Analiza dorobku laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych stanowi nie tylko okazję do poznania ich osiągnięć, lecz także umożliwia wzbogacenie własnej wiedzy ekonomicznej. Daje bezpośredni kontakt z rezultatami pracy naukowej ocenionymi szczególnie wysoko jako propozycje rozwiązań najbardziej istotnych zagadnień gospodarczych. Wyróżnienia Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk trafiają bowiem do ludzi wybitnych. Wielu z nich uzyskało wyniki będące kamieniami milowymi w rozwoju tej dyscypliny naukowej. Publikacja składa się z czterech części. Rozpoczyna ją przedstawienie genezy i zasad przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. W głównej części książki zostały omówione sylwetki, poglądy i najważniejsze publikacje laureatów nagrody (od 1969 do 2016 roku). Na końcu pracy podano, jakie szczegółowe obszary nauk ekonomicznych i ośrodki naukowe zostały wyróżnione i kto może okazać się kolejnym noblistą. Leszek J. Jasiński ekonomista, pracownik Politechniki Warszawskiej na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych, dyrektor Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN w latach 20052013. Zajmuje się ekonomią międzynarodową, finansami i makroekonomią. Autor książek: Podstawy funkcjonowania gospodarki światowej, Myślenie perspektywiczne (Uwarunkowania badania przyszłości typu foresight), Podstawy makroekonomii, Podstawy mikroekonomii i finansów, Bliżej centrum czy na peryferiach? (Polskie kontakty gospodarcze z zagranicą w XX wieku), Sektory przemysłu i wiedzy (Ewolucja struktury gospodarki), Ekonomia i etyka, Spójność ekonomiczna i społeczna regionów państw Unii Europejskiej, Podstawy ekonomii.
Darmowy fragment publikacji:
Analiza dorobku laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie nauk
ekonomicznych stanowi nie tylko okazję do poznania ich
osiągnięć, lecz także umożliwia wzbogacenie własnej wiedzy
ekonomicznej. Daje bezpośredni kontakt z rezultatami pra-
cy naukowej ocenionymi szczególnie wysoko jako propozycje
rozwiązań najbardziej istotnych zagadnień gospodarczych.
Wyróżnienia Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk trafiają
bowiem do ludzi wybitnych. Wielu z nich uzyskało wyniki bę-
dące kamieniami milowymi w rozwoju tej dyscypliny nauko-
wej.
Niniejsza publikacja składa się z czterech części. Rozpo-
czyna ją przedstawienie genezy i zasad przyznawania Nagro-
dy Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. W głównej czę-
ści książki zostały omówione sylwetki, poglądy i najważniejsze
publikacje siedemdziesięciu ośmiu laureatów nagrody (od
1969 do 2016 roku). Na końcu pracy podano, jakie szczegółowe
obszary nauk ekonomicznych i ośrodki naukowe zostały wy-
różnione i kto może okazać się kolejnym noblistą.
1
Leszek J. Jasiński – ekonomista, pracownik Politechniki War-
szawskiej na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych, dyrek-
tor Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN w latach 2005–2013.
Zajmuje się ekonomią międzynarodową, finansami i makro-
ekonomią. Autor książek:
• Podstawy funkcjonowania gospodarki światowej,
• Myślenie perspektywiczne (Uwarunkowania badania przy-
• Podstawy makroekonomii,
• Podstawy mikroekonomii i finansów,
• Bliżej centrum czy na peryferiach? (Polskie kontakty gospo-
• Sektory przemysłu i wiedzy (Ewolucja struktury gospodarki),
• Ekonomia i etyka,
• Spójność ekonomiczna i społeczna regionów państw Unii Eu-
darcze z zagranicą w XX wieku),
szłości typu foresight),
ropejskiej, Podstawy ekonomii.
Leszek Jerzy Jasiński
L
e
s
z
e
k
J
e
r
z
y
J
a
s
i
ń
s
k
i
N
o
b
e
l
z
e
k
o
n
o
m
i
i
1
9
6
9
–
2
0
1
6
1969–2016
poglądy laureatów w zarysie
www.keytext.com.pl
Wydawnictwo Key Text
nobel 2016 elektroniczna po próbnym.indd 1
2017-03-03 12:54:46
Leszek Jerzy Jasiński
1969–2016
poglądy laureatów w zarysie
Wydawnictwo Key Text
Wydawnictwo Key Text
Opracowanie graficzne i typograficzne
Jacek Tarasiewicz
Redaktor
Małgorzata Bednarkiewicz
Jadwiga Witecka
© Copyright by Wydawnictwo Key Text
ISBN: 978-83-64928-06-2 (wersja drukowana)
ISBN: 978-83-64928-07-9 (wersja elektroniczna)
Warszawa 2017
Wydawnictwo Key Text sp. z o. o.
ul. Sokołowska 9/410, 01–142 Warszawa
tel. 22 632 11 36, tel. kom. 665 108 002
www.keytext.com.pl
wydawnictwo@keytext.com.pl
Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
I. Alfred Nobel i Nagroda jego imienia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
II. Zasady przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych . 15
III. Zdobywcy Nagrody Nobla i ich poglądy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1969 Ragnar Frisch, Jan Tinbergen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
1970 Paul A. Samuelson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
1971 Simon Kuznets. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
1972 Kenneth J. Arrow, John R. Hicks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
1973 Wassily Leontief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
1974 Friedrich A. von Hayek, Gunnar K. Myrdal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
1975 Leonid Kantorowicz, Tjalling C. Koopmans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
1976 Milton Friedman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
1977 James E. Meade, Bertil Ohlin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
1978 Herbert A. Simon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
1979 Arthur Lewis, Theodore W. Schultz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
1980 Lawrence R. Klein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
1981 James Tobin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
1982 George J. Stigler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
1983 Gérard Debreu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
1984 Richard Stone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
1985 Franco Modigliani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
1986 James M. Buchanan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
1987 Robert Solow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
1988 Maurice Allais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
1989 Trygve Haavelmo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
1990 Harry M. Markowitz, Merton H. Miller, William F. Sharpe . . . . . . . . 123
1991 Ronald H. Coase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
1992 Gary S. Becker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
1993 Robert W. Fogel, Douglass C. North . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
1994 John C. Harsanyi, John F. Nash Jr., Reinhard Selten . . . . . . . . . . . . . . 136
1995 Robert E. Lucas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
1996 James A. Mirrlees, William Vickrey . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
1997 Robert C. Merton, Myron S. Scholes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
1998 Amartya Kumar Sen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
1999 Robert A. Mundell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
6
Nobel z ekonomii 1969–2016
2000 James J. Heckman, Daniel L. McFadden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
2001 George A. Akerlof, A. Michael Spence, Joseph E. Stiglitz . . . . . . . . . 171
2002 Daniel Kahneman, Vernon L. Smith . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
2003 Robert F. Engle III, Clive W.J. Granger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
2004 Finn E. Kydland, Edward C. Prescott . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
2005 Robert J. Aumann, Thomas C. Schelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
2006 Edmund S. Phelps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
2007 Leonid Hurwicz, Eric S. Maskin, Roger B. Myerson . . . . . . . . . . . . . . 198
2008 Paul Krugman. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
2009 Elinor Ostrom, Oliver E. Williamson. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
2010 Peter A. Diamond, Dale T. Mortensen, Christopher A. Pissarides . . 217
2011 Thomas J. Sargent, Christofer A. Sims . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
2012 Alvin E. Roth, Lloyd S. Shapley. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
2013 Eugene F. Fama, Lars Peter Hansen, Robert J. Shiller. . . . . . . . . . . . . . 238
2014 Jean Tirole. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
2015 Angus Deaton. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
2016 Oliver Hart, Bengt Holmström. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
IV. Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody. 267
Literatura wykorzystana bez prac zdobywców Nagrody Nobla. . . . . . . . . . . . . . 285
Indeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
7
Wstęp
Nagroda Banku Szwecji w dziedzinie nauk ekonomicznych dla uczczenia
pamięci Alfreda Nobla, jak brzmi pełna nazwa Nagrody Nobla w ekonomii,
jest najbardziej prestiżowym wyróżnieniem, jakie może spotkać ekonomistę.
Analiza dorobku laureatów tej nagrody stanowi okazję nie tylko do poznania
osiągnięć znajdujących tak wysoką formę międzynarodowego uznania, rodzi
także możliwość wzbogacenia własnej, ogólnej wiedzy ekonomicznej. Przyj-
rzenie się pracom noblistów daje bezpośredni kontakt z rezultatami pracy
naukowej ocenionymi szczególnie wysoko jako propozycje rozwiązania naj-
bardziej istotnych zagadnień gospodarczych. Zapewne nie wszyscy autorzy
najważniejszych osiągnięć w dziedzinie ekonomii zostali uhonorowani przez
Królewską Szwedzką Akademię Nauk, jej wyróżnienia trafiają jednak do lu-
dzi wybitnych i często bardzo znanych, posuwających wiedzę o gospodarce
znacząco naprzód. Wielu z tych ludzi uzyskało wyniki będące kamieniami
milowymi w rozwoju tej dyscypliny naukowej.
Praca rozpoczyna się od przedstawienia genezy Nagrody Nobla i zasad jej
przyznawania w dziedzinie nauk ekonomicznych. Następnie, w głównej czę-
ści książki omówiono sylwetki poszczególnych laureatów i ich poglądy.
W części końcowej analizowane są decyzje Szwedzkiej Akademii en bloc, ze
wskazaniem szczegółowych obszarów nauk ekonomicznych i naukowych
ośrodków, wyróżnionych w tak wysoki sposób. Ostatni fragment książki sta-
nowi swego rodzaju podsumowanie prezentacji poglądów noblistów zawarte
w części trzeciej.
Przedkładana Czytelnikowi książka jest „zarysem poglądów” omówio-
nych w formie skrótowej i często niestety niepozbawionych uproszczeń. Peł-
na prezentacja dorobku ponad sześćdziesięciu wybitnych naukowców jest
jednak zadaniem niezwykle trudnym ze względu na rozległość i złożoność
tematu. O tym, jak bardzo skomplikowane są prace niektórych noblistów,
daje wyobrażenie opisywany model równowagi ogólnej Arrowa–Debreu. Na
dodatek rezultaty naukowe laureatów stanowią nierzadko połączenie trady-
cyjnie rozumianej ekonomii, matematyki, psychologii i socjologii. Także sa-
mi zdobywcy nagrody z punktu widzenia wykształcenia i sposobu uprawia-
nia pracy naukowej wykraczali poza granice wąsko rozumianej ekonomii,
a może i szeroko definiowanych nauk ekonomicznych.
Tym noblistom, których subiektywnie uznano za szczególnie ważnych
dla rozwoju ekonomii, poświęcono w książce więcej miejsca. Nie opisuje się
Wstęp 8
Nobel z ekonomii 1969–2016
bliżej metod ilościowych, do rozwoju których przyczynili się zdobywcy Na-
grody Nobla, zajęłoby to bowiem zbyt wiele miejsca i byłoby niepotrzebne
wobec istnienia na ten temat literatury specjalistycznej. Za niezbędne uznano
wprowadzenie do tekstu elementów matematyki, bez czego opis poglądów
niektórych noblistów stałby się nadmiernie ogólny i pozbawiony precyzji.
Obok wzorów matematycznych starano się zamieszczać opisową prezentację
problemu, aby w ten sposób ułatwić lekturę wszystkim Czytelnikom.
Niniejsza praca odwołuje się wielokrotnie do ekonomii keynesowskiej,
ponieważ zdobywcy Nagrody Nobla często uprawiali swą działalność nauko-
wą jako wyraźni zwolennicy lub przeciwnicy tego nurtu myślenia ekono-
micznego, uważanego za najbardziej wpływowy w XX wieku. Sam John
Maynard Keynes, zmarły w 1946 roku, nagrody nie zdobył i z tego powodu
nie poświęcono mu osobnego rozdziału. Pośrednia rekonstrukcja jego poglą-
dów ekonomicznych na podstawie tej pracy, znowu w formie „zarysu”, wyda-
je się realna i potrzebna.
Napisanie tej książki było niezwykle ciekawym i bardzo kształcącym
spotkaniem z wielkimi osiągnięciami współczesnej myśli ekonomicznej.
Wcześniej miałem okazję do bezpośredniego kontaktu z pięcioma noblista-
mi: Robertem Aumannem, Garym Beckerem, Leonidem Kantorowiczem,
Lawrence’em Kleinem i Robertem Mundellem. Nie zamierzam przekonywać
Czytelnika do poglądów żadnego z omawianych tu ekonomistów, które skąd-
inąd okazują się ze sobą niezgodne. Moim celem była jedynie ich prezentacja,
pozwalająca Czytelnikowi wyrobić sobie w omawianych kwestiach własne
zdanie. Jeżeli pojawia się w jakimś miejscu ocena osobista, została ona w tym
charakterze wyraźnie oznaczona.
Książka ta nie powstałaby, gdyby nie inicjatywa z końca lat dziewięćdzie-
siątych profesora Włodzimierza Kamińskiego. Podjął on kroki, by zorgani-
zować w bibliotece Warszawskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej im. Edwar-
da Wiszniewskiego zbiór prac laureatów ekonomicznej Nagrody Nobla.
Dzięki jego wieloletnim staraniom powstała w tej uczelni jedyna taka w Pol-
sce kolekcja tekstów w językach oryginalnych i w tłumaczeniu na język pol-
ski. Przy tej okazji okazało się, że duże polskie biblioteki posiadają znikome
zbiory prac niektórych noblistów w języku oryginalnym, można też było
stwierdzić, że publikacji sporej grupy noblistów nie tłumaczono na język pol-
ski. Kolekcję w WWSE uzupełniają książki i artykuły w języku polskim na
temat zdobywców Nagrody Nobla.
Częste kontakty z profesorem Kamińskim w Warszawskiej Wyższej Szkole
Ekonomicznej stały się inspiracją do napisania w 2001 roku książki Nagroda
Nobla w dziedzinie ekonomii 1969–2000. Zarys poglądów laureatów. Wydała ją
WWSE. Niniejsza praca stanowi rozszerzoną wersję tej publikacji, objętość
pracy powiększyła się o ponad jedną czwartą. Zostali w niej omówieni kolejni
nowi nobliści, wprowadzono pewne zmiany i uzupełnienia.
Opis osiągnięć tych ekonomistów–noblistów w języku polskim, pozwa-
lający na poznanie ich oryginalnego dorobku w sposób pośredni, trzeba
11
I
Alfred Nobel
i Nagroda jego imienia
Alfred Nobel urodził się w Sztokholmie w 1833 roku w rodzinie o dużych
tradycjach technicznych. Jego ojciec Immanuel był wynalazcą miny mor-
skiej, odmiany tokarki i producentem materiałów wybuchowych; w ślady oj-
ca poszedł syn.
Kiedy ojciec prowadził interesy w Rosji, młody Alfred studiował w tym
kraju chemię. Bankructwo przedsięwzięcia spowodowało powrót Alfreda do
Szwecji, gdzie skoncentrował się na technologiach produkcji materiałów wy-
buchowych. W fabryce Alfreda Nobla podczas wytwarzania nitrogliceryny
doszło do wybuchu, w którym poniósł śmierć jego brat i kilku pracowników.
Skłoniło to Alfreda do poszukiwania materiału wybuchowego bardziej bez-
piecznego – okazał się nim dynamit. Łącznie Nobel zdobył ponad trzysta
pięćdziesiąt patentów oraz utworzył firmy i laboratoria w ponad dwudziestu
krajach. Victor Hugo nazwał go „najbogatszym wagabundą Europy”. W ostat-
nich latach życia kierował przedsiębiorstwem Bofors, które zaczął przekształ-
cać z niedużych zakładów metalowych, wytwarzających wyroby o małym
stopniu przetworzenia, w nowoczesną, znaną na świecie fabrykę armat i wy-
robów chemicznych.
Alfred Nobel zgromadził spory majątek, żył samotnie i bywał traktowany
przez otoczenie jako wytwórca środków niosących śmierć i zniszczenie. Nie
był żonaty, nie miał dzieci. Łączył w sobie cechy naukowca–odkrywcy, prze-
mysłowca dążącego do sukcesu w długim okresie oraz osoby zainteresowanej
problemami społecznymi i utrzymaniem pokoju na świecie. Uważał, że wy-
nalazek dynamitu i innego groźnego materiału wybuchowego, balistytu,
powinien odstraszać polityków i narody od rozpoczynania wojen. Był miło-
śnikiem literatury, pisał wiersze, jest autorem dramatu Nemezis o Beatrice
Cenci5. Inicjatywa nagradzania osób legitymujących się wybitnymi osiągnię-
5 Tragedia została wydrukowana w chwili, gdy Nobel umierał. Zaraz po jego śmierci
cały nakład, poza trzema egzemplarzami, został zniszczony. Utwór został wydrukowany
ponownie w Szwecji w 2003 roku. Tekst oceniano jako skandaliczny i bluźnierczy.
Wstęp 12
Nobel z ekonomii 1969–2016
ciami staje się zrozumiała w świetle poglądów i zainteresowań Nobla. Zmarł
w 1896 roku w San Remo.
W testamencie sporządzonym rok przed śmiercią pozostawił 9 milionów
dolarów na nagrody za szczególne osiągnięcia w dziedzinie literatury, fizyki,
chemii, fizjologii i medycyny oraz za działalność na rzecz zbliżenia między
narodami.
Nagroda literacka miała być udzielana za prace idące „w idealnym kie-
runku” (po angielsku in an ideal direction, po szwedzku idealisk riktning).
Sformułowanie to odbierano jako wskazanie na idealizm lub romantyzm, co
stało się powodem nieprzyznania nagrody takim pisarzom, jak Henrik Strin-
berg, August Strinberg i Lew Tołstoj. Z czasem interpretację tę zarzucono.
Niejasny był także zapis w sprawie nagród w dziedzinie fizyki i chemii.
Kontrowersja dotyczyła tego, czy szukając kandydatów do wyróżnienia, na-
leży odróżniać odkrywców od wynalazców, a więc przedstawicieli nauki od
ludzi techniki. Zapis Nobla takiej różnicy w zasadzie nie czynił, w praktyce
wyróżnienie zaczęło trafiać do teoretyków6.
W 1900 roku powstała Fundacja Nobla (Nobelstiftelsen), realizująca te-
stament szwedzkiego chemika i przedsiębiorcy. Jest ona prywatną instytucją
finansującą i administrującą procesem przyznawania nagród. Fundacja or-
ganizuje także sympozja noblowskie poświęcone przełomowym wydarze-
niom w nauce i kulturze. W 1901 roku Nagrody Nobla przyznano po raz
pierwszy. Ich bieżąca wysokość pozostaje zależna od dochodów szwedz-
ko-norweskiej Fundacji Nobla, której siedzibą jest Sztokholm. W 1969 roku
wyróżnienie noblowskie rozszerzono na ekonomistów.
W chwili pisania książki Nagroda w formie pieniężnej wynosiła 10 milio-
nów koron szwedzkich, czyli około 1 miliona euro. Jeżeli laureatów jest
dwóch, kwotę dzieli się na połowy, jeżeli jest ich trzech, może zostać podzie-
lona po równo lub też jej połowa trafia do jednego z nagrodzonych, a reszta
w jednakowych częściach do pozostałych osób. Każdy noblista otrzymuje
również specjalny medal.
Nagrody w dziedzinach fizyki, chemii i ekonomii przyznaje Królewska
Szwedzka Akademia Nauk, w dziedzinie fizjologii i medycyny – Instytut Ka-
rolinska, w dziedzinie literatury – Akademia Szwedzka, natomiast za dzia-
łalność na rzecz pokoju Komitet Nobla parlamentu norweskiego, złożony
z pięciu osób nominowanych przez parlamentarzystów. W chwili ustanowie-
nia nagrody Norwegia i Szwecja tworzyły unię personalną.
Królewska Szwedzka Akademia Nauk została założona w 1739 roku. Jest
niezależną organizacją wspierającą badania naukowe i upowszechnianie ich
wyników w społeczeństwie. Szczególne znaczenie przywiązuje tradycyjnie
do rozwoju nauk przyrodniczych i matematyki. Instytut Karolinska, który
należy do największych w Europie uniwersytetów medycznych, istnieje od
6 Uważa się, że odpowiednikiem Nagrody Nobla dla ludzi techniki są nagrody i wyróż-
nienia World Technology Network, przyznawane od 2000 roku.
15
II
Zasady przyznawania
Nagrody Nobla
w dziedzinie
nauk ekonomicznych
Po raz pierwszy Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii przyznano w 1969 ro-
ku, a ustanowiono ją w roku poprzednim. W ten sposób ekonomia znalazła
się obok pięciu szczególnie ważnych obszarów ludzkiej aktywności, trzech
nauk ścisłych i dwóch dziedzin działalności pozanaukowej. Niewątpliwie
zwiększyło to rangę wiedzy o gospodarce. W jej przypadku, inaczej niż
w dziedzinach pozostałych, Nagroda nie jest finansowana przez Fundację
Nobla, ale przez szwedzki bank centralny, Sveriges Riksbank (Szwedzki Bank
Narodowy), który sfinansował ją po raz pierwszy w trzechsetną rocznicę
swego istnienia. Jest to najstarszy bank centralny na świecie, a pod względem
wieku trzeci wśród ogółu banków istniejących w czasach obecnych.
Selekcja kandydatów do nagrody w dziedzinie ekonomii przypomina
procedurę stosowaną w innych dyscyplinach. Każdego roku Królewska
Szwedzka Akademia Nauk otrzymuje od dwustu do trzystu nominacji, wska-
zujących zwykle ponad sto osób, przy czym nie są rozpatrywane nominacje
nadsyłane przez osoby lub instytucje niezaproszone do udziału w procedu-
rze. Tak zwanymi kwalifikowanymi podmiotami nominującymi (qualified
nominators) są: krajowi i zagraniczni członkowie Królewskiej Szwedzkiej
Akademii Nauk, członkowie Komitetu Wyboru Nagrody w Dziedzinie Eko-
nomii, laureaci Nagrody z lat poprzednich, profesorowie nauk ekonomicz-
nych uniwersytetów i kolegiów w Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwe-
cji, naukowcy zajmujący wysokie stanowiska na sześciu uniwersytetach
i kolegiach w różnych krajach wybranych w danym roku przez Akademię
oraz inni naukowcy uznani przez Akademię za odpowiednich, by zgłaszać
trafne kandydatury.
Komitet Wyboru Nagrody w Dziedzinie Ekonomii działa w ramach Akade-
mii i liczy aktualnie sześciu członków. Zleca on wykonanie opinii o najpoważ-
Zasady przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych 16
Nobel z ekonomii 1969–2016
niejszych kandydatach. Przygotowują je eksperci szwedzcy i zagraniczni. Na tej
podstawie Komitet przekazuje Nagrody Wydziałowi Nauk Społecznych Akade-
mii swoje propozycje; przyjmują one formę raportu, w którym są opisane szcze-
gółowo główne kandydatury. Ostateczną decyzję podejmuje cała Akademia.
Procedura wyboru zdobywców Nagrody rozpoczyna się każdego wrze-
śnia, kiedy Komitet rozsyła zaproszenia (nomination forms) do środowisk
naukowych z prośbą o wskazanie kandydatów. Propozycje z uzasadnieniem
muszą zostać przekazane do Szwecji do końca lutego. Następnie, od marca
do końca maja, rozpoczynają selekcję członkowie komitetu i pracujący na
jego rzecz eksperci. Przez trzy kolejne miesiące trwa praca nad raportem
z rekomendacjami dla Akademii. We wrześniu Komitet przekazuje
raport Akademii, gdzie jest rozpatrywany na dwóch posiedzeniach sekcji
ekonomicznej. W październiku Akademia dokonuje rozstrzygnięcia drogą
głosowania większościowego. Jest to decyzja ostateczna, niepodlegająca
zmianie. W grudniu ma miejsce uroczystość wręczenia Nagrody z udziałem
króla Szwecji. Zgłoszone w danym roku nominacje i przedstawione przy tej
okazji opinie mogą stać się informacją publiczną po pięćdziesięciu latach.
niony z członków Akademii, działał w składzie7:
11 Per Strömberg, przewodniczący, profesor finansów,
11 Mats Persson, profesor ekonomii,
11 Tomas Sjöström, profesor ekonomii,
11 Jakob Svensson, profesor ekonomii,
11 Peter Gärdenfors, profesor kognitywistyki,
11 Torsten Persson, sekretarz, profesor ekonomii.
W 2016 roku Komitet Wyboru Nagrody w Dziedzinie Ekonomii, wyło-
W latach minionych członkami tego gremium decyzyjnego byli: Ragnar
Bentzel, Carls Calmfors, Sune Carlson, Tore Ellingsen, Peter Englund, Lars
Engwall, John Hassler, Bertil Holmlund, Lennart Jörberg, Karl Gustav Jöre-
skog, Per Krusell, Assar Lindbeck, Karl-Gustaf Löfgren, Erik Lundberg, Karl-
-Göran Mäler, Eva Mörk, Bertil Näslund, Bertil Ohlin, Torsten Persson, In-
gemar Ståhl, Ingvar Svennilson, Lars E. Svensson, Timo Teräsvirta, Bengt-
-Christer Ysander, Jörgen Weibull, Lars Werin, Herman Wold.
Wśród kryteriów przyznawania wymienia się oryginalność wkładu kandy-
data do nauk ekonomicznych, wartość czysto naukową i praktyczną osiągnię-
cia oraz jego wpływ na rozwój nauki, a w pewnym stopniu także na życie spo-
łeczeństw i politykę. Zaznaczmy, że nagrodę przyznaje się w dziedzinie nauk
ekonomicznych, na które składają się wąsko rozumiana ekonomia oraz dyscy-
pliny z nią związane. Taka klasyfikacja dyscyplin ekonomicznych została przy-
jęta przez Szwedzką Akademię. W procesie wyłaniania laureatów niewielką
rolę odgrywają dwa, niepozbawione znaczenia, kryteria ilościowe: liczba zgło-
szonych nominacji na rzecz określonego kandydata i liczba cytatów jego prac
w literaturze. Chociaż zdobywcy nagrody legitymują się często dobrą pozycją
7 www.nobelprize.org
23
III
Zdobywcy Nagrody Nobla
i ich poglądy
W trzeciej, głównej części książki są przedstawione najważniejsze dokonania
naukowe ekonomistów uhonorowanych Nagrodą Nobla. Opisano, czym się
zajmowali, co stanowi ich oryginalny wkład w rozwój nauk ekonomicznych,
w jaki sposób odnosili się do poglądów i ocen już istniejących oraz co po la-
tach tworzy ich trwały udział w dostępnej nam dzisiaj wiedzy ekonomicznej.
Mniej miejsca zajmuje pozanaukowa aktywność noblistów, w przypadku
niektórych z nich równie intensywna jak praca naukowa. Kolejne osoby są
opisane zgodnie z kolejnością otrzymania wyróżnienia.
Prezentację laureatów rozpoczyna naszkicowanie ich życiorysów i wy-
mienienie najważniejszych publikacji, głównie książkowych. Dorobek laure-
atów przedstawiony jest przede wszystkim drogą zestawienia napisanych
przez nich książek, chociaż w odniesieniu do kilku późniejszych zdobywców
nagrody metoda ta okazuje się mało odpowiednia. Są oni autorami przede
wszystkim artykułów, a ich publikacje książkowe, czasem nieliczne, okazują
się pracami zbiorowymi, w których zamieścili krótkie teksty. Dzisiaj często
nowe idee są prezentowane w formie krótkich tekstów; natomiast po wypo-
wiedź długą, jaką jest książka, zawierającą z reguły opis wyników wielu bada-
czy, sięga się rzadziej niż dawniej. Obok listy książek podano także wybrane
artykuły noblistów; pełne przedstawienie tej części ich dorobku byłoby trud-
ne i zajęłoby zbyt wiele miejsca.
Pisany dorobek niektórych noblistów może wydawać się nieduży z per-
spektywy oczekiwań stawianych w Polsce pracownikom naukowym, zwłasz-
cza przed ich awansowaniem. Niekiedy wręcz – widziany w kategoriach ilo-
ściowych – jawi się jako skromny. W spisach publikacji zamieszczonych na
własnych stronach internetowych wielu opisywanych naukowców miejsce
eksponowane zajmują working papers, w naszym kraju traktowane ciągle ja-
ko materiał mniej ważny niż książki i artykuły.
Po krótkiej prezentacji dorobku omówiono poglądy i główne dokonania
ekonomiczne laureatów. Tworzą one zasadniczy temat tej części książki.
Oprócz zagadnień wskazanych w sentencji towarzyszącej ogłoszeniu decyzji
Zdobywcy Nagrody Nobla i ich poglądy 24
Nobel z ekonomii 1969–2016
Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk, czyli tego, za co zostało przyznane
wyróżnienie, opisane są również pozostałe wyniki noblistów.
W przypadku przyznania Nagrody Nobla w danym roku więcej niż jed-
nej osobie, opisy dwóch lub trzech laureatów znajdują się w jednym punkcie.
W takiej sytuacji decyzja Akademii Nauk oznaczała albo uznanie osiągnięć
wyróżnionych ekonomistów za komplementarne w stosunku do siebie, albo
za wypowiedzi w istocie rozbieżne, ale dotyczące tego samego problemu ba-
dawczego. W obu przypadkach istnieją powody, by przedstawić poglądy
i wyniki zdobywców nagrody jednocześnie.
Niektórzy nobliści doszli do określonych rezultatów wspólnie i chociaż
tak są im one po latach przypisywane, wyróżnienie otrzymali w różnym cza-
sie. Na przykład teoria ogólnej równowagi rynkowej sformułowana przez
Kennetha Arrowa i Gérarda Debreu, laureatów Nagrody Nobla z 1972 i 1983
roku. W takich przypadkach wspólny wynik badawczy omówiony jest raz,
przy okazji prezentacji dorobku jednego z autorów danego rezultatu. Podob-
nie w jednym punkcie są scharakteryzowane teorie konsumpcji Miltona
Friedmana i Franco Modiglianiego, noblistów z 1976 i 1985 roku, są one zbli-
żone do siebie i rodzą podobne konsekwencje.
Opisując kolejnych laureatów, podano ich obywatelstwo i instytucję na-
ukową, z jaką noblista był związany. Część związanego z nagrodą prestiżu
spada na placówkę naukową. Podając obywatelstwo, kierowaliśmy się oficjal-
ną informacją na ten temat, zamieszczoną na stronach internetowych
Szwedzkiej Akademii Nauk. W przypadku kilku osób w innych źródłach
w tej sprawie były informacje rozbieżne, z których nie korzystano. Są nobliści
z podwójnym obywatelstwem.
Dokonując prezentacji poszczególnych zdobywców nagrody, zamieszczono
obok ich nazwisk i roku jej uzyskania oficjalne wygłoszone przy tej okazji
sentencje Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Wskazują one, za jakie osią-
gnięcia naukowe została ona przyznana. Najczęściej taka sentencja jest łatwo
zrozumiała, jednak w niejednym przypadku trudno ją uznać za niewolną od
dyplomatycznej zawiłości. Z tego powodu na początku opisu dokonań poszcze-
gólnych laureatów przedstawiona jest krótka charakterystyka ich osiągnięć.
Sentencje towarzyszące ogłoszeniu decyzji o przyznaniu Nagrody Nobla
z różnych dziedzin stanowią ciekawy materiał do analiz. Pojawia się w nich
niekiedy mowa ezopowa, a nawet rezygnacja z przedstawienia istoty rzeczy.
Gdyby książka traktowała o noblistach–fizykach, uzupełnienie sentencji było-
by absolutnie niezbędne w przypadku Alberta Einsteina. Otrzymał on za rok
1921 Nagrodę „za zasługi dla fizyki teoretycznej i szczególnie za odkrycie pra-
wa efektu fotoelektrycznego”. Nie wskazano wprost teorii względności, która
stała się jego odkryciem najsłynniejszym i najważniejszym. Podobno o takim
werdykcie Akademii Nauk zadecydował konserwatyzm i naukowa „ostroż-
ność” jej członków13. Co więcej, w 1921 roku Komitet Nagrody w Dziedzinie
13 J. Trefil, 1001 spotkań z nauką, Świat Książki, Warszawa 1997, s. 251.
27
1 9 6 9b
Ragnar Frisch
NorWegIA
Uniwersytet w oslo
Jan Tinbergen
HoLANdIA
Holenderska Szkoła ekonomii
Nagroda z 1969 roku za opracowanie i zastosowanie modeli dynamicznych
dla potrzeb analizy procesów gospodarczych
Pierwsi nobliści przeszli do historii jako pionierzy współczesnych badań bieżą-
cego i przyszłego stanu gospodarki, budując przy tej okazji podstawy ekonome-
trii.
Norweg Ragnar Frisch (1895–1973) był wychowankiem, a później wykładow-
cą, Uniwersytetu w Oslo. Studiował we Francji, Stanach Zjednoczonych,
Wielkiej Brytanii i Włoszech. Politycznie związał się z lewicą społeczną, po-
zostając gorliwym chrześcijaninem. Jego główne prace to: Statistical Conflu-
ence Analysis by Means of Complete Regression Systems (1943), Planning for
India (1960), Theory of Production (1965), Maxima and Minima (1966), Eco-
nomic Planning Studies: A Collection of Essays (1976). Swej aktywności nie
ograniczał do ekonomii: zajmował się także pszczelarstwem i złotnictwem
– pochodził z rodziny o silnej tradycji jubilerskiej. Być może pozostałby
w kręgu zawodu swoich przodków, gdyby nie decyzja o rozpoczęciu studiów
ekonomicznych, uznanych przez jego rodziców za „najkrótsze i najłatwiej-
sze”16.
Holender Jan Tinbergen (1903–1994). Jego brat Niko zdobył Nagrodę No-
bla w dziedzinie psychologii i medycyny, inny brat Luuk został znanym or-
nitologiem. Jan Tinbergen studiował matematykę i fizykę. Jego praca doktor-
16 W. Kamiński, Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii (1969–2000). Moje im-
presje i fascynacje, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2001, wydanie
rozszerzone 2004, s. 176.
1969 Ragnar Frisch, Jan Tinbergen 28
Nobel z ekonomii 1969–2016
ska sytuowała się na pograniczu fizyki i ekonomii. Był profesorem w Nether-
lands School of Economics w Rotterdamie, jednak praca akademicka chyba
nigdy nie stanowiła obszaru jego wyłącznej aktywności. Zajmował stanowi-
sko konsultanta Ligi Narodów. Po II wojnie światowej przez dziesięć lat kie-
rował Centralnym Biurem Planowania rządu swego kraju, którego był współ-
założycielem. Był doradcą kilku rządów krajów Trzeciego Świata: Egiptu,
Indonezji, Pakistanu, Surinamu, Wenezueli, a także Turcji. Współpracował
z Europejską Wspólnotą Węgla i Stali, z Międzynarodowym Bankiem Odbu-
dowy i Rozwoju oraz z Organizacją Narodów Zjednoczonych. Uważa się, że
niezależnie od zdobytego wykształcenia, do swej wiedzy doszedł w dużym
stopniu samodzielnie i z tego powodu nie wiąże się go z żadną ze znanych
szkół w ekonomii. Spośród jego prac wymienimy: Statistical Testing of Busi-
ness Cycles Theories (1939), International Economic Cooperation (1945), On
the Theory of Economic Policy (1952), Economic Policy: Principles and Design
(1956), Shaping the World Economy (1962), Development Planning (1968), In-
come Distribution (1975). Był głównym autorem trzeciego raportu dla Klubu
Rzymskiego z 1976 roku Reshaping the International Order.
Pierwszych laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, Tinberge-
na i Frischa, pamięta się jako faktycznych pionierów współczesnej ekonome-
trii. Początki tej dyscypliny są nieco wcześniejsze w stosunku do ich działal-
ności, sięgają one początku XX wieku: absolutne pierwszeństwo być może
należy do Moore’a i Schultza, którzy analizowali kształtowanie się popytu
i podaży. Jednak dopiero prace Tinbergena i Frischa, a zwłaszcza tego dru-
giego z nich, należy uznać za istotny początek tej formy analizy ekonomicz-
nej. Ich dokonania wyraźnie wykraczały poza ówczesny stan wiedzy i jak
zwykle w takich sytuacjach bywa, spotykały się z różnymi, także negatywny-
mi reakcjami.
Tinbergen i Frisch działali w sposób od siebie niezależny, chociaż znali
wyniki swoich badań. W latach trzydziestych przedstawiali nowatorskie prace
w obszarze, który dzisiaj nazywamy makroekonomią. Przedmiotem zaintere-
sowań Tinbergena stały się zwłaszcza stan koniunktury i ruch cen. Drugi
z nich na polu analiz ekonomicznych okazał się bardziej teoretykiem niż prak-
tykiem i rozpoczął aktywność wcześniej, natomiast pierwszy koncentrował się
na praktycznym wykorzystaniu nowych metod analizy, w niemałym stopniu
korzystając z dorobku Frischa. Pozwoliło to Janowi Tinbergenowi w szczegól-
ności na empiryczną ocenę alternatywnych teorii cyklu koniunkturalnego.
Swe badania rozpoczął od problemu kształtowania się cen w rolnictwie,
gdzie ujawnił swą użyteczność model pajęczyny, obrazujący reakcje podaży
na zmiany cen pojawiające się z widocznym opóźnieniem. Po II wojnie świa-
towej Tinbergen skoncentrował uwagę na teorii modeli polityki gospodar-
czej, problemach krajów rozwijających się i teorii rozkładu dochodów osobi-
stych. Pracując w Centralnym Biurze Planowania, traktował jako szczególnie
istotne cele polityki gospodarczej pełne zatrudnienie, stabilność cenową
i równowagę bilansu płatniczego, przyjął zatem podejście z wyróżnieniem
29
nie jednego, a wielu celów tej polityki. Uznał, że jednoczesne osiągnięcie tych
trzech zamierzeń jest trudne. Pracował nad problemem optymalnego mię-
dzynarodowego podziału pracy, rozwijając zasadę Heckschera–Ohlina17
oraz nad propozycją utworzenia towarowej waluty rezerwowej, rozpatrywa-
ną później przez Nicholasa Kaldora (1908–1986) i Alberta G. Harta (1909–
–1997). Większość zmatematyzowanych analiz Tinbergena polegała na za-
stosowaniu liniowych równań różnicowych. Preferował je w stosunku do
równań różniczkowych, uznając opis wielkości ekonomicznych za pomocą
zmiennych nieciągłych za bardziej odpowiadający naturze badanych zjawisk.
Zbudowany przez Tinbergena model makroekonomiczny jest uważany
za najstarszą tego rodzaju konstrukcję. Obrazował on gospodarkę holender-
ską, później został zastosowany do opisu Stanów Zjednoczonych i Wielkiej
Brytanii.
Jan Tinbergen zapoczątkował teorię konwergencji, głoszącą powstanie,
w następstwie długiej ewolucji i wzajemnego przenikania się swoich elemen-
tów, systemu ekonomicznego stanowiącego połączenie kapitalizmu i gospo-
darki planowej. Podążał tą drogą później głośny w latach sześćdziesiątych
ekonomista John K. Galbraith18.
Profesor Holenderskiej Szkoły Ekonomii był głównym autorem wspo-
mnianego już raportu Klubu Rzymskiego, poświęconego tworzeniu Nowego
Międzynarodowego Ładu Ekonomicznego. W 1975 roku, a więc rok przed
jego opublikowaniem, kraje rozwijające się tworzące tak zwaną Grupę 77,
powołaną do życia jeszcze w 1964 roku, przedstawiły na specjalnej sesji ONZ
poświęconej rozwojowi gospodarczemu programowy dokument tak właśnie
zatytułowany. Był on próbą dokonania gruntownych zmian w strukturze go-
spodarki światowej, które w ocenie jej autorów miały radykalnie poprawić
pozycję państw Trzeciego Świata. Postulowano powiązanie cen eksportowa-
nych przez nie surowców z cenami towarów importowanych, zniesienie ceł
na produkty przemysłowe eksportowane do krajów wysoko rozwiniętych,
przekazywanie krajom biednym pomocy na poziomie co najmniej 0,7 pro-
cent PKB krajów bogatych, umorzenie części długów zagranicznych i refor-
mę międzynarodowego systemu walutowego19. Był to program, zwłaszcza
w punkcie dotyczącym ustanowienia bezpośredniego wzajemnego związku
cen w handlu światowym, wykraczający poza zasady mechanizmu rynkowe-
go i zmierzający do ustanowienia światowej władzy gospodarczej. Już tylko
z tego powodu jego wdrożenie było mało realne i chociaż po kryzysie nafto-
wym z 1973 roku pozycja niektórych krajów Trzeciego Świata umocniła się,
pozostał w sferze projektów.
17 Piszemy o tej zasadzie dalej, omawiając sylwetki innych noblistów: Paula Samuelsona
z 1970 i Bertila Ohlina z 1977 roku.
18 Z.B. Romanow, Historia myśli ekonomicznej w zarysie, AE, Poznań 1999, s. 190.
19 J. Szpak, Historia gospodarcza powszechna, PWE, Warszawa 1999, s. 304.
1969 Ragnar Frisch, Jan Tinbergen 30
Nobel z ekonomii 1969–2016
Materiał przygotowany pod kierunkiem holenderskiego noblisty powsta-
wał od 1974 roku, jego publikacja nastąpiła dopiero po pojawieniu się inicja-
tywy krajów rozwijających się. Było to opracowanie zawierające przede
wszystkim diagnozę sytuacji na świecie: w krajach bogatego Zachodu, bied-
nego Południa i rządzonych przez komunistów. Pojawiło się w nim wiele po-
stulatów podobnych, a czasem wprost zbieżnych ze stanowiskiem wcześniej-
szym, wychodzących niekiedy – chociaż może nie w formie bardzo wyraźnej
– poza reguły przyjęte w gospodarce rynkowej.
W materiale tym wskazywano między innymi na potrzebę przebudowy
międzynarodowego systemu walutowego tak, by tworzył on lepsze warunki
dla rozwoju Trzeciego Świata, na potrzebę transferu dochodów do krajów
biedniejszych, a w nich samych od warstw bogatszych do uboższych, na po-
trzebę wzrostu produkcji żywności, nawet osiągania żywnościowej samowy-
starczalności, na wagę wzrostu handlu i produkcji przemysłowej, udzielania
krajom słabszym pomocy technicznej i zmniejszenia rozmiarów zbrojeń.
Światowe rezerwy walutowe miałyby tworzyć w dużej mierze środki w rodza-
ju specjalnych praw ciągnienia (SDR), a więc emitowane przez instytucję mię-
dzynarodową w rodzaju Międzynarodowego Funduszu Walutowego, a nie
waluty narodowe, czyli głównie dolar amerykański20. Jednocześnie instytucja
o zasięgu światowym kierowałaby w pewnej mierze cyrkulacją tych rezerw,
mając na uwadze potrzeby krajów rozwijających się. Z raportu wynika, że
dotychczasowa postać światowych rezerw walutowych i sposoby ich wyko-
rzystywania zostałaby po prostu zastąpione przez nowe rozwiązanie, a nie
funkcjonowałaby obok systemu dotychczasowego. Powstałby opisany wyżej
„podsystem” specjalny. Zmieniona Konferencja Narodów Zjednoczonych
w sprawie Handlu i Rozwoju (UNCTAD) zyskałaby kompetencje do regulo-
wania cen najważniejszych produktów eksportowanych przez kraje Trzeciego
Świata. Dotychczas miała ona uprawnienia jedynie do popierania rozwoju
handlu międzynarodowego i programowania zasad, na jakich on się odbywa;
reguły handlu główne potęgi ekonomiczne określały w ramach Układu Ogól-
nego w sprawie Ceł i Handlu (GATT). Zgodnie z propozycjami w raporcie
miałaby również powstać światowa agencja surowców naturalnych, ich zaso-
by zostałyby połączone jako wspólne dziedzictwo ludzkości, a konsumenci
surowców płaciliby podatek przekazywany na rzecz krajów biedniejszych. Te
trzy ostatnie ważne projekty zmian niewątpliwie kolidowały z zasadami go-
spodarki rynkowej, nie jest więc dziwne, że przez ćwierć wieku, jakie upłynę-
ły od publikacji omawianego materiału, nie zostały wdrożone21.
Tak zwana norma Tinbergena przewiduje, że w przedsiębiorstwie roz-
piętość między dochodami największym i najmniejszym nie powinna prze-
20 Specjalne prawa ciągnienia zostały wprowadzone w 1969 roku, ich udział w płynno-
ści międzynarodowej jest niewielki.
21 O nowy ład międzynarodowy. Raport dla Klubu Rzymskiego, red. J. Tinbergen, PWE,
Warszawa 1978, s. 181–185, 207, 211–212.
31
wyższać pięć do jednego. Wyższa relacja może okazać się szkodliwa dla in-
stytucji.
Drugi noblista z 1969 roku, Ragnar Frisch, w mniejszym lub większym
zakresie zajmował się niemal wszystkimi obszarami ekonomii, najważniejsze
w jego dorobku wydają się osiągnięcia dotyczące metod matematycznych
stosowanych w badaniach ekonomicznych. Uważa się, że właśnie on wymy-
ślił termin „ekonometria”22, był też założycielem Towarzystwa Ekonome-
trycznego i czasopisma „Econometrica”. Należał do członków Komisji Cow-
lesa, instytucji naukowej, w której opracowywano przyjęte później po-
wszechnie zasady ekonometrii. Powstała ona z inicjatywy doradcy
finansowego Alfreda Cowlesa III (1891–1984)23. Wspólnie z innymi ekono-
mistami budował modele planistyczne i prognostyczne ilustrujące gospodar-
kę Norwegii i krajów Trzeciego Świata.
Wprowadził takie pojęcia i terminy, jak analiza mikro- i makroekono-
miczna, statyczna i dynamiczna, zmienne endogeniczne i egzogeniczne, iden-
tyfikacja relacji czy modele decyzyjne. Próbował zbudować teorię postępowa-
nia konsumenta na podstawie aksjomatycznej. Użył też określenia playo-
metrics, na oznaczenie uprawiania ekonometrii w sposób nieodpowiadający
realiom życia gospodarczego. Frisch był również autorem kilku schematów
mnemotechnicznych, między innymi techniki odwracania macierzy, oczy-
wiście bez użycia maszyny liczącej; metody te nie wytrzymały próby czasu.
Formalizacja analizy ekonomicznej postępowała od połowy XX wieku
dwiema drogami: wprowadzenia matematyki do prezentacji zasad funkcjo-
nowania gospodarki, co doprowadziło do powstania ekonomii matematycz-
nej, oraz ekonometrii, dyscypliny nakierowanej na uzyskanie wniosków
i prognoz dotyczących konkretnych systemów ekonomicznych w konkret-
nym czasie. Tinbergen i Frisch poszli w tym drugim kierunku, który znaczą-
co pozwolił wzbogacić narzędzia stosowane w planowaniu indykatywnym.
W XX wieku, poza jego dwiema ostatnimi dekadami, rozwijało się ono bar-
dzo szybko.
22 Zwraca się uwagę, że Frisch w 1926 roku jedynie powtórzył tę nazwę, użytą po raz
pierwszy w 1910 roku przez P. Ciompę. W. Maciejewski, w: Nowa encyklopedia powszechna
PWN, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 211.
23 H. Landreth, D.C. Colander, Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1998,
s. 733.
1969 Ragnar Frisch, Jan Tinbergen 267
IV
Kierunki
badań ekonomicznych
przez laureatów nagrody
reprezentowane
Wyróżnienie noblowskie jest przyznawane za wybitne osiągnięcia w dziedzi-
nie nauk ekonomicznych, a zatem na szerokim polu zagadnień badawczych,
obejmującym ekonomię sensu stricto i dyscypliny pokrewne. Warto przeana-
lizować, jakie obszary badawcze zostały przy tej okazji wskazane przez Kró-
lewską Szwedzką Akademię Nauk.
Będziemy rozpatrywać przede wszystkim pięć podstawowych działów:
teorię równowagi ogólnej, pozostałą część mikroekonomii, makroekonomię,
metody analizy ekonomicznej oraz badania interdyscyplinarne254. Teorię
równowagi ogólnej warto wyodrębnić raz, dlatego że stanowi ona specyficz-
ny i w dużym stopniu odrębny temat analiz rynku, dwa, ponieważ przez pe-
wien czas nagrody w tej dziedzinie były przyznawane stosunkowo często.
W ostatnich latach znawcy zagadnienia równowagi nie byli wyróżniani.
W dużym przybliżeniu wolno stwierdzić, że częstotliwość wyróżniania
przedstawicieli tych pięciu dziedzin okazała się do tej pory jednakowa, było-
by trudno dowodzić, że w decyzjach Szwedzkiej Akademii ujawniła się wy-
raźna asymetria tematyczna.
Dokonamy obecnie krótkiego przeglądu obszarów badawczych poszcze-
gólnych noblistów, mając świadomość tego, że zaklasyfikowanie niektórych
naukowców tylko do jednej ze wskazanych wyżej dziedzin stanowi uprosz-
czenie.
Wśród reprezentantów pierwszego obszaru, teorii równowagi ogólnej,
znalazła się niemała grupa ekonomistów. Stało się tak, mimo że poszukiwa-
254 Nieco inną klasyfikacje zastosował J. Nowicki, Współczesna światowa myśl ekono-
miczna. Próba syntezy wkładu laureatów Nagrody Nobla, Laureaci Nagrody Nobla w dzie-
dzinie ekonomii, op. cit., s. 21–32.
2016 Oliver Hart, Bengt Holmström 268
Nobel z ekonomii 1969–2016
nie warunków do powstania równowagi między popytem a podażą na ryn-
kach wszystkich towarów dostępnych w gospodarce jest dziedziną relatyw-
nie wąską.
Paul Samuelson, który otrzymał Nagrodę Nobla w drugim roku jej istnie-
nia, obok wielu innych zagadnień zajmował się właśnie równowagą ogólną.
Przy tej okazji walnie przyczynił się do popularyzacji matematyki w ekono-
mii, był w pewnym sensie ekonomistą od metod analizy ekonomicznej. Ken-
neth Arrow i Gerad Debreu zastosowali w teorii równowagi elementy bar-
dziej zaawansowanej matematyki, sięgnęli po teorię zbiorów wypukłych,
dzięki czemu przedstawili w nowy sposób i rozwiązali problem postawiony
jeszcze w XIX wieku przez Leona Walrasa. Sformułowane przez niego za-
gadnienie było analizowane przez bardzo wielu naukowców, jednak dopiero
przyjęcie przez obu tych noblistów odpowiednich założeń i sięgnięcie po
teorię zbiorów wypukłych uczyniło problem rozwiązalnym, przynajmniej na
polu czysto teoretycznym.
Kolejnym noblistą zajmującym się tym samym zagadnieniem był Mauri-
ce Allais, nauczyciel innego noblisty, Gérarda Debreu.
John Hicks przedstawił opisywany w każdym podręczniku ekonomii
model IS-LM, zawierający określenie możliwości wystąpienia równowagi na
związanych ze sobą rynkach: towarów, pieniądza i kredytu. Jest to jednak,
inaczej niż w przypadku modeli wymienionych wyżej osób, makroekono-
miczne ujęcie tego problemu, z tego powodu tego ekonomistę trzeba będzie
ponownie zaszeregować do jeszcze jednej grupy noblistów.
Analiza decyzji podejmowanych przez firmy i gospodarstwa domowe,
alokacja zasobów w gospodarce, a więc funkcjonowanie rynków, także rynku
pracy, oraz ekonomia dobrobytu, czyli mówiąc krótko mikroekonomia, zo-
stała wybrana jako obszar badawczy przez wielu przyszłych noblistów. Te-
matyka ta znajduje swe współczesne rozszerzenie w mikroekonomicznych
podstawach makroekonomii.
George Stigler zajął się funkcjonowaniem rynków i efektami regulacji
działalności gospodarczej podejmowanych przez władze publiczne. Opisał
uwarunkowania, w jakich wprowadza się regulacje odnoszące się do prowa-
dzenia działalności gospodarczej; przy tej okazji zwrócił uwagę na tak zwaną
niewolę regulacyjną, kiedy podmioty stanowiące przedmiot regulacji mają
duży wpływ na decyzje podmiotów, które je wprowadzają. Położył też pod-
stawy pod ekonomię informacyjną, na której gruncie rozpatrywał koszt pozy-
skania informacji przez uczestników życia gospodarczego. Opracował teorię
poszukiwania pracy, w jej świetle bezrobocie okazuje się w części dobrowolne,
ponieważ może ono wynikać z faktu szukania pracy w celu uzyskania lepiej
płatnego zatrudnienia.
Dwaj inni zdobywcy Nagrody Nobla, James Mirlees i William Vickrey,
wzbogacili opisywany nurt myślenia ekonomicznego o pojęcie asymetrii infor-
macyjnej występującej wśród podmiotów ekonomicznych. Pierwszy z nich opi-
sywał relacje między rządem a przedsiębiorstwami prywatnymi, drugi funkcjo-
285
Literatura wykorzystana
bez prac zdobywców
Nagrody Nobla
Acemoglu D., Robinson J.A., Why Nations Fail. The Origins of Power, Prosperity and Poverty, Profile
Backus D.K., Kehoe P.J., Kydland F.E., International Real Business Cycles, „Journal of Political
Books, London 2013.
Economy” 100, 1992.
Balassa B., The Purchasing Power Parity Doctrine, „Journal of Political Economy” 1964.
Bannock G., Baxter R.E., Davis E., The Penguin Dictionary of Economics, Penguin, London 1998.
Barber W.J., A History of Economic Thought, Penguin, London 1985.
Barro R., Grilli V., European Macroeconometrics, Macmillan, London 1994.
Barro R., Nic świętego. Ekonomiczne idee na nowe Millenium, CeDeWu, Warszawa 2003.
Bartkowiak R., Historia myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa 2003.
Bartosik K., Handel międzynarodowy a zatrudnienie i płace. Teoria i polskie doświadczenia, INE
PAN, Warszawa 2006.
Baxter R.E., Davis E., The Penguin Dictionary of Economics, Penguin, London 1998.
Belka M., Doktryna ekonomiczno-społeczna Miltona Friedmana, PWN, Warszawa 1986.
Belka M., Reaganomika: sukces czy porażka, INE PAN, Ossolineum, Wrocław–Warszawa 1991.
Besanko D., Braeutigam R., Microeconomics, J. Wiley, New York 2011.
Black J., Oxford Dictionary of Economics, Oxford University Press, Oxford 1997.
Brakman S., Garretsen H., van Marrewijk C., van Witteloostuijn A., Nations and Firms in the Global
Economy. An Introduction to International Economics and Business, Cambridge University
Press, Cambridge 2006.
Bremond J., Salort M.M., Leksykon wybitnych ekonomistów, PWN, Warszawa 1997.
Briscoe S., Interpreting the Economy. An Essential Guide to Economic Statistics, Penguin, London
2000.
Burda M., Wyplosz C., Makroekonomia. Podręcznik europejski, PWE, Warszawa 1995.
Carbaugh J., International Economics, South-Western, Mason 2002.
Chang J.H., Economics: The User’s Guide, Pelican, London 2014.
Cleaver T., Economics. The Basics, Routledge, New York 2005.
Conway E., 50 Economics Ideas You Really Need to Know, Quercus, London 2009.
Dasgupta P., Economics. A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford 2007.
De Grauwe P., Unia walutowa, PWE, Warszawa 2003.
Dębski W., Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki, Wydawnictwo Naukowe
Diamond P., A Search-Equilibrium Approach to the Micro Foundations of Macroeconomics, MIT
PWN, Warszawa 2001.
Press 1984.
Domański S.R., Kapitał ludzki i wzrost gospodarczy, PWN, Warszawa 1993.
Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody 286
Nobel z ekonomii 1969–2016
Domaszewicz R., Finanse w gospodarce rynkowej, Akademia Ekonomiczna, Kraków 1991.
Dzielski M., Bóg, wolność, własność, OMP, Kraków 2001.
Economics. Making Sense of the Modern Economy, red. P. Lane, „The Economist”, London 1999.
Ekonometria współczesna, red. M. Osińska, „Dom Organizatora”, Toruń 2007.
Fores M., Management: Science or Activity, w: Introducing Management, red. P. Lawrence, K. Elliott,
Penguin, London 1985.
Friedman T.L., Lexus i drzewo oliwne. Zrozumieć globalizację, Rebis, Poznań 2001.
Frydman R., Goldberg M.D., Mechaniczne rynki a świat realny: wahania cen aktywów, ryzyko i rola
państwa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2013.
Fulcher J., Capitalism. A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford 2004.
Gaertner M., Macroeconomics, Prentice Hall, Harlow 2003.
Galbraith J.K., Ekonomia w perspektywie. Krytyka historyczna, PWE, Warszawa 1991.
Gospodarka za 100 lat. Najważniejsi ekonomiści przewidują przyszłość, red. I. Palacios-Huerta,
Kurhaus, Warszawa 2014.
Greene W.H., Econometric Analysis, Pearson, Boston 2012.
Gruszecki T., Nagrody Nobla w ekonomii, Verba, Lublin 2001.
Gujarati D., Econometrics by Example, Palgrave Macmillan, New York 2011.
Haas F., Tamirisa N., Euro Area Policies, INE PAN, Warszawa 2008.
Hall R.E., Taylor J.B., Makroekonomia, PWN, Warszawa 2000.
Hardin G., The Tragedy of the Commons, Science 162, 1968.
Heibroner R.L., Wielcy ekonomiści. Życie, czasy, idee, PWE, Warszawa 1993.
Hill G.C., Griffiths W.E., Lim G.C., Principles of Econometrics, Wiley, Hoboken 2012.
Jasiński L.J., Problem obecności monetaryzmu w polskiej polityce pieniężnej, „Bank i Kredyt”, kwiecień
Jasiński L.J., Nobel ‘91. Ronald Coase, czyli nowe rozumienie kosztu społecznego, „Życie Gospodarcze”,
Jasiński L.J., Analiza integracji. Przygotowania do członkostwa Polski w Unii Europejskiej, Ziggurat,
2005.
27 października 1991.
Warszawa 1998.
2006
Jasiński L.J., Podstawy ekonomii, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2013.
Jasiński L.J., Polska polityka kursowa w okresie umacniania się systemu rynkowego 1990–1998, wyda-
nie II, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2000.
Jasiński L.J., Integracja regionalna w warunkach globalizacji gospodarki światowej, Warszawska
Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2000.
Jasiński L.J., Konsensus waszyngtoński jako formuła rozwoju gospodarczego, „Studia Ekonomiczne” 4,
Jasiński L.J., Korzyści handlowe dla wszystkich. Uogólnienie i reinterpretacja teorii korzyści
komparatywnych. Trade benefits everyone. Generalisation and reinterpretation of the theory of
comparative advantage, Centrum Europejskie Natolin, Warszawa 2014.
Joskow P., Contract Duration and Relation-Specific Investments: Empirical Evidence from Coal
Markets, „American Economic Review” 77, 1987.
Joskow P., Vertical Integration and Long-term Contracts: The Case of Coal-burning Electric
Generating Plants, „Journal of Law, Economics, and Organization” 1, 1985.
Kamerschen D.R., McKenzie R.B., Nardinelli C., Ekonomia, FG NSZZ „Solidarność”, Gdańsk 1991.
Kamiński W., Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii (1969–2000). Moje impresje
i fascynacje, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2001, wydanie rozszerzone
2004.
Kiwka M., ABC filozofii, Alta 2, Wrocław 2001.
Kokoszczyński R., Współczesna polityka pieniężna w Polsce, PWE, Warszawa 2004.
287
Kostro K., Hayek kontra socjalizm. Debata socjalistyczna a rozwój teorii społeczno-ekonomicznych
Krugman P., Peddling Prosperity. Economic Sense and Nonsense in the Age of Diminished
Friedricha von Hayeka, DIG, Warszawa 2001.
Expectations, Norton, New York 1996.
Krugman P., Obstfeld M., International Economics. Theory and Practice, Addison Wesley, Boston 2003.
Laffont J.J., Martimort D., The Theory of Incentives: The Principal-agent Model, Princeton University
Press, Princeton 2009.
Landreth H., Colander D.C., Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1998.
Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, red. Z. Matkowski, PWN, Warszawa 1991.
Leeb S., Game Over. How You Can Prosper in a Shattered Economy, Business Plus, New York 2009,
Legutko R., Dylematy kapitalizmu, Biblioteka Libertas, Paryż 1986.
Lindbeck A., The Sveriges Riksbank (Bank of Sweden) Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred
Nobel 1969–1998, http://www.nobel.se/economics, 16 maja 2001.
Lipowski A., Ograniczenia akademickiej koncepcji ekonomicznej zawodności państwa, INE PAN,
Lowndes V., Roberts M., Why Institutions Matter. The New Institutionalism in Political Science,
maszynopis powielony, Warszawa 2001.
Palgrave Macmillan, London 2013.
Lucas R., Macroeconomic Priorities, „American Economic Review” 1, 2003.
Luchinger R., 12 ikon ekonomii. Od Smitha do Stiglitza, Studio Emka, Warszawa 2007.
Maddala G.S., Lahiri K., Introduction to Econometrics, Wiley, Chichester 2009.
Mankiw N.G., Priciples of Economics, Harcourt, Fort Worth 2001.
Markusen J.R., Factor Movements and Commodity Trade as Complements, „Journal of International
McConnell C.R., Pope W.H., Microeconomics, McGraw-Hill, Toronto 1987.
Meltzer A.H., Keynes’s General Theory : A Different Interpreting, „Journal of Economic Literature”
Menon A., Europa. Stan Unii, Centrum Europejskie Natolin, Warszawa 2013.
Misala J., Współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki ekonomicznej, SGH,
Economics” 13, 1983.
1, 1981.
Warszawa 2001.
Mortensen D., Pissarides C., Job Creation and Job Destruction in the Theory of Unemployment,
Moyo D., How the West Was Lost. Fifty Years of Economic Folly – And the Stark Choices Ahead,
„Review of Economic Studies” 61, 1994.
Penguin Books, London 2012.
Nagrody Nobla, red. B. Tarnowska, PWN, Warszawa 2001.
Narahari Y., Game Theory, Indian Institute of Science, Bangalore 2012.
Narski Z., Ekonomia w rozwoju. Historia myśli ekonomicznej, Suspens, Toruń 2001.
Nasiłowski M., Historia myśli ekonomicznej – dlaczego studiujemy?, Key Text, Warszawa 1998.
Neary J.P., Two-by-two International Trade Theory and with Many Goods and Factors,
„Econometrica” 53, 1985.
Nobel Lectures. Economic Sciences 1969–1995, World Scientific Publishing Co., Singapore.
Noga A., Bogactwo instytucjonalne gospodarki, „Nowe Życie Gospodarcze” 19–20, 2009.
Norberg J., Spór o globalizację, Fijor Publishing, Warszawa 2006.
Obara I., Consumer Theory, University of California, Los Angeles 2012, http://www.econ.ucla.edu/
iobara/lectureconsumertheory201a.pdf
Obrębski T., Ryzyko w działalności podmiotów gospodarczych, w: Makro- i mikroekonomia.
Podstawowe problemy współczesności, red. S. Marciniak, PWN, Warszawa 2013.
Osiewalski J., Ekonometria bayesowska w zastosowaniach, Akademia Ekonomiczna, Kraków 2001.
Petrongolo B., Pissarides C., Looking into the Black Box: A Survey of the Matching Function, „Journal
of Economic Literature” 39, 2001.
Literatura wykorzystana bez prac zdobywców Nagrody Nobla 288
Nobel z ekonomii 1969–2016
Próchnicki L., Zrozumieć gospodarkę. Makroekonomia, Zachodniopomorska Szkoła Businessu,
Szczecin 1997.
London 2011.
Pytko K., Naukowcy na ringu, „Focus” 4, 2016.
Robbins L., An Essay on the Nature and Significance of Economic Science, Macmillan, London 1932.
Romanow Z.B., Historia myśli ekonomicznej w zarysie, Akademia Ekonomiczna, Poznań 1999.
Romer D., Makroekonomia dla zaawansowanych, PWN, Warszawa 2000.
Roubini N., Mihm S., Crisis Economics. A Crash Course in the Future of Finance, Penguin Books,
Rødseth A., Open Economy Macroeconomics, Cambridge University Press, Cambridge 2000.
Salanié B., The Economics of Contracts: A Primer, MIT Press, Cambridge 1997.
Samuelson P.A., Nordhaus W.D., Economics, McGraw-Hill, New York 1989.
Semkow J., Śladami wielkich ekonomistów, PWN, Warszawa 1988.
Serrano R., Cooperative Games: Core and Shapley Value, CEMFI Working Paper, Madrid 2007.
Skidelsky R., Świat po komunizmie, Znak, Kraków 1999.
Sloman J., Economics, Pearson, Harlow 2000.
Smith D., Ekonomia dobrze przygotowana, Helion, Gliwice 2007.
Snowden B., Vane H.R., Rozmowy z wybitnymi ekonomistami, Bellona, Warszawa 2003.
Snowdon B., Vane H., Wynarczyk P., Współczesne nurty teorii makroekonomii, PWN, Warszawa
2005.
London 1991.
Warszawa 1999.
1998.
„Życie Gospodarcze” 1983, nr 29.
Socha J., Niespodzianka (artykuł o G.J. Stiglerze w związku z otrzymaniem przezeń Nagrody Nobla),
Sorman G., Nowe bogactwo narodów, Kurs, Warszawa 1989.
Sorman G., Prawdziwi myślicieli naszej epoki, Kurs, Warszawa 1990.
Sorman G., Made in USA, Prószyński, Warszawa 2004.
Spychalski G.B., Zarys historii myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1999.
Stankiewicz W., Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1998.
Stiglitz J.E., Ekonomia sektora publicznego, PWN, Warszawa 2004.
Straffin P.D., Teoria gier, Scholar, Warszawa 2004.
Szpak J., Historia gospodarcza powszechna, PWE, Warszawa 1999.
Sztaudynger J.J., Wzrost gospodarczy a kapitał społeczny, prywatyzacja i inflacja, PWN, Warszawa
The New Palgrave: A Dictionary of Economics, J. Eatwell, M. Milgate, P. Newman (red.), Macmillan,
Wachowiak P., Teoria gier a sytuacje konfliktowe w organizacji, „Zeszyty Naukowe WWSE” 18, 2001.
Wheelan C., Naked Economics. Undressing the Disma Science, Norton, New York 2010.
Wilczyński W., Wrogie państwo opiekuńcze, czyli trudna droga Polski do gospodarki rynkowej, PWN,
Wilczyński W., Rynek i pieniądz w Polsce u progu XXI wieku, Wyższa Szkoła Bankowa, Poznań 2000.
Winiecki J., Polemiki w drodze (do kapitalizmu), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2001.
Winters L.A., International Economics, Routledge, London 1991.
Welfe W., Welfe A., Ekonometria stosowana, PWE, Warszawa 1996.
Wojtyna A., Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomii, PWN, Warszawa 2000.
Zięba M., OP, Papieże i kapitalizm, Znak, Kraków 1998.
Z problematyki współczesnej zachodniej myśli ekonomicznej, red. M. Belka, E. Kwiatkowski, INE
PAN, Warszawa 1989.
Zwierzęce duchy rynku – rozmowa z Robertem J. Schillerem, w: J. Żakowski, Zawał. Zrozumieć
kryzys, Biblioteka Polityki, Warszawa 2009.
289
Indeks
A
sis) 52–55
Ackoff Russell 281
akcelerator 32, 37, 38, 48, 272
akcja śmiała 190, 191
– tchórzliwa 190, 191
Akerlof George A. 171–175, 239, 262, 269,
279
aktywa 69, 78, 92, 94, 106, 108, 123, 124,
125, 128, 129, 142, 152, 153, 154, 187, 211,
212, 213, 214, 215, 229, 238, 240, 243, 244,
264, 265, 269, 270, 274
– toksyczne 229
Alesina Alberto 282
Allais Maurice 17, 57, 98, 116–118, 197, 268, 277
Allen Roy George Douglas 48
alokacja zasobów 37, 59, 63–65, 73, 78, 87, 156,
158, 214, 234, 247, 262, 268
analiza autoregresyjna Õ model autoregre-
syjny
– emiryczna cen aktywów 238–245
– logitowa 169–170
– nakładów i wyników (input-output analy-
– wyboru dyskretnego 169
Ando Albert 69, 93, 108
ARCH Õ autoregresyjna warunkowa hetero-
scedastyczność (autoregressive conditional
heteroskedasticity)
Arrow Kenneth J. 7, 24, 39, 44–51, 98–102,
111, 117, 156, 262, 268, 277
arXiv 282
asymetria informacyjna 26, 148–150, 171–
175, 240, 247, 248, 249, 262, 263, 268, 269
attention economics 85
aukcja 148, 149, 150, 179, 269
– angielska 179
– drugiej ceny 179
– duńska 179
– dwóch cen Õ aukcja Vickreya
– holenderska 179
– pierwszej ceny 179
– podwójna 201
– Vickreya 150
Aumann Robert John 8, 188–189, 233, 273, 277
autoregresyjna warunkowa heteroscedastycz-
ność (autoregressive conditional heteroske-
dasticity, ARCH) 180–182
Azariadis Costas 219
lesa
277, 282, 283
B
Bachelier Louis 152, 240
Bank Światowy 171, 175
bańka spekulacyjna (economic bubble) 243, 244
Barr Nick 218
Barro Robert J. 97, 109, 141, 281, 283
Basudeb-Guha-Khasnobis 210
Becker Gary Stanley 8, 56, 131, 132, 133, 274,
Becker Guity Nashat 131
Bentham Jeremy 132
Bentzel Ragnar 16
Berlusconi Silvio 107
Bernanke Ben Shalom 113, 218
Beveridge William 224
bezrobocie 38, 39, 58, 66, 73–74, 80, 96, 115,
145, 168, 174, 183–185, 193–196, 217–228,
268, 271–272, 280
– frykcyjne (przejściowe) 217, 220, 221
– strukturalne 220
Blacka–Scholesa wzór Õ wzór Blacka –Scho-
Black Fischer 13, 152
Blau Julian H. 50
Blundell Richard 283
bounded rationality 84
Brumberg Richard 69, 93, 108
Buchanan James McGill 56, 110–112, 274,
Bush George Walker 39
C
CAPM Õ model CAPM
Calmfors Carls 16
Carlson Sune 16
Carter Jimmy 90, 189
Case Anne 253
Cassel Gustav 57, 61
Cenci Beatrice 11
Chamberlin Edward 77
Chandrasekhar Subrahmanyan 17
Chruszczow Nikita 17
Clinton Bill 17, 175, 203
Clinton Hillary 203
cliometrics Õ kliometria
Coase Ronald Harry 17, 56, 78, 128–130, 135,
275, 276
21
Pobierz darmowy fragment (pdf)
