Darmowy fragment publikacji:
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu
niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą
kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym,
magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź
towarowymi ich właścicieli.
Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce
informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za
ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub
autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności
za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Redaktor prowadzący: Magdalena Dragon-Philipczyk
Projekt okładki: Jan Paluch
Zdjęcie autorki: Joanna Pawlikowska, Pawlikowska Photography
Materiały graficzne wewnątrz książki i na okładce zostały wykorzystane za zgodą
Shutterstock.
Wydawnictwo HELION
ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63
e-mail: onepress@onepress.pl
WWW: http://onepress.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://onepress.pl/user/opinie/ograna
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
ISBN: 978-83-283-1958-5
Copyright © Jadwiga Korzeniewska 2016
Printed in Poland.
• Kup książkę
• Poleć książkę
• Oceń książkę
• Księgarnia internetowa
• Lubię to! » Nasza społeczność
Wprowadzenie
CZ(cid:214)(cid:264)(cid:200) I. SYPIAJ(cid:198)C Z WROGIEM
Rozdzia(cid:245) 1. Pan Mózg — sprzymierzeniec
czy sabota(cid:290)ysta? Sk(cid:199)d bior(cid:199) si(cid:215) trudno(cid:265)ci
we wprowadzaniu zmian
Z gada pradziada
Wewn(cid:215)trzny system alarmowy
Strach si(cid:215) ba(cid:201)
Rozdzia(cid:245) 2. Tajemnica silnej woli
Biceps silnej woli
Si(cid:245)a przekona(cid:247)
Test marshmallow
Rozdzia(cid:245) 3. Prze(cid:245)(cid:199)czeni na autopilota,
czyli rzecz o nawykach
Wydeptuj(cid:199)c nawyki
Si(cid:245)a pragnienia
Oswobodzi(cid:201) si(cid:215) z p(cid:215)tli nawyku
Czy mózg jest leniwy?
Rozdzia(cid:245) 4. Korzy(cid:265)ci wynikaj(cid:199)ce
ze zmiany wyzwania w gr(cid:215)
5
9
19
19
23
27
29
29
32
34
39
40
42
44
47
49
Poleć książkęKup książkęOGRA(cid:200) NAWYKI
CZ(cid:214)(cid:264)(cid:200) II. PROJEKTOWANIE GRY
Rozdzia(cid:245) 5. Okre(cid:265)lenie gry w czasie
Rozdzia(cid:245) 6. Podzielenie gry na levele (etapy)
Rozdzia(cid:245) 7. Gra liniowa i nieliniowa
Rozdzia(cid:245) 8. Prowadzenie tabeli wyników
Rozdzia(cid:245) 9. Informacja zwrotna i poczucie kontroli
Rozdzia(cid:245) 10. Odwo(cid:245)ywanie si(cid:215) do warto(cid:265)ci
Warto(cid:265)ci: soczewka celu
Dokopuj(cid:199)c si(cid:215) do tego, co naprawd(cid:215) wa(cid:290)ne
Kiedy warto si(cid:215)ga(cid:201) do warto(cid:265)ci?
Rozdzia(cid:245) 11. Jasny cel i przejrzyste zasady gry
Rozdzia(cid:245) 12. Cel mieszcz(cid:199)cy si(cid:215)
w ramach mo(cid:290)liwo(cid:265)ci
Rozdzia(cid:245) 13. Czym s(cid:199) zasady gry?
Rozdzia(cid:245) 14. Jak stworzy(cid:201) dobre zasady gry?
Rozdzia(cid:245) 15. Punktacja
Punkty dodatnie
Punkty ujemne
Dodatkowe gratyfikacje
Punkty ratunkowe
Rozdzia(cid:245) 16. Nagrody
Dlaczego nagrody dzia(cid:245)aj(cid:199)?
I dlaczego przestaj(cid:199)?
6
55
59
65
67
73
75
75
80
82
87
91
95
97
99
99
103
104
106
109
109
110
Poleć książkęKup książkęSPIS TRE(cid:264)CI
Si(cid:245)a ma(cid:245)ych nagród
Dobre praktyki stosowania nagród
Trudno(cid:265)ci w przyznawaniu sobie nagród
Wykonywanie zadania jest nagrod(cid:199)
Rozdzia(cid:245) 17. Akceptacja zasad gry
Odzyskanie sprawczo(cid:265)ci
Dobrze si(cid:215) spisa(cid:201)
Rozdzia(cid:245) 18. Modyfikacja regu(cid:245) gry
w trakcie rozgrywki
Level okaza(cid:245) si(cid:215) zbyt du(cid:290)ym wyzwaniem
Level okaza(cid:245) si(cid:215) zbyt ma(cid:245)ym wyzwaniem
Zasady punktacji nie dzia(cid:245)aj(cid:199)
Luki w zasadach
Rozdzia(cid:245) 19. Admin
Rozdzia(cid:245) 20. Rywalizacja — ze sob(cid:199) czy z innymi?
Rozdzia(cid:245) 21. Wersja demo
Rozdzia(cid:245) 22. Fabu(cid:245)a
Rozdzia(cid:245) 23. Dziennik pok(cid:245)adowy
CZ(cid:214)(cid:264)(cid:200) III. PRZYK(cid:244)ADY GIER
Rozdzia(cid:245) 24. Przyk(cid:245)ady gier
rozegranych przez Naczelnego Zmieniacza
Nawyki (cid:290)ywieniowe — s(cid:245)odycze, s(cid:245)one przek(cid:199)ski,
podjadanie
Nawyki (cid:290)ywieniowe — warzywa, owoce, ryby
Oszcz(cid:215)dzanie drobnych sum pieni(cid:215)dzy
7
119
124
129
130
133
134
139
143
144
144
145
145
147
149
153
155
159
163
163
176
186
Poleć książkęKup książkęOGRA(cid:200) NAWYKI
Rozdzia(cid:245) 25. Przyk(cid:245)ady gier rozegranych
przez Zmieniaczy
Gra Zmieniaczki Asi: prokrastynacja
Gra Zmieniacza Krzy(cid:265)ka: praca magisterska
CZ(cid:214)(cid:264)(cid:200) IV. PROTIPY,
CZYLI DOBRE RADY CIOCI JADZI
Uwa(cid:290)aj na przekonania
Wyznaczaj cele, korzystaj(cid:199)c z ró(cid:290)nych narz(cid:215)dzi
Mów, co robisz
Mów, dlaczego to robisz
Napisz list z przysz(cid:245)o(cid:265)ci
Zrób audyt
Zrób przegl(cid:199)d
Dbaj o powtarzalno(cid:265)(cid:201)
Szukaj zaplecza
Unikaj chóru maruderów
Wykryj wspólników
Matematyka, g(cid:245)upcze!
Korzystaj z podpowiedzi
Unikaj pokus
Rób bilans
Zarzucaj kotwic(cid:215)
Zjedz kanapk(cid:215)
Odznaki
Pos(cid:245)owie
Dzi(cid:215)kuj(cid:215) mamie, Bogu i Akademii ;)
8
193
194
200
212
213
213
214
214
215
215
216
216
217
217
218
218
219
219
220
220
221
223
227
Poleć książkęKup książkęW tej cz(cid:215)(cid:265)ci:
(cid:120) dowiesz si(cid:215), dlaczego czujemy opór przed zmian(cid:199),
(cid:120) rozwik(cid:245)asz tajemnic(cid:215) silnej woli,
(cid:120) zrozumiesz, w jaki sposób tworz(cid:199) si(cid:215) nawyki,
(cid:120) dowiesz si(cid:215), jak oswobodzi(cid:201) si(cid:215) z p(cid:215)tli nawyku,
(cid:120) poznasz korzy(cid:265)ci wynikaj(cid:199)ce z zmiany wyzwania w gr(cid:215).
17
Poleć książkęKup książkęOGRA(cid:200) NAWYKI
18
Poleć książkęKup książkęROZDZIA(cid:244) 1.
PAN MÓZG — SPRZYMIERZENIEC
CZY SABOTA(cid:289)YSTA?
SK(cid:198)D BIOR(cid:198) SI(cid:214) TRUDNO(cid:264)CI
WE WPROWADZANIU ZMIAN
Twój mózg jest jak najgorszy polityk. Zrobi wszystko,
(cid:290)eby(cid:265) na niego zag(cid:245)osowa(cid:245), a potem kopnie ci(cid:215) w ty(cid:245)ek.
— John Whithmore
Z gada pradziada
Tym, co zwykle przera(cid:290)a ludzi w procesie zmiany (oprócz
tego, (cid:290)e to proces, a zatem co(cid:265) rozci(cid:199)gni(cid:215)tego w czasie
i trzeba duuu(cid:290)o cierpliwo(cid:265)ci), jest nowo(cid:265)(cid:201), przed któr(cid:199)
najstarsza cz(cid:215)(cid:265)(cid:201) ludzkiego mózgu, czyli tzw. gadzi mózg
(zlokalizowany w pobli(cid:290)u pnia mózgu), broni si(cid:215) r(cid:215)kami
i nogami. I to Twoimi r(cid:215)kami i nogami. A z pomoc(cid:199) przy-
chodzi mu mózg ssaczy. Je(cid:265)li robimy postanowienia
i stawiamy sobie cele, to bywa, (cid:290)e s(cid:199) one nad wyraz am-
19
Poleć książkęKup książkęOGRA(cid:200) NAWYKI
bitne i oczekujemy du(cid:290)ych, spektakularnych i szybkich
efektów. To troch(cid:215) tak, jakby(cid:265) dopiero si(cid:215) urodzi(cid:245) i ocze-
kiwa(cid:245), (cid:290)e nazajutrz zaczniesz chodzi(cid:201) i mówi(cid:201). Chcemy
czego(cid:265), co dos(cid:245)ownie odmieni nasze (cid:290)ycie. Problem w tym,
(cid:290)e ranga takich zmian bywa przyt(cid:245)aczaj(cid:199)ca — na tyle, (cid:290)e
cz(cid:245)owiek sam siebie przekonuje, i(cid:290) ta zmiana nie jest
mu wcale potrzebna. Dlaczego tak si(cid:215) dzieje?
Wyobra(cid:288) sobie spokojnego starszego pana, który nie-
przerwanie od 30 lat, codziennie o 19.30 zasiada w fo-
telu, by obejrze(cid:201) w telewizji swój ulubiony program. Teraz
pomy(cid:265)l o tym, (cid:290)e pewnego dnia do mieszkania tego sta-
ruszka wdziera si(cid:215) kto(cid:265) zupe(cid:245)nie obcy i stanowczym tonem
oznajmia:
— Od dzi(cid:265) o 19.30 b(cid:215)dziemy wychodzi(cid:201) z domu i space-
rowa(cid:201) wokó(cid:245) bloku, bo to dobre dla twojego zdrowia!
Czy nie wkur... ekhem, nie zdenerwowa(cid:245)by(cid:265) si(cid:215) na miej-
scu tego staruszka? Teraz pod staruszka podstaw swój
gadzi mózg, pracuj(cid:199)cy w kooperacji z mózgiem ssaczym,
a pod nieznajomego inn(cid:199) struktur(cid:215) Twojego mózgu —
kor(cid:215) now(cid:199). Fotel i program w TV to Twój stary nawyk,
który Ci szkodzi, ale te(cid:290) sprawia przyjemno(cid:265)(cid:201) i daje po-
czucie bezpiecze(cid:247)stwa.
Podsumujmy. Ludzki mózg sk(cid:245)ada si(cid:215) z trzech obszarów:
mózgu gadziego, ssaczego i kory nowej. Gadzi mózg to,
jak ju(cid:290) wspomnia(cid:245)am, najstarsza struktura naszego mózgu.
20
Poleć książkęKup książkęROZDZIA(cid:244) 1. PAN MÓZG
W tej cz(cid:215)(cid:265)ci kryj(cid:199) si(cid:215) wszelkie instynktowne odruchy,
które uaktywniaj(cid:199) si(cid:215) bez naszej (cid:265)wiadomo(cid:265)ci, a cz(cid:215)sto
tak(cid:290)e wbrew naszej woli. Mózg gadzi przechowuje w swoim
pude(cid:245)ku z zabawkami wszystkie automatyczne reakcje,
które wielokrotnie ratowa(cid:245)y ty(cid:245)ek naszym praprzodkom
i które cz(cid:215)sto ratuj(cid:199) (cid:290)ycie tak(cid:290)e nam. To jemu zawdzi(cid:215)-
czamy s(cid:245)ynny mechanizm atak, ucieczka lub zastygni(cid:215)cie
(czyli udawanie martwego), który uaktywnia si(cid:215) w sytuacji
zagro(cid:290)enia — tak realnego, jak i wyobra(cid:290)onego.
Najwi(cid:215)kszy problem, jaki mamy z tym obszarem mózgu,
jest taki, (cid:290)e definicja s(cid:245)owa „zagro(cid:290)enie”, któr(cid:199) si(cid:215) po-
s(cid:245)uguje, jest bardzo szeroka... Ta struktura mózgu do-
s(cid:245)ownie ga(r)dzi wszystkim, co jest nowe, nieznane, inne
ni(cid:290) dotychczas. Uwielbia za to swój stary fotel i program
w TV, bo to co(cid:265), co zna, co jest zrutynizowane, przewi-
dywalne. To sytuacja, w której wie, jak si(cid:215) zachowa(cid:201).
Gadzi mózg kocha nawyki i rutyn(cid:215) dnia codziennego —
i to niezale(cid:290)nie od tego, czy nam s(cid:245)u(cid:290)(cid:199). Nie ma dla niego
tak(cid:290)e znaczenia, (cid:290)e zmiana, któr(cid:199) chcesz wprowadzi(cid:201),
b(cid:215)dzie z korzy(cid:265)ci(cid:199) dla Twojego organizmu, kariery czy
relacji z innymi lud(cid:288)mi. Wie tylko, (cid:290)e dzieje si(cid:215) co(cid:265) no-
wego, co(cid:265) innego, wi(cid:215)c prawdopodobnie jeste(cid:265)cie w nie-
bezpiecze(cid:247)stwie i trzeba si(cid:215) ratowa(cid:201) — na przyk(cid:245)ad zwia(cid:201).
Form(cid:199) takiego zwiewania mo(cid:290)e by(cid:201) prokrastynacja, czyli
odwlekanie dzia(cid:245)ania w czasie do momentu, w którym jego
podj(cid:215)cie nie jest ju(cid:290) mo(cid:290)liwe lub zosta(cid:245)o bardzo niewiele
czasu, by je rozpocz(cid:199)(cid:201) (a co dopiero uko(cid:247)czy(cid:201)).
21
Poleć książkęKup książkęOGRA(cid:200) NAWYKI
Drugi obszar, nieco m(cid:245)odszy, to tzw. mózg ssaczy (uk(cid:245)ad
limbiczny), który z kolei w swoim pude(cid:245)ku z zabawkami
trzyma nasze pop(cid:215)dy, emocje i uczucia. Przechowuje te(cid:290)
dla nas to, co ju(cid:290) si(cid:215) zdarzy(cid:245)o i jest warte zapami(cid:215)tania.
Mo(cid:290)na zatem powiedzie(cid:201), (cid:290)e to taki dysk twardy z zapi-
sem naszej pami(cid:215)ci d(cid:245)ugotrwa(cid:245)ej.
Walter Mischel — wybitny ameryka(cid:247)ski psycholog i twór-
ca testu marshmallow, o którym szerzej opowiem Ci za
chwil(cid:215) — nazywa mózg gadzi i ssaczy uk(cid:245)adem gor(cid:199)cym.
Jak dowodzi Mischel, uk(cid:245)ad ten daje sygna(cid:245) „Start!”, a za-
tem inicjuje natychmiastow(cid:199) reakcj(cid:215) na silne bod(cid:288)ce, które
pobudzaj(cid:199) nas fizjologicznie i emocjonalnie. Mischel zwra-
ca uwag(cid:215) na fakt, (cid:290)e ju(cid:290) w chwili narodzin nasz gadzi
mózg jest gotowy do dzia(cid:245)ania — to on bowiem sprawia, (cid:290)e
w momencie, gdy nie s(cid:199) zaspokojone potrzeby niemowl(cid:215)cia
lub odczuwa ono ból, nast(cid:215)puje wybuch p(cid:245)aczu. I jest to
lament, wobec którego ci(cid:215)(cid:290)ko przej(cid:265)(cid:201) oboj(cid:215)tnie.
Z kolei kora nowa jest najm(cid:245)odsz(cid:199) struktur(cid:199) naszego
mózgu. Tu znajduje si(cid:215) (cid:288)ród(cid:245)o my(cid:265)li logicznych, racjo-
nalnych, a tak(cid:290)e naszej kreatywno(cid:265)ci i niezmierzonych
pok(cid:245)adów wyobra(cid:288)ni. Wspomniany ju(cid:290) Mischel nazywa
j(cid:199) uk(cid:245)adem ch(cid:245)odnym. Kora nowa rozwija si(cid:215) powoli,
stopniowo zwi(cid:215)kszaj(cid:199)c swoj(cid:199) aktywno(cid:265)(cid:201), zw(cid:245)aszcza w okre-
sie przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Pe(cid:245)n(cid:199) „gotowo(cid:265)(cid:201)
operacyjn(cid:199)” uzyskuje dopiero, gdy mamy dwadzie(cid:265)cia
kilka lat. To dlatego ma(cid:245)e dzieci maj(cid:199) najwi(cid:215)ksze trud-
22
Poleć książkęKup książkęROZDZIA(cid:244) 1. PAN MÓZG
no(cid:265)ci w samokontroli — i trudno je za to wini(cid:201). Kora nowa
jest najbardziej ewolucyjnie „wypasionym” obszarem na-
szego mózgu — to ona bowiem odró(cid:290)nia nas od pozosta-
(cid:245)ych gatunków. Dzi(cid:215)ki niej nasze my(cid:265)li, emocje i dzia(cid:245)ania
s(cid:199) dopasowane do kontekstu sytuacji. I co najwa(cid:290)niejsze
z punktu widzenia zmiany naszych nawyków — kora nowa
wspiera nas w hamowaniu dzia(cid:245)a(cid:247), które zaprzepaszczaj(cid:199)
szanse na osi(cid:199)gni(cid:215)cie celu. To dzi(cid:215)ki niej potrafimy prze-
kierowa(cid:201) uwag(cid:215) na co(cid:265) innego, gdy w zasi(cid:215)gu naszego
wzroku znajdzie si(cid:215) ociekaj(cid:199)ce czekolad(cid:199) ciastko, a my je-
ste(cid:265)my w trakcie zmiany nawyków (cid:290)ywieniowych. Podczas
kiedy uk(cid:245)ad gor(cid:199)cy koncentruje si(cid:215) na tym, by by(cid:245)o mu do-
brze i komfortowo teraz, kora nowa pomaga podj(cid:199)(cid:201) decy-
zj(cid:215) najlepsz(cid:199) z punktu widzenia przysz(cid:245)o(cid:265)ci1. Tak jakby
wiedzia(cid:245)a, (cid:290)e je(cid:265)li zjesz teraz to cholerne ciastko, to nie
tylko b(cid:215)dziesz mia(cid:245) wyrzuty sumienia, ale by(cid:201) mo(cid:290)e zmniej-
szysz swoje szanse na zmian(cid:215) nawyku, a co za tym idzie
— na utrzymanie w przysz(cid:245)o(cid:265)ci prawid(cid:245)owej wagi i unik-
ni(cid:215)cie chorób wynikaj(cid:199)cych z nieodpowiedniej diety. Ty
my(cid:265)lisz: „To tylko jedno ciastko!”, ale kora nowa wie...
ona wie, o co Ci naprawd(cid:215) chodzi ;).
Wewn(cid:215)trzny system alarmowy
Wydawa(cid:245)oby si(cid:215) zatem, (cid:290)e maj(cid:199)c do dyspozycji tak(cid:199) struk-
tur(cid:215), mo(cid:290)emy bez problemów osi(cid:199)ga(cid:201) swoje cele. K(cid:245)opot
1 Walter Mischel, Test marshmallow, Smak S(cid:245)owa, 2015, str. 50 – 52.
23
Poleć książkęKup książkęOGRA(cid:200) NAWYKI
w tym, (cid:290)e kiedy kora nowa wyjmuje sztandar z napisem
ZMIANA, gadzi mózg pokazuje jej gest Kozakiewicza i wraz
z mózgiem ssaczym rozpoczyna akcj(cid:215) sabota(cid:290)u. Je(cid:265)li nie
jeste(cid:265) przekonany, (cid:290)e ci go(cid:265)cie maj(cid:199) razem wielk(cid:199) moc,
to odpowiedz sobie na pytanie. Czy kiedykolwiek zdawa(cid:245)e(cid:265)
wa(cid:290)ny egzamin lub widzia(cid:245)e(cid:265) kogo(cid:265), kto lada moment mia(cid:245)
stan(cid:199)(cid:201) przed komisj(cid:199) egzaminacyjn(cid:199)? To mog(cid:245)a by(cid:201) ma-
tura, kolokwium, obrona pracy dyplomowej. Przypomnij
sobie: czy Tobie lub tej osobie nie zachcia(cid:245)o si(cid:215) wtedy
nagle pój(cid:265)(cid:201) do toalety?
W sytuacji nowej, gdy stajemy w obliczu nieznanego, mózg
gadzi i ssaczy przybijaj(cid:199) sobie pi(cid:199)tk(cid:215). W(cid:245)(cid:199)czaj(cid:199) wówczas
co(cid:265), co nazywam wewn(cid:215)trznym systemem alarmowym.
To wtedy zaczyna si(cid:215) produkcja hormonu stresu (kor-
tyzolu) — cz(cid:215)sto w nadmiernych ilo(cid:265)ciach, pocenie si(cid:215),
oblewanie rumie(cid:247)cem, dr(cid:290)enie r(cid:199)k. Puls przyspiesza, a do
tego cz(cid:245)ek czuje si(cid:215) niepewnie, jest zdezorientowany
i przestraszony. Oto moment, w którym ch(cid:245)opaki posta-
nowili odci(cid:199)(cid:201) Ci dost(cid:215)p do kory nowej i ratowa(cid:201) Twój
ty(cid:245)ek — niezale(cid:290)nie od tego, czy z racjonalnego punktu
widzenia co(cid:265) faktycznie Ci grozi.
Skoro system alarmowy zosta(cid:245) w(cid:245)(cid:199)czony, to jest spora
szansa na to, (cid:290)e b(cid:215)dziesz ucieka(cid:245) albo atakowa(cid:245). W tej
sytuacji warto, by(cid:265) by(cid:245) zwinny i lekki, bo wtedy b(cid:215)dziesz
szybciej zwiewa(cid:245) lub podniesiesz swoj(cid:199) skuteczno(cid:265)(cid:201) ataku.
A skoro tak, to jest w tym momencie kilka pop(cid:215)dów i uk(cid:245)a-
24
Poleć książkęKup książkęROZDZIA(cid:244) 1. PAN MÓZG
dów zupe(cid:245)nie Ci niepotrzebnych... Powodem, dla którego
Ty lub Twoi znajomi musieli(cid:265)cie i(cid:265)(cid:201) do toalety tu(cid:290) przed
wa(cid:290)nym egzaminem, jest odci(cid:215)cie przez wewn(cid:215)trzny sys-
tem alarmowy m.in. uk(cid:245)adu pokarmowego i moczowego.
Nie b(cid:215)d(cid:199) bowiem Ci potrzebne ani do ucieczki, ani do ata-
kowania. A skoro zostaj(cid:199) odci(cid:215)te, to wymagaj(cid:199) opró(cid:290)nie-
nia, bo to znacznie poprawi Twoj(cid:199) zwinno(cid:265)(cid:201) i lekko(cid:265)(cid:201)...
Czy teraz, wiedz(cid:199)c, kto i dlaczego zagna(cid:245) Ci(cid:215) do toalety,
nadal uwa(cid:290)asz si(cid:215) za istot(cid:215) racjonaln(cid:199)?... Oczywi(cid:265)cie nie
jest tak, (cid:290)e teraz, gdy ju(cid:290) masz tego (cid:265)wiadomo(cid:265)(cid:201), b(cid:215)-
dziesz w stanie po mistrzowsku panowa(cid:201) nad swoimi
reakcjami. Niedawno mia(cid:245)am przyjemno(cid:265)(cid:201) wyst(cid:199)pi(cid:201) na
konferencji, na której w eksperckim panelu dyskusyjnym
wraz z dwiema innymi osobami wypowiada(cid:245)am si(cid:215) na
temat twórczych zmian w (cid:290)yciu. Wiedzieli(cid:265)my, o której
godzinie zgodnie z agend(cid:199) wchodzimy na scen(cid:215), jednak
w pewnym momencie organizator konferencji przez po-
my(cid:245)k(cid:215) wy(cid:265)wietli(cid:245) plansz(cid:215) sugeruj(cid:199)c(cid:199), (cid:290)e teraz wyst(cid:199)pi nasza
trójka. By(cid:245)o to odst(cid:215)pstwo od planu o dobre 40 minut.
Przez chwil(cid:215) patrzyli(cid:265)my po sobie skonsternowani. Orga-
nizator szybko przeprosi(cid:245) za pomy(cid:245)k(cid:215) i zaprosi(cid:245) na scen(cid:215)
prelegenta, który zgodnie z harmonogramem mia(cid:245) wtedy
wyst(cid:199)pi(cid:201). Chwil(cid:215) pó(cid:288)niej ca(cid:245)a nasza trójka panelistów
spotka(cid:245)a si(cid:215) przy wej(cid:265)ciu do... toalet. Mog(cid:245)abym powie-
dzie(cid:201), (cid:290)e chodzi(cid:245)o o sprawdzenie, czy dobrze wygl(cid:199)damy,
ale prawda jest taka, (cid:290)e poszli(cid:265)my tam w zwi(cid:199)zku z nag(cid:245)(cid:199)
potrzeb(cid:199) fizjologiczn(cid:199). Raptowna, nieoczekiwana zmiana
25
Poleć książkęKup książkęOGRA(cid:200) NAWYKI
agendy spowodowa(cid:245)a, (cid:290)e zostali(cid:265)my wytr(cid:199)ceni ze sche-
matu, jakim mieli(cid:265)my zamiar pos(cid:245)u(cid:290)y(cid:201) si(cid:215) w tej sytuacji.
System alarmowy w(cid:245)(cid:199)czy(cid:245) si(cid:215) i zacz(cid:199)(cid:245) sugerowa(cid:201), (cid:290)e by(cid:201)
mo(cid:290)e trzeba b(cid:215)dzie wia(cid:201) albo atakowa(cid:201), wi(cid:215)c na wszelki
wypadek warto opró(cid:290)ni(cid:201) p(cid:215)cherz. Zatem przyjmij do
wiadomo(cid:265)ci to, (cid:290)e takie reakcje s(cid:199) jak najbardziej natu-
ralne i (cid:265)wiadcz(cid:199) o tym, (cid:290)e Twój mózg dzia(cid:245)a prawid(cid:245)owo ;).
Gdy pogodzisz si(cid:215) z my(cid:265)l(cid:199), (cid:290)e niewielka doza strachu jest
nawet wskazana w sytuacji nowej, znacznie (cid:245)atwiej b(cid:215)dzie
Ci pracowa(cid:201) nad tym, by by(cid:245) to strach mobilizuj(cid:199)cy do
dzia(cid:245)ania, a nie parali(cid:290)uj(cid:199)cy i przed owym dzia(cid:245)aniem
powstrzymuj(cid:199)cy.
Wspomnia(cid:245)am, (cid:290)e wewn(cid:215)trzny system alarmowy przy-
s(cid:245)u(cid:290)y(cid:245) si(cid:215) do podtrzymania naszego gatunku przy (cid:290)yciu.
Je(cid:265)li zastanawiasz si(cid:215), jak to mo(cid:290)liwe, wyobra(cid:288) sobie na-
szego praprzodka udaj(cid:199)cego si(cid:215) na polowanie. Idzie sobie,
pogwizduj(cid:199)c, gdy nagle na jego drodze pojawia si(cid:215) tygrys.
Przyznasz, (cid:290)e to moment, w którym warto reagowa(cid:201) szyb-
ko i bezb(cid:245)(cid:215)dnie. Jakakolwiek chwila zawahania prawdo-
podobnie oznacza(cid:245)aby tragiczny fina(cid:245) takiego spotkania.
Chocia(cid:290) tygrys pewnie by(cid:245)by zadowolony ;). Wyobra(cid:288) sobie
sytuacj(cid:215), w której nasz praprzodek stoi twarz(cid:199) w twarz
z tygrysem. Przygl(cid:199)da mu si(cid:215) i zaczyna si(cid:215) zastanawia(cid:201):
„Hmm... co by(cid:245)oby najlepsze w tej sytuacji? Jak powinie-
nem si(cid:215) zachowa(cid:201)? Mo(cid:290)e spróbuj(cid:215) porozmawia(cid:201) z nim
jak cz(cid:245)owiek z tygrysem i wyja(cid:265)ni(cid:215) mu, (cid:290)e zjedzenie mnie
nie jest dobrym pomys(cid:245)em. Albo odwo(cid:245)am si(cid:215) do jego
26
Poleć książkęKup książkęROZDZIA(cid:244) 1. PAN MÓZG
uczu(cid:201): mam rodzin(cid:215), nie mog(cid:215) ich zostawi(cid:201) na pastw(cid:215)
losu, na pewno to zrozumie. W zasadzie to ca(cid:245)kiem (cid:245)adny
ten tygrys... my(cid:265)l(cid:215), (cid:290)e móg(cid:245)bym mu zaproponowa(cid:201), (cid:290)eby
by(cid:245) modelem do mojego najnowszego malowid(cid:245)a w jaski-
ni”. Nie jestem pewna, czy w realnej sytuacji rozwa(cid:290)ania
naszego praprzodka nie zako(cid:247)czy(cid:245)yby si(cid:215) przypadkiem
na samym „Hmm...”, bo na reszt(cid:215) nie by(cid:245)oby ju(cid:290) czasu.
Jak widzisz, w sytuacjach zagro(cid:290)enia kora nowa i to, co
ma nam do zaproponowania (a co zreszt(cid:199) jest u(cid:290)yteczne
w wielu obszarach naszego (cid:290)ycia), tutaj nie sprawdzi(cid:245)o-
by si(cid:215) zbyt dobrze. Mimo (cid:290)e dzi(cid:265), gdy polujemy na mi(cid:215)so
w sklepie, za rega(cid:245)em rzadko czai si(cid:215) na nas tygrys, to
jednak wewn(cid:215)trzny system alarmowy wci(cid:199)(cid:290) si(cid:215) przydaje.
Cho(cid:201)by w sytuacji zagro(cid:290)enia na drodze, gdy trzeba szybko
reagowa(cid:201), by uchroni(cid:201) siebie od wypadku, obra(cid:290)e(cid:247) a nie-
kiedy nawet od (cid:265)mierci.
Strach si(cid:215) ba(cid:201)
Sytuacja zmiany jest dla Twojego organizmu szokiem —
tym wi(cid:215)kszym, im d(cid:245)u(cid:290)ej „zasiedzia(cid:245)e(cid:265) si(cid:215)” w kiepskich
nawykach. Prze(cid:290)ywasz zatem stres, a Twój mózg chce
Ci(cid:215) przed nim ochroni(cid:201). Neuropsycholog Amy Arnsten
z Uniwersytetu Yale przeanalizowa(cid:245)a sporo bada(cid:247) doty-
cz(cid:199)cych wp(cid:245)ywu stresu na nasze dzia(cid:245)ania. Sk(cid:245)oni(cid:245)o j(cid:199) to
do wysnucia wniosku, (cid:290)e nawet stres o umiarkowanym
nat(cid:215)(cid:290)eniu mo(cid:290)e spowodowa(cid:201) raptowny deficyt zdolno(cid:265)ci
27
Poleć książkęKup książkęOGRA(cid:200) NAWYKI
oferowanych nam przez kor(cid:215) now(cid:199)2. Warto zdawa(cid:201) sobie
spraw(cid:215) z budowy w(cid:245)asnego mózgu i zna(cid:201) (cid:288)ród(cid:245)a swoich
zachowa(cid:247) w nowej sytuacji. Czynienie sobie z tego po-
wodu wyrzutów albo zastanawianie si(cid:215), co jest ze mn(cid:199)
nie tak, s(cid:199) zupe(cid:245)nie bezcelowe. Boisz si(cid:215) — i to zupe(cid:245)nie
naturalne. Dzi(cid:215)ki temu mechanizmowi nasi praprzod-
kowie prze(cid:290)yli, ja napisa(cid:245)am t(cid:215) ksi(cid:199)(cid:290)k(cid:215), a Ty mo(cid:290)esz j(cid:199)
przeczyta(cid:201). To, co chcemy teraz zrobi(cid:201), to nauczenie Ci(cid:215)
podejmowania dzia(cid:245)ania pomimo strachu — nieco os(cid:245)a-
bi(cid:201) l(cid:215)k, a nie kompletnie go wyeliminowa(cid:201). Z moich do-
(cid:265)wiadcze(cid:247) i obserwacji wynika bowiem, (cid:290)e nie da si(cid:215) po-
zby(cid:201) strachu w 100 . Mo(cid:290)na jednak tak przygotowa(cid:201) swój
plan zmiany, by strach przesta(cid:245) parali(cid:290)owa(cid:201), a przybra(cid:245)
form(cid:215) ekscytacji, pobudzi(cid:245) Twoj(cid:199) ciekawo(cid:265)(cid:201). Wchodzisz
w to? Mam nadziej(cid:215), (cid:290)e tak :).
2 Walter Mischel, Test marshmallow, Smak S(cid:245)owa, 2015, str. 55.
28
Poleć książkęKup książkę
Pobierz darmowy fragment (pdf)