ich.rozmiarów.czy.
liczby.leczonych.pacjentów.jest.niezbędna.także.na.potrzeby.ustalania.cen.świadczeń.
zdrowotnych.na.szczeblu.centralnym.
Należy.podkreślić,.że.w.polskim.systemie.ochrony.zdrowia.informacje.o.kosztach.
świadczeń.zdrowotnych.realizowanych.przez.szpitale.nie.były.dotychczas.wykorzy-
stywane.do.ustalania.ich.cen.(taryf).na.szczeblu.centralnym..Narodowy.Fundusz.
Zdrowia.nie.był.zainteresowany.zbieraniem.i.przetwarzaniem.informacji.o.kosztach2.
przydatnych.do.wyceny.świadczeń,.mimo.że.powinien.je.analizować.w.zakresie.nie-
zbędnym.do.prawidłowego.zawierania.umów.o.udzielanie.świadczeń.opieki.zdro-
wotnej.(art..97.ust..3.pkt.1.u.ś.o.z.)..Podstawę.ustalania.cen.świadczeń.zdrowotnych.
stanowiły.zasoby.finansowe.płatnika.oraz.zastosowane.w.latach.ubiegłych.ceny.świad-
czeń..Wynikało.to,.jak.się.wydaje,.z.braku.obowiązujących.uregulowań.prawnych.
dotyczących.rachunku.kosztów,.gwarantujących.porównywalność.generowanych.
informacji.kosztowych3.
Aktualnie.w.warunkach.dokonywanych.zmian.w.systemie.ochrony.zdrowia.problem.
ten.nabiera.coraz.większego.znaczenia..Od.lat.trwa.dyskusja.dotycząca.konstrukcji.
rachunku.kosztów.dla.podmiotów.leczniczych.(w.tym.szpitali)..Poszukiwanie.coraz.
2.....Potwierdzają.to.wyniki.badań.dokonane.w.ramach.projektu.badawczego.finansowanego.przez.Mi-
nisterstwo.Nauki.i.Szkolnictwa.Wyższego.nt..„Koncepcja.sprawozdawczości.szpitali.na.potrzeby.zintegro-
wanego.systemu.oceny.dokonań”,.realizowanego.pod.kierunkiem.prof..dr.hab..M..Hass-Symotiuk.w.latach.
2007–2010,. którego. byłam. uczestnikiem.. Wyniki. projektu. zostały. opublikowane. w.pracy:. M.. Hass. Sy-
motiuk.(red.),.Koncepcja sprawozdawczości szpitali na potrzeby zintegrowanego systemu oceny dokonań,
Szczecin.2011.
3.....Rozporządzenie.Ministra.Zdrowia.i.Opieki.Społecznej.w.sprawie.szczególnych.zasad.rachunku.kosz-
tów.w.publicznych.zakładach.opieki.zdrowotnej.z.22.12.1998.r..(Dz.U..Nr.164,.poz..1194),.które.do.tej.pory.
obowiązywało.wszystkie.samodzielne.publiczne.zakłady.opieki.zdrowotnej,.zostało.uchylone.w.2011.roku.
na.mocy.ustawy.o.działalności.leczniczej..Z.kolei.wydane.w.2015.roku.rozporządzenie.Ministra.Zdrowia..
w.sprawie.zaleceń.dotyczących.standardu.rachunku.kosztów.u.świadczeniodawców.z.8.07.2015.r..(Dz.U..
poz..1126).nie.nakłada.obowiązku.jego.stosowania.na.wszystkich.świadczeniodawców,.lecz.na.te.podmio-
ty,.które.wyrażą.zainteresowanie.współpracą.z.Agencją.Oceny.Technologii.Medycznej.i.Taryfikacji.w.za-
kresie.przekazywania.danych..Obowiązek.ten,.zgodnie.z.przepisami.ustawowymi,.zacznie.obowiązywać.
od.1.stycznia.2020.r.
Wstęp
13
bardziej.doskonałych.zasad.pomiaru.i.wyceny.zdarzeń.i.procesów,.w.tym.dotyczących.
działalności.medycznej,.stanowi.istotną.część.teorii.rachunkowości..Dotyczy.to.za-
równo.metodyki.liczenia.kosztów.świadczeń.zdrowotnych.na.poziomie.szpitala,.jak.
i.ustalania.ich.cen.na.szczeblu.centralnym.
Zasadniczym.celem.niniejszej.pracy.jest.opracowanie.modelu.wyceny.świadczeń.zdro-
wotnych.dla.lecznictwa.stacjonarnego.w.Polsce..Jego.zakresem.objęto.dwa.poziomy:.
poziom.szpitala.i.poziom.centralny.systemu.ochrony.zdrowia..Wdrożenie.tego.modelu.
w.polskim.systemie.ochrony.zdrowia.wymaga.przyjęcia.jednolitych.zasad.rachunku.
kosztów.dla.szpitali,.co.zapewni.uzyskanie.porównywalnych.informacji.o.kosztach.
świadczeń.zdrowotnych.na.potrzeby.ich.wyceny..Realizacja.celu.głównego.pracy.wy-
magała.rozwiązania.szeregu.celów.szczegółowych,.za.które.uznano:.
1). przedstawienie.aparatu.pojęciowego.dotyczącego.świadczeń.zdrowotnych,.usta-
lania.ich.wartości.oraz.metod.wyceny,.ze.szczególnym.uwzględnieniem.metod.
kosztowych,
2). dokonanie.analizy.i.oceny.metod.wyceny.i.finansowania.świadczeń.zdrowotnych.
na.szczeblu.centralnym.oraz.rozwiązań.dotyczących.rachunku.kosztów.szpitali,.
jakie.obowiązywały.w.Polsce.w.okresie.od.1999.roku.do.chwili.obecnej,
3). przeprowadzenie.analizy.porównawczej.metod.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.
w.oparciu.o.system.DRG,.a.także.modeli.rachunku.kosztów.stanowiących.pod-
stawę.tej.wyceny.w.wybranych.krajach.europejskich.(Anglii,.Francji,.Niemczech.
i.Słowenii),
4). zdiagnozowanie.poziomu.zaawansowania.rachunku.kosztów,.ze.szczególnym.
uwzględnieniem.jakości.wyceny.procesu.leczenia.pacjenta.i.stopnia.wykorzysta-
nia.informacji.kosztowych.przez.kierownictwo.szpitali.funkcjonujących.w.Pol-
sce,.Anglii.i.Słowenii,.
5). określenie.wpływu.stosowanych.rozwiązań.w.zakresie.rachunku.kosztów.na.
dokonania.szpitali.i.określenie.czynników,.które.wpływają.na.jakość.wyceny.
procesu.leczenia.pacjenta.w.szpitalach,
6). określenie.obiektów.kosztów.uwzględnionych.w.proponowanym.modelu.wyce-
ny.świadczeń.zdrowotnych.na.poziomie.szpitala.i.elementów.kosztów.branych.
pod.uwagę.przy.ustalaniu.wag.kosztowych,.a.co.za.tym.idzie.–.taryf.cenowych.
JGP.na.potrzeby.ich.centralnej.wyceny,
7). określenie.warunków.niezbędnych.do.wdrożenia.opracowanego.modelu..
Jako.wiodącą.do.weryfikacji.przyjęto.następującą.hipotezę.badawczą:.właściwym.na-
rzędziem.do.ustalania.kosztów.świadczeń.zdrowotnych.dla.lecznictwa.stacjonarnego.
jest.model.rachunku.kosztów.działań.sterowany.czasem,.zintegrowany.z.systematycz-
nym.rachunkiem.kosztów..Dążąc.do.osiągnięcia.założonych.celów.rozprawy,.sformu-
łowano.również.następujące.hipotezy.pomocnicze:
1). proces.leczenia.pacjenta.powinien.być.podstawowym.obiektem.wyceny.świad-
czeń.zdrowotnych.w.szpitalu.na.potrzeby.ustalania.wag.kosztowych,.a.co.za.tym.
idzie.–.taryf.cenowych.JGP.na.szczeblu.centralnym,.
14
Wstęp
2). ujednolicone.standardy.rachunku.kosztów.dla.szpitali.sprzyjają.wykorzystaniu.
informacji.o.kosztach.w.procesie.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.na.szczeblu.
centralnym,.a.także.wpływają.pozytywnie.na.jakość.tej.wyceny.i.system.finan-
sowania.szpitali,
3). wyższy.stopień.zaawansowania.rachunku.kosztów.szpitali.sprzyja.lepszemu.
wykorzystaniu.informacji.o.kosztach.przez.kierownictwo.szpitala.oraz.wpływa.
pozytywnie.na.jego.dokonania..Z.drugiej.strony.na.stopień.zaawansowania.ra-
chunku.kosztów.szpitala.wpływają.takie.czynniki,.jak:.wielkość.i.status.szpitala,.
wykształcenie.dyrektora.szpitala.i.jakość.informatyzacji.szpitala.
Praca.składa.się.z.pięciu.rozdziałów.poprzedzonych.wstępem.i.podsumowanych.w.za-
kończeniu...
W.rozdziale.pierwszym.przedstawiono.istotę,.cechy.i.rodzaje.świadczeń.zdrowotnych.
realizowanych.przez.szpitale,.problematykę.ich.wyceny.i.charakterystykę.stosowa-
nych.w.tym.zakresie.metod,.a.także.rolę.kosztów.i.ich.rachunku.w.wycenie.świadczeń.
zdrowotnych..Ukazano.w.nim.etapy.rachunku.kosztów.niezbędne.do.kalkulacji.kosz-
tów.różnych.obiektów.składających.się.na.proces.leczenia.pacjenta.w.szpitalu..Etapy.
te.wykorzystano.w.dalszej.części.pracy,.w.szczególności.w.badaniach.empirycznych.
prowadzonych.na.potrzeby.oceny.stopnia.rozwoju.rachunku.kosztów.w.polskich,.an-
gielskich.i.słoweńskich.szpitalach..Końcowe.dociekania.tego.rozdziału.odnoszą.się.do.
analizy.obiektów.kosztów.istotnych.w.procesie.leczenia.pacjenta,.które.wykorzystano.
w.ostatniej.części.monografii.do.opracowania.modelu.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.
dla.lecznictwa.stacjonarnego..
W.rozdziale.drugim.dokonano.analizy.zasad.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.leczni-
ctwa.szpitalnego.na.szczeblu.centralnym.i.zasad.rachunku.kosztów,.który.powinien.
stanowić.podstawowe.źródło.informacji.do.tej.wyceny..Szczególną.uwagę.skupiono.na.
jednostkach.rozliczeniowych.stosowanych.w.Polsce.do.wyceny.świadczeń.zdrowot-
nych.na.szczeblu.centralnym,.wskazując.ich.wady.i.zalety.z.punktu.widzenia.szpitala,.
pacjenta.i.płatnika,.a.zawłaszcza.na.Jednorodnych.Grupach.Pacjentów,.które.stano-
wią.obecnie.podstawę.finansowania.świadczeniodawców..Dokonano.w.nim.również.
analizy.obowiązujących.zasad.rachunku.kosztów.w.różnych.okresach.reformowa-
nia.systemu.ochrony.zdrowia..Przedstawione.zasady.i.organizacja.procesu.wyceny.
i.finansowania.świadczeń.szpitalnych.w.Polsce.zostały.następnie.skonfrontowane.
z.doświadczeniami.zagranicznymi.
W.rozdziale.trzecim.zaprezentowano.wyniki.analizy.porównawczej.rozwiązań.doty-
czących.wyceny.świadczeń.szpitalnych.na.szczeblu.centralnym.i.stosowanych.zasad.
rachunku.kosztów.w.szpitalach.w.wybranych.krajach.europejskich,.w.których.działa.
system.DRG..Analiza.dotyczyła.funkcjonujących.rozwiązań.w.tym.zakresie,.zarówno.
w.krajach.stosujących.jednolite.standardy.rachunku.kosztów.na.potrzeby.centralnej.
wyceny,.jak.i.w.krajach,.w.których.takie.standardy.nie.obowiązują,.a.proces.wyceny.
Wstęp
1
następuje.w.oderwaniu.od.kosztów..Uwzględniono.w.niej.czynniki.mające.wpływ.
na.stopień.wykorzystania.informacji.o.kosztach.szpitali.w.procesie.ustalania.taryf.
cenowych.na.szczeblu.centralnym,.takie.jak:.specyfika.systemu.ochrony.zdrowia,.
szczegółowe.regulacje.dotyczące.systemu.DRG.stanowiącego.podstawę.finansowania.
szpitali,.zasady.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.obowiązujące.na.szczeblu.centralnym.
oraz.szczegółowe.zasady.rachunku.kosztów.stosowane.w.szpitalach.i.stopień.ich.ujed-
nolicenia..Analizą.objęto.państwa.europejskie.(Anglię,.Niemcy,.Francję.i.Słowenię),.
w.których.funkcjonują.różne.modele.finansowania.ochrony.zdrowia.i.różny.stopień.
wykorzystania.informacji.kosztowych.w.procesie.wyceny.świadczeń.zdrowotnych..
Wyniki.badań.empirycznych.przeprowadzonych.w.polskich,.angielskich.i.słoweńskich.
szpitalach,.dotyczące.stosowanych.rozwiązań.w.zakresie.rachunku.kosztów,.ze.szcze-
gólnym.uwzględnieniem.zasad.wyceny.procesu.leczenia.pacjenta,.stanowią.główną.
treść.rozdziału.czwartego..Zakresem.badań.objęto.poszczególne.etapy.rachunku.kosz-
tów.stosowane.w.szpitalach.oraz.stopień.wykorzystania.informacji.kosztowych.przez.
kierownictwo.szpitali..W.toku.dalszych.rozważań.oceniono.wpływ.stopnia.rozwoju.
rachunku.kosztów.na.dokonania.szpitala..Wykorzystano.w.nich.model.uwarunkowań.
sytuacyjnych,.w.którym.zidentyfikowano.również.czynniki.strukturalne,.potencjal-
nie.warunkujące.poziom.zaawansowania.rachunku.kosztów.i.stopień.wykorzystania.
informacji.kosztowych.przez.kierownictwo.szpitala..Wnioski.z.badań.stały.się.podsta-
wą.do.opracowania.modelu.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.na.potrzeby.lecznictwa.
stacjonarnego.
Piąty.rozdział.został.w.całości.poświęcony.realizacji.głównego.celu.pracy,.jakim.było.
opracowanie.modelu.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.na.potrzeby.lecznictwa.stacjo-
narnego..Na.tle.przyjętych.założeń.do.proponowanego.dwupoziomowego.modelu.
przedstawiono.zasady.ustalania.kosztów.świadczeń.zdrowotnych.na.poziomie.szpi-
tala.i.rekomendacje.w.zakresie.sposobu.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.na.poziomie.
centralnym..Aby.umożliwić.wycenę.świadczeń.na.poziomie.centralnym,.opracowa-
no.propozycję.raportu.kosztowego.przygotowywanego.przez.szpitale..Raport.ten.ma.
zapewnić.spójność.obu.poziomów.wyceny..W.końcowej.części.rozważań.wskaza-
no.warunki.niezbędne.do.zastosowania.opracowanego.modelu.wyceny.świadczeń.
zdrowotnych.w.polskim.systemie.ochrony.zdrowia.oraz.potencjalne.korzyści.jego.
wdrożenia..
Praca.ma.charakter.teoretyczno-empiryczny.oraz.aplikacyjny..Jej.realizacja.wyma-
gała.wykorzystania.szeregu.metod.badawczych.i.przeprowadzenia.obszernych.badań.
literaturowych..Badania.te.miały.charakter.interdyscyplinarny..W.przeprowadzonych.
studiach.literaturowych.wykorzystano.krajowe.i.zagraniczne.publikacje.z.zakresu.
rachunkowości,.finansów,.organizacji.i.zarządzania,.informatyki,.ekonomiki.zdro-
wia,.medycyny,.a.także.liczne.akty.prawne.i.raporty.różnych.podmiotów.krajowych.
i.zagranicznych.funkcjonujących.w.systemie.ochrony.zdrowia..W.pierwszej.części.
pracy,.która.ma.charakter.teoretyczny,.wykorzystano.głównie.metody.diagnostyczne.
1
Wstęp
umożliwiające.poznanie.istoty.rozważanych.zagadnień,.a.także.metodę.analizy.po-
równawczej.i.metodę.analizy.opisowej..
Na.potrzeby.oceny.stopnia.rozwoju.rachunku.kosztów.na.poziomie.szpitali.funkcjo-
nujących.w.Polsce.i.innych.krajach.europejskich.stosujących.system.Jednorodnych.
Grup.Pacjentów.przeprowadzono.badania.empiryczne.przy.wykorzystaniu.techniki.
ankietyzacji,.wywiadów.i.własnych.obserwacji..W.badaniach.tych.pozyskano.rów-
nież.dane.potrzebne.do.oceny.dokonań.szpitali.i.stopnia.wykorzystania.informacji.
kosztowych.przez.kierownictwo.szpitali..Do.interpretacji.danych.empirycznych.użyto.
metody.analizy.i.syntezy.z.wykorzystaniem.porównania,.abstrahowania.i.uogólnia-
nia,.co.umożliwiło.połączenie.powstałych.w.wyniku.analizy.różnych.elementów.do-
stępnej.wiedzy.teoretycznej,.uporządkowanie.jej.i.powiązanie.dostępnych.informacji.
w.logiczne.zależności..Na.potrzeby.tego.badania.wykorzystano.również.procedurę.
badawczą.zalecaną.w.pozytywnej.teorii.rachunkowości..W.celu.zbadania.wpływu.
stopnia.rozwoju.rachunku.kosztów.na.dokonania.szpitali.opracowano.i.poddano.we-
ryfikacji.model.uwarunkowań.sytuacyjnych..Model.ten.wykorzystano.również.do.
oceny.wpływu.takich.zmiennych,.jak.wielkość.i.status.szpitala,.wykształcenie.dyrek-
tora.szpitala.i.poziom.informatyzacji,.na.poziom.zaawansowania.rachunku.kosztów.
i.stopień.wykorzystania.informacji.kosztowych.przez.kierownictwo.szpitala..W.celu
estymacji.poszczególnych.parametrów.oraz.oceny.stopnia.dopasowania.zapropono-
wanego.modelu.zastosowano.różne.narzędzia.statystyczne,.w.tym.analizę.korelacji,.
regresji.wielorakiej.oraz.procedurę.modelowania.równań.strukturalnych.przy.wyko-
rzystaniu.modułu.Sepath.zawartego.w.programie.Statistica.12.0..Dzięki.temu.w.ana-
lizie.siły.i.formy.związku.między.analizowanymi.zmiennymi.można.było.uwzględnić.
wiele.powiązanych.ze.sobą.zależności.przyczynowych..
Przy.opracowaniu.modelu.wyceny.świadczeń.zdrowotnych.na.potrzeby.lecznictwa.sta-
cjonarnego.wykorzystano.metodę.systemową.i.analogii..Zaproponowane.rozwiązania.
są.efektem.m.in..obszernej.analizy.literatury.przedmiotu,.aktów.prawnych.oraz.prze-
prowadzonych.badań.empirycznych..Opracowany.model.wyceny.w.części.dotyczącej.
zasad.ustalania.kosztów.na.poziomie.szpitala.został.zaprezentowany.na.przykładzie.
oddziału.kardiologicznego..Jego.rozbudowa.o.kolejne.oddziały.i.inne.ośrodki.kosztów.
działalności.podstawowej.szpitala.może.nastąpić.według.przedstawionego.wzorca.
Chciałabym.podziękować.recenzentom.pracy:.prof..dr.hab..Marii.Hass-Symotiuk.oraz.
prof..dr..hab. Jerzemu.Gieruszowi.za.ich.cenne.uwagi.i.wskazówki.dotyczące.maszy-
nopisu..Pani.Profesor.dziękuję.również.za.wsparcie.merytoryczne,.inspiracje.i.opiekę.
w.całym.okresie.mojego.naukowego.rozwoju.
1
Rozdział I
popytoWe i koSztoWe aSpekty Wyceny
śWiadczeń zdroWotnych
Celem.niniejszego.rozdziału.jest.zdefiniowanie.pojęć.dotyczących.świadczeń.zdrowot-
nych,.przede.wszystkim.tych,.które.są.związane.z.procesem.leczenia.pacjenta.w.szpitalu,.
i.przedstawienie.zasad.ich.wyceny..Szczególną.uwagę.zwrócono.na.podstawowy.obiekt.
procesu.leczenia.pacjenta,.jakim.jest.procedura.medyczna..W.przeprowadzonej.anali-
zie.wykorzystano.zarówno.literaturę.przedmiotu,.jak.i.obowiązujące.regulacje.prawne..
W.dalszej.części.rozdziału.dokonano.charakterystyki.kosztów.w.odniesieniu.do.wyce-
ny.świadczeń.zdrowotnych.na.poziomie.szpitala.i.przedstawiono.etapy.rachunku.kosz-
tów.stanowiącego.najważniejsze.źródło.danych.do.wyceny.procesu.leczenia.pacjenta..
Zaprezentowane.etapy.rachunku.kosztów.zostały.później.wykorzystane.w.prowadzonych.
badaniach.empirycznych.dotyczących.stopnia.zaawansowania.rachunku.kosztów.prowa-
dzonych.w.Polsce,.Anglii.i.Słowenii..Uwzględniono.je.również.w.modelu.uwarunkowań.
sytuacyjnych,.służącym.do.zbadania.wpływu.stosowanych.rozwiązań.w.zakresie.rachun-
ku.kosztów.na.dokonania.szpitala..Głównym.celem.tego.rozdziału.była.prezentacja.naj-
ważniejszych.obiektów.kosztów.istotnych.w.procesie.leczenia.pacjenta..Zaprezentowane.
obiekty.zostały.bowiem.wykorzystane.w.koncepcji.modelu.wyceny.świadczeń.zdrowot-
nych.dla.lecznictwa.szpitalnego.przedstawionej.w.ostatnim.rozdziale.pracy.
1. świadczenia zdrowotne jako przedmiot wyceny
Zmiana.systemu.finansowania.świadczeń.zdrowotnych.związana.z.przejściem.na.
kontraktowanie.usług.medycznych.według.koncepcji.Jednorodnych.Grup.Pacjentów.
spowodowała.konieczność.poznania.kosztów.jednostkowych.leczenia.pacjenta,.które.
mogą.stanowić.podstawę.cenową.usług.medycznych..Kalkulacja.tych.kosztów.wyma-
ga.jednak.wyceny.różnorodnych.usług.medycznych.wykonywanych.na.rzecz.pacjenta.
będącego.podstawowym.obiektem.kosztów.działalności.szpitali.
Usługi.stanowią.dominujący.obszar.działalności.społeczno-gospodarczej.naszego.
kraju,.a.stopień.ich.rozwoju.decyduje.o.poziomie.i.jakości.życia.mieszkańców..Pojęcie.
1
Rozdział I. Popytowe i kosztowe aspekty wyceny świadczeń zdrowotnych
usługi.jest.różnie.definiowane.w.literaturze.przedmiotu..Przykładowe.definicje.usługi.
prezentuje.tabela.1.
Tabela 1. Przykładowe.definicje.pojęcia.„usługa”
Autor
J..Henrze,..
E..Kehres
A..Payne
C..Groonross
Definicja
Rodzaj.świadczenia.wykonywanego.przez.jeden.podmiot.na.rzecz.innego.podmiotu,.
które.nie.ma.postaci.materialnej.
Każda.czynność.zawierająca.w.sobie.efekt.niematerialności,.która.polega.na.
oddziaływaniu.na.klienta,.a.która.nie.powoduje.przeniesienia.prawa.własności..
Przeniesienie.prawa.własności.może.jednak.nastąpić,.a.świadczenie.usługi.może.być.
lub.też.nie.być.ściśle.związane.z.dobrem.materialnym.
Obiekt.procesu.transakcyjnego.oferowany.przez.firmy.i.instytucje,.które.generalnie.
oferują.usługi.i.które.postrzegają.się.jako.organizacje.„usługowe”.
Źródło:.opracowanie.na.podstawie:.J..Henrze,.E..Kehres,.Rachunek kosztów i świadczeń w szpita-
lach,.Zielona.Góra.2001,.s..875;.A..Payne,.Marketing usług,.Warszawa.1996,.s..20;.C..Groonross,.
Strategic Management and Marketing in the Service Sector,.Lund.1994,.s..19.
Niezależnie.od.przyjętej.definicji.za.najbardziej.charakterystyczne.cechy.usług.przyj-
muje.się.najczęściej4:
−. niematerialność.–.usługi.nie.są.związane.z.wytwarzaniem.dóbr.materialnych;
−. różnorodność.–.usługi.nie.są.jednolite.i.występuje.problem.z.ich.standaryzacją;
−. nierozdzielność.–.w.usługach.występuje.nierozdzielność.procesu.produkcji,.dys-
trybucji,.sprzedaży.i.konsumpcji;
−. nietrwałość.–.nie.ma.możliwości.magazynowania.usług.
Powyższe.cechy.można.również.odnieść.do.usług.zdrowotnych..Usługi.zdrowotne.
są.zaliczane.do.usług.pożądanych.społecznie,.a.ich.świadczenie.jest.m.in..związane.
z.realizacją.polityki.społeczno-ekonomicznej.państwa..Zdefiniowanie.tych.usług.sta-
nowi.szczególne.wyzwanie,.gdyż.samo.pojęcie.zdrowia.jest.kategorią.złożoną.i.trudną.
w.wycenie..W.literaturze.przedmiotu.proponuje.się.określać.efekty.usług.zdrowotnych.
w.odniesieniu.do.wyników.zdrowotnych.rozpatrywanych.jako5:.wydłużanie.czasu.
życia.i.poprawa.jego.jakości,.poprawa.zdrowia.pacjenta,.satysfakcja.pacjenta.większa.
niż.ta.związana.ze.skutkiem.zdrowotnym..Pomiar.efektów.tych.usług.powinien.zatem.
wyznaczyć.wartość.dodaną.do.zdrowia.w.efekcie.procesu.leczenia..Usługi.zdrowotne.
należą.do.tzw..usług.powszechnych,.czyli.szczególnego.rodzaju.usług.publicznych..
Powinny.być.one.świadczone.w.określonych.warunkach.zapewnionych.przez.państwo,.
które.prowadzi.w.tym.celu.określone.działania.regulacyjno-kontrolne6..
4.....M..Pluta-Olearnik,.Marketing usług,.Warszawa.1995,.s..45.
5.....R..Jacobs,.P.C..Smith,.A..Street,.Measuring efficiency in health care: analytic techniques and health
policy,.Cambridge.2006.
6.....M..Raulinajtys-Grzybek,.Cost information as the basis for pricing of healthcare services financed from
public funds, [w:].Cost management in the enterprises under globalization,.J..Chluska,.t..II,.Częstochowa.
2012,.s..101–123.
1. Świadczenia zdrowotne jako przedmiot wyceny
1
Podstawowym.rodzajem.usług.zdrowotnych.są.usługi.realizowane.w.obszarze.medycz-
nym,.a.więc.usługi.medyczne.świadczone.m.in..przez.szpitale.i.inne.podmioty.lecznicze.
na.rzecz.odbiorcy.–.pacjenta..Usługę.medyczną.można.określić.jako.zespół.profesjonal-
nych.działań.z.wykorzystaniem.dostępnej.wiedzy.medycznej.i.aparatury,.których.zało-
żonym.efektem.końcowym.jest.zdrowy.pacjent..Usługi.medyczne.są.wykonywane.przez.
podmioty.lecznicze,.których.ustawowym.celem.działalności.jest.zapewnienie.opieki.zdro-
wotnej.społeczeństwu..Na.usługę.medyczną.składają.się.różne.świadczenia.ściśle.medycz-
ne.wykonywane.na.rzecz.pacjenta,.które.służą.zachowaniu,.przywracaniu.lub.poprawie.
jego.zdrowia,.takie.jak:.badania.i.porady.lekarskie,.terapie,.świadczenia.rehabilitacyjne.
i.pielęgnacyjne,.opieka.nad.pacjentem,.działania.zapobiegawcze,.diagnostyczne,.analityki.
medycznej,.ale.także.usługi.towarzyszące,.np..hotelarskie,.wyżywienia,.informacyjne..
Każda.z.tych.usług.jest.równie.ważna.i.wpływa.na.globalną.wartość.całego.procesu.lecze-
nia.pacjenta.cierpiącego.na.określoną.jednostkę.chorobową..W.praktyce.działalności.lecz-
niczej.szpitala.usługi.te.mogą.być.relatywnie.nieskomplikowane.(np..wykonanie.badań.
laboratoryjnych),.jak.również.bardzo.skomplikowane.(np..zabiegi.operacyjne.w.szpitalu)..
Im.bardziej.skomplikowana.usługa,.tym.trudniej.jest.dokonać.jej.wyceny.
W.ustawie.o.świadczeniach.opieki.zdrowotnej.finansowanych.ze.środków.publicznych.
usługi.medyczne.są.określane.mianem.świadczeń.opieki.zdrowotnej,.których.udzie-
lanie.jest.podstawowym.celem.działalności.leczniczej.szpitali.i.innych.podmiotów.
leczniczych..Obejmują.one.świadczenie.zdrowotne,.świadczenie.zdrowotne.rzeczowe.
i.świadczenie.towarzyszące..Ich.charakterystykę.prezentuje.tabela.2.
Tabela 2. Charakterystyka.pojęć.związanych.ze.świadczeniami.opieki.zdrowotnej
Rodzaje świadczeń
Charakterystyka
Świadczenia.
gwarantowane
Świadczenia.
specjalistyczne
Świadczenia.zdrowotne.
rzeczowe
Świadczenie.opieki.zdrowotnej.finansowane.w.całości.lub.współfinansowane.
ze.środków.publicznych.na.zasadach.i.w.zakresie.określonych.w.ustawie.
Świadczenie.opieki.zdrowotnej.we.wszystkich.dziedzinach.medycyny,.
z.wyłączeniem.świadczeń.udzielanych.w.zakresie.podstawowej.opieki.
zdrowotnej.
Świadczenie.związane.z.procesem.leczenia,.leki,.wyroby.medyczne,.
w.tym.wyroby.medyczne.będące.przedmiotami.ortopedycznymi,.i.środki.
pomocnicze.
Świadczenia.towarzyszące Zakwaterowanie.i.wyżywienie.w.zakładzie.opieki.zdrowotnej.całodobowej.
Świadczenia.
wysokospecjalistyczne
Świadczenia.zdrowotne
Źródło:.art..5.u.ś.o.z.
lub.całodziennej.oraz.usługi.transportu.sanitarnego.
Świadczenia.opieki.zdrowotnej.lub.procedury.medyczne.spełniające.
łącznie.następujące.kryteria:
a).udzielenie.świadczenia.wymaga.wysokiego.poziomu.zaawansowania.
technicznego.świadczeniodawcy.i.zaawansowanych.kwalifikacji.osób.
udzielających.świadczenia,
b).koszt.jednostkowy.świadczeń.jest.wysoki.
Działanie.służące.profilaktyce,.zachowaniu,.ratowaniu,.przywracaniu.lub.
poprawie.zdrowia.oraz.inne.działanie.medyczne.wynikające.z.procesu.
leczenia.lub.przepisów.odrębnych.regulujących.zasady.ich.udzielania.
20
Rozdział I. Popytowe i kosztowe aspekty wyceny świadczeń zdrowotnych
Pojęcie.świadczenia.zdrowotnego.zostało.również.zdefiniowane.w.ustawie.o.działal-
ności.leczniczej..W.rozumieniu.tej.ustawy.świadczenia.zdrowotne.to.działania.służące.
zachowaniu,.ratowaniu,.przywracaniu.lub.poprawie.zdrowia.oraz.inne.działania.me-
dyczne.wynikające.z.procesu.leczenia.lub.przepisów.odrębnych.regulujących.zasady.
ich.wykonywania.(art..2.ust..1.pkt.10..u.d.l.)..
Jednocześnie.ustawa.precyzuje.pojęcie.świadczenia.szpitalnego.jako.wykonywanego.
całą.dobę.kompleksowego.świadczenia.zdrowotnego.polegającego.na.diagnozowa-
niu,.leczeniu,.pielęgnacji.i.rehabilitacji,.które.nie.może.być.realizowane.w.ramach.
innych.stacjonarnych.i.całodobowych.świadczeń.zdrowotnych.lub.ambulatoryjnych.
świadczeń.zdrowotnych..Świadczeniami.szpitalnymi.są.także.świadczenia.stacjonar-
ne.udzielane.z.zamiarem.zakończenia.ich.udzielania.w.okresie.nieprzekraczającym.
dwudziestu.czterech.godzin.(art..2.ust..1.pkt.11.u.d.l.)..Świadczenia.szpitalne.mogą.być.
zatem.wykonywane.zarówno.w.trybie.stacjonarnym,.jak.i.całodobowym..Świadczenia.
szpitalne,.jak.sama.nazwa.wskazuje,.są.udzielane.przez.szpitale.
W.polskim.systemie.ochrony.zdrowia.największy.udział.wydatków.Narodowego.
Funduszu.Zdrowia.przypada.właśnie.na.leczenie.szpitalne.(około.50 .wszystkich.
środków.przeznaczanych.na.sektor.zdrowotny),.które.zajmuje.szczególną.pozycję.we.
wszystkich.systemach.ochrony.zdrowia7..
Kwestie.leczenia.szpitalnego.reguluje.rozporządzenie.Ministra.Zdrowia.w.sprawie.
świadczeń.gwarantowanych.z.zakresu.leczenia.szpitalnego8..Gwarantowane.usługi.
z.zakresu.leczenia.szpitalnego.obejmują.w.szczególności.(§.3.pkt.1.r.ś.g.l.s.):
−. świadczenia.gwarantowane,.których.wykaz.znajduje.się.w.załączniku.nr.1.do.
rozporządzenia,.w.podziale.na.świadczenia.identyfikowane.procedurami.me-
dycznymi.(według.kodu.ICD-9).i.rozpoznaniami.(według.kodu.ICD-10),
−. badania.diagnostyczne.oraz.leki.lub.wyroby.medyczne,.w.zakresie.niezbędnym.
do.wykonania.świadczeń.gwarantowanych,
−. świadczenia.w.chemioterapii,
−. świadczenia.wykonywane.w.celu.realizacji.programów.lekowych.przysługują-
cych.świadczeniobiorcy.na.podstawie.ustawy.o.refundacji.leków9.
Warto.dodać,.że.zabiegi.chirurgii.plastycznej.lub.zabiegi.kosmetyczne.są.świadcze-
niami.gwarantowanymi.tylko.wtedy,.gdy.są.udzielane.w.przypadkach.będących.na-
stępstwem.wady.wrodzonej,.urazu,.choroby.lub.następstwem.ich.leczenia.(§.3.pkt.2.
r.ś.g.l.s.)..Zgodnie.z.rozporządzeniem.w.sprawie.świadczeń.gwarantowanych.wszystkie.
świadczenia.gwarantowane.powinny.być.udzielane.zgodnie.ze.wskazaniami.aktualnej.
7.....A..Wasiak,.P..Szeląg,.Wydatki na ochronę zdrowia w Polsce na tle krajów UE w latach 2007–2011,.
Finanse.i.Prawo.Finansowe.2015,.nr.2,.s..67–85.
8.....Dz.U..z.2016.r..poz..694.
9.....Ustawa.o.refundacji.leków,.środków.spożywczych.specjalnego.przeznaczenia.żywieniowego.oraz.wy-
robów.medycznych.z.12.05.2011.r..(Dz.U..z.2016.r..poz..1536.ze.zm.).
1. Świadczenia zdrowotne jako przedmiot wyceny
21
wiedzy.medycznej,.z.wykorzystaniem.metod.diagnostyczno-terapeutycznych.innych.
niż.stosowane.w.medycynie.niekonwencjonalnej,.ludowej.lub.orientalnej.
Świadczenia.gwarantowane.z.zakresu.leczenia.szpitalnego.mogą.być.udzielane.w.trybie.
hospitalizacji,.hospitalizacji.planowej.i.jednego.dnia,.przy.czym.świadczeniodawca.
udzielający.świadczeń.gwarantowanych.przy.każdym.z.tych.trybów.powinien.spełniać.
określone.warunki..Rozporządzenie.w.sprawie.świadczeń.gwarantowanych.określa.
również.poziom.finansowania.świadczeń.objętych.środkami.transportu.sanitarnego..
W.przypadku.pozostałych.usług.z.zakresu.leczenia.szpitalnego.ceny.świadczeń.są.
ustalane.przez.płatnika,.czyli.przez.Narodowy.Fundusz.Zdrowia,.w.ramach.procesu.
kontraktowania.świadczeń.zdrowotnych.
Świadczenia.szpitalne.obejmują.zatem.różnorodne.działania.wchodzące.w.zakres.pro-
cesu.leczenia.pacjenta..Mają.one.charakter.mocno.zindywidualizowany,.o.czym.świad-
czy.duża.liczba.specjalności.medycznych..Można.do.nich.zaliczyć.zarówno.działania.
medyczne,.jak.i.niemedyczne..W.skład.działań.medycznych.wchodzi.wykonywanie.pro-
cedur.medycznych,.w.tym.różnego.rodzaju.badań.diagnostycznych.i.laboratoryjnych,.
hospitalizacja.na.różnych.oddziałach.i.udzielanie.porad.medycznych..Natomiast.zakres.
działań.niemedycznych.obejmuje.czynności.o.charakterze.wspomagającym,.takie.jak:.
przyjęcie.pacjenta.do.szpitala,.wypisanie.pacjenta.ze.szpitala,.prowadzenie.dokumenta-
cji.medycznej,.transport.do.szpitala.i.między.oddziałami,.wyżywienie.pacjenta.itp.10
Warto.również.podkreślić,.że.działalność.lecznicza.szpitali.polega.nie.tylko.na.wyko-
nywaniu.świadczeń.zdrowotnych,.ale.również.na.promocji.zdrowia,.realizacji.zadań.
dydaktycznych.i.badawczych.w.powiązaniu.z.udzielaniem.świadczeń.zdrowotnych.
i.promocją.zdrowia,.w.tym.wdrażaniem.nowych.technologii.medycznych.oraz.metod.
leczenia.(art..3.u.d.l.).
Szpitale.mogą.udzielać.świadczeń.ogółowi.lub.docelowej.grupie.ludności..Większość.
świadczeń.jest.wykonywana.z.wykorzystaniem.dostępnej,.specjalistycznej.wiedzy.me-
dycznej.oraz.aparatury.i.sprzętu.medycznego..Istotnym.czynnikiem.tych.świadczeń.
jest.stan.zdrowia.pacjenta,.od.tego.bowiem.zależy,.jakie.i.ile.świadczeń.zdrowotnych.
zostanie.mu.udostępnionych..Świadczenia.te.mają.zatem.charakter.usług.cząstko-
wych.(pośrednich).świadczonych.na.oddziałach.szpitalnych,.w.gabinetach.specjali-
stycznych,.pracowniach.diagnostycznych.czy.zabiegowych..Przyczyniają.się.one.do.
zaspokojenia.potrzeb.zdrowotnych.konkretnych.pacjentów.i.stanowią.istotny.element.
usługi.finalnej.–.całego.procesu.leczenia.pacjenta..Z.drugiej.strony.mogą.one.również.
występować.jako.samoistne.obiekty.będące.przedmiotem.wyceny,.np..badania.RTG,.
USG,.pojedyncze.badania.laboratoryjne.w.sytuacji,.gdy.są.wykonywane.dla.pacjentów.
niepodlegających.hospitalizacji..
10.....M.. Pielaszek,. Wykorzystanie informacji z nowoczesnego rachunku kosztów w procesie zarządzania
rentownością i efektywnością, [w:]. Rachunkowość zarządcza w podmiotach leczniczych, G.K.. Świderska,.
M..Pielaszek,.Warszawa.2015,.s..128.
22
Rozdział I. Popytowe i kosztowe aspekty wyceny świadczeń zdrowotnych
Podstawowym.elementem.procesu.leczenia.pacjenta.są.procedury.medyczne..Pojęcie.
procedury.medycznej.definiuje.ustawa.o.świadczeniach.opieki.zdrowotnej.finanso-
wanych.ze.środków.publicznych..Procedura.medyczna.została.tam.określona.jako.
postępowanie.diagnostyczne,.lecznicze,.pielęgnacyjne,.profilaktyczne,.rehabilitacyjne.
lub.orzecznicze.przy.uwzględnieniu.wskazań.do.jego.przeprowadzenia,.realizowane.
w.warunkach.określonej.infrastruktury.zdrowotnej.i.przy.zastosowaniu.produktów.
leczniczych,.wyrobów.medycznych.oraz.środków.pomocniczych.(art..5.u.ś.o.z.)..Inne.
definicje.procedury.medycznej.prezentuje.tabela.3.
Tabela 3..Definicje.procedury.medycznej.
Autor
W..Stylo
J..Sitko
Definicja
Elementarne.świadczenie,.które.może.być.obiektem.kosztów.w.ośrodku.je.
wykonującym,.a.równocześnie.jest.świadczeniem.powtarzalnym.i.możliwym.
do.samodzielnego.wyodrębnienia.
Diagnostyczna,.terapeutyczna.i.rehabilitacyjna.czynność.personelu.
medycznego,.zmierzająca.do.określenia.stanu.zdrowia.i.wyleczenia.pacjenta.
M..Zwigman,.F..Gajek Taki.element.procesu.zapobiegania,.diagnozowania,.leczenia.lub.
rehabilitacji,.który.da.się.wyodrębnić.jako.możliwa.do.zaakceptowania.przez.
profesjonalistów.medycznych.część.kontaktów.pacjenta.z.zakładem.ochrony.
zdrowia,.a.jednocześnie.może.być.traktowana.jako.uśredniony.nośnik.
kosztów.
Źródło:. opracowanie. na. podstawie:. W.. Stylo,. Ile kosztuje wykonanie poszczególnych świadczeń
w zakładach opieki zdrowotnej,.Zdrowie.i.Zarządzanie.1999,.t..1,.nr.2;.J..Sitko,.Rachunek kosztów
procedur medycznych – zastosowanie w zarządzaniu szpitalem i kontraktowaniu usług medycznych,.
Antidotum.1998,.nr.2;.M..Zwigman,.F..Gajek,.Metody oznaczania kosztów jednostkowych procedur
medycznych,.Antidotum.1997,.nr.9–10.
Procedury.medyczne.mogą.występować.jako.proste.lub.złożone..Hierarchiczna.struk-
tura.procedur.jest.wyznaczona.przez.kryteria.medyczno-ekonomiczne..Trudno.okre-
ślić.jednoznacznie.kryterium.podziału.procedur.medycznych.na.proste.i.złożone..
Można.jednak.wytypować.pewne.cechy.charakterystyczne.dla.każdej.z.tych.grup..
Atrybuty.prostych.i.złożonych.procedur.medycznych.przedstawiono.w.tabeli.4.
Tabela 4..Atrybuty.procedur.medycznych.prostych.i.złożonych
Procedury proste
Procedury złożone
•. są.to.najczęściej.badania.laboratoryjne,
•. technologii.ich.wykonania.nie.można.podzielić.
na.elementy.inne.poza.fazą.przygotowania,.
wykonania.i.ewentualnie.opisania.wyników.
Źródło:.opracowanie.własne..
•. są.to.najczęściej.badania.diagnostyczne,.
inwazyjne.i.zabiegi,
•. technologię.wykonania.można.podzielić.
na.elementy,.które.mogą.być.odrębnymi.
badaniami.(zabiegami),
•. cechuje.je.skomplikowana.technologia.
wykonania,.wymagająca.przeprowadzenia.
innych.procedur.zidentyfikowanych.wcześniej.
jako.procedury.proste.
1. Świadczenia zdrowotne jako przedmiot wyceny
23
Przeprowadzając.identyfikację.wykonywanych.procedur.medycznych.na.potrzeby.
wyceny.procesu.leczenia.pacjenta,.należy.opierać.się.na.klasyfikacji.procedur.medycz-
nych..W.Polsce.obowiązuje.klasyfikacja.ICD-9,.która.powstała.na.bazie.międzynaro-
dowej.klasyfikacji.procedur.medycznych.ICD-9CM.(ICD-9)11..
Do.specyficznych.cech.procesu.leczenia.pacjenta,.które.wpływają.na.jego.wartość,.
należą.zindywidualizowany.charakter.ściśle.powiązany.z.osobą.odbiorcy.usługi.(tj..
pacjentem).oraz.trudność.standaryzacji..Ponadto.niezmiernie.trudna.w.tym.procesie.
jest.kwantyfikacja.świadczeń.opieki.zdrowotnej,.a.nawet.określenie,.co.jest.świadcze-
niem.–.czyli.trudne.jest.określenie.jednostki.usługowej..W.procesie.leczenia.istnieje.
znaczna.różnorodność.w.zakresie.asortymentu.wykonywanych.usług.i.sposobu.ich.
świadczenia..Warto.dodać,.że.pacjent.na.ogół.korzysta.z.wielu.świadczeń.jednocześnie,.
przy.czym.sam.proces.świadczenia.tych.samych.usług.może.mieć.różny.przebieg.w.za-
leżności.od.kwalifikacji.kadry.medycznej,.wyposażenia.szpitala.w.aparaturę.i.sprzęt.
medyczny,.a.także.od.rodzaju.jednostek.chorobowych.i.stanu.zdrowia.pacjenta,.a.je-
go.efekty.zależą.od.współpracy.pacjenta.z.lekarzem..Często.zdarza.się,.że.w.procesie.
leczenia.uczestniczy.wiele.jednostek.funkcjonalnych.(np..oddziały,.sale.operacyjne,.
gabinety.zabiegowe,.laboratoria),.a.nawet.podmiotów,.a.pakiet.świadczeń.może.być.
oferowany.w.różnych.miejscach.i.w.różnym.czasie..
Pacjenci.szpitali.oczekują.przede.wszystkim.zindywidualizowanego.i.odbiurokraty-
zowanego.podejścia.do.nich.ze.strony.personelu.medycznego,.a.także.sumienności.
tego.personelu,.a.nawet.szczególnej.troskliwości..Z.wymienionych.względów.czas.wy-
konywania.usługi.medycznej.może.być.odmienny.nawet.w.podobnych.przypadkach.
chorobowych..Zastosowanie.tych.samych.leków.u.pacjentów.o.podobnej.diagnozie.nie.
musi.dać.tych.samych.efektów,.a.wyniki.operacji.mogą.być.różne,.choć.dolegliwość.
była.oceniona.podobnie..
Usługi.wchodzące.w.skład.procesu.leczenia.pacjenta.można.zaliczyć.do.usług.profe-
sjonalnych.i.doradczych..Specjaliści.zaangażowani.w.proces.leczenia.powinni.cecho-
wać.się.specjalistyczną.wiedzą,.poczuciem.obowiązku.w.zakresie.podnoszenia.swoich.
umiejętności,.a.ich.praca.i.decyzje.wpływają.na.życie.pacjentów..Usługi.medyczne.
mogą.być.zatem.traktowane.jako.zespół.profesjonalnych.działań.z.wykorzystaniem.
dostępnej.wiedzy.medycznej.oraz.specjalistycznej.aparatury,.przy.czym.pacjenci.nigdy.
nie.mają.pewności,.czy.i.w.jakim.zakresie.zostaną.wyleczeni,.nawet.po.otrzymaniu.
najbardziej.fachowej.usługi.
Istotną.cechą.procesu.leczenia.pacjenta.jest.też.znaczna.swoboda.w.doborze.techno-
logii.procesu.świadczenia.wchodzących.w.jego.skład.usług.przez.fachowych.pracow-
ników.szpitali,.a.zwłaszcza.w.wyborze.sposobu.postępowania.w.procesie.leczniczym..
11.....Międzynarodowa.Klasyfikacja.Procedur.Medycznych,.czwarta.polska.edycja.z.aneksem,.Klasyfika-
cja.Badań.Laboratoryjnych,.Kraków.2008.
24
Rozdział I. Popytowe i kosztowe aspekty wyceny świadczeń zdrowotnych
Swoboda.ta.utrudnia.wycenę.procesu.leczenia.pacjenta,.gdyż.dokonywany.w.jej.ra-
mach.wybór.powoduje.trudności.ze.standaryzacją.postępowania.medycznego.oraz.
zróżnicowanie.kosztów.działalności.medycznej..Ponadto.proces.świadczenia.usług.
medycznych.odbywa.się.równocześnie.z.ich.konsumpcją..Z.tego.powodu.wyników.
działalności.medycznej.nie.można.magazynować..Inne.specyficzne.cechy.świadczeń.
zdrowotnych.generujące.problemy.dotyczące.wyceny.procesu.leczenia.pacjenta.pre-
zentuje.tabela.5.
Tabela ..Specyficzne.cechy.procesu.leczenia.pacjenta
Cecha
Niematerialność
Brak.gwarancji.ich.skuteczności
Niepewność.i.ryzyko
Uwagi
Usługi.medyczne.są.nieuchwytne,.trudne.do.wyodrębnienia.
i.oceny.przez.świadczeniobiorcę.
Pacjent.nie.ma.pewności,.że.po.uzyskaniu.pomocy.będzie.
wyleczony,.podobnie.nie.jest.świadomy.skutków.zaniechania.
leczenia.
Dotyczy.to.czasu.wystąpienia.i.trwania.urazu,.skutków.leczenia,.
niepełnosprawności.czy.ograniczeń,.które.mogą.wystąpić.po.
leczeniu.
Brak.standaryzacji.czy.unifikacji Usługi.medyczne.są.zindywidualizowane.i.powiązane.ściśle.z.osobą.
Trudności.w.określeniu.
jednostki.usługowej
Asymetria.informacji
Aktywny.udział.pacjentów.
w.procesie.świadczenia.usług
Swoboda.doboru.technologii.
świadczeń.przez.lekarza
Świadczenie.usług.odbywa.się.
równocześnie.z.ich.konsumpcją
odbiorcy,.czyli.pacjenta.
Pacjent.korzysta.z.wielu.usług.równocześnie,.nie.jest.zatem.łatwo.
określić,.w.jakim.stopniu.przebieg.procesu.świadczenia.tych.usług.
zależy.od.rodzaju.choroby,.cech.osobowych.pacjenta,.biegłości.
fachowych.kadr,.wyposażenia.w.odpowiednia.aparaturę.
Pacjent.nie.ma.wiedzy,.aby.podjąć.decyzję.co.do.sposobu.leczenia.
czy.odnośnie.do.trafności.diagnozy,.i.nie.może.ocenić.końcowego.
wyniku..Musi.się.poddać.lekarzowi,.który.o.wszystkim.decyduje.
Musi.nastąpić.akceptacja.przez.pacjenta.przebiegu.procesu.
świadczenia.usług..Pacjent.musi.ufać.osobom.świadczącym.usługi.
Wybór.sposobu.postępowania.w.procesie.leczenia.powoduje.
zróżnicowanie.kosztów.opieki.zdrowotnej..
Trudno.oddzielić.płaszczyznę.producenta.i.konsumenta..Usługi.
zdrowotne.muszą.być.świadczone.w.bezpośrednim.sąsiedztwie.ich.
odbiorców..
Usługi.mają.charakter.regionalny Dotyczy.to.zwłaszcza.środowiska.zamieszkania.lub.środowiska.
pracy.i.nauki.
Źródło:.B..Zaleska,.Klasyfikacja i ewidencja kosztów jakości usług medycznych,.[w:].Rachunkowość
a controlling,.red..E..Nowak,.Prace.Naukowe.Uniwersytetu.Ekonomicznego.we.Wrocławiu.2009,.
nr.56,.s..435.
Z.drugiej.strony.proces.świadczenia.usług.medycznych.rozpatrywany.jako.działalność.
gospodarcza,.pomimo.jego.specyfiki,.nie.odróżnia.się.w.jakiś.zasadniczy.sposób.od.
procesu.gospodarczego.w.ogóle..Rozszerzenie.działalności.usługowej.i.podniesienie.jej.
standardu.nie.jest.możliwe.bez.wykwalifikowanego.personelu.medycznego..Wśród.ma-
terialnych.czynników.procesu.leczenia.pacjenta.duże.znaczenie.ma.sprzęt.i.aparatura.
medyczna,.co.wynika.z.rozwoju.nauki.i.techniki..Kolejnym.materialnym.czynnikiem.
2. Istota i metody wyceny świadczeń zdrowotnych
2
procesu.leczenia.pacjenta.są.leki.i.preparaty.lecznicze,.których.zużywanie.jest.niezbęd-
ne.w.procesie.świadczenia.usług.medycznych..Stworzenie,.odtwarzanie.i.doskonalenie.
tego.potencjału.powoduje.z.jednej.strony.odpowiednio.wysokie.koszty.świadczonych.
usług,.a.z.drugiej.–.wywiera.silną.presję.na.rozwój.szpitali.
Podsumowując,.szpitale.oferują.na.wciąż.zmieniającym.się.rynku.świadczeń.zdrowot-
nych.różnorodne.usługi.medyczne.wykonywane.w.procesie.leczenia,.które.mają.przy-
wrócić.lub.poprawić.stan.zdrowia.pacjentów..Takie.usługi,.jak.każdy.produkt.podle-
gający.mechanizmom.rynkowym.–.kupna.i.sprzedaży,.powinny.podlegać.wycenie.
2. istota i metody wyceny świadczeń zdrowotnych
Wycena.procesu.leczenia.pacjenta.jest.problemem.bardzo.złożonym.i.przez.to.często.
staje.się.źródłem.ostrych.kontrowersji..Wymaga.ona.ustalenia.w.jednostkach.pienięż-
nych.wartości.różnych.obiektów.i.działań,.które.są.elementem.tego.procesu..Z.proce-
sem.wyceny.są.związane.takie.kategorie.pojęciowe,.jak.wartość.i.cena.
Wartość.jest.pojęciem.niejednoznacznym,.rozmaicie.pojmowanym.oraz.definiowa-
nym.przez.różne.dyscypliny.nauki.oraz.dziedziny.życia..Pochodzi.ono.od.niemieckie-
go.określenia.Wert, oznaczającego.godność,.honor,.powagę,.to.co.się.ceni12..Wartość.
może.posiadać.znaczenie:.ilościowe.(wartość.ilościowa.mierzalna.według.kryteriów.
pieniężnych.–.cena,.towarowych,.technicznych),.przedmiotowe.(przedmiot,.rzecz).
i.atrybutowe.(cecha.np..uznana.za.godną.pożądania)..Może.występować.również.
w.znaczeniu.idei,.kryterium,.prawa,.zasady.reguły,.jakości.(wartość.aksjologiczna),.
normatywnych.wzorów13.
W.literaturze.przedmiotu.z.zakresu.filozofii.i.ekonomii.można.wyróżnić.dwa.główne.
nurty.poglądów.na.temat.tego.pojęcia,.mianowicie.nurt.obiektywny.i.subiektywny..
Przedstawiciele.nurtu.obiektywnego.łączą.pojęcie.wartości.z.przedmiotem.wyceny,.
a.zatem. według. nich. wyceniany. przedmiot. prezentuje. identyczną. wartość. dla.
wszystkich.jego.użytkowników..W.tym.ujęciu.przy.ustalaniu.wartości.danego.dobra.
brane.są.pod.uwagę.takie.jego.właściwości.i.cechy,.które.są.niezmienne.w.czasie.i.trwałe.
oraz.niezależne.od.osądu.poszczególnych.jego.użytkowników.
Z.kolei.przedstawiciele.nurtu.subiektywnego.łączą.pojęcie.wartości.z.perspektywą.
podmiotu.dokonującego.wyceny,.a.zatem.wycena.zależy.od.jego.potrzeb,.intencji.
i.sytuacji14..Istotne.jest.tu.również.znaczenie.danego.dobra.dla.jego.użytkownika..
12.....A..Brückner,.Słownik etymologiczny języka polskiego,.Warszawa.1985,.s..603.
13.....J..Beliczyński,.Analiza systemu zarządzania wartością dla klienta, [w:].Przegląd problemów doskona-
lenia systemów zarządzania przedsiębiorstwem, red..A..Stabryła,.Kraków.2011,.s..46.
14.....S..Hońko,.Wycena w rachunkowości. Znaczenie, podstawy, parametry i zasady, Szczecin.2013,.s..13.
2
Rozdział I. Popytowe i kosztowe aspekty wyceny świadczeń zdrowotnych
Charakterystykę.pojęcia.wartości.nurtu.obiektywnego.i.subiektywnego.prezentowaną.
w.literaturze.przedstawia.tabela.6.
Tabela ..Charakterystyka.wartości.w.ujęciu.obiektywnym.i.subiektywnym
Nurt subiektywny
− przedstawiciel.nurtu.–.Pitagoras
− wartości.są.subiektywnym.zjawiskiem.
świadomości.człowieka,.tzn..że.poza.jego.
świadomością.nie.istnieją.i.nie.mają.sensu
− o.wartości.rzeczy.decyduje.nie.rzeczywistość,.
ale.człowiek.i.jego.subiektywne.uczucie.
− wartości.są.zmienne,.zależne.od.czasu,.miejsca.
i.okoliczności.oraz.od.tego,.kto.się.do.nich.
odnosi.i.w.nich.uczestniczy
− przykładowa.definicja:.wartość.nie.jest.
własnością.czy.jakością.określonego.
przedmiotu,.lecz.stosunkiem.do.niego.
oceniającego.podmiotu.(O..Liebmann)
Nurt obiektywny
− przedstawiciel.nurtu.–.Arystoteles
− wartości.istnieją.niezależnie.od.tego,.jak.
oceniają.je.ludzie,.niezależnie.od.ich.upodobań.
i.zainteresowań
− wartości.są.traktowane.jako.dobro.samo.
w.sobie,.przysługuje.im.charakter.absolutny.
i.autonomiczny
− przykładowa.definicja:.wartość.jest.tą.
własnością.rzeczy,.ze.względu.na.którą.chcemy.
tę.rzecz.mieć,.ze.względu.na.którą.jest.nam.ona.
potrzebna.(W..Tatarkiewicz)
Źródło:. opracowanie. na. podstawie:. S.. Hońko,. Wycena w rachunkowości. Znaczenie, podstawy,
parametry i zasady, Szczecin.2013,.s..15–32;.B..Truchlińska,.Pojęcie i hierarchia wartości w myśli
Władysława Tatarkiewicza, Parerga.2006,.nr.2;.W..Tatarkiewicz, Pojęcie wartości, czyli co histo-
ryk filozofii ma do zakomunikowania historykowi sztuki,.[w:].Parerga,.W..Tatarkiewicz,.Warszawa.
1978.
W.naukach.filozoficznych.definicje.wartości.obejmują.nie.tylko.sam.przedmiot,.ale.
również.jego.właściwości..Jednak.w.odróżnieniu.od.nauk.ekonomicznych,.wartość.
w.filozofii.utożsamiana.jest.z.cechami.niematerialnymi.dobra,.a.zatem.nie.musi.być.
mierzalna15..Nie.powinna.być.ona.zatem.utożsamiana.z.jego.ceną..Poza.tym.nośnikiem.
wartości.nie.musi.być.jedynie.przedmiot.materialny,.ale.również.osoba,.instytucja,.
idea,.rodzaj.działania,.generalnie.wszystko,.co.uznawane.jest.za.ważne.i.cenne.dla.
człowieka.i.społeczeństwa,.jest.godne.pożądania.i.stanowi.cel.dążeń.i.aspiracji.ludz-
kich16..Warto.podkreślić,.że.w.naukach.filozoficznych.wykształciła.się.teoria.wartości.
określana.mianem.aksjologii.
W.literaturze.przedmiotu.zdrowie.jest.często.analizowane.właśnie.jako.kategoria.
aksjologiczna..W.wielu.definicjach.podkreśla.się.bowiem,.że.zdrowie.stanowi.wartość,.
coś,.co.jest.cenne.i.pożądane17..Przykładowo.według.Światowej.Organizacji.Zdrowia.
(World.Health.Organisation.–.WHO).zdrowie.jest.nie.tylko.zasobem.i.środkiem.
pozwalającym.na.wykorzystanie.osobistego.potencjału.i.lepszą.jakość.życia,.ale.przede.
15.....Przykładowo. może. być. jedynie. interpretowana. jako. dobro. (wartość. dodatnia). lub. zło. (wartość.
ujemna);.B..Truchlińska,.Pojęcie i hierarchia wartości w myśli Władysława Tatarkiewicza, Parerga.2006,.
nr.2,.s..14.
16.....M..Łobocki,.Pedagogika wobec wartości,.[w:].Kontestacje pedagogiczne,.red..B..Śliwierski,.Kraków.
1993,.s..125.
17.....I..Heszen-Niejodek,.Psychologia zdrowia jako dziedzina badań i zastosowań praktycznych,.[w:].Psy-
chologia zdrowia,.red..I..Heszen-Niejodek,.H..Sęk,.Warszawa.1997..
2. Istota i metody wyceny świadczeń zdrowotnych
2
wszystkim.wartością,.dzięki.której.człowiek.może.realizować.swoje.aspiracje,.potrzebę.
osiągania.satysfakcji.oraz.zmieniać.środowisko.i.sobie.w.nim.radzić18..W.literaturze.
przedmiotu.istnieją.jednak.rozbieżności.w.zakresie.definiowania.wartości.w.ochronie.
zdrowia..Najczęściej.uwaga.zwracana.jest.na.takie.aspekty,.jak:.poprawa.stanu.zdrowia,.
traktowanie. pacjentów. z.godnością. i.szacunkiem. czy. możliwość. podejmowania.
świadomych.wyborów19.
W.literaturze.przedmiotu.wyróżnia.się.również.psychologiczne,.socjologiczne.i.kul-
turowe.definicje.wartości..W.literaturze.psychologicznej.wartości.są.analizowane.pod.
względem.ich.znaczenia.w.życiu.psychicznym.człowieka..Określa.się.je.jako.element.
systemu.przekonań.jednostki.o.charakterze.normatywnym.lub.nienormatywnym..
W. literaturze. socjologicznej. analizuje. się. funkcje. regulacyjne. wartości. w.życiu.
społecznym.. Wartości. są. tu. często. definiowane. jako. przekonania. dotyczące.
pożądanych.cech.poszczególnych.grup.społecznych.lub.całego.społeczeństwa..Z.kolei.
w.literaturze.z.zakresu.antropologii.kulturowej.analizuje.się.głównie.wpływ.wartości.
na.tworzenie,.upowszechnianie.i.trwałość.dóbr.kultury..Wartości.są.tu.definiowane.
jako.przekonania.dotyczące.systemu.wartości.i.norm,.uważanego.za.pożądany.dla.
danego.społeczeństwa20.
W.ekonomii.kategoria.wartości.występuje.wtedy,.gdy.w.procesie.gospodarowania.istnieje.
więź,.stosunek.lub.relacja.między.danym.dobrem.ekonomicznym.(przedmiotem).a.jego.
użytkownikiem.(podmiotem),.przy.czym.proces.gospodarowania.tworzą.cztery.fazy:.
wytwarzania,.wymiany,.podziału.i.spożycia.dóbr21..W.literaturze.z.zakresu.ekonomii.
wartość.jest.związana.z.procesem.wyceny,.która.dotyczy.wszystkich.składników.
będących.przedmiotem.wymiany..Uznaje.się.ją.za.cechę.rzeczy,.którą.można.wyrazić.
w.pieniądzu.i.która.jest.postrzegana.jako.mniej.lub.bardziej.pożądana,.użyteczna.
i.szanowana22.
W.literaturze.od.lat.trwa.dyskusja.odnośnie.do.kategorii.wartości..Poglądy.na.ten.te-
mat.zmieniały.się.w.różnych.okresach.historycznych..Wybrane.opinie.i.poglądy.na.
temat.wartości.jako.kategorii.ekonomicznej.w.różnych.okresach.historycznych.pre-
zentuje.tabela.7.
18.....Komisja.Rządowa.do.opracowania.raportu.ZDW.2000,.Cele i zadania polskiego programu „Zdrowie
dla wszystkich w roku 2000”,.Warszawa.1987.
19.....R..Jacobs,.P.C..Smith,.A..Street,.Measuring efficiency...
20.....M..Misztal,.Problematyka wartości w socjologii,.Warszawa.1980.
21.....K..Fiedorowicz,.J..Fiedorowicz,.Kształtowanie kategorii wartości ekonomicznej, Zeszyty.Naukowe.
Uniwersytetu. Przyrodniczo-Humanistycznego. w. Siedlcach. 2012,. Administracja. i. Zarządzanie,. nr. 95,.
s..147.
22.....B..Nadolna,.Wpływ koncepcji wartości na pomiar wartości ekonomicznej w rachunkowości, Zeszy-
ty.Naukowe.Uniwersytetu.Szczecińskiego.2011,.nr.625,.Finanse,.Rynki.Finansowe,.Ubezpieczenia,.nr.32,.
s..170.
2
Rozdział I. Popytowe i kosztowe aspekty wyceny świadczeń zdrowotnych
Tabela ..Poglądy.na.temat.wartości.prezentowane.w.literaturze.z.zakresu.ekonomii.w.różnych.
okresach.historycznych
Autor
Arystoteles
(384–322.p.n.e.)
Tomasz.z.Akwinu.
(1225–1274)
Bernard.ze.Sieny.
(1380–1444)
Antonin.z.Florencji
(1389–1459)
Opinia na temat wartości
Starożytność
Analizował.wartość.dobra.w.kontekście.sprawiedliwości..Według.niego.wartość.
sprawiedliwa.była.to.wartość.uzgodniona.między.sprzedawcą.a.nabywcą,.
odpowiadająca.cenie.wymiany,.a.pierwotnym.wyznacznikiem.wartości.dóbr.były.
potrzeby.społeczne..Nie.rozstrzygał.sposobu.pomiaru.tej.wartości.
Średniowiecze
Prowadził.badania.na.temat.teorii.ceny.sprawiedliwej,.która.powinna.być.
korzystna.zarówno.dla.nabywcy,.jak.i.sprzedawcy..Jej.podstawą.była.zasada.
ekwiwalentności.wymiany..Cena.sprawiedliwa.była.pochodną.wartości.towaru.
pokrywającą.koszty.produkcji,.przy.czym.ważne.było,.aby.koszty.te.obejmowały.
przede.wszystkim.wynagrodzenie.za.pracę.i.zużycie.materiałów..Wartości.
i.ceny.nie.można.było.zatem.ze.sobą.utożsamiać..Cena,.która.była.związana.
z.transakcją,.pojawiała.się.dopiero.na.etapie.wymiany..Z.wartości.wywodził.
również.pojęcie.„użyteczności”,.rozróżniając.„wartość.właściwą”.i.„wartość.
użytecznościową”.
Uważał,.że.przy.ustalaniu.ceny.sprawiedliwej.nie.powinno.się.brać.pod.uwagę.
jedynie.kosztów,.ale.należy.również.uwzględnić.składniki.niematerialne,.takie.
jak:.wkład.sztuki,.rzadkość.i.indywidualne.gusty,.co.stanowiło.krok.w.kierunku.
subiektywnej.teorii.wartości..
Wyodrębnił.trzy.poziomy.ceny.sprawiedliwej.uzależnione.od.sposobu.zapłaty:.
poziom.niższy.–.wymiana.ekwiwalentna.(barter),.poziom.średni.–.płatność.
gotówkowa,.poziom.wyższy.(odroczony.termin.płatności).
Merkantylizm
Nicholas.Barbon
(1640–1698)
Według.niego.wartość.dóbr.wynika.z.ich.użytku..Im.większa.użyteczność.dobra,.
tym.większa.jego.wartość.i.cena..Wartości.i.ceny.spadają.przy.nadmiernej.ilości.
dóbr.w.stosunku.do.potrzeb..Największą.użyteczność.ze.wszystkich.dóbr.posiada.
pieniądz.
Francois.Quesnay.
(1694–1774)
Adam.Smith
(1723–1790)
Fizjokratyzm
Był.uważany.za.głównego.twórcę.fizjokratyzmu
Pobierz darmowy fragment (pdf)