Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00568 010774 20674956 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Obrót prawny z zagranicą w sprawach cywilnych i karnych - ebook/pdf
Obrót prawny z zagranicą w sprawach cywilnych i karnych - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 956
Wydawca: Lexis Nexis Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7806-386-5 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> cywilne
Porównaj ceny (książka, ebook (-8%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj
Kolejne wydanie książki uwzględnia zmiany, jakie pojawiły się w umowach międzynarodowych i konwencjach, jak również konsekwencje procesu ciągłego dostosowywania polskich norm do prawa Unii Europejskiej.
Książka zawiera zaktualizowane wykazy umów, których Polska jest stroną, wzory pism, informacje o wzajemności, wykazy sądów zagranicznych, placówek dyplomatycznych i konsularnych. Dzięki temu jest cennym opracowaniem, poszukiwanym na rynku ze względu na całościowe ujęcie problematyki obrotu prawnego z zagranicą.
W celu ułatwienia stosowania poszczególnych aktów prawnych dążono do zamieszczenia możliwie szczegółowych informacji praktycznych o wzajemnych relacjach pomiędzy umowami międzynarodowymi, a także pomiędzy takimi umowami a aktami prawa europejskiego.
Autorem książki jest sędzia Jan Ciszewski, dyrektor Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Prawa Europejskiego w Ministerstwie Sprawiedliwości, autor wielu publikacji z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego i prawa prywatnego międzynarodowego.
Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Obrót prawny z zagranicą w sprawach cywilnych i karnych Jan Ciszewski Wydanie 9 Warszawa 2012 Redaktor prowadzący: Małgorzata Stańczak Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Paterak Opracowanie techniczne: Małgorzata Duda Projekt okładki i stron tytułowych: Agnieszka Tchórznicka © Copyright by Jan Ciszewski 2012 Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autora i wydawcy. ISBN 978-83-7806-386-5 LexisNexis Polska Sp. z o.o. Ochota Offi ce Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02 -222 Warszawa tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68 Infolinia: 22 572 99 99 Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92 www.LexisNexis.pl, e -mail: biuro@LexisNexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.LexisNexis.pl Spis treści Słowo wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 1. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2002 r. w sprawie szczegółowych czynności sądów w sprawach z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego oraz karnego w stosunkach międzynarodowych . . . . . . . . . 15 DZIAŁ I. Przepisy wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 DZIAŁ II. Przepisy wspólne w sprawach cywilnych i karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Rozdział 1. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Rozdział 2. Uwierzytelnianie dokumentów przeznaczonych do użytku za granicą 19 Rozdział 3. Zasady korespondencji z przedstawicielstwami dyplomatycznymi i urzędami konsularnymi państw obcych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Rozdział 4. Sposób wykonywania czynności dotyczących osób korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych i konsularnych oraz czynności z udziałem tych osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Rozdział 5. Wzywanie stron, świadków i biegłych zamieszkałych za granicą . . . . 22 Rozdział 6. Doręczanie wezwań stronom, świadkom i biegłym do osobistego stawiennictwa przed sądami państw obcych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Rozdział 7. Ustalanie obywatelstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 DZIAŁ III. Czynności sądów z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego 25 Rozdział 1. Wnioski sądów polskich o dokonanie czynności w drodze pomocy prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Rozdział 2. Wnioski organów państw obcych o dokonanie czynności w drodze pomocy prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Rozdział 3. Dochodzenie roszczeń alimentacyjnych od osób zobowiązanych zamieszkałych za granicą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 DZIAŁ IV. Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych 30 Rozdział 1. Wnioski sądów polskich o dokonanie czynności w drodze pomocy prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Rozdział 2. Wnioski organów państw obcych o dokonanie czynności w drodze pomocy prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Rozdział 3. Występowanie o wydanie lub przewóz osób ściganych lub skazanych przebywających za granicą oraz o wydanie przedmiotów . . . . . . . . . . . 33 Rozdział 4. Przekazanie ścigania karnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Rozdział 5. Przejęcie i przekazanie osób skazanych do wykonania wyroku . . . . . . 36 DZIAŁ V. Przepis końcowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 5 Spis treści 2. Wzory pism stanowiące załączniki do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 stycznia 2002 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 3. Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 2003 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej (wyciąg) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 4. Słowniczek pojęć prawnych, który może być pomocny w sprawach cywilnych w stosunkach pomiędzy Polską a Republiką Federalną Niemiec . . . . . . . . . . . . . . . . 80 5. Wzory pism dotyczących obrotu prawnego w sprawach karnych w stosunkach z Republiką Federalną Niemiec wraz z objaśnieniami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 6. Wzory pism dotyczących obrotu prawnego w sprawach karnych z Republiką Litewską . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 7. Wzory pism dotyczących obrotu prawnego w sprawach cywilnych z Federacją Rosyjską . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 8. Wzory pism dotyczących obrotu prawnego w sprawach cywilnych z Ukrainą wraz z wykazem właściwych organów Ukrainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 9. Wzory pism dotyczących obrotu prawnego w sprawach cywilnych i karnych z Republiką Białorusi wraz z wykazem sądów Republiki Białorusi . . . . . . . . . . . . . . 112 10. Wzory pism dotyczących doręczania za granicą dokumentów sądowych i pozasądowych na podstawie Konwencji o doręczaniu za granicą dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych lub handlowych, podpisanej w Hadze 15 listopada 1965 r. wraz ze wskazaniem organów przyjmujących innych państw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 11. Informacja dotycząca wykonywania przez sądy polskie wniosków o doręczenie dokumentów na podstawie Konwencji haskiej z 1965 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 12. Informacja dotycząca ponoszenia przez sądy polskie kosztów doręczenia w Kanadzie dokumentów w sprawach cywilnych lub handlowych . . . . . . . . . . . . . . 139 13. Oświadczenie Stanów Zjednoczonych Ameryki dotyczące wykonywania Konwencji o doręczaniu za granicą dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych lub handlowych, sporządzonej w Hadze 15 listopada 1965 r. (omówienie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 14. Wzór wniosku o przeprowadzenie dowodu lub wykonanie innych czynności sądowych na podstawie Konwencji o przeprowadzaniu dowodów za granicą w sprawach cywilnych lub handlowych, sporządzonej w Hadze 18 marca 1970 r. wraz ze wskazaniem organów przyjmujących innych państw . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 15. Informacja dotycząca wniosków o przeprowadzenie dowodów kierowanych na podstawie Konwencji o przeprowadzaniu dowodów za granicą w sprawach cywilnych lub handlowych, sporządzonej w Hadze 18 marca 1970 r. . . . . . . . . . . . . 151 16. Wzory wniosków o zwrot dziecka i wykonanie prawa do osobistych kontaktów na podstawie Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w Hadze 25 października 1980 r. wraz z objaśnieniami i wykazem organów przyjmujących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 17. Wykaz organów centralnych wyznaczonych na podstawie Europejskiej konwencji o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń dotyczących pieczy nad dzieckiem oraz o przywracaniu pieczy nad dzieckiem, sporządzonej w Luksemburgu 20 maja 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 18. Wzór wniosku o udzielenie pomocy sądowej na podstawie Konwencji o ułatwieniu dostępu do wymiaru sprawiedliwości w stosunkach międzynarodowych, sporządzonej w Hadze 25 października 1980 r. wraz z wykazem organów przyjmujących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 6 www.lexisnexis.pl Spis treści 19. Wzór wniosku o przyznanie pomocy sądowej za granicą na podstawie Porozumienia europejskiego w sprawie przekazywania wniosków o przyznanie pomocy sądowej, sporządzonego w Strasburgu 27 stycznia 1977 r. wraz ze wskazaniem organów przyjmujących innych państw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 20. Wykaz organów przyjmujących wyznaczonych na podstawie Konwencji europejskiej o informacji o prawie obcym, sporządzonej 7 czerwca 1968 r. oraz Protokołu dodatkowego do tej Konwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 21. Wzór wniosku o sprawdzenie aktu lub dokumentu na podstawie Konwencji nr 17 w sprawie zwolnienia od legalizacji niektórych aktów i dokumentów . . . . . . . . . . . 213 22. Komunikaty w sprawie ustalenia istnienia wzajemności pomiędzy Polską a niektórymi prowincjami Kanady w zakresie wykonywania orzeczeń uwzględniających roszczenia o alimenty w sprawach ze stosunków rodzinnych . . . 217 23. Komunikat z 18 listopada 1987 r. w sprawie ustalenia istnienia wzajemności pomiędzy Polską Rzecząpospolitą Ludową a Stanami Zjednoczonymi Ameryki w zakresie wykonywania orzeczeń uwzględniających roszczenia o alimenty w sprawach ze stosunków rodzinnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 24. Wzory pism dotyczących dochodzenia roszczeń alimentacyjnych od osób zamieszkałych w USA wraz z instrukcją ich wypełniania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 25. Informacje o wybranych aktach prawa europejskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 25.1. Sprawy cywilne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 25.1.1. Rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych . . . . . . . . . . . . . . 273 25.1.2. Rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 z 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 25.1.3. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1346/2000 z 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 25.1.4. Rozporządzenie nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 listopada 2007 r. dotyczące doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych („doręczanie dokumentów”) oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1348/2000 . . . . . . . . 316 25.1.5. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1206/2001 z 28 maja 2001 r. w sprawie współpracy między sądami Państw Członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych . . . 357 25.1.6. Dyrektywa Rady nr 2003/8/WE z 27 stycznia 2003 r. w celu usprawnienia dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sporach transgranicznych poprzez ustanowienie minimalnych wspólnych zasad odnoszących się do pomocy prawnej w sporach o tym charakterze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385 25.1.7. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 805/2004 z 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407 25.1.8. Konwencja o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, sporządzona w Rzymie 19 czerwca 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426 7 Spis treści 25.1.9. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1896/2006 z 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427 25.1.10. Rozporządzenie (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lipca 2007 r. ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470 25.1.11. Rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych („Rzym II”) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502 25.1.12. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych „Rzym I” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504 25.1.13. Rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505 25.2. Sprawy karne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614 25.2.1. Decyzja ramowa Rady 2002/584/WSiSW z 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi . . . . . . . . . . . . 614 25.2.2. Konwencja z 29 maja 2000 r. ustanowiona przez Radę zgodnie z art. 34 Traktatu o Unii Europejskiej – o pomocy prawnej w sprawach karnych między Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej oraz Protokół z 16 października 2001 r. . . . . . . . . . . . . 635 25.2.3. Konwencja wykonawcza do układu z Schengen z 14 czerwca 1985 r., sporządzona 19 czerwca 1990 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 640 25.2.4. Decyzja ramowa Rady 2003/577/WSiSW z 22 lipca 2003 r. w sprawie wykonywania w Unii Europejskiej postanowień o zabezpieczeniu mienia i środków dowodowych . . . . . . . . . . . . . . . 642 25.2.5. Dyrektywa Rady 2004/80/WE z 29 kwietnia 2004 r. odnosząca się do kompensaty dla ofi ar przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655 25.2.6. Decyzja ramowa Rady 2005/214/WSiSW z 24 lutego 2005 r. w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do kar o charakterze pieniężnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 668 25.2.7. Decyzja ramowa Rady 2006/783/WSiSW z 6 października 2006 r. w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do nakazów konfi skaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 688 25.2.8. Konwencja o uproszczonej procedurze ekstradycyjnej między Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej, sporządzona w Brukseli 10 marca 1995 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 712 25.2.9. Konwencja o ochronie interesów fi nansowych Wspólnot Europejskich, sporządzona w Brukseli 26 lipca 1995 r. . . . . . . . . . . 712 25.2.10. Konwencja odnosząca się do ekstradycji między Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej, sporządzona w Dublinie 27 września 1996 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 713 25.2.11. Konwencja w sprawie zwalczania korupcji funkcjonariuszy Wspólnot Europejskich i funkcjonariuszy Państw Członkowskich Unii Europejskiej, sporządzona w Brukseli 26 maja 1997 r. . . . . . . 714 8 www.lexisnexis.pl 25.2.12. Konwencja o pozbawianiu uprawnień do kierowania pojazdami, Spis treści sporządzona w Luksemburgu 17 czerwca 1998 r. . . . . . . . . . . . . . . . 714 25.2.13. Porozumienie między Unią Europejską a Republiką Islandii oraz Królestwem Norwegii w sprawie stosowania niektórych przepisów Konwencji z 29 maja 2000 r. o pomocy prawnej w sprawach karnych pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej oraz Protokołu z 2001 r. do Konwencji, sporządzone w Brukseli 19 grudnia 2003 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715 25.2.14. Umowa między Unią Europejską a Republiką Islandii i Królestwem Norwegii w sprawie procedury przekazywania osób pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej a Islandią i Norwegią, sporządzona w Wiedniu 28 czerwca 2006 r. . . . . . . . . . 715 25.2.15. Decyzja ramowa Rady 2008/909/WSiSW z 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności – w celu wykonania tych wyroków w Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715 25.2.16. Decyzja ramowa Rady 2008/947/WSiSW z 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków i decyzji w sprawie zawieszenia lub warunkowego zwolnienia w celu nadzorowania przestrzegania warunków zawieszenia i obowiązków wynikających z kar alternatywnych . . . . . . . . . . . . . . 725 25.2.17. Decyzja ramowa Rady 2008/978/WSiSW z 18 grudnia 2008 r. w sprawie europejskiego nakazu dowodowego dotyczącego przedmiotów, dokumentów i danych, które mają zostać wykorzystane w postępowaniach w sprawach karnych . . . . . . . . . . 737 25.2.18. Decyzja ramowa Rady 2009/299/WSiSW z 26 lutego 2009 r. zmieniająca decyzje ramowe 2002/584/WSiSW, 2005/214/WSiSW, 2006/783/WSiSW, 2008/909/WSiSW oraz 2008/947/WSiSW i tym samym wzmacniająca prawa procesowe osób oraz ułatwiająca stosowanie zasady wzajemnego uznawania do orzeczeń wydanych pod nieobecność danej osoby na rozprawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 748 25.2.19. Decyzja ramowa Rady 2009/829/WSiSW z 23 października 2009 r. w sprawie stosowania przez państwa członkowskie Unii Europejskiej zasady wzajemnego uznawania do decyzji w sprawie środków nadzoru stanowiących alternatywę dla tymczasowego aresztowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 748 25.2.20. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/99/UE z 13 grudnia 2011 r. w sprawie europejskiego nakazu ochrony . . . 748 25.2.21. Umowa między Unią Europejską a Japonią o wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych, podpisana w Brukseli 30 listopada 2009 r. i w Tokio 15 grudnia 2009 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 749 26. Wykaz obowiązujących Polskę umów wielostronnych z zakresu obrotu prawnego z zagranicą z informacjami o państwach będących stronami tych umów (wybór) . . . 750 27. Wykaz obowiązujących umów dwustronnych z zakresu obrotu prawnego z zagranicą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 803 28. Informacja dotycząca zakresu terytorialnego zastosowania umów zawartych z Wielką Brytanią . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812 29. Wykaz konwencji konsularnych łączących Polskę z innymi państwami . . . . . . . . . . 813 9 Spis treści 30. Wykaz umów międzynarodowych dotyczących problematyki obywatelstwa . . . . . . 818 31. Wykaz umów międzynarodowych dotyczących uznawania wyroków orzekających rozwód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 819 32. Wykaz państw, w stosunkach z którymi wyroki orzekające rozwód uznawane są z mocy prawa (w zakresie określonym przez umowy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 821 33. Wykaz umów międzynarodowych dotyczących wykonywania orzeczeń uwzględniających roszczenia o alimenty w sprawach ze stosunków rodzinnych . . . 822 34. Informacja na temat braku jurysdykcji sądów niektórych państw w sprawach z zakresu postępowania spadkowego po własnych obywatelach w odniesieniu do wchodzących w skład spadku ruchomości znajdujących się za granicą . . . . . . . . 825 35. Wykaz państw, w stosunkach z którymi Rzeczpospolitą Polską obowiązują umowy o udzielaniu pomocy prawnej w sprawach cywilnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 828 36. Wykaz państw, których obywatele korzystają w Polsce ze zwolnienia od kosztów sądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 831 37. Wykaz państw, których obywatele korzystają w Polsce ze zwolnienia od kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 834 38. Wykaz umów międzynarodowych dotyczących wykonywania orzeczeń sądów w sprawach cywilnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 838 39. Wykaz państw, w stosunkach z którymi są wykonywane orzeczenia o kosztach sądowych w sprawach cywilnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 840 40. Wykaz państw, w stosunkach z którymi są wykonywane na uproszczonych zasadach orzeczenia o kosztach należnych Skarbowi Państwa w sprawach cywilnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842 41. Wykaz umów przewidujących zniesienie wymagania legalizacji określonych zagranicznych dokumentów urzędowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 844 42. Wykaz państw, w stosunkach z którymi Rzeczpospolitą Polską obowiązują umowy o udzielaniu pomocy prawnej w sprawach karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 848 43. Informacja na temat wymagania tłumaczenia na język obcy wniosków o udzielenie pomocy prawnej w sprawach karnych i załączonych dokumentów, przesyłanych w trybie Europejskiej Konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych . . . . . . . . . . 852 44. Wykaz umów, które utraciły moc w części dotyczącej pomocy prawnej w sprawach karnych – na podstawie Europejskiej Konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854 45. Wykaz umów dwustronnych zawartych między Rzecząpospolitą Polską a innymi państwami, zawierających unormowania w zakresie przejęcia ścigania karnego . . . . 856 46. Wykaz umów zawartych między Rzecząpospolitą Polską a innymi państwami, zawierających unormowania w zakresie przekazywania skazanych . . . . . . . . . . . . . 859 47. Informacja na temat wymagania tłumaczenia na język obcy wniosku o przekazanie osób skazanych i załączników, przesyłanych w trybie Konwencji z 21 marca 1983 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863 48. Wykaz państw, w stosunkach z którymi Rzeczpospolitą Polską obowiązują umowy w zakresie wydawania osób ściganych lub skazanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865 49. Informacja na temat wymagania tłumaczenia na język obcy wniosku o ekstradycję i załączników, przesyłanych w trybie Europejskiej Konwencji o ekstradycji, podpisanej w Paryżu 13 grudnia 1957 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 868 50. Wykaz umów, które utraciły moc w części dotyczącej ekstradycji – na podstawie Europejskiej Konwencji o ekstradycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 869 51. Wykaz państw, których ustawodawstwa przewidują wydawanie dokumentów stwierdzających możność zawarcia małżeństwa według prawa ojczystego . . . . . . . 871 10 www.lexisnexis.pl 52. Wykaz państw, których ustawodawstwa nie przewidują wydawania dokumentów Spis treści stwierdzających możność zawarcia małżeństwa według prawa ojczystego . . . . . . . 875 53. Wykaz państw, których ustawodawstwa wymagają uzyskania przez swoich obywateli specjalnego zezwolenia na zawarcie małżeństwa z obywatelami państw obcych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 876 54. Wykaz państw, które przewidują w swoich ustawodawstwach zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika lub uznają ważność małżeństw zawartych za granicą przez pełnomocnika, zgodnie z prawem obowiązującym w miejscu zawarcia małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 877 55. Wykaz państw będących uczestnikami Konwencji nowojorskiej o dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych za granicą, sporządzonej w Nowym Jorku 20 czerwca 1956 r., oraz wskazanych przez te państwa organów przesyłających i przyjmujących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 879 56. Zasady uznawania i wykonywania orzeczeń w stosunkach z państwami, które są związane rozporządzeniem Rady nr 44/2001 lub Konwencją lugańską – kwestie intertemporalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 887 57. Informacja dotycząca postępowań w sprawach o przysposobienie z wniosków obywateli francuskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 890 58. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 30 stycznia 2012 r. w sprawie listy ośrodków adopcyjnych upoważnionych do współpracy z organami centralnymi innych państw lub z licencjonowanymi przez rządy innych państw organizacjami lub ośrodkami adopcyjnymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 891 59. Wzór potwierdzenia zgodności przysposobienia międzynarodowego . . . . . . . . . . . . 892 60. Informacja dotycząca immunitetu jurysdykcyjnego państw obcych . . . . . . . . . . . . . . 896 61. Informacja dotycząca trybu doręczania pism sądowych obcemu państwu . . . . . . . . 899 62. Informacja dotycząca stwierdzenia prawomocności orzeczeń rozwodowych w stanie Illinois (USA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 901 63. Informacja dotycząca stwierdzenia prawomocności orzeczeń rozwodowych w Kanadzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 903 64. Informacja dotycząca wykonywania przez sądy polskie wniosków sądów zagranicznych o doręczenie dokumentów w sprawach cywilnych . . . . . . . . . . . . . . . 904 65. Wykaz agencji w poszczególnych stanach USA, do których należy kierować korespondencję w sprawach alimentacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 906 66. Wykaz placówek dyplomatycznych i konsularnych RP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923 67. Wykaz akredytowanych placówek dyplomatycznych i urzędów konsularnych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 946 Słowo wstępne 1. Obecnie udostępniane dziewiąte wydanie niniejszej książki ma na celu ułatwie- nie dostępu do aktualnych informacji dotyczących współpracy prawnej z innymi państwami. Wydawanie niniejszego zbioru jest kontynuowane od 1995 r. Zmiany stanu praw- nego związane zwłaszcza z nowymi aktami prawa europejskiego powodują, że w ostatnich latach kolejne wydania ukazują się nie rzadziej niż co dwa lata; ostat- nie wydanie pochodzi z 2010 r. 2. Gdy ukazywało się poprzednie wydanie tej książki, niedostępne były jeszcze wszystkie informacje, jakie państwa członkowskie Unii Europejskiej były zobowią- zane przedstawić w celu umożliwienia stosowania niektórych aktów prawa euro- pejskiego. Luki te zostały obecnie uzupełnione; nadal jednak nie są dostępne infor- macje pochodzące od wszystkich państw. Spośród zdarzeń, jakie miały miejsce po ukazaniu się poprzedniego wydania tej książki, odnotowania wymaga rozpoczęcie stosowania szeregu aktów prawa euro- pejskiego. Z zakresu prawa cywilnego wskazać należy zwłaszcza na rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właści- wego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych, które stosuje się od 18 czerwca 2011 r. Od tego samego dnia Unia Europejska stosuje także postanowienia Protokołu o prawie właściwym dla zobo- wiązań alimentacyjnych, sporządzonego w Hadze 23 listopada 2007 r. W odniesieniu do Konwencji o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniu orze- czeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, sporządzonej w Lugano 30 października 2007 r., odnotowania wymaga, że weszła ona w życie między Unią Europejską a Norwegią (1 stycznia 2010 r.), Szwajcarią (1 stycznia 2011 r.) i Islandią (1 maja 2011 r.). W zakresie współpracy prawnej w sprawach karnych wskazać należy, że na- stąpiło wdrożenie do prawa wewnętrznego szeregu decyzji ramowych Rady: 13 Słowo wstępne 2008/909/WSiSW z 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uzna- wania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności – w celu wykonania tych wyroków w Unii Europejskiej; 2008/947/WSiSW z 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wza- jemnego uznawania do wyroków i decyzji w sprawie zawieszenia lub warunko- wego zwolnienia w celu nadzorowania przestrzegania warunków zawieszenia i obowiązków wynikających z kar alternatywnych; 2009/299/WSiSW z 26 lutego 2009 r. wzmacniającej prawa procesowe osób oraz ułatwiającej stosowanie zasady wzajemnego uznawania do orzeczeń wydanych pod nieobecność danej osoby na rozprawie. Wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych dotyczy także umowa między Unią Europejską a Japonią, która weszła w życie 2 stycznia 2011 r. W odniesieniu do wielostronnych umów międzynarodowych, które w omawianym okresie weszły w życie w stosunku do Polski, wymienić należy zwłaszcza Konwencję o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakre- sie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony, sporządzoną w Hadze 19 października 1996 r. 3. Zakres i układ tekstów oraz informacji zawartych w niniejszej publikacji jest wzorowany na wydaniu z 2010 r. Teksty i informacje zostały zaktualizowane i roz- szerzone. Przy opracowywaniu książki kierowano się dążeniem do uwzględnienia najistot- niejszych materiałów dotyczących obrotu prawnego z zagranicą w sprawach cywil- nych i karnych, tak aby mogła być ona swoistym przewodnikiem dla praktyków. Jan Ciszewski marzec 2012 r. 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 28 stycznia 2002 r. w sprawie szczegółowych czynności sądów w sprawach z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego oraz karnego w stosunkach międzynarodowych1) (Dz.U. z 1 marca 2002 r. Nr 17, poz. 164; zm.: Dz.U. z 2005 r. Nr 109, poz. 916; z 2009 r. Nr 207, poz. 1599) Na podstawie art. 41 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 i Nr 154, poz. 1787)2) zarządza się, co na- stępuje: DZIAŁ I Przepisy wstępne § 1. Rozporządzenie określa szczegółowe czynności sądów w sprawach z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego oraz karnego w stosunkach między- narodowych, w tym: 1) uwierzytelnianie dokumentów przeznaczonych do użytku za granicą, 1) Poprzednio obowiązujące rozporządzenie Ministrów Sprawiedliwości i Spraw Zagranicznych z 26 sierpnia 1966 r. w sprawie zasad i trybu zwracania się przez sądy i państwowe biura notarialne o udzielenie pomocy prawnej w mię- dzynarodowym postępowaniu cywilnym (Dz.U. Nr 40, poz. 240) utraciło moc 5 lutego 2005 r. w związku z uchyleniem art. 1136 k.p.c., który stanowił podstawę tego rozporządzenia (art. 1 pkt 204 ustawy z 2 lipca 2004 r. – Dz.U. Nr 172, poz. 1804). 2) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz.U. z 2001 r. Nr 154, poz. 1787; z 2002 r. Nr 153, poz. 1271, Nr 213, poz. 1802 i Nr 240, poz. 2052; z 2003 r. Nr 188, poz. 1838 i Nr 228, poz. 2256; z 2004 r. Nr 34, poz. 304, Nr 130, poz. 1376, Nr 185, poz. 1907 i Nr 273, poz. 2702 i 2703; z 2005 r. Nr 13, poz. 98, Nr 167, poz. 1398, Nr 169, poz. 1410, 1413 i 1417, Nr 178, poz. 1479, Nr 249, poz. 2104; z 2006 r. Nr 144, poz. 1044 oraz Nr 218, poz. 1592; z 2007 r. Nr 64, poz. 433, Nr 73, poz. 484, Nr 99, poz. 664, Nr 112, poz. 766, Nr 136, poz. 959, Nr 138, poz. 976, Nr 204, poz. 1482, Nr 230, poz. 1698; z 2008 r. Nr 223, poz. 1457, Nr 228, poz. 1507 i Nr 234, poz. 1571; z 2009 r. Nr 1, poz. 4, Nr 9, poz. 57, Nr 26, poz. 156 i 157, Nr 56, poz. 459, Nr 157, poz. 1241, Nr 178, poz. 1375, Nr 219, poz. 1706 i Nr 233, poz. 1777; z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 205, poz. 1364 oraz z 2011 r. Nr 109, poz. 627, Nr 126, poz. 714, Nr 203, poz. 1192. 15 Poz. 1 Czynności sądów w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i karnym 2) sposób wykonywania czynności dotyczących osób korzystających z immunite- tów i przywilejów dyplomatycznych i konsularnych oraz czynności z udziałem tych osób, 3) czynności związane ze stawiennictwem przed sądami, 4) tryb ustalania obywatelstwa, 5) szczegółowy tryb występowania o pomoc prawną i udzielania takiej pomocy są- dom i innym organom państw obcych, 6) szczegółowy tryb występowania o wydanie osób ściganych lub skazanych, 7) inne formy współpracy w sprawach karnych. § 2. Przepisów niniejszego rozporządzenia nie stosuje się, jeżeli przepisy odrębne albo ratyfi kowane umowy międzynarodowe regulują czynności sądów powszech- nych w sposób odmienny. Przepisy wspólne w sprawach cywilnych i karnych DZIAŁ II Rozdział 1 Przepisy ogólne § 3. O wszystkich sprawach, w których stroną jest państwo obce lub jego organy, sądy zawiadamiają Ministra Sprawiedliwości, przesyłając jednocześnie akta sprawy3). § 4. Pisma przeznaczone do doręczenia bądź użytku za granicą sporządza się wy- łącznie pismem maszynowym, nie używając skrótów nazw aktów prawnych, insty- tucji lub organów ani innych skrótów. § 41. Czynności w zakresie obrotu prawnego z zagranicą wykonuje się poza zwykłą kolejnością spraw, w szczególności gdy wniosek został oznaczony przez organ wzy- wający jako pilny. § 5. Występując do Ministra Sprawiedliwości o udzielenie tekstu prawa obcego, wyjaśnienie obcej praktyki sądowej lub o informację co do istnienia wzajemności w stosunkach z państwem obcym, sąd określa szczegółowo zagadnienie prawne wymagające wyjaśnienia. Sąd wskazuje ponadto datę, na którą stan prawny powi- nien być ustalony, oraz przesyła akta sprawy. § 6. Wnioski sądów lub innych organów państw obcych o udzielenie pomocy praw- nej wykonują sądy rejonowe w języku polskim. § 7. Przekazując wniosek o udzielenie pomocy prawnej sądowi właściwemu, sąd informuje o tym organ wzywający. 3) Por. informacje dotyczące immunitetu jurysdykcyjnego państw obcych oraz trybu doręczania pism sądowych obce- mu państwu – zamieszczone pod poz. 60 i 61. 16 www.lexisnexis.pl Czynności sądów w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i karnym Poz. 1 § 8. 1. Jeżeli wniosek o dokonanie czynności w drodze pomocy prawnej nie odpo- wiada warunkom formalnym, a w szczególności gdy nie załączono wymaganego tłumaczenia, sąd zwraca wniosek organowi wzywającemu celem uzupełnienia lub występuje o usunięcie braków we wskazanym terminie. 2. Jeżeli wykonanie wniosku o dokonanie czynności w drodze pomocy prawnej nie jest możliwe w całości, nie usunięto jego braków we wskazanym terminie lub od- mówiono jego wykonania, sąd zwraca wniosek organowi wzywającemu we właści- wym trybie, informując o przyczynach niewykonania wniosku. W przypadku gdy jest to możliwe, należy zaproponować organowi wzywającemu możliwy do przyję- cia dla obu stron sposób rozwiązania zaistniałego problemu. 3. W przypadku gdy prawdopodobne jest, że wniosek o dokonanie czynności w drodze pomocy prawnej nie będzie wykonany w całości lub w części w terminie wskazanym we wniosku, sąd informuje o tym niezwłocznie organ wzywający. § 9. Na życzenie organu wzywającego, lub gdy wynika to z przyjętej praktyki, sąd, który wykonuje wniosek o pomoc prawną, potwierdza przyjęcie wniosku, wskazuje numer telefonu i telefaksu, a w miarę możliwości, także osobę odpowiedzialną za wykonanie wniosku i adres poczty elektronicznej, oraz udziela innych niezbędnych informacji. § 10. 1. Wniosek o udzielenie pomocy prawnej sporządza się w języku polskim. 2. Jeżeli wniosek, o którym mowa w ust. 1, ma być wykonany przez sąd lub inny organ państwa obcego, do wniosku dołącza się sporządzone przez tłumacza przy- sięgłego tłumaczenie na język urzędowy państwa wezwanego, a jeżeli w państwie wezwanym obowiązuje kilka języków urzędowych, na jeden z języków urzędowych miejsca, w którym ma zostać udzielona pomoc prawna, albo na inny język wskaza- ny przez to państwo. § 11. 1. Do pism podlegających doręczeniu za granicą dołącza się sporządzone przez tłumacza przysięgłego ich tłumaczenie na język urzędowy państwa wezwa- nego, a jeżeli w państwie wezwanym obowiązuje kilka języków urzędowych, na jeden z języków urzędowych miejsca, w którym ma zostać dokonane doręczenie, albo na inny język wskazany przez to państwo. 2. W przypadku gdy doręczenie ma nastąpić przez zwykłe oddanie pism adresato- wi, tłumaczenia nie dołącza się. § 12. Wniosek o udzielenie pomocy prawnej można oznaczyć jako pilny i określić termin, w jakim powinien zostać wykonany, uzasadniając przyczynę, dla której wniosek tak oznaczono. § 13. Sąd polski, sporządzając wniosek, rozważa, czy nie dotyczy on czynności, których dokonanie mogłoby naruszyć suwerenność, bezpieczeństwo, porządek pu- bliczny lub inne podstawowe interesy państwa wezwanego. 17 Poz. 1 Czynności sądów w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i karnym § 14. 1. Pisma podlegające wysłaniu do organów zagranicznych, przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych państw obcych w Rzeczypospolitej Pol- skiej, przedstawicielstw dyplomatycznych lub urzędów konsularnych Rzeczypo- spolitej Polskiej podpisuje sędzia; w zakresie powierzonych czynności pisma może podpisywać referendarz sądowy. 2. Pod podpisem wpisuje się pismem maszynowym imię i nazwisko oraz stanowi- sko służbowe osoby podpisującej lub umieszcza się stempel zawierający te dane oraz pismo opatruje się pieczęcią urzędową. 3. Pisma sądu rejonowego przesyła się do prezesa sądu okręgowego w celu nadania im dalszego biegu. § 15. 1. Dokumenty dołącza się do pism w formie odpisów. 2. W razie konieczności przesłania oryginału dokumentu, w aktach pozostawia się odpis dokumentu. 3. Załączniki łączy się z pismem, tak aby nie było niebezpieczeństwa ich utraty lub zamiany. Liczbę i rodzaj załączników wymienia się w przesyłanym piśmie. Foto- grafi e, karty z próbkami pisma i inne tego rodzaju materiały nakleja się na arkuszu papieru, wskazując, jaką osobę lub przedmiot przedstawiają. § 16. Korespondencję niedotyczącą pomocy prawnej, otrzymaną przez sądy rejo- nowe bezpośrednio od sądów i innych organów państwa obcego oraz od przed- stawicielstw dyplomatycznych lub urzędów konsularnych państw obcych w Polsce przesyła się do wglądu prezesowi sądu okręgowego, wraz z odpowiedzią przygoto- waną w języku polskim, w celu nadania dalszego biegu. § 17. Prezes sądu lub jego zastępca sprawuje osobiście nadzór nad sprawami doty- czącymi obrotu prawnego z zagranicą, a w szczególności kontroluje terminowość oraz przestrzeganie przepisów obowiązujących przy załatwianiu tych spraw. § 18. 1. Pisma podlegające wysłaniu za granicę prezesi sądów okręgowych i preze- si sądów apelacyjnych kierują do: 1) Ministra Sprawiedliwości, jeżeli mają być wysłane do państwa, z którym jest zawarta umowa międzynarodowa przewidująca porozumiewanie się sądów za pośrednictwem organów centralnych, albo do państwa, z którym jest brak sto- sunków dyplomatycznych, 2) właściwych sądów lub innych organów państw, z którymi zawarto umowy mię- dzynarodowe przewidujące bezpośrednie porozumiewanie się sądów lub jeżeli taki sposób porozumiewania się dopuszcza prawo państwa wezwanego, 3) przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego Rzeczypospolitej Polskiej, w pozostałych przypadkach. 2. Wnioski o wydanie osób ściganych lub skazanych, o przejęcie lub przekazanie ścigania karnego oraz o przejęcie lub przekazanie osób skazanych do wykonania wyroku kieruje się w trybie określonym w ust. 1 pkt 1. 18 www.lexisnexis.pl Czynności sądów w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i karnym Poz. 1 3. W sprawach cywilnych doręczenie pism osobom przebywającym albo mającym siedzibę za granicą może nastąpić również w innym trybie niż określony w ust. 1, jeżeli wynika to z obowiązujących przepisów. § 19. 1. W przypadku gdy prośba osoby przebywającej lub mającej siedzibę za granicą dotyczy wydania dokumentów albo udzielenia informacji poza toczącym się postępowaniem sądowym, od których należy się opłata, odpowiedź dla wnio- skodawcy, wraz z przygotowanym dokumentem, przesyła się za pośrednictwem prezesa sądu okręgowego razem z pismem przewodnim, sporządzonym w dwóch egzemplarzach, z których jeden adresuje się do prezesa sądu okręgowego, a dru- gi – do przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego Rzeczy- pospolitej Polskiej. W piśmie przewodnim należy zamieścić prośbę o doręczenie korespondencji za pobraniem należnych opłat, których wysokość należy wskazać w tym piśmie. 2. Jeżeli w imieniu osoby, o której mowa w ust. 1, zwraca się przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny jej państwa w Rzeczypospolitej Polskiej, do- kument przesyła się temu przedstawicielstwu lub urzędowi za pośrednictwem pre- zesa sądu okręgowego, wskazując wysokość opłaty i numer rachunku bankowego sądu, na który należy dokonać wpłaty. Rozdział 2 Uwierzytelnianie dokumentów przeznaczonych do użytku za granicą § 20. 1. Jeżeli na wniosek osoby zainteresowanej dokument sporządzony w Rze- czypospolitej Polskiej i przeznaczony do użytku za granicą ma być uwierzytelniony, uwierzytelnienie dokonywane jest w następujący sposób: 1) na dokumencie sądowym autentyczność podpisu sędziego, referendarza są- dowego lub sekretarza sądowego oraz autentyczność pieczęci urzędowej sądu uwierzytelnia: a) prezes właściwego sądu okręgowego albo upoważniony przez niego sędzia lub referendarz sądowy, b) prezes sądu apelacyjnego lub upoważniony przez niego sędzia, jeżeli uwie- rzytelnienie dotyczy dokumentu sporządzonego przez sąd apelacyjny, 2) na dokumencie notarialnym autentyczność podpisu notariusza i jego pieczęci urzędowej uwierzytelnia prezes właściwego sądu okręgowego albo upoważnio- ny przez niego sędzia lub referendarz sądowy, 3) na tłumaczeniu dokumentów autentyczność podpisu tłumacza przysięgłego i jego pieczęci uwierzytelnia minister właściwy do spraw zagranicznych. 2. Jeżeli na wniosek osoby zainteresowanej dokument sporządzony w Rzeczypo- spolitej Polskiej i przeznaczony do użytku za granicą ma być uwierzytelniony przez 19 Poz. 1 Czynności sądów w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i karnym przedstawicielstwo dyplomatyczne wykonujące funkcje konsularne lub urząd kon- sularny państwa obcego w Rzeczypospolitej Polskiej, autentyczność podpisu pre- zesa sądu okręgowego lub apelacyjnego, upoważnionego sędziego lub upoważnio- nego referendarza sądowego oraz autentyczność pieczęci urzędowej uwierzytelnia minister właściwy do spraw zagranicznych. 3. Po dokonaniu uwierzytelnienia, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, poucza się osobę zainteresowaną o treści ust. 2. § 21. Klauzula uwierzytelniająca ma następujące brzmienie: „Niniejszym poświadczam autentyczność podpisu ........................................................................................................................... (imię, nazwisko i stanowisko) i pieczęci urzędowej ..........................................................................................................................” (nazwa sądu) Pobrano i skasowano opłatę skarbową w kwocie ........................................ zł ........................................................... (dnia) ........................................................... (miejscowość) ........................................................................................................................... (podpis osoby uwierzytelniającej i jej tytuł służbowy) ............................................. (pieczęć urzędowa) § 22. 1. Prezesi sądów okręgowych i apelacyjnych przesyłają wzory podpisów osób upoważnionych do uwierzytelniania dokumentów, jak również wzory pieczęci urzę- dowych tych sądów bezpośrednio do ministra właściwego do spraw zagranicznych. 2. Tłumacze przysięgli przesyłają wzory podpisów, jak również wzory pieczęci bez- pośrednio do ministra właściwego do spraw zagranicznych. 3. Wzory, o których mowa w ust. 1, przesyła się w styczniu każdego roku kalenda- rzowego; w przypadku zmian osobowych przesyła się je bezzwłocznie. Zasady korespondencji z przedstawicielstwami dyplomatycznymi i urzędami konsularnymi państw obcych w Polsce Rozdział 3 § 23. W razie bezpośredniego zwrócenia się do sądu przez przedstawicielstwa dy- plomatyczne wykonujące funkcje konsularne oraz urzędy konsularne państw ob- cych w Polsce, sądy, niezwłocznie po załatwieniu lub wyjaśnieniu sprawy, udzielają 20 www.lexisnexis.pl Czynności sądów w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i karnym Poz. 1 odpowiedzi w ten sposób, że sądy rejonowe przesyłają ją przez prezesa sądu okrę- gowego, natomiast sądy okręgowe i apelacyjne – przez prezesów tych sądów. § 24. Językiem urzędowym dla korespondencji między przedstawicielstwami dy- plomatycznymi i urzędami konsularnymi państw obcych w Polsce a sądami jest język polski. § 25. W przypadku skierowania pisma przez przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny państwa obcego w Polsce do niewłaściwego miejscowo sądu pismo to przekazuje się niezwłocznie właściwemu sądowi w celu dalszego zała- twienia, zawiadamiając o tym bezpośrednio nadawcę. Rozdział 4 Sposób wykonywania czynności dotyczących osób korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych i konsularnych oraz czynności z udziałem tych osób § 26. W razie wątpliwości, czy dana osoba korzysta w Rzeczypospolitej Polskiej z immunitetu, sąd może zwrócić się do Ministra Sprawiedliwości o stwierdzenie tej okoliczności, przesyłając jednocześnie akta sprawy4). § 27. 1. W przypadku zrzeczenia się przez państwo obce lub organizację między- narodową immunitetu przysługującego danej osobie sąd, po otrzymaniu zawiado- mienia o zrzeczeniu, przesyła do Ministra Sprawiedliwości przeznaczony dla strony pozwanej lub uczestnika postępowania odpis pozwu lub wniosku i wezwanie na termin posiedzenia. 2. Wezwanie sporządza się według wzoru określonego w załączniku nr 1 lub 2 do rozporządzenia. § 28. 1. Pisma przeznaczone do doręczenia podmiotom korzystającym z immuni- tetu oraz innym osobom przebywającym w budynkach lub pomieszczeniach korzy- stających z nietykalności na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych przesyła się do Ministerstwa Spraw Zagranicznych za pośrednictwem Ministerstwa Sprawiedliwości5). 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do doręczania pism sądowych obywate- lom polskim przebywającym za granicą, którzy korzystają z immunitetu dyploma- tycznego lub konsularnego. 3. Pisma, o których mowa w ust. 1, nie mogą zawierać zagrożenia karą porządko- wą lub innymi środkami przymusu. 4) Por. informację dotyczącą immunitetu jurysdykcyjnego państw obcych – zamieszczoną pod poz. 60. 5) Por. informację dotyczącą trybu doręczania pism sądowych obcemu państwu – zamieszczoną pod poz. 61. 21 Poz. 1 Czynności sądów w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i karnym § 29. 1. Jeżeli zachodzi potrzeba przesłuchania w charakterze świadka lub wystę- powania w charakterze biegłego lub tłumacza członka misji dyplomatycznej ko- rzystającego, w oparciu o prawo wewnętrzne lub postanowienia Konwencji wie- deńskiej o stosunkach dyplomatycznych, sporządzonej w Wiedniu dnia 18 kwiet- nia 1961 r. (Dz.U. z 1965 r. Nr 37, poz. 232), albo inne konwencje lub umowy międzynarodowe, z immunitetu dyplomatycznego, sąd zwraca się do tej osoby, za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości, o wyrażenie zgody. 2. W sprawach, w których zachodzi potrzeba przesłuchania w charakterze świadka lub występowania w charakterze biegłego członka urzędu konsularnego, sąd wzy- wa go bezpośrednio w trybie art. 44 Konwencji wiedeńskiej o stosunkach konsu- larnych, sporządzonej w Wiedniu dnia 24 kwietnia 1963 r. (Dz.U. z 1982 r. Nr 13, poz. 98), chyba że dwustronne konwencje konsularne zawarte przez Rzeczpospoli- tą Polską stanowią inaczej6). 3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio, gdy zachodzi potrzeba przedstawie- nia przez osoby określone w tych przepisach pisemnych wyjaśnień, dokumentu lub przedmiotu oględzin. 4. Sąd, zwracając się o wyrażenie zgody, określa przedmiot przesłuchania i dołą- cza wezwanie ze wskazaniem proponowanego terminu przesłuchania. 5. Wezwanie sporządza się według wzoru określonego w załączniku nr 3 do roz- porządzenia. 6. Prawidłowość sporządzenia wezwania sprawdza, przed jego wysłaniem, prezes sądu. § 30. Termin przesłuchania, poza przypadkami niecierpiącymi zwłoki, wyznacza się w taki sposób, aby między datą wysłania wezwania a zamierzonym przesłu- chaniem upłynął okres umożliwiający osobie wezwanej dokładne zapoznanie się z treścią wezwania i przygotowanie się do przesłuchania. § 31. Osoba korzystająca z immunitetu nie ma obowiązku składania przyrzeczenia; nie uprzedza się jej również o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Wzywanie stron, świadków i biegłych zamieszkałych za granicą Rozdział 5 § 32. 1. W razie konieczności wezwania do osobistego stawiennictwa na rozpra- wę przed sądem polskim osoby zamieszkałej za granicą w celu przesłuchania jej w charakterze strony, świadka lub biegłego bądź dokonania konfrontacji sąd wy- syła do tej osoby wezwanie do dobrowolnego stawiennictwa, w trybie określo- nym w § 18. 6) Por. wykaz konwencji konsularnych łączących Polskę z innymi państwami – zamieszczony pod poz. 29. 22 www.lexisnexis.pl Czynności sądów w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i karnym Poz. 1 2. Wezwanie, o którym mowa w ust. 1, nie może zawierać zagrożenia karą po- rządkową lub innymi środkami przymusu. W wezwaniu zamieszcza się pouczenie o tym, że osoba wzywana, na jej żądanie, otrzyma w wysokości określonej prawem polskim zwrot wydatków koniecznych związanych ze stawiennictwem do sądu, w tym kosztów przejazdu, utrzymania i noclegu oraz równowartość utraconego zarobku z powodu stawiennictwa na wezwanie sądu, oraz pouczenie o możliwo- ści przyznania jej przez sąd wzywający zaliczki na koszty podróży i na utrzymanie w miejscu przesłuchania. Doręczanie wezwań stronom, świadkom i biegłym do osobistego stawiennictwa przed sądami państw obcych Rozdział 6 § 33. 1. Doręczając osobie przebywającej w Rzeczypospolitej Polskiej wezwanie sądu państwa obcego do dobrowolnego osobistego stawiennictwa w celu złoże- nia zeznań w charakterze strony, świadka lub biegłego, sąd wezwany informuje osobę wzywaną o możliwości uzyskania pouczenia o przysługujących jej stosow- nie do umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, lub przepisów odrębnych uprawnieniach na wypadek stawiennictwa przed sądem wzywającym. 2. Pouczenia, o których mowa w ust. 1, dokonuje sąd wezwany. § 34. Pouczenie, o którym mowa w § 33, dotyczy: 1) ochrony prawnej, na podstawie której świadek lub biegły, bez względu na po- siadane obywatelstwo, nie może być w państwie wzywającym pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani aresztowany, ani nie może odbywać jakiejkolwiek kary orzeczonej przez sąd z powodu przestępstwa będącego przedmiotem po- stępowania, w związku z którym został wezwany, ani z powodu innego prze- stępstwa popełnionego przed przekroczeniem granicy państwa wzywającego, ani w związku ze złożeniem zeznania, 2) utraty ochrony określonej w pkt 1, jeżeli świadek lub biegły nie opuści teryto- rium państwa wzywającego w terminie określonym w umowie międzynarodo- wej, liczonym od czasu, gdy sąd, który go wezwał, zawiadomi go, że obecność jego stała się zbędna, chyba że nie mógłby opuścić terytorium tego państwa z przyczyn od niego niezależnych, 3) możliwości przyznania świadkowi lub biegłemu przez sąd wzywający zaliczki na pokrycie kosztów podróży i kosztów utrzymania, 4) prawa żądania przez świadka lub biegłego od sądu wzywającego zwrotu wydat- ków związanych ze stawiennictwem, na które nie została wypłacona zaliczka oraz równowartości utraconego zarobku. 23 Poz. 1 Czynności sądów w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i karnym Rozdział 7 Ustalanie obywatelstwa7) § 35. 1. Sąd ustala obywatelstwo osoby zamieszkałej lub przebywającej w Rzeczy- pospolitej Polskiej na podstawie posiadanych przez nią dokumentów, w szczegól- ności: 1) dowodu osobistego, paszportu lub stwierdzenia posiadania obywatelstwa pol- skiego, wydanych przez organ polski, 2) paszportu lub innego dokumentu tożsamości wydanego przez organ państwa obcego, 3) wydanej przed dniem 1 lipca 2001 r. karty stałego pobytu lub karty czasowego pobytu albo karty pobytu wydanej po dniu 1 lipca 2001 r.8). 4) dokumentu podróży przewidzianego w Konwencji dotyczącej statusu uchodź- ców, sporządzonej w Genewie dnia 28 lipca 1951 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 119, poz. 515 i 517), polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca, tymczasowego polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca oraz polskiego dokumentu toż- samości cudzoziemca, 5) dokumentów wydanych na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o zasadach i warunkach wjazdu i pobytu obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej oraz członków ich rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 141, poz. 1180, z późn. zm.), 6) dokumentów wydanych na podstawie ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego teryto- rium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz.U. Nr 144, poz. 1043, z 2007 r. Nr 120, poz. 818 oraz z 2008 r. Nr 216, poz. 1367)9). 2. W razie wątpliwości co do dokumentu okazanego przez obywatela państwa ob- cego należy zwracać się o wyjaśnienie do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców lub Komendanta Głównego Straży Granicznej. 3. Ustalenia obywatelstwa można dokonać także na podstawie informacji z reje- strów państwowych. 4. O ustaleniu obywatelstwa zgodnie z ust. 1 należy uczynić dokładną wzmiankę w protokole posiedzenia. 7) Por. wykaz umów międzynarodowych dotyczących problematyki obywatelstwa – zamieszczony pod poz. 30. 8) W dniu 1 września 2003 r. weszła w życie ustawa z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach – tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 264, poz. 1573 ze zm., która przewiduje wydawanie dla cudzoziemców karty pobytu (art. 72), polskiego doku- mentu podróży dla cudzoziemca (art. 73), polskiego dokumentu tożsamości cudzoziemca (art. 74) i tymczasowego polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca (art. 75). Por. ponadto m.in. art. 99 i 110 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 189, poz. 1472 ze zm.). 9) Zob. dalsze zmiany: Dz.U. z 2010 r. Nr 81, poz. 531 oraz z 2011 r. Nr 92, poz. 532. 24 www.lexisnexis.pl Czynności sądów w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i karnym Poz. 1 § 36. W celu ustalenia obywatelstwa osoby zamieszkałej lub przebywającej za gra- nicą sąd może zwrócić się w szczególności do: 1) wojewody właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania tej osoby w Rzeczypospolitej Polskiej, 2) właściwego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego Rze- czypospolitej Polskiej o informację, czy dana osoba posiada obywatelstwo pol- skie, czy też nabyła obywatelstwo państwa obcego, 3) właściwego urzędu konsularnego państwa obcego w Polsce lub, za pośrednic- twem Ministra Sprawiedliwości, przedstawicielstwa dyplomatycznego takiego państwa w Polsce o nadesłanie informacji, czy dana osoba, która zamieszkuje w tym państwie, posiada jego obywatelstwo. § 361. Przepisy § 35 i 36 stosuje się odpowiednio do ustalenia obywatelstwa osób zmarłych. DZIAŁ III Czynności sądów z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego Rozdział 1 Wnioski sądów polskich o dokonanie czynności w drodze pomocy prawnej § 37. Przy zwracaniu się o udzielenie pomocy prawnej do przedstawicielstw dyplo- matycznych lub urzędów konsularnych Rzeczypospolitej Polskiej, sądów i innych organów państw obcych sądy sporządzają następujące rodzaje wniosków: 1) o doręczenie pisma adresatowi przebywającemu za granicą i zwrócenie urzędo- wo poświadczonego potwierdzenia odbioru, 2) o przesłuchanie świadków, biegłych, stron lub uczestników postępowania albo o dostarczenie innych dowodów, a w szczególności zaświadczeń, odpisów i wy- ciągów z akt urzędowych oraz przedmiotów, 3) o doręczenie świadkowi zamieszkałemu za granicą wezwania do dobrowolnego osobistego stawienia się w sądzie w celu przesłuchania lub konfrontacji, 4) innych nieprzewidzianych w pkt 1–3, a w szczególności o nadesłanie akt, infor- macji, wskazanie świadków lub osób uprawnionych. § 38. Jeżeli zachodzi potrzeba doręczenia pisma osobie przebywającej za granicą, sąd może zarządzić dokonanie doręczenia w następujący sposób: 1) przez zwykłe oddanie pisma, jeżeli adresat zgodzi się je dobrowolnie przyjąć, 2) w formie przewidzianej przez prawo wewnętrzne państwa wezwanego, jeżeli sąd uzna, że pismo powinno być doręczone nawet w razie odmowy dobrowolne- go przyjęcia go przez adresata, 25 Poz. 1 Czynności sądów w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i karnym 3) w formie szczególnej, jeżeli forma ta nie jest sprzeczna z prawem państwa we- zwanego. § 39. 1. Wnioski o doręczenie pism i przesłuchanie obywateli polskich przeby- wających za granicą można kierować do przedstawicielstw dyplomatycznych lub urzędów konsularnych Rzeczypospolitej Polskiej w celu wykonania w ramach ich kompetencji. Do wniosku o przesłuchanie osoby można dołączyć druk protokołu przesłuchania i treść niezbędnych pouczeń. 2. Jeżeli osoba, która ma być przesłuchana, nie mieszka w miejscowości, w której znajduje się siedziba przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularne- go Rzeczypospolitej Polskiej, i istnieją podstawy do przyjęcia, że może nie dojść do jej przesłuchania w sposób określony w ust. 1, do wniosku dołącza się jego tłuma- czenie sporządzone przez tłumacza przysięgłego. § 40. 1. Wnioski o doręczenie pism sporządza się w dwóch egzemplarzach, z któ- rych tylko jeden adresuje się, w zależności od trybu przesyłania, do właściwego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego Rzeczypospolitej Polskiej, właściwego sądu państwa obcego albo do Ministra Sprawiedliwości. 2. Wzór wniosku, o którym mowa w ust. 1, określa załącznik nr 4 do rozporzą- dzenia10). § 41. 1. Pierwsze wezwania na posiedzenia sądowe lub rozprawy oraz dołączo- ne do nich pouczenia sporządza się według wzorów określonych w załącznikach nr 5–13 do rozporządzenia. 2. Wzory wezwań, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio do kolejnych wezwań w sprawie. § 42. Jeżeli doręczenie ma nastąpić za potwierdzeniem odbioru, do przesyłanego pisma dołącza się formularz potwierdzenia odbioru sporządzony według wzoru określonego w załącznikach nr 14 lub 15 do rozporządzenia. § 43. 1. W razie potrzeby dokonania doręczenia kilku osobom przez różne sądy lub inne organy państw obcych należy sporządzić tyle odpowiednich wniosków, ile sądów lub innych organów będzie właściwych do ich wykonania. 2. Do wniosku o doręczenie należy dołączyć pismo podlegające doręczeniu w licz- bie egzemplarzy odpowiadającej liczbie adresatów oraz taką samą liczbę formula- rzy potwierdzenia odbioru. 3. W przypadku zarządzenia doręczenia pism adresatowi przez zwykłe oddanie potwierdzeniem odbioru jest pokwitowanie podpisane przez adresata w formie zwrotnego poświadczenia pocztowego poczty zagranicznej, a w braku poświadcze- 10) Por. wzory pism dotyczących doręczania za granicą dokumentów sądowych i pozasądowych na podstawie Konwen- cji o doręczaniu za granicą dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych lub handlowych, podpisanej w Hadze 15 listopada 1965 r. (zamieszczone pod poz. 10) oraz wzory pism dotyczących obrotu prawnego z Federacją Ro- syjską (zamieszczone pod poz. 7), Ukrainą (zamieszczone pod poz. 8) i Republiką Białoruś (zamieszczone pod poz. 9). 26 www.lexisnexis.pl Czynności sądów w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i karnym Poz. 1 nia pocztowego – pismo poświadczające doręczenie bądź wypełniony przez przed- stawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny Rzeczypospolitej Polskiej for- mularz potwierdzenia odbioru. § 44. 1. Terminy posiedzeń sądowych wyznacza się z odpowiednim czasowym wy- przedzeniem, z uwzględnieniem specyfi ki państwa, w którym ma nastąpić doręcze- nie, oraz funkcjonowania poczty w stosunkach z tym państwem. 2. Można wyznaczyć więcej niż jeden termin posiedzenia na wypadek, gdyby po- siedzenie sądu nie mogło się odbyć w pierwszym terminie. § 45. 1. Do wniosków o przeprowadzenie dowodów przesyłanych do przedstawi- cielstw dyplomatycznych lub urzędów konsularnych Rzeczypospolitej Polskiej albo do sądów lub innych organów państwa obcego stosuje się przepisy § 40, § 43 ust. 1 i § 44 ust. 1. 2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, sporządza
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Obrót prawny z zagranicą w sprawach cywilnych i karnych
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: