Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00271 004952 14827719 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
O sztuce opowiadania - ebook/pdf
O sztuce opowiadania - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 331
Wydawca: Impuls Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7850-107-7 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> podręczniki
Porównaj ceny (książka, ebook (-8%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

 

Opowiadanie czyni z życia jedną całość, porządkuje je wciąż na nowo i pozwala nam – tak zupełnie mimochodem – przeżywać samych siebie. Na przykład doświadczać tego, że każdy z nas rzeczywiście potrafi opowiadać i że czyni to w niepowtarzalny, autentyczny, pełen wyrazu sposób. Kto początkowo nie ma po temu dość odwagi, może dzięki podanym przez Autorkę ćwiczeniom nauczyć się docierać do źródeł własnej kreatywności i wykorzystywać zdobyte możliwości dla ożywienia komunikacji. Nie mniej ważne jest poza tym nawiązywanie dialogu z własną fantazją oraz intuicją.

Książka wprowadza w tajniki sztuki opowiadania biograficznego, opowiadania baśni oraz teatru narracyjnego. Ukazuje możliwości wykorzystania sztuki opowiadania w pedagogice oraz w terapii. Nie pomija także problemu narracyjnych natręctw i nadużyć. Na zakończenie zaś proponuje Czytelnikowi opowieści jako prezenty. Jest to cenna publikacja dla tych wszystkich, którzy wobec zalewu anonimowego słowa płynącego z mediów starają się na nowo odkryć zapomnianą sztukę opowiadania.

Publikacja O sztuce opowiadania to podręcznik dla studentów, nauczycieli, terapeutów, duszpasterzy i pracowników społecznych, a także oczywiście dla rodziców, dla wszystkich babć i dziadków, którym dziecko często wdrapuje się na kolana i... tak bardzo prosi o jakąś opowieść.

Słowo od redakcji do wydania niemieckiego

 

Sztukę posługiwania się żywym słowem można z pewnością nazwać jedną z zasadniczych kolumn, na jakich wspiera się cała waldorfska sztuka wychowania. Nie tylko w przedszkolu, lecz także w kolejnych latach nauki szkolnej każdego dnia dużo się dzieciom opowiada. Opanowanie umiejętności opowiadania, zarówno swobodnego, jak i w obrębie ustalonych form, przysparza jednak współczesnym pedagogom i rodzicom coraz więcej trudności. A przecież, jak stwierdza autorka książki O sztuce opowiadania, każdy człowiek potrafi opowiadać lub może się tego nauczyć. Każdy wychowawca, jeśli tylko tego chce, potrafi dotrzeć do drzemiących we własnej duszy zasobów twórczych umożliwiająch snucie opowieści i swobodną ekspresję werbalną.

Słowo od redakcji do wydania polskiego

Przekład z języka niemieckiego Michał Głażewski.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Christel Oehlmann O sztuce opowiadania Jak snuć opowieści, prawić baśnie, gawędzić i opowiadać historie Vademecum praktyka Ein Übungsbuch zum Erlernen des freien und des gestaltenen mündlichen Erzählens Tytuł oryginału: Einfach erzählen © Copyright by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001 © Copyright for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012 © Copyright for Polish translation by Michał Głażewski Książka ta jest nowym opracowaniem publikacji wydanej w 1995 roku przez wydawnictwo Rowohlt Verlag pod tytułem Garantiert erzählen lernen Redaktor naukowy serii: prof. zw. dr hab. Bogusław Śliwerski Redakcja merytoryczna: Barbara Kowalewska Redakcja wydawnicza: Beata Bednarz Projekt okładek serii i logo: Anna M. Damasiewicz Projekt okładki tomu: Andrzej Augustyński Grafika na okładce: „Po wysłuchaniu opowieści” Malowanie rozcieńczoną akwarelą na mokrym papierze Sabina Kowalewska (druga klasa szkoły waldorfskiej) Geert Groote School, Amsterdam Opracowanie typograficzne: Alicja Kuźma Wydanie publikacji wsparła finansowo fundacja Software AG ISBN: 978-83-7850-107-7 ISBN: 978-83-7308-786-6 Oficyna Wydawnicza Impuls 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (12) 422-41-80, fax (12) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl., e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2012 Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; Spis treści Prolog: Dominium komunikacji: opowiadanie ............................................... 11 Część pierwsza: Opowieść o samym sobie… „Nie potrafię opowiadać…” .................................................................... 28 Negatywne doświadczenia z przeszłości, lęki i zahamowania narracyjne .................................................................................................... 29 Pięć filarów nauki opowiadania ............................................................ 34 „Umiem opowiadać!” ................................................................................ 37 „Chodzenie” ........................................................................................... 41 Obrazy praźródeł i początków, raju i dzieci, krajobrazów, ukochanych miejsc, ulubionych motywów i przedmiotów miłych sercu ........................................................................................... 45 Dziecko opowiada ................................................................................ 48 Dzieci opowiadają ................................................................................ 49 Żywioły i „żywiołowe” opowiadanie ................................................. 52 Baśń jako dostęp ................................................................................... 62 Zabawa ................................................................................................... 69 Role i modele narracyjne ..................................................................... 75 Niech zabawa w opowiadanie cię wyzwoli ..................................... 79 Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; 6 • Spis treści Część druga: Swobodne opowiadanie Zabawy i ćwiczenia czyniące opowiadającego bardziej mobilnym, a tym samym przydające dynamiki jego opowieści ........................ 82 Zabawy zapoznawcze w kręgu .......................................................... 83 Zabawy percepcyjne ............................................................................. 86 Ćwiczenia aktywujące naszą percepcję zmysłową ......................... 87 Zabawy narracyjne z elementami ruchu ........................................ 95 Dźwięk i przejrzystość ......................................................................... 97 Rytmy i rymy ......................................................................................... 99 Perspektywy – napięcie – stopniowanie .......................................... 107 Tok opowiadania ................................................................................. 111 Asocjacje i dysocjacje ............................................................................ 112 Swobodne opowiadanie dla dzieci ........................................................ 115 Opowieści mojej babci .......................................................................... 115 Receptywność ......................................................................................... 122 Opowiadanie dzisiaj ............................................................................ 126 Wymyślanie historii – sposoby podejścia i skojarzenia ................ 127 Drogocenna szkatuła ........................................................................... 130 Fantazja ................................................................................................. 130 Fantastyka ............................................................................................. 132 Różne opowiadania dla ludzi w różnym wieku? ........................... 133 Swobodne opowiadanie dla dorosłych słuchaczy ........................... 136 Stosunek do słuchacza ......................................................................... 138 Podróże imaginacyjne .......................................................................... 140 Pośrednie włączanie słuchacza .......................................................... 142 Epicki styl opowiadania ..................................................................... 142 Dramatyczny styl opowiadania ........................................................ 148 Stosunek do narratora ......................................................................... 151 Brak uprzedzeń ..................................................................................... 153 Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; Spis treści • 7 Postawa aktywnego słuchania ........................................................... 155 Świadoma akceptacja opowiadającego ............................................ 156 Stosunek do samego siebie ................................................................... 157 Baśnie biograficzne ............................................................................... 169 Przykładowa baśń ................................................................................ 172 Część trzecia: Opowiadanie aranżowane Opowiadanie baśni .................................................................................... 177 Na tropach baśni: wprowadzenie do języka obrazów i symboli .................................................................................................. 177 Baśń jako ścieżka praktyki dla narratora ....................................... 184 Uczenie się baśni na pamięć ............................................................... 186 Teatr narracyjny ........................................................................................ 195 Środki inscenizacyjne jako pomoce w teatrze narracyjnym ........ 197 Teatrzyk na stole albo inscenizacja ze stojącymi lalkami ........... 206 Gra światła i cienia .............................................................................. 213 Malowanie, rysowanie i materiał ilustracyjny .............................. 217 Muzyka .................................................................................................. 221 Wcielanie się w role i mowa niezależna ........................................... 225 Teatrzyk współnarracyjny dla dzieci ............................................... 229 Tytułem podsumowania tematu „teatrzyk narracyjny” ............. 235 Część czwarta: Opowiadanie – Ars longa… Narracyjne natręctwa i nadużycia ....................................................... 238 Pewna para małżeńska opowiada dowcip ...................................... 240 Pedagogiczne aspekty opowiadania ..................................................... 243 Opowieść pedagogiczna ....................................................................... 243 Tworzenie sprzyjających okazji narracyjnych ............................... 248 Analiza narracyjna, która wiedzie dość daleko poza aspekty pedagogiczne ................................................................. 255 Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; 8 • Spis treści Pytania kluczowe ................................................................................. 258 Skrypty .................................................................................................... 260 Gdybym był drzewem... – ciąg dalszy opowiadań ......................... 264 Terapeutyczne aspekty opowiadania .................................................. 267 O uzdrawiającej mocy słowa .............................................................. 267 Opresja jako źródło opowiadania ..................................................... 269 Słuchacz odpowiada, opowiadając historię .................................... 276 Opowieści jako prezenty ......................................................................... 280 Opowieści dla ciebie i dla mnie .......................................................... 280 Pierwsza historia .................................................................................. 283 Druga historia ....................................................................................... 285 Podziękowanie ....................................................................................... 287 Narrare necesse est. Posłowie do polskiego wydania (Michał Głażewski) ................................................................................... 289 Zakres zastosowań ćwiczeń ............................................................... 313 Bibliografia ............................................................................................... 317 Bibliografia uzupełniająca (Barbara Kowalewska) .......................... 323 Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; Dla tych wszystkich, którzy bawiąc się odkrywaniem siebie, chcą odnaleźć źródła własnej kreatywności oraz swój potencjał twórczy i opowiadając historie, dowiedzieć się o sobie czegoś nowego, a także dla tych, którym niekiedy dziecko sadowi się na kolanach i zamęcza prośbami o opowiadanie; i wreszcie też dla studentów i nauczycieli, pedagogów i terapeutów Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; Prolog: Dominium komunikacji: Opowiadanie „Tam pokazali jej komórkę pod schodami, gdzie nie dochodziło światło dzienne, i rzekli: – Wieloskórko, tutaj będziesz mieszkała i sypiała. Następnie posłano ją do kuchni, gdzie nosiła wodę i drwa, rozpalała ogień, skubała drób, skrobała jarzyny, zamiatała i spełniała najgorszą robotę. Żyła tak Wieloskórka przez długi czas. „O, piękna królewno, co się z tobą stało!”1 1 Wieloskórka [w:] Baśnie braci Grimm, baśń nr 65, przeł. M. Tarnowski, Ludowa Spół- dzielnia Wydawnicza, Warszawa 1986. Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; Dominium komunikacji: Opowiadanie • 13 Po skończeniu pisania książki o  sztuce opowiadania powróciłam do niej myślami raz jeszcze i zastanawiałam się, cóż by można skreślić we wstępie do niej. I wtedy przyszła mi do głowy baśń braci Grimm Wie- loskórka. Dlaczego właśnie ta baśń? Otóż uważam, że może ona służyć za doskonałą ilustrację doli „opowiadania”, które w  naszych czasach wiedzie żywot równie nędzny jak owa baśniowa Wieloskórka, zapo- znane, zapomniane, podupadłe. Trudno już nawet zdefiniować, czym dzisiaj jest opowiadanie, podobnie jak owa dziewczyna okryta płasz- czem z  pozszywanych byle jak najrozmaitszych skórek zwierzęcych, kocmołuch, którego właściwe miejsce jest w  kuchni (a  wiadomo, że właśnie w kuchni sztuka opowiadania od zawsze znajdowała podatny grunt). Również Wieloskórka przeżywa wręcz niewiarygodny proces wyobcowania, oderwania od własnej tożsamości. Bo kimże właściwie jest to „wieloskóre zwierzątko”? Ludzie niby ją znają, ale tak naprawdę to nie znają jej wcale. Nie traktują jej tak, jakby na to zasługiwała, każą mieszkać w komórce pod schodami zamiast w przestronnych pałaco- wych komnatach. Nawet w kuchni nadaje się w ich mniemaniu tylko do „brudnej” roboty. A wszak w rzeczywistości jest ona królewską cór- ką: kiedy niekiedy spod zgrzebnej materii płaszcza przebłyskują suknie złote, srebrne i  gwiaździste, a  w  zupie, którą Wieloskórka gotuje dla młodego króla, jako znaki rozpoznawcze trzykrotnie umieszcza przed- mioty ze złota. Wszystkie te metaforyczne obrazy pasują również do sztuki opo- wiadania. Współcześnie ludzie już niemal zupełnie zatracili świado- mość, czym właściwie jest opowiadanie i czym może się stać. Wpraw- dzie każdy z nas uważa, że wie, co to słowo znaczy, ale w gruncie rzeczy cała ta wiedza ogranicza się do przekonania, iż opowiadać to znaczy na przykład poinformować kogoś o czymś, co mi się przydarzyło. Dzięki temu, że opowiem, ktoś inny też będzie wiedział o tym. A jeśli opowiem o jakimś przeżyciu, które mi ciąży, to doznam ulgi. Przeżycie, które zo- stało opowiedziane, niejako odłącza się ode mnie, otrzymuje konkretną postać; wtedy z dystansu mogę mu się lepiej przyjrzeć i uporać z nim. Przestaje mi dokuczać tak bardzo jak wówczas, gdy żyło tylko we mnie. A tak w ogóle to opowiadanie daje rozrywkę, ciepło, sprawia radość. Może ekscytować i trzymać w napięciu, a nawet wzbudzać lęk; wszystko zależy od sytuacji. Prawi się baśnie, opowiada historie, bawi się opowia- daniem jako formą gry towarzyskiej, inscenizuje teatrzyki narracyjne, no w sumie improwizuje i wymyśla różności. Cała ta charakterystyka jest prawdziwa, jednak wciąż odnosi się bardziej do opowiadania wiodącego anonimowy żywot Wieloskórki niż do sztuki opowiadania, która jest królewną. To właśnie tę sztukę trzeba odkryć na nowo. Jesteśmy głęboko Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; 14 • Prolog przeświadczeni, że z całą pewnością ma ona inne cechy i o wiele więcej zalet niż Wieloskórka. Królewnę można było rozpoznać dzięki nagłemu zalśnieniu utkanej z gwiazd sukni oraz tajemnym znakom przywołują- cym wspomnienie jej ongisiejszej ojczyzny. Otacza ją niebywała ozięb- łość i dystans ze strony obcych ludzi, lecz ona wciąż się przeistacza – raz jest wieloskórym zwierzątkiem w kuchni, a potem znowu staje się królewną, która tańczy na balu z młodym królem. I te właśnie dwie moż- liwości kryje też w sobie sztuka opowiadania. Także opowiadanie dys- ponuje potencjałem sprawczym czynienia przemiany i przywoływania symboli pamięci, które działają na każdego z nas. Gdy opowiadamy, coś się z nami dzieje, czujemy to. Bo gdy docieramy do naszych własnych sił twórczych, nierzadko głęboko ukrytych i z pozoru zupełnie zapomnia- nych, gdy przebijamy się do nowych warstw energii życiowej, a dzięki temu zgłębiamy nasze wewnętrzne bogactwo, gdy przeżywamy siebie jako integralną całość, wtedy również sami się zmieniamy. W pewnym sensie dopiero wówczas my również przemieniamy się w samych siebie. Ale czy możliwa jest przemiana w samego siebie? Otóż tak. Zrozumie- my to, jeśli uprzytomnimy sobie, jak często właśnie nie jesteśmy sobą, jak z  jednej strony warunki współczesnego życia, z  drugiej zaś nasza własna nieuwaga, małostkowość i pospolitość powodują, że gramy role, które nie mają nic wspólnego z tym, czego byśmy właściwie pragnęli. I dlatego, jeżeli po doświadczeniu takiej wymuszonej nieautentyczności udaje się nam znowu odnaleźć własną istotę, powrócić do samych siebie, to oznacza to ogromną przemianę. Odkrywamy wtedy w sobie różne niespodziewane zdolności, uzyskujemy dostęp do intuicji. Owe twórcze siły przemiany są czymś fascynującym, są prawdziwymi cechami cha- rakteru królewskiej córy – sztuki opowiadania. I właśnie te siły są dla mnie szczególnie ważne. Chciałabym pokazać, w jak wielu dziedzinach codziennego życia działają takie siły przemiany i jak można na powrót je w sobie świadomie odnaleźć. Chodzi mi przy tym tylko o opowiadanie u s t n e, bo tego rodzaju siły i  właściwości są powiązane w  niewytłumaczalny sposób wyłącznie ze słowem mówionym. Oddziaływa ono bowiem o wiele silniej niż sło- wo pisane. Słowo mówione oddycha i żyje: porusza nas, jest bezpośred- nie i pierwotne. Zapisane, zostaje natychmiast zredukowane do znaku, dającego się porównać z  nutą na pięciolinii. Rozum i  uczucie potrafią wprawdzie takie znaki odczytać i zrozumieć, jednak naprawdę ożyją one dopiero wówczas, gdy doświadczymy ich zmysłami. Dopiero gdy będzie- my zdolni do słyszenia słowa nie tylko uszami, ale również sercem, odzy- ska ono witalność i moc. Jednak naprawdę ważkim słowo staje się dopiero Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; Dominium komunikacji: Opowiadanie • 15 Słowo było tam tak ważne, bo było to słowo mówione. – Johann Wolfgang Goethe, Dywan Zachodu i Wschodu (1819) wtedy, kiedy zostaje wypowiedziane przez człowieka do człowieka. Słowo potrzebuje człowieka, który je wypowiada, i człowieka, który go słucha. Czasem wydaje mi się, jakbyśmy dzisiaj zatracili już całe mnóstwo z owego uzdolnienia, daru słyszenia sło- wa i wrażliwości na jego przemieniające moce, na owo: „świat zaczyna wzbierać pieśnią, skoro tylko natrafisz na magiczne słowo” (Eichendorff). Albo, jak wyraża to Novalis: „wtedy cała nieprawość świata umknie przed mocą jednego tajemnego słowa”. Czy w dawnych czasach ludzie mieli inny stosunek do słowa? A może żyli bliżej Słowa Stwórcy? Tego nie wiemy. A jednak doznaję szczególnego wzruszenia za każdym razem, gdy otwieram opracowany przez braci Jakuba i Wilhelma Grimm Wielki słownik języka niemieckiego i gdy na rycinie strony tytuło- wej każdego z 32 tomów oglądam Anioła dzierżącego w dłoniach tablicę z  napisem: „Na początku było Słowo”. Zatem jeszcze zaledwie 150 lat temu bracia Grimm mogli taką alegorią rozpoczynać pracę o charakterze naukowym. Na początku było Słowo Jeśli rzeczywiście punktem wyjścia uczynimy Słowo, mające moc two- rzenia, a nie listę formułek, które można powielać, to w następnej kolej- ności nasunie się nam wyobrażenie, że wszystko, co stworzone, co stało się „ciałem” wypływającym ze słowa-prapoczątku, może ponownie stać się Słowem, zdolnym do opowiadania, ba, nawet tworzenia, kreowania świa- Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; 16 • Prolog ta. I rzeczywiście we wspomnianym słowniku braci Grimm pod hasłem „opowiadać” odnajdujemy jako przykładowe zwroty: „dzień dniowi głosi opowieść”, to znaczy„ chwałę Boga” (Ps 19, 3), albo też: „opowiedzą ci ryby w morzu” (Hi 12, 8)2. A więc wszystko, co stworzone – dzięki sile mającej swe źródło w owym prapoczątku – potrafi „opowiadać” we właś- ciwy sobie sposób i we własnym języku. Oczywiście potrafi to również człowiek. Tamte czasy i poglądy zdają się należeć już definitywnie do przeszło- ści. Z upływem stuleci ludzie odzwyczaili się od opowiadania. Bo i po co? Skoro wszędzie otaczają nas nagrania audio i obrazy telewizyjne, które robią to przecież o wiele lepiej. Ale czy możemy sobie na to pozwolić, aby słowo mówione, ustne opo- wiadanie, wraz ze wszystkimi właściwymi mu żywymi siłami przemiany, z całą tą żywą sztuką, z całą zawartą w nim grą znaczeń, popadały coraz bardziej w zapomnienie? Dwójka siedzących pośrodku dzieci jeszcze przed chwilą „rozrabiała”. Teraz starszy uczeń (po lewej stronie) opowiada im baśń o Czerwonym Kapturku, a jego przyjaciel może w spokoju uczyć się słówek Uważam, że nie możemy dopuścić do tego, zwłaszcza w sytuacji natłoku symptomów wyobco- wania, które w  coraz większym stopniu grożą za- władnięciem nami i już dawno zaczęły przysparzać nam cierpień – niezależnie od tego, czy jesteśmy tego świadomi, czy nie. Jesteśmy dzisiaj więźniami wielu różnych diabelskich kręgów świata, który sami stwo- rzyliśmy. Ba, w tym świecie w swoisty sposób snuje również własną opowieść cały „wszechświat”, a mia- nowicie stworzona przez nas, ludzi, galaktyka me- diów. Powoli zaczynamy jednak na powrót tęsknić za własnym, autentycznym opowiadaniem. I choćby nawet to opowiadanie było tysiąc razy mniej do- skonałe, to ono będzie prawdziwe, bo płynące z nas samych, z żarliwości serca. Nie potrafimy powiedzieć na pewno, co mogłoby nas wyzwolić z tego uwięzienia. Jeżeli jednak chociaż raz będziemy świadkami sytuacji, w któ- rej ktoś naprawdę opowiada, to powstanie w nas nagle przeczucie możli- wości i potęgi przemieniającej siły tego nowego typu komunikacji. A wte- dy nasz umysł stanie się przytomny i gotowy do wyrwania się z owych diabelskich kręgów, do których tak nawykliśmy. 2 Cytaty z Pisma Świętego za Biblią Tysiąclecia, wyd. 5, oprac. zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, red. K. Dynarski, M. Przybył, red. nauk. A. Jan- kowski et al., tłum. ksiąg W. Borowski et al., Pallottinum, Poznań 2002 (przyp. tłum.). Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; Dominium komunikacji: Opowiadanie • 17 Opowiadanie zawsze też stanowiło lekarstwo na lęk – Opowieści żydowskie (1993) A gdyby tak dać temu początek, rozpoczynając od opowiadania audy- torium złożonego z dzieci? Czyż w ten sposób sami nie zaczęlibyśmy się uczyć tej lekcji zapoznanego języka? Uprzytomnijmy sobie, ile by się zmieniło, gdybyśmy zaczęli ćwiczyć opowiadanie dla potrzeb tego właśnie zakresu komunikacji, gdybyśmy znowu zaczęli opowiadać dzieciom historie: Po pierwsze, w  świecie, w  którym człowiek zno- wu opowiadałby drugiemu człowiekowi, autentycznie i z potrzeby serca, pojawiłoby się więcej ciepła, poczucia wspólnotowej więzi i  bezpieczeństwa, ludzie postrze- galiby siebie bardziej podmiotowo, otwierając się na siebie i wzajemnie akceptując. Opowiadanie stwarza sytuację swoistego sprzężenia zwrotnego: słuchacz także jest skłaniany do wypowiedzi na temat tego, co usłyszał, do dzielenia się własnymi doświadczeniami. Wte- dy dzieci nie tylko przysłuchują się opowiadanym historiom, lecz także ich własne opowieści znajdują uważnego słuchacza. Również one mają prawo rościć sobie status partnerów narracyjnych i jako takie zasługują na szacunek i  akceptację. Jednak sytuacja współczesnych dzieci, często nawet maluchów w wieku przedszkolnym, jest zaprzeczeniem tej tezy: są one wydane na pastwę anonimowego przekazu mass mediów, który je przerasta i przytłacza. Mass media prowadzą do alienacji, pozostawia- jąc je samym sobie, podczas gdy ustna komunikacja narracyjna stwarza atmosferę bezpieczeństwa i akceptacji w afirmującym kontakcie z bliski- mi dziecku ludźmi. W  obliczu scen budzących lęk dzieci nie mogą już wdrapać się na kolana dorosłych, aby znaleźć tam bezpieczne schronienie. Ich percepcji brakuje uzupełniających, ważnych informacji, które niosą ze sobą mimika i gestykulacja, a które pomagają im dojść do ładu z tym, co usłyszały. Drugi aspekt odnosi się do mowy: jeśli dzieciom się opowiada i  je- żeli one same również opowiadają, to rozwija się u nich kultura słowa, czyli kultura mówienia i prowadzenia rozmowy. Dzieci potrafią wtedy wyrażać swoje uczucia i mają do nich świadomy stosunek. Uczucia nie- wypowiedziane pozostają niejasne, rozproszone i niewyraźne, są trudne do kontrolowania, podczas gdy nadanie tym procesom emocjonalnym nazwy i postaci prowadzi do ich uświadamiania sobie, dzięki czemu czło- wiek może czerpać z nich korzyści. Poza tym opowiadanie, należące do oczywistej praktyki życia co- dziennego, pozwala zrozumieć, że każdy człowiek ma własny stosunek do słowa, że opowiadając, posługuje się własnym językiem, który może wciąż doskonalić i rozwijać, i że wraz z tą ewolucją językową sam może się przeistaczać. Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; 18 • Prolog Trzeci aspekt jest jeszcze ważniejszy: jeśli ustne opowiadanie nie na- leży do zwyczajów, jeżeli nie jest zakorzenione w kulturze życia codzien- nego, to nabiera posmaku czegoś nadzwyczajnego – czegoś, czego „zwy- kły człowiek” nie potrafi i  co należy pozostawić profesjonalistom bądź ofercie programowej mass mediów. Naszemu doświadczeniu zgoła obcy jest fakt, że każdy człowiek potrafi żywo opowiadać również o własnych przeżyciach dnia powszedniego. Może to u dziecka ukształtować prze- konanie, że osobiste przeżycia codzienne, a zatem bardzo istotna część własnej egzystencji, są i n d y f e r e n t n e, czyli pozbawione znaczenia i walorów narracyjnych. Mając do nich tak negatywne nastawienie, dzieci poświęcają im coraz mniej uwagi, aby ostatecznie w ogóle wypchnąć je ze świadomości. Taka postawa prowadzi jednak niechybnie do powstania poważnych deficytów w zakresie poczucia własnej wartości i dzielności życiowej. Niebezpieczeństwo ulegnięcia tego rodzaju procesom wyobco- wania jest natomiast o wiele mniejsze u dzieci, które rozwijały się, do- świadczając dobroczynnego wpływu opowiadania, kiedy człowiek mówi do drugiego człowieka. Babcia opowiada Po czwarte: dzięki żywemu słowu powiększa się nasza wiedza o lu- dziach. Wraz z  przeżywaniem opowiadanych treści zawsze również dociera bowiem do naszej świadomości odzwierciedlenie zarówno osoby samego opowiadającego, jak i sytuacji życiowej, w jakiej się on w danej chwili znajduje. Słuchając opowiadania, dzieci doznają tego najpierw przede wszystkim podświadomie, z  czasem stają się jednak przez to Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; Dominium komunikacji: Opowiadanie • 19 w sympatyczny sposób coraz bardziej wrażliwe na człowieka i uczą się szacunku i miłości do ludzi. Po piąte: ważne jest to, że w  przeciwieństwie do sztywno, defini- tywnie zapisanych nagrań dźwiękowych, które oferują np. audiobooki, przekaz ustny uczy – szczególnie przez swoje powtórzenia i powroty do wątków – że każdą sprawę i każde zdarzenie z życia można rozpatrywać z kilku różnych stron. Wszystko może podlegać modyfikacjom, a nawet ulec całkowitej przemianie. Z praktyki terapeutycznej wiemy, jak trudno jest osobom dorosłym przepracować, zmienić i w nowy sposób włączyć do własnego życia różne oceny i przekonania, które zestaliły się w nich „jak beton” już we wczesnym dzieciństwie. Natomiast ludzie, którym w dzieciństwie opowiadano i którzy sami nauczyli się opowiadać, zdobyli tym samym oczywistą umiejętność patrzenia na wydarzenia własnego życia jako na otwarty proces nieustannych zmian. Na końcu wymieńmy jeszcze kluczowy punkt szósty: rozwijanie wewnętrznej postawy receptywnej. Mam tu na myśli wewnętrzne wsłu- chiwanie się we własną intuicję, która jest nierozłącznie powiązana z opo- wiadaniem ustnym. Ta postawa receptywna zostanie jeszcze omówiona obszerniej w związku z formą swobodnego przekazu ustnego. Jest ona nam niezbęd- na podczas każdego aktu twórczego, w  trakcie gry i  zabawy, wszędzie tam, gdzie działamy słowem, gdzie słowa „ważymy” i ich próbujemy, gdy prowadzimy wewnętrzny dialog oraz słuchamy. Ów wewnętrzny głos intuicji wywiera istotny wpływ na słowo mówione. Już w  dzieciństwie powinniśmy uczyć się słuchać tego głosu i uwzględniać go w działaniu. Jeśli postępujemy inaczej, jeśli takiego wewnętrznego dialogu nie ćwiczy- my, ale go tłumimy, albo wręcz zupełnie zaniedbujemy i przymuszamy do zamilknięcia, to w konsekwencji cały ogromny obszar własnej intuicji staje się nam obcy, a w krańcowym wypadku ulega nawet całkowitemu zatraceniu. Zwróciliśmy uwagę na deficyty i rozdarcia mające korzenie w okre- sie dzieciństwa, ponieważ uprzytamniają nam one wielość symptomów wyobcowania, jakie często wyciskają piętno na całym późniejszym życiu współczesnych ludzi. Deficyty z  dawnych lat objawiają się u  dorosłych jako niepewność i zaniżona samoocena. To stanowi wyjaśnienie zdania, które tak często można usłyszeć: „Nie umiem opowiadać!” A  czynniki powodujące niepewność zyskują jeszcze na intensywności, gdy dorośli całkowicie rezygnują z  ustnego przekazu narracyjnego i  z  budujących zaufanie interakcji międzyludzkich i zadowalają się namiastką w posta- ci gotowych szablonów oraz przeżyć „z drugiej ręki” oferowanych przez mass media. Te ostatnie nie mogą jednak nigdy zastąpić rzeczywistego Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; 20 • Prolog poznawania i odnajdywania siebie w trakcie autentycznego opowiadania i  słuchania opowiadającego przez drugiego człowieka. „Opowieści me- dialne” są na ogół tak statyczne i nieprzejrzyste, że nie pozostawiają nam już ani odrobiny swobody potrzebnej do realizacji własnych pomysłów i rozwijania swoich sił twórczych. W stadium akumulacji nabytych kompleksów niższości dorośli do- chodzą zwykle z lubością do przekonania, że kultywowanie w opowiada- niu żywego słowa jest czymś niesłychanie trudnym, a nawet budzącym lęk. Twierdzą przy tym, jakoby gry i zabawy słowne, czy w ogóle sztuka opowiadania, nigdy nie należały do ich repertuaru. N i e, oni nie potra- fią opowiadać. N i g d y, p r z e n i g d y nie uda im się mówić językiem prawdziwie narracyjnym. Jeżeli opowiadanie n i e jest zwyczajnym „pa- planiem”, to znaczy nie ma znamion porozrywanego, nieciągłego stylu mowy potocznej, jeśli nie jest ustawiczną gadaniną ani mędrkowaniem języka naukowego, to w takim razie czymże ono jest? „Tym, co płynie z przepojenia, spełnienia własnego serca”. A zatem tego właśnie n i e p o t r a f i ę w   ż a d n y m w y p a d k u! Skoro swobodne opowiadanie nigdy n i e jest zaplanowane od po- czątku do końca, a  więc n i e jest odtworzeniem ułożonego wcześniej, perfekcyjnie zredagowanego tekstu, jeśli n i e jest to też monolog (nawet gdy opowiadający przez cały czas mówi sam), to w czymże taki człowiek może znaleźć oparcie w swym zwątpieniu? „W zaufaniu do samego siebie. Trzeba po prostu pozwolić słowom płynąć ze środka, z własnego wnętrza, ze swoich sił witalnych”. Ależ to chyba n i e m o ż l i w e! „O, piękna królewno, co się z tobą stało!” A cóż takiego uczyniła nieszczęsna królewna, owa Wieloskórka, sie- dząc w komórce pod schodami, „gdzie nie dochodziło światło dzienne”, gdzie nie docierał ani jeden promień słonecznego światła? Otóż przypomniała sobie, że w  łupinie orzecha przechowywała gwiezdne suknie ze swojej ojczyzny (orzech włoski jest obrazem ludzkiej głowy i ludzkiego mózgu). Jako pierwszą wybrała „suknię tak złotą jak słońce” – żyła przecież w  ciemności, zupełnie pozbawiona słonecznego światła – i poszła na bal, na pół godziny. A zaraz potem odziała się znowu Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; Dominium komunikacji: Opowiadanie • 21 w  swoją codzienną zwierzęcą skórę i  jako „wieloskóre zwierzątko” po- wróciła do zajęć kuchennych. Na polecenie kucharza ugotowała dla króla chlebową zupę3, „jak mogła najsmaczniej, potem zaś włożyła do talerza swój złoty pierścionek”4. Cóż za wyzwanie! Jeśli przesłanie tej baśni odniesiemy do siebie i zechcemy wziąć przy- kład z Wieloskórki, to będzie znaczyć, że idąc w jej ślady, my również rzucamy wyzwanie ciemności i wyobcowaniu, aby odzyskać wewnętrzne światło i przestrzeń – wbrew ścieśnieniu i małości, tak blisko spokrewnio- nym ze strachem. Powinniśmy uprzytomnić sobie, kim jesteśmy w rze- czywistości, a kim właściwie chcieliśmy być niegdyś, zanim wyrosły w nas owe mury, wykluczenia i  alienacje. Powinniśmy się zastanowić, dokąd zmierzamy. W ten sposób osiągniemy nowy poziom – poziom „prawdziwości”, co otworzy przed nami szerokie pole do podejmowania inicjatyw dzia- łaniowych. Ta inna świadomość jest niczym przebranie się w  zupełnie nowy strój. I podobnie jak szata działa nie tylko na świat zewnętrzny, lecz również czyni człowieka, który ją nosi, tak też przemienia się wtedy nasze opowiadanie. Nabiera rozmachu i gdy tylko zechcemy, może sięgać aż po krańce wszechświata albo docierać do jądra tajemnicy relacji „ja”–„ty”. Gdy jako osoba opowiadająca uczynimy już ten pierwszy krok, to w kontakcie wzrokowym ze słucha- czami odczujemy nastrój oczekiwania i  gotowość do przyjęcia tego, co nowe. W gruncie rzeczy każdy czło- wiek chce otworzyć się na działanie sił przemiany, dla- tego od tego momentu możemy z ufnością zawierzyć opowiadaniu i  jego przemieniającym siłom. Na swój sposób opowiadanie wyzwala w  nas całą komunika- cyjną moc twórczą. Akt opowiadania nie ogranicza się do tego, że znajdując się w roli narratora, relacjonujemy jakieś przeży- cie i jednocześnie zachowujemy receptywną postawę przypominania go sobie. Narracja wymaga też od nas ciągłej elastyczności i kontrolowania poprawności zrozumienia naszego opowiadania przez słuchaczy: utrzy- mując z nimi kontakt wzrokowy i „wsłuchując się wewnętrznie” w ich Najbardziej zrozumiałe w mowie nie jest samo słowo, lecz... muzyka ukryta za słowami, pasja ukryta za tą muzyką, osoba ukryta za tą pasją: a więc wszystko to, czego nie da się zapisać. – Fryderyk Nietzsche 3 W oryginale baśni Wieloskórka mowa jest o „chlebowej zupie” (Brotsuppe), a nie po prostu o „zupie”, jak w przekładzie Tarnowskiego. Dla Autorki jest to szczegół bardzo istotny, ponieważ powraca do niego na następnych stronach (przyp. tłum.). 4 Przełożył M. Tarnowski (zob. przypis 3 na s. 267) (przyp. tłum.). Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; 22 • Prolog reakcje, upewniamy się, czy nas rozumieją, a zatem czy mogą „prawid- łowo” przeżywać opowiadaną historię. Pomaga nam w tym ich aktyw- ne słuchanie, domyślanie się, co będzie dalej, dopowiadanie sobie treści, mimika, gesty, komentarze i pytania, co w rezultacie sprawia, że zawsze możemy być ciekawi, co też takiego przyniesie to narracyjno-receptywne spotkanie ludzi, co stanie się z historią, a co z nami. Za każdym razem bowiem powstaje coś zaskakująco nowego, za każdym razem jest inaczej. Opowiadanie nigdy więc nie przybiera postaci gotowego i  zapako- wanego już towaru. Z samej swej natury jest żywym procesem, którego początek wyznacza zaufanie i który niesie w sobie własną wartość. Jest czymś witalnym, nowym i niemożliwym do przewidzenia z góry. W prze- ciwieństwie do ostatecznej postaci opowiadania utrwalonego na piśmie przekaz ustny posiada wszystkie powabne walory tymczasowości i  za- mienialności. A to wszystko, co się z nim wiąże, również omyłki, szukanie słowa i zająkiwanie się, nakierowuje nas na nieznane drogi i wyprowadza z wyalienowania formalnej poprawności ku własnym słowom, niosącym wolność i spełnienie. Przystąpmy zatem teraz do pracy i ugotujmy tę zupę chlebową „naj- smaczniej jak umiemy”. A może też włóżmy do niej pierścionek jako znak przypominający o tym, że w twórczym myśleniu wszystko spójnie łączy się ze wszystkim – niczym w żywym organizmie. Wte- dy ten pierścionek stanie się rzeczywiście złoty5. Podobnie jak pierścionek, również dwa pozostałe emblematy są ważne dla sztuki opowiadania: kołowrotek pomaga w snuciu takiego wątku myśli, który mocno łączy to, co bliskie, z tym, co dalekie; kołowrotek zaś porządkuje ów ciągnący się ku nieskończoności wątek, abyśmy opowiadając, się nie „zamotali”. Zupa chlebowa jest strawą życiową, tak samo jak opowiadanie jest pożywieniem dla nas i  naszych słu- chaczy. Ale jej ugotowanie oznacza też pracę, której trzeba się najpierw na nowo nauczyć. Stworzyłam w tym celu zestaw ćwiczeń. Tematem pierwszego ich rodzaju jest stosunek opowiadającego do samego siebie. Chodzi w nich o to, aby mimo rozlicznych i tak charak- terystycznych dla współczesności procesów wyobco- wania i dezintegracji odzyskać zaufanie do siebie, jako że jest ono nieodzowną podstawą sztuki opowiadania. 5 Przypomnijmy, że na drugim balu Wieloskórka zakłada suknię „tak srebrną jak księżyc”, a po balu wkłada do zupy maleńki złoty kołowrotek. Może on nam dopomóc w przędze- niu takiego wątku myśli, w którym wszystko w konkretny sposób łączy się ze wszystkim – to, co bliskie, i to, co dalekie. A gdy się to uda, to posilimy również nasze własne siły poznawcze. Na trzecim balu pojawia się „suknia tak błyszcząca jak gwiazdy” i należące do niej malutkie złote motowidełko. Obrazuje ono umiejętność porządkowania myśli, które już pobiegły w nieskończoność, w bezgraniczne dale. Umożliwia zapanowanie nad myślami i daje pewność, że się nie „zamotamy”. Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; Dominium komunikacji: Opowiadanie • 23 A wtedy Matka-Mowa scala nas i dokonuje przemiany w nas samych – tych prawdziwych nas. Następna grupa zadań to ćwiczenia odnoszące się do dwóch różnych sposobów opowiadania: swobodnego, improwizowanego oraz takiego, które ma formę zaaranżowaną i które przygotowuje się odpowiednio wcześniej. Już we wspomnianym kompendium autorstwa braci Grimm, pod hasłem „opowiadać” można przeczytać, że: Należy odróżnić lekki, swobodny przekaz w  rozmowie od przemy- ślanej, uroczystej mowy, aczkolwiek obie formy się zazębiają (Deutsches Wörterbuch, III, s. 1076). W obu formach można wyraźnie wyczuć oddziaływania twórczych sił zabawy i sztuki. Zabawa zaznacza swój wpływ raczej w „lekkim, swo- bodnym” sposobie opowiadania, sztuka natomiast, owa „technologia” estetyczna, manifestuje się przede wszystkim w „przemyślanej, uroczystej mowie”. W praktyce obie formy, swobodna i aranżowana, wykazują wiele cech wspólnych, nieustannie się zazębiają, krzyżują. Dzieje się tak rzecz jasna również w tej książce. I musimy się z tym pogodzić, opowiadanie bowiem jest procesem tak witalnym, tak dynamicznym, że ostatecznie – na szczęście! – nigdy nie poddaje się próbom sformalizowania, sztywnej strukturyzacji. Jednak mimo występowania okazjonalnych koligacji tych obu form narracyjnych będziemy je omawiać osobno, aby lepiej można było rozpoznać ich cechy specyficzne i łatwiej je ćwiczyć. Ostatni rozdział to przede wszystkim plon moich doświadczeń zawo- dowych w zakresie opowiadania, a zwłaszcza tych, których dostarczyły mi zajęcia ze studentami pedagogiki społecznej. Dzięki nim uświadamiałam sobie coraz wyraźniej, jak wielkie znaczenie ma opowiadanie jako dziedzina dydaktyki i teorii komunikacji. Zaczęłam organizować semina- ria i warsztaty poświęcone samopoznaniu, w których z  czasem zaczęli brać udział nie tylko nauczyciele i  studenci, ale również ludzie różnorakich profesji, reprezentujący różne pokolenia. Na tych seminariach opowiadaliśmy sobie historie, ale oprócz tych ćwiczeń narracyjnych doznawaliśmy w  zupełnie odmienny, ożywczo nowy sposób samych siebie, stwierdzając, jak ogromnym wewnętrznym bogactwem środków wyrazu dysponuje każdy, naprawdę każdy człowiek. Owocem tych doświadczeń jest pierwsza „za- sada” sztuki opowiadania: ...bo ogród rajski drzemie pod spustoszeniem wypalonej skorupy, bo nowe nasienie szuka najpierw miejsc pustych – również wtedy, gdy te miejsca to pogrążone w smutku serce, udręczony duch bądź też dusza na pozór martwa. – Clarissa Pinkola Estés Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; 24 • Prolog Każdy człowiek potrafi kompetentnie opowiadać. Opowiadanie posiada moc pobudzania zmysłów, mobilizowania sił ży- wotnych i  podsycania radości bawienia się nawet u  osoby nieśmiałej, o zaniżonej samoocenie, o ile tylko się przełamie i zacznie mówić. Opo- wiadanie otwiera nam dostęp do naszych możliwości twórczych i sty- muluje procesy świadomości i  samopoznania, ponieważ często prze- życia i różne życiowe relacje docierają tak naprawdę do świadomości, czy nawet ukazują nam swój sens, dopiero wówczas, gdy opowiadając, odtwarzamy je, nadajemy im własną postać. Jeśli później, na skutek zmienionych okoliczności życiowych i  naszych poglądów, przeżycia przestają pasować do przydanych im struktur znaczeniowych, to należy opowiedzieć je inaczej, aby wpasować je w inny, odpowiedniejszy układ sensów i  wartości. Ale właśnie dzięki temu uzyskujemy nowy wgląd w siebie i w świat, dokonujemy istotnej integracji własnej tożsamości. Moje zajęcia warsztatowe pokazały, że u wielu ludzi budzi się tęsk- nota za własnym działaniem artystycznym, pragnienie indywidualnej samorealizacji i odnalezienia w sobie od nowa żywiołowości i integral- ności osobowej. Takie pragnienia są fundamentem, na którym można zacząć rozwijać radość opowiadania, postawę pronarracyjną, styl ję- zykowy oraz narracyjną sprawność. Jednak koniecznym warunkiem zapoczątkowania tych wszystkich procesów jest uczenie się nie tylko sztuki opowiadania, lecz również kunsztu słuchania. „Każde opowia- danie ustne jest w gruncie rzeczy dialogiem, nawet wtedy, gdy słuchacz milczy”. Dopiero obecność słuchacza „wywabia” opowieść, a  nawet przydaje jej określony kierunek. Choć może brzmi to osobliwie – słu- chacz jest współtwórcą opowieści. I dlatego w tej książce przyznaję mu należne ważne miejsce. Chciałabym jeszcze zwrócić uwagę na fakt, że chociaż w  naszych staraniach na rzecz restytucji opowiadania ustnego możemy adaptować niektóre elementy z tradycyjnych, dawnych sposobów opowiadania, to jednak w dzisiejszych czasach wymaga ono stosowania nowych strategii. Ale za to może nam ono ofiarować coś innego niż to, co ongiś należało do niemal oczywistej praktyki minionych wieków. Każdy proces, którym w  naszych czasach kieruje wola i  który jest wysiłkiem woli człowieka aranżowany, niesie w sobie szansę na świadomą asymilację, a tym samym na odnalezienie samego siebie. Do tego procesu należy również poznanie, że sztuka „dobrego” opo- wiadania nie opiera się w pierwszym rzędzie na umiejętnościach formal- nych. Sama dopiero z czasem musiałam się przekonać w ewidentny spo- sób, że chodzi tu – zwłaszcza na początku – przede wszystkim o zdobycie Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; Dominium komunikacji: Opowiadanie • 25 zaufania do siebie, o pozytywną samoocenę, jak też o owo odkrywanie i otwieranie dostępu do własnych możliwości twórczych. A te cechy mają wiele wspólnego z  zabawą, grą, spontanicznością, akceptacją, postawą receptywną, intuicją i fantazją, a więc z siłami, którymi naturalnie dys- ponowaliśmy kiedyś w dzieciństwie. Jeśli uda się nam obudzić owe siły dzieciństwa, to również nasze opowiadanie będzie autentyczne i właśnie dlatego „dobre”. Zapoznając się z kolejnymi stronami tej książki, Czytel- nik zrozumie, że w  opowiadaniu zawsze chodzi o  to kryterium auten- tyczności, natomiast nigdy nie chodzi o sprostanie jakimś normom. Stąd konsekwentnie najważniejsza będzie dla nas przede wszystkim praca nad sobą i własną witalnością, bo wtedy nasze opowiadanie zupełnie samoist- nie się nią nasyci. Druga „zasada sztuki opowiadania” będzie więc miała następujące brzmienie: Opowiadanie jest zawsze wyrazem i  skutkiem naszej wewnętrznej witalności. Także trzecia zasada wynika logicznie z  naszych dotychczasowych rozważań: Jeśli podejmiemy wyzwanie, jakie niesie ze sobą opowiadanie ustne, to przemieni nas ono w nas samych i obudzi w nas nowe i często nawet nieprzeczuwane siły i możliwości. Odpowiednio do tych zasad uczestnicy moich warsztatów narracyj- nych regularnie formułowali pragnienie realizacji etapów procesu uczenia się w następującej hierarchii ważności: 1. Zbudowanie zaufania do samego siebie: wypracowanie strategii umożli- wiających opowiadanie „z samego środka siebie”, opierające się na poczu- ciu bezpieczeństwa i osobistej kompetencji; odwaga rozwijania własnych uczuć i tworzenia obrazów imaginacyjnych oraz wyrażania ich własny- mi słowami. 2. Zaufanie do słuchaczy, co pozwoli na opowiadanie im własnych histo- rii i na słuchanie tych, które oni opowiadają, a dzięki temu umożliwi wyrwanie się z diabelskich kręgów społecznej izolacji i stereotypowych ról społecznych. 3. Ćwiczenie metod opowiadania na konkretnie określone tematy, czyli nauka sposobów i technik opowiadania, jak również poznanie i stoso- wanie pomocniczych środków narracyjnych. Książka opiera się w swojej strukturze zasadniczo na tej właśnie kon- strukcji. Przedstawimy wypracowane na seminariach i warsztatach fazy Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski; 26 • Prolog nauczania i uczenia się, jak też doświadczenia i przykłady narracyjne po- zyskane w innych okolicznościach. W żadnym miejscu mojej książki nie zwracam się jednak wyłącznie do studentów i pedagogów. Przecież każdy człowiek potrafi kompeten- tnie opowiadać i dlatego pragnę również zachęcić do lektury każdą mat- kę, każdego ojca i w ogóle wszystkich, którzy chcieliby poszerzyć własny potencjał twórczy i pozyskać nowe doświadczenia w sferze opowiadania oraz zabawy i wyobraźni narracyjnej. Ch. Oehlmann, O sztuce opowiadania, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-107-7, © by Junfermannsche Verlagsbuchhandlung, Paderborn 2001; © for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012; © for Polish translation by Michał Głażewski;
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

O sztuce opowiadania
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: