Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00252 005072 12611373 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Ochrona przed czynnikami masowego rażenia - ebook/pdf
Ochrona przed czynnikami masowego rażenia - ebook/pdf
Autor: Liczba stron:
Wydawca: Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7462-495-4 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> inne
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Publikacja składa się ze wstępu i sześciu merytorycznych rozdziałów, szczegółowo charakteryzujących poszczególne rodzaje broni masowego rażenia, a także elementy ochrony ludności przed czynnikami jej oddziaływania oraz zadania i obowiązki uczestników zarządzania kryzysowego wobec tego typu zagrożeń. Książka skierowana jest przede wszystkim do studentów drugiego stopnia na kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne w WSPol i obejmuje treści programowe przedmiotu „Ochrona przed czynnikami masowego rażenia”. Biorąc pod uwagę zawarte w niej treści, osoby zainteresowane tematyką zagrożeń związanych z użyciem broni masowego rażenia, gdyż wnosi ona ze sobą szereg wartości poznawczych w tym zakresie. Podsumowując, stwierdzić można tym samym, że zasługuje ona na popularyzację.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Jarosław Struniawski OCHRONA PRZED CZYNNIKAMI MASOWEGO RAŻENIA Szczytno 2015 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Recenzenci podinsp. dr hab. Mariusz Nepelski, prof. WSPol dr hab. Waldemar Zubrzycki Redakcja Wydawcy Dariusz Kamassa Robert Ocipiński Projekt okładki Jan Napiórkowski © Wszelkie prawa zastrzeżone — WSPol Szczytno 2015 ISBN e-ISBN 978-83-7462-494-7 978-83-7462-495-4 Druk i oprawa: Dział Wydawnictw i Poligrafii Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie 12-100 Szczytno, ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 111 tel. 89 621 51 02, fax 89 621 54 48 e-mail: wwip@wspol.edu.pl Objętość: 8,09 ark. wyd. (1 ark. wyd. = 40 tys. znaków typograficznych) ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Spis treści Wstęp ............................................................................................................. 5 Rozdział 1 Broń jądrowa ................................................................................................ 9 1.1. Charakterystyka broni jądrowej ................................................ 13 1.2. Czynniki rażenia broni jądrowej ............................................... 17 1.3. Przepisy dotyczące broni nuklearnej ........................................ 21 Rozdział 2 Broń radiologiczna ..................................................................................... 25 2.1. Charakterystyka broni radiologicznej ....................................... 25 2.2. Awarie i katastrofy jądrowe na świecie ..................................... 29 Rozdział 3 Broń chemiczna ........................................................................................... 37 3.1. Charakterystyka broni chemicznej ............................................. 37 3.2. Rodzaje broni chemicznej ........................................................... 41 3.3. Historia broni chemicznej .......................................................... 45 3.4. Przepisy dotyczące broni chemicznej ........................................ 50 Rozdział 4 Broń biologiczna ......................................................................................... 53 4.1. Charakterystyka broni biologicznej .......................................... 53 4.2. Historia stosowania broni biologicznej..................................... 63 4.3. Przepisy dotyczące broni biologicznej ...................................... 68 Rozdział 5 Wybrane elementy ochrony ludności przed czynnikami broni masowego rażenia ............................................................................ 73 5.1. Wykrywanie broni masowego rażenia ...................................... 73 5.1.1. Krajowy System Wykrywania Skażeń i Alarmowania .................................................................. 82 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 5.2. Zasady informowania ludności o zagrożeniach i sposobach postępowania na wypadek zagrożeń ......................................... 89 5.2.1. Sygnały alarmowe i zasady postępowania po ich ogłoszeniu .......................................................................... 91 5.3. Przygotowanie społeczeństwa na zagrożenie czynnikami broni masowego rażenia ............................................................. 93 5.3.1. Samoobrona społeczeństwa............................................. 93 5.3.2. Ogólne zasady postępowania w razie wystąpienia zagrożeń bronią masowego rażenia ............................... 95 5.4. Środki ochrony zbiorowej i indywidualnej .............................. 108 5.5. Likwidacja skażeń i zakażeń ...................................................... 114 Rozdział 6 Zadania i obowiązki uczestników zarządzania kryzysowego wobec zagrożeń związanych z wystąpieniem czynników masowego rażenia — wybrane zagadnienia .......................................... 125 Literatura ...................................................................................................... 141 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Wstęp Terroryzm międzynarodowy, jako zjawisko społeczne, stanowi jedno z najpoważniejszych współczesnych zagrożeń dla bezpieczeństwa w wymia- rze narodowym i globalnym. Nasilenie jego przejawów sprawia, że również na terenie Polski nie można wykluczyć możliwości wystąpienia tego zja- wiska. Wynika to m.in. z zaangażowania w różnego rodzaju misje w Iraku i Afganistanie, członkostwa w euroatlantyckich i europejskich strukturach współpracy, deklarowanej współpracy ze Stanami Zjednoczonymi Ame- ryki oraz wsparcia reform państw Partnerstwa Wschodniego. Powoduje to, że celem ataków terrorystycznych mogą być również polscy żołnierze, uczestniczący w zagranicznych misjach wojskowych i antyterrorystycznych (m.in. w Iraku i Afganistanie), oraz polscy obywatele, przebywający poza granicami kraju, przede wszystkim w tzw. krajach wysokiego ryzyka. Celami działań grup o charakterze terrorystycznym i ekstremistycz- nym mogą być także zakłady przemysłowe i instytuty badawcze (zloka- lizowane w obrębie miast), w których są wykorzystywane materiały nie- bezpieczne. Zamach na tego typu obiekty mógłby doprowadzić do awarii przemysłowej o skutkach wykraczających poza ich teren1 oraz zagrożeń biologicznych będących źródłem epidemii. Istotą terroryzmu jest bezprawne i nielegalne użycie przemocy z wyko- rzystaniem w swych zamachach środków walki z zamiarem wymuszenia jakiegoś działania lub zastraszenia określonej społeczności lub rządu do osiągnięcia celów politycznych, społecznych, religijnych bądź osobistych. Do wywołania jak największej liczby ofiar wśród ludności terroryści mogą posłużyć się również niekonwencjonalnymi środkami walki — bronią masowego rażenia. W literaturze przedmiotu określa się to mianem super- terroryzmu. Wejście w posiadanie broni masowego rażenia i technologii jej produk- cji przez terrorystów jest możliwe m.in. dzięki finansowaniu ich działalno- ści przez niektóre państwa, tj. Iran, Koreę Północną czy Syrię. Znacznie 1 Narodowy Program Antyterrorystyczny Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2012–2016. 5 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== przyczynił się do tego także brak kontroli nad jej zapasami zgromadzo- nymi na terenie byłego ZSRR. Również w innych państwach potencjalnymi dostawcami surowców są rozmaite zakłady chemiczne, laboratoria biolo- giczne, gabinety rentgenowskie, reaktory jądrowe i składowiska odpadów radioaktywnych, a powszechny dostęp do informacji na temat produkcji broni umożliwia Internet. Przyczyną dążenia do stosowania tego rodzaju broni przez ugrupowa- nia terrorystyczne jest2: — chęć zabicia jak największej liczby ludzi w czasie jednego zamachu ter- rorystycznego; — dążenie do eskalacji przemocy przez wykorzystanie strachu do wywo- łania paniki i wzmocnienia efektu psychologicznego oddziaływania; — pragnienie uzyskania znacznej przewagi do prowadzenia negocjacji z rządami państw — szantaż polityczny; — zapewnienie terrorystom anonimowości — atak pozostałby przez długi czas w ukryciu, a tym samym umożliwiłby zarówno oddalenie się ter- rorysty z miejsca jej użycia, jak i jej rozprzestrzenienie się na dość dużym obszarze; — wyrządzenie szkód gospodarczych i społecznych. Bronią masowego rażenia3 (dalej: BMR) są współczesne środki rażenia śmiertelnego lub obezwładniania organizmów żywych i częściowo sprzętu bojowego, działające na ogromną skalę, tzn. na wielkich obszarach i dużą ilość, oraz potężnej sile rażenia i straszliwych skutkach, prowadząc do nie- odwracalnych zmian w środowisku naturalnym. Jej czynniki rażenia mogą być znacznie skuteczniejsze od konwencjonalnej broni, określenie zaś ich szkodliwego działania w czasie nie jest możliwe. Określenie „broń masowego rażenia” jest w pełni adekwatne do wywo- ływanych przez nią skutków. Nie tak dawne, tragiczne wydarzenia na świe- cie, m.in. w Japonii, Iraku czy Syrii, pokazały możliwość jej skutecznego wykorzystania przeciwko społeczeństwu. BMR jest elementem negocjacji politycznej i zapewnia państwu siłę polityczną przez oddziaływanie odstraszania ewentualnego agresora. Kraje z regionów świata będących areną przewlekłych konfliktów — niezależnie 2 Y. Alexander, M. Hoenig, Superterroryzm biologiczny, chemiczny i nukle- arny, Warszawa 2001, s. 24. 3 Broń masowego rażenia BMR (WMD — Weapon of Mass Destruction; od lat 50. XX wieku w trakcie zimnej wojny określana jako broń ABC — atomowa, biologiczna, chemiczna; obecnie jest stosowany amerykański skrót NBCR — che- mical, biological, radiological, nuclear). 6 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Jarosław Struniawski, Ochrona przed czynnikami masowego rażenia Wstęp od przyjętej formy rządów — najczęściej próbują wzmocnić swoje możli- wości obronne lub podnieść swój status za pomocą tego typu broni4. Bezpośrednio związana z tym zagrożeniem jest niekontrolowana pro- liferacja broni masowego rażenia i środków jej przenoszenia. Proliferacja jest to rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i środków jej przeno- szenia do tzw. krajów ryzyka. Przedmiotem jej są także materiały, surowce, urządzenia i wiedza, które mogą mieć podwójne zastosowanie zarówno w sektorze cywilnym, jak i wojskowym. Działanie czynników masowego rażenia uwolnionych wskutek ataków terrorystycznych może sprowadzić niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia ludzi na obszarach objętych skażeniem lub zakażeniem. Przeciwdziałanie skutkom takich zdarzeń i zabezpieczenie wszystkich potencjalnych ich źró- deł jest niezwykle trudne, a największymi sprzymierzeńcami terrorystów będą niekompetentne władze, zła organizacja służb ratunkowych, panika oraz niski poziom edukacji. W związku z tym ważne znaczenie ma systematycznie prowadzona prewencja, która ma na celu wczesne wykrywanie zagrożeń, a w razie ich wystąpienia eliminowanie i postępowanie zgodne z ustalonymi procedu- rami5. Aby system działał sprawnie, konieczne są odpowiednio wczesne przygotowania programowe, organizacyjne, materiałowe i  szkoleniowe (symulacyjne i aplikacyjne), dzięki którym możliwe jest m.in. przeprowa- dzenie ewaluacji i wprowadzenie procedur bezpieczeństwa. Uzupełnieniem tych działań będzie również edukacja w zakresie podnoszenia świadomości społecznej w kwestii rozumienia istoty i charakteru zagrożeń dla bezpie- czeństwa oraz kształtowanie kompetencji pozwalających w sposób celowy i racjonalny na nie reagować. Nauczenie zasad postępowania i zachowania się ludzi w terenie skażonym polega na przekonaniu ich, że proste metody postępowania pozwalają uratować zdrowie i życie. Zaskoczenie i strach przed niebezpieczeństwem mogą spowodować zgubne w skutkach postę- powanie ludzi nieprzygotowanych wcześniej do samoobrony i racjonal- nych zachowań w obliczu zagrożenia. Przestrzeganie przez ludzi ustalo- nych zasad postępowania pozwala uniknąć wywołania paniki i przyczynia się do zminimalizowania ofiar i strat. 4 M. ElBaradei, Gra pozorów. Arsenał nuklearny a dyplomacja, Wrocław 2012, 5 T. Płusa, Współczesne możliwości kontrolowania zagrożenia bioterroryzmem [w:] Współczesne zagrożenia bioterrorystyczne i cyberterrorystyczne a bezpieczeń- stwo narodowe Polski, red. P. Bogdalski, Z. Nowakowski, T. Płusa, J. Rajchel, K. Rajchel, Warszawa 2013, s. 36. s. 325. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 7 Wiedza i  umiejętności z  zakresu bezpieczeństwa są zdobywane w ramach przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa realizowanego przez szkolnictwo powszechne i wyższe, centralne i lokalne instytucje państwowe oraz stowarzyszenia i organizacje pozarządowe. Istotne jest także zwięk- szanie efektywności działania administracji publicznej w sprawach bezpie- czeństwa przez ustawiczne podnoszenie kwalifikacji i zdolności do sku- tecznego reagowania na zagrożenia6. Niniejsza publikacja jest skierowana przede wszystkim do studen- tów studiów drugiego stopnia na kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne w Wyższej Szkole Policji w Szczytnie i obejmuje treści programowe przed- miotu ochrona przed czynnikami masowego rażenia. 6 Poz. 3.3. pkt 96 Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Pol- skiej, Warszawa 2014. 8 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Jarosław Struniawski, Ochrona przed czynnikami masowego rażenia Rozdział 1 Broń jądrowa Po zakończeniu I wojny światowej najwybitniejsi fizycy na świecie prowadzili intensywne badania nad wynalezieniem bomby, która mogłaby skutecznie odstraszyć, ewentualnie zniszczyć przeciwnika. Spektakular- nym osiągnięciem w dziedzinie fizyki nuklearnej było odkrycie i opisa- nie w 1932 r. przez Anglika Jamesa Chadwicka nowej cząsteczki w jądrze atomu, którą naukowiec nazwał neutronem. Została ona odkryta w trakcie badań emisji promieni gamma z materiałów radioaktywnych, a już 10 lat później Włoch, Enrico Fermi, zaprojektował pierwszy na świecie reaktor jądrowy, uzyskując reakcję łańcuchową7. Intensyfikacja badań nad budową broni masowej zagłady przypada na okres II wojny światowej. Niemieccy i amerykańscy naukowcy prowa- dzili wyścig, który miał ją zakończyć sukcesem jednej ze stron. Wyścig ten wygrali Amerykanie. Pierwszy próbny wybuch bomby odbył się 16 lipca 1945 r. na poligonie wojskowym w stanie Nowy Meksyk. Po kapitulacji III Rzeszy wysiłki wielkich mocarstw zostały skierowane na pokonanie Japonii. Od czerwca 1945 r. siły powietrzne armii Stanów Zjednoczonych regularnie dokonywały nalotów na japońskie miasta. Jed- nak dziania te nie doprowadziły do bezwarunkowej kapitulacji cesarstwa japońskiego. W związku z tym władze amerykańskie podjęły decyzję o uży- ciu bomb atomowych. Decyzja ta była podyktowana również chęcią wyko- nania odwetu za zbombardowanie przez lotnictwo marynarki wojennej Japonii bazy w Pearl Harbor 7 grudnia 1941 r. Pierwszą bombę uranową nazwaną Little Boy zrzucono z bombowca B-29 Enola Gay na Hiroszimę 6 sierpnia 1945 r. Wybuch miał siłę około 16 kiloton, a efektem tego był formujący się nad centrum miasta gigantyczny słup dymu, który przybrał kształt grzyba, jego zaś wysokość sięgała kilkuna- stu kilometrów. Szacuje się, że zginęło około 30 populacji miasta (70–90 tys. mieszkańców), a liczba ta do dziś jest sporna. Z 76 tys. budynków 7 P. Grudziński, Teologia bomby. Narodziny systemu nuklearnego odstraszania 1939–1953, t. 1, Bomba atomowa, Warszawa 1988, s. 9. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 9 w Hiroszimie 70 tys. zostało zburzonych lub uszkodzonych, w tym 48 tys. całkowicie8. Kolejny nalot Amerykanie wykonali trzy dni później — 9 sierpnia 1945 r. — na Nagasaki. Uważa się, że atak ten był spowodowany dalszym oporem Japończyków do poddania się i  działaniem wojsk radzieckich w Mandżurii. Tym razem użyto bombowca B-29 o nazwie Bock’s Car, z któ- rego zrzucono implozyjną bombę plutonową Fat Man. Pierwotnie celem miało być miasto Kokura, jednak zbyt duża pokrywa chmur nad miastem, uniemożliwiająca celowanie optyczne, spowodowała zmianę obiektu ataku. Nagasaki zostało całkowicie zniszczone w promieniu ok. 1,6 km od miejsca wybuchu, a do sporych zniszczeń w dalszych jego częściach doprowadziły liczne pożary. Szacuje się, że eksplozja Fat Mana zabiła 40–70 tys. osób9. Po stworzeniu przez Amerykanów bomby atomowej podczas II wojny światowej Albert Einstein powiedział znamienne zdanie: „Nie wiem, jaka broń będzie użyta w trzeciej wojnie światowej, ale czwarta będzie na kije i kamienie”10. Zagłada Hiroszimy i Nagasaki stała się ostrzeżeniem, ale także dowodem na to, że w określonej sytuacji może dojść do użycia broni jądrowej. Dzięki jej istnieniu powstało przekonanie o możliwości pokona- nia przeciwnika bez użycia ogromnych armii, do zadania zaś dużych znisz- czeń na obszarze przeciwnika wystarczy samolot bombowy, pocisk artyle- ryjski lub rakieta przenosząca atomowe głowice bojowe. Po zakończeniu wojny rozpoczął się nuklearny wyścigu zbrojeń. Na początku lat 50. XX wieku broń nuklearna była traktowana jako pod- stawa amerykańskiego prestiżu na świecie11. Była podstawą bezpieczeństwa globalnego. Równowaga strachu przed skutkami jej wzajemnego zmaso- wanego użycia zapewniała względną stabilność dwubiegunowego systemu światowego. Także w państwach europejskich, m.in. we Francji, w Wiel- kiej Brytanii, a przede wszystkim w Związku Radzieckim, zintensyfiko- wano prace nad bronią atomową. Przekonanie, że taka broń jest bardziej elastyczna i skuteczna przyczyniło się do uruchomienia kolejnych progra- mów nuklearnych, które doprowadziły do ogólnoświatowych napięć i kry- zysów. Ideologiczna, polityczna i militarna rywalizacja pomiędzy Układem Warszawskim a państwami NATO trwała od 1947 r. do roku 1991. Obowiązująca w okresie zimnej wojny zasada wzajemnego gwaran- towanego zniszczenia sprawiała, że w praktyce broń jądrowa była bronią 8 R. Rhodes, Jak powstała bomba atomowa, Warszawa 2000, s. 41–42. 9 Tamże, s. 674. 10 J. Fedirko, Einsteiniana, „Alma Mater” 2009, nr 114, s. 80. 11 P. Grudziński, Teologia bomby…, s. 13. 10 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Jarosław Struniawski, Ochrona przed czynnikami masowego rażenia Rozdział 1 Broń jądrowa ostateczną, przewidzianą do użycia jedynie w razie krańcowej koniecz- ności. Była przede wszystkim środkiem odstraszania, powstrzymywania. Posiadanie przez obydwie strony broni jądrowej w praktyce oznaczało minimalizowanie groźby użycia broni nuklearnej. Każda bowiem decyzja o jej użyciu spowodowałaby kontrreakcję strony zaatakowanej12. Po upadku systemu komunistycznego i rozpadzie Związku Radziec- kiego wspólnota międzynarodowa stanęła przed wspólnym zagrożeniem — przed możliwością, że materiały nuklearne (pluton i wysoko wzboga- cony uran — podstawowe części broni nuklearnej) mogą zostać ukradzione albo przechwycone. Utrata choćby niewielkiej ilości tak niebezpiecznego materiału mogłaby umożliwić kolejnym państwom albo jakiejś organiza- cji terrorystycznej skonstruowanie broni nuklearnej13. Wynikało to przede wszystkim z pogarszającej się sytuacji ekonomicznej tego regionu. Problem ten jeszcze się zaostrzył wskutek rosnącego upowszechnienia nowoczesnej technologii z powodu powiększenia się rynku światowego, przez co tym trudniej wykryć nielegalne przekazywanie materiałów i technologii wiążą- cych się z wytwarzaniem broni nuklearnej14. Analiza literatury wskazuje, że trudna sytuacja ekonomiczna, poli- tyczna czy gospodarcza w Rosji mogła być przyczyną kradzieży z niechro- nionych bądź słabo zabezpieczonych magazynów jądrowych. Broń jądrową mają aktualnie nieliczne państwa, tzn. Stany Zjedno- czone, Rosja, Francja, Wielka Brytania, Chiny, Indie i Pakistan, a nieoficjal- nie Izrael i prawdopodobnie Korea Północna oraz Iran15. Niektóre państwa, zwłaszcza będące niejako kolebką terroryzmu, w których grupy terrory- styczne znajdują schronienie i cichą aprobatę, czynią starania, aby wejść w posiadanie broni jądrowej, gdyż jest to mocny argument kształtowania światowej i regionalnej sytuacji geopolitycznej16. W posiadaniu organizacji terrorystycznych broń ta może znaleźć się tylko w wyjątkowej sytuacji poli- tycznej oraz militarnej w świecie, np. w razie utraty przez państwo jądrowe kontroli nad własnym arsenałem i nagłego załamania się struktur władzy państwowej. Jednak główną przeszkodę dla terroryzmu jądrowego stanowi 12 S.  Koziej, Strategiczne środowisko bezpieczeństwa międzynarodowego i narodowego w okresie pozimnowojennym (Skrypt internetowy), Warszawa 2010, s. 37, www.koziej.pl , 10 lutego 2014 r. 13 Y. Alexander, M. Hoenig, Superterroryzm biologiczny…, s. 160. 14 J.M. Deutch, Zagrożenie nuklearne [w:] Y. Alexander, M. Hoenig, Superter- roryzm biologiczny, chemiczny i nuklearny, Warszawa 2001, s. 79. 15 M. ElBaradei, Gra pozorów…, s. 36. 16 M. Krauze, Współczesny terroryzm niekonwencjonalny — zagrożenia i prze- ciwdziałanie, „Chemik” 2007, nr 2, s. 24. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 11 wiedza techniczna o tym, jak skonstruować ładunek jądrowy i zdobyć materiał rozszczepialny17. Możliwość uzyskania broni jądrowej przez terrorystów, jak również wybuch wojny jądrowej w Europie, a nawet na świecie, przynajmniej w naj- bliższej przyszłości, są bardzo mało prawdopodobne, lecz niewykluczone. Sytuacja polityczna m.in. w bezpośrednim sąsiedztwie Polski (działania „wojenne” na wschodzie Ukrainy), zagrożenia dla całego świata ze strony Państwa Islamskiego, nie dają stuprocentowej gwarancji bezpieczeństwa dla naszego kraju. W wyniku użycia broni jądrowej na terenie Polski lub w jej pobliżu bezpośrednim zagrożeniem życia ludności, powodującym masowe straty, mogłyby być wybuchy nuklearne. Ponadto w razie skażenia promienio- twórczego żaden kraj nie czułby się bezpieczny. Opad promieniotwórczy (wiatr) oddziaływałby na ludność każdego państwa bez względu na jego postawę wobec wojujących stron18. Broń jądrowa od momentu pojawienia się spełnia dwie funkcje — polityczną i militarną. Funkcja polityczna sprowadzała się do wywierania różnych presji na stronę przeciwną, co skutkowało zapobieganiem wojnie przez odstraszanie jądrowe. Funkcja militarna przewidywała rażenie wojsk i  obiektów. Wraz z pojawieniem się możliwości samounicestwienia się broń jądrowa zaczęła tracić na znaczeniu, co zaowocowało licznymi mię- dzynarodowymi porozumieniami rozbrojeniowymi. Nie spowodowały one jednak całkowitej likwidacji arsenałów jądrowych, lecz doprowadziły do częściowej ich redukcji. Pomimo wszystko broń jądrowa jest i prawdopo- dobnie nadal pozostanie głównym środkiem osiągania celów politycznych i militarnych19. Rok 2002 był tym, w którym zaszły znaczące zmiany w sposobie poj- mowania jej funkcji. Dopuszcza się obecnie możliwość zastosowania sił nuklearnych jako broni pola walki do niszczenia ukrytych celów. Istnieje również możliwość użycia broni jądrowej w razie użycia broni masowego rażenia przeciw terytorium lub siłom zbrojnym. Według strategii nukle- arnej NATO główną funkcją broni jądrowej jest odstraszanie. Funkcja ta jest postrzegana jako przeciwstawienie się Sojuszowi wobec proliferacji broni masowego rażenia. Celem odstraszania nuklearnego w razie zagroże- nia bronią masowego rażenia jest przekonanie potencjalnego przeciwnika 17 J. Pawłowski, Broń masowego rażenia orężem terroryzmu, Warszawa 2004, s. 21–38. 18 T. Pióro, Broń jądrowa. Geneza, działanie, skutki, Warszawa 1971, s. 187. 19 S. Śladkowski, J. Solarz, E. Malicki, B. Michailiuk, Obrona przed bronią masowego rażenia, Warszawa 2007, s. 10. 12 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Jarosław Struniawski, Ochrona przed czynnikami masowego rażenia Rozdział 1 Broń jądrowa o  nieopłacalności i  nieracjonalności stosowania szantażu tą bronią ze względu na gotowość Sojuszu do zastosowania odpowiednich środków odwetowych20. 1.1. Charakterystyka broni jądrowej Broń jądrowa wykorzystuje energię wydzielaną podczas łańcuchowej reakcji rozpadu izotopów uranu 233U lub 235U, plutonu 239Pu lub 241Pu (broń atomowa) albo podczas syntezy jąder izotopów wodoru (broń ter- mojądrowa o sile wybuchu znacznie większej niż broni atomowej). Począt- kowo określano ją nazwą „broń atomowa”, jednak szybko zdano sobie sprawę, że wybuchowe reakcje chemiczne także operują na poziomie ato- mów, a więc też można je nazwać atomowymi. Obecnie nazwę tę stosuje się bardzo rzadko i tylko w celu kreślenia ładunku jądrowego21. Ze względu na zachodzące w czasie wybuchu reakcje jądrowe wyróż- niamy rodzaje broni jądrowej22: — atomową — czerpie swoją energię z reakcji rozszczepienia ciężkich jąder atomowych, np. uranu, na lżejsze pod wpływem bombardowania neu- tronami (Rozpadające się jądra emitują kolejne neutrony, które bom- bardują inne jądra, wywołując reakcję łańcuchową. Obecnie do produk- cji broni jądrowej stosuje się trzy rodzaje materiałów rozszczepialnych: uran 235, uran 233 i pluton 239. W innych izotopach pierwiastków ciężkich łańcuchowa reakcja rozszczepienia nie może nastąpić, gdyż neutrony, powstające w czasie rozszczepienia jąder tych pierwiastków, mają zbyt małą energię, aby wywołać kolejne procesy rozszczepienia); — wodorową — zwaną też bombą termojądrową (Zasada jej działania opiera się na wykorzystaniu reakcji termojądrowej, czyli łączenia się lekkich jąder atomowych (np. wodoru lub helu) w cięższe, czemu towa- rzyszy wydzielanie ogromnej ilości energii. Siła wybuchu jest najpo- tężniejsza ze wszystkich rodzajów bomb nuklearnych. W założeniu jej działania było zabijanie organizmów żywych, pozostawiając nietknięte stworzone przez człowieka dobra materialne. Najpotężniejszą bombą wodorową, jaka powstała do tej pory, była Car Bomba, zwana rów- nież Big Iwan. Została stworzona w celu pokazania siły przez Związek 20 Por. S. Koziej, Strategie bezpieczeństwa NATO i UE. Skrypt internetowy, Warszawa 2008, s. 14, www.koziej.pl , 24 lutego 2014 r. 21 J. Pawłowski, Broń masowego rażenia…, s. 23. 22 T. Pióro, Broń jądrowa…, s. 31. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 13 Radziecki. Detonacja nastąpiła na wysokości 4 km nad archipelagiem Nowej Ziemi na Morzu Arktycznym. Broń miała moc około 58 mega- ton, co równe jest mniej więcej 4000 bomb zrzuconych na Hiroszimę. Podczas wybuchu Car Bomby część górzystych wysepek po prostu wyparowała, wybuch był widoczny nawet z odległości 900 km, fala uderzeniowa zaś okrążyła Ziemię trzykrotnie. Szacunki podają, że moc wydzielona podczas wybuchu Car Bomby była równa w przybliżeniu 1 mocy wydzielanej na powierzchni Słońca. Nie to jest jednak najbardziej przerażające. Okazuje się, że moc bomby została ograniczona, orygi- nalnie mogła być ona trzykrotnie większa i wyniosłaby 150 megaton23); — neutronową — to specjalny rodzaj bomby termojądrowej pozbawio- nej ekranu odbijającego neutrony, w której energia powstaje w wyniku reakcji syntezy deuteru z trytem (Siła jej wybuchu jest relatywnie nie- wielka. Małe jest również skażenie promieniotwórcze terenu. Głównym czynnikiem rażącym jest w tym wypadku strumień neutronów, który przenika przez obiekty stałe, jak ściany budynków czy opancerzenie pojazdów, ale jednocześnie jest zabójczy dla organizmów żywych. Teo- retycznie teren, na którym zdetonowano bombę neutronową, zostaje skażony, lecz można na niego wkroczyć bez zagrożenia dla życia już po okresie od 24 do 48 godzin. Bomba tego typu została początkowo zapro- jektowana jako narzędzie do obrony Europy Zachodniej przed inwazją sowieckich dywizji pancernych. Detonacja bomb neutronowych miała zabić załogi czołgów, nie czyniąc przy tym szkód w miastach oraz nie dosięgając ludności cywilnej ukrytej w schronach przeciwbombowych); — kobaltową — zawiera w osłonie kobalt, który pod wpływem wytwarza- nych przez ładunek neutronów przekształca się w izotop Co-60, silne i trwałe źródło promieniowania gamma (Głównym celem jest skaże- nie terenu, by uczynić go niezdatnym do zasiedlenia. Zamiast kobaltu dodatkiem może być złoto, które pozostanie radioaktywne przez kilka dni, oraz tantal i cynk (kilka miesięcy). Jedna bomba kobaltowa została zdetonowana przez Brytyjczyków, lecz test jednokilotonowej bomby zakończył się niepowodzeniem24). Ładunki jądrowe ze względu na liczbę faz reakcji jądrowej dzieli się na25: — jednofazowe — cała energia wybuchu pochodzi z reakcji rozszczepie- nia jąder uranu 235 lub plutonu 239 za pomocą neutronów powolnych (Ten rodzaj bomby jest nazywany także bombą atomową. W procesie 23 Por. tamże, s. 30. 24 J. Pięta, Broń neutronowa, Warszawa 1986, s. 29–35. 25 Tamże, s. 35. 14 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Jarosław Struniawski, Ochrona przed czynnikami masowego rażenia Rozdział 1 Broń jądrowa rozszczepienia są uwalniane nowe neutrony, które mogą powodować kolejne rozszczepienia, podtrzymując reakcję (reakcja łańcuchowa)); — dwufazowe — wydzielanie energii odbywa się w dwóch etapach (fa- zach) (W fazie pierwszej źródłem energii jest ta sama reakcja jądrowa, która jest wykorzystywana w bombie jednofazowej, w fazie zaś drugiej reakcja syntezy dwóch pierwiastków lekkich. Ten rodzaj bomby jest nazywany również wodorową lub termojądrową); — trójfazowe — ostatnim ogniwem otrzymywania energii jest rozszcze- pienie naturalnie występującego izotopu uranu 238, który do rozpadu wymaga wysokoenergetycznych tzw. prędkich neutronów (Neutrony te są wytwarzane właśnie w reakcjach termojądrowych. Uran 238 stanowi obudowę komory reakcyjnej, w której przebiega wybuch ładunku dwu- fazowego). Użycie broni jądrowej powoduje wybuch, który jest wynikiem gwał- townego uwolnienia dużych ilości energii w  ograniczonej przestrzeni. Wybuch jądrowy może być przeprowadzony na różnych wysokościach od powierzchni ziemi (wody) lub pod ziemią (wodą). Zależnie od miej- sca, w którym on nastąpił, rozróżnia się wybuchy: powietrzne (na wyso- kości od kilkuset do kilku tysięcy metrów nad ziemią), powierzchniowe (na powierzchni ziemi i wody lub na wysokości kilkudziesięciu metrów) oraz podziemne i podwodne (na głębokości do kilkuset metrów). W chwili wybuchu jądrowego wszystkie części amunicji jądrowej roz- grzewają się do temperatury kilku milionów stopni, przechodząc w stan lotny. Silnie nagrzane produkty wybuchu napromieniowują olbrzymie ilości energii, która jest pochłaniana przez warstwę atmosfery otaczają- cej strefę wybuchu. Strefa ta silnie się nagrzewa i tworzy tzw. kulę ogni- stą, unoszącą się z wielką prędkością do góry. Wytwarzające się przy tym w rejonie wybuchu silne toroidalne prądy, wstępujące w powietrze, uno- szą z ziemi wielkie ilości pyłu. Przy wybuchu naziemnym duże ilości pyłu i gleby zostają wessane do kuli ognistej, tworząc obłok wybuchu kształtem zbliżony do grzyba26. Wybuchowi jądrowemu towarzyszy również zjawisko błysku i grzmot wybuchu jądrowego. Szczególną cechą broni jądrowej jest to, że podczas wybuchu oprócz działania potężnej fali uderzeniowej i promieniowania cieplnego powstają produkty promieniotwórcze, które pozostają na  długo w  środowisku i  napromieniowują wszystkie żywe organizmy. Produkty te mogą roz- przestrzeniać się w atmosferze i działać szkodliwie na ludzi i zwierzęta 26 A. Janik, Charakterystyka skażeń promieniotwórczych i chemicznych oraz niektóre zasady ochrony ludności cywilnej przed nimi, Warszawa 1973, s. 14. 15 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Ochrona przed czynnikami masowego rażenia
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: