Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00564 010780 20677052 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Państwo Prawo Bezpieczeństwo. Tom II - ebook/pdf
Państwo Prawo Bezpieczeństwo. Tom II - ebook/pdf
Autor: , , Liczba stron:
Wydawca: Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7462-481-7 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> inne
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

„Państwo. Prawo. Bezpieczeństwo”, tom II, podobnie jak tom I, jest zbiorem opracowań stanowiących udaną próbę usystematyzowania zagadnień odnoszących się w swej treści do problematyki wzajemnych relacji między państwem, prawem i bezpieczeństwem. Książka dzięki interdyscyplinarnemu podejściu do podejmowanych zagadnień wnosi wiele ustaleń i stanowi istotne uzupełnienie do funkcjonującej literatury poświęconej tym zagadnieniom. Przywołana problematyka jest dziś obszarem naukowej eksploracji przedstawicieli wielu dziedzin
i dyscyplin naukowych. Niewątpliwie autorzy tej publikacji zaznaczają ścisły związek pomiędzy państwem, prawem i bezpieczeństwem, jednocześnie podkreślając ogromną wagę bezpieczeństwa, jako jednej z podstawowych potrzeb człowieka. Zwracają uwagę na wiele aspektów dotyczących zagrożeń we współczesnym świecie, w tym na swobodę
poruszania się, rozwój nowych technologii oraz globalizację.
O ponadprzeciętnych walorach recenzowanej książki stanowią głównie: aktualność i ranga podjętej problematyki, skład zespołu autorskiego,
poziom naukowy wszystkich zaprezentowanych w książce referatów.
Uwzględniając to, że jest to kolejna praca z serii poświęconej zagadnieniom odzwierciedlonym w jej tytule, należy mieć nadzieję, że nie będzie ostatnią, co przyniesie korzyści zarówno teoretykom, jak i praktykom decydującym się na jej lekturę.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Państwo Prawo Bezpieczeństwo Tom II Pod redakcją naukową Aleksandra Babińskiego Marcina Jurgilewicza Norberta Malca Szczytno 2015 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Recenzenci prof. zw. dr hab. Andrzej Misiuk prof. zw. dr hab. Bernard Wiśniewski Redakcja Wydawcy Anna Bryczkowska Wojciech Pączek Robert Ocipiński Projekt okładki Justyna Piaskiewicz © Wszelkie prawa zastrzeżone — WSPol Szczytno 2015 ISBN e-ISBN 978-83-7462-480-0 978-83-7462-481-7 Skład, druk i oprawa: Dział Wydawnictw i Poligrafii Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie 12-100 Szczytno, ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 111 tel. 89 621 51 02, fax 89 621 54 48 e-mail: wwip@wspol.edu.pl Objętość: 11,48 ark. wyd. (1 ark. wyd. = 40 tys. znaków typograficznych) ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Spis treści Wprowadzenie ........................................................................................... Introduction Katarzyna BARTOSIEWICZ Zagrożenia bezpieczeństwa powietrznego — wybrane problemy .......... Threats of aviation security — selected issues 5 7 Justyna CIECHANOWSKA, Katarzyna PURC-KUROWICKA Bezpieczeństwo państwa a wolność sumienia i wyznania ...................... 17 The state security and freedom of conscience and religion Andrzej DANA Administracyjnoprawny wymiar budowy przestrzeni bezpieczeństwa wewnętrznego Unii Europejskiej .............................................................. 27 Administrative-building space dimension of the internal security of the European Union Tadeusz Z. LESZCZYŃSKI Zarządzanie ryzykiem a bezpieczeństwo systemów IT ........................... 61 The risk management and IT systems security Marlena LOREK Międzynarodowa współpraca policji kryminalnych w Unii Europejskiej. Wybrane aspekty .................................................... 79 The international criminal police cooperation in the European Union — some aspects Izabela OLEKSIEWICZ Polityka antycyberterrorystyczna Unii Europejskiej na przykładzie Polski ................................................................................ 89 EU cyberterrorism policy on the exemple of Poland Igor PROTASOWICKI Wybrane kierunki rozwoju polskiego bezpieczeństwa energetycznego ................................................................ 101 Selected directions of Polish energetical security development Krzysztof SUROWIEC, Alina CZARNECKA, Piotr JAROCHA Strategia i jej wpływ na bezpieczeństwo współczesnego państwa .......... 111 The Strategy and its impact on security the modern state ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Katarzyna SZWED Funkcje polskich służb specjalnych oraz ich miejsce w systemie bezpieczeństwa państwa ........................................................................... 129 Functions of Polish intelligence services and their place in the national security system Julianna WOŁODŹKO Biometryczne metody zapewnienia bezpieczeństwa ............................... 141 Biometric methods to ensure safety Norbert MALEC Amerykańska ustawa przeciwdziałająca korupcji Forreign Corrupt Practices Act .............................................................................................. 163 American Act on countering corruption in the USA Forreign Corrupt Practices Act Marcin JURGILEWICZ, Oktawia JURGILEWICZ Prawne aspekty ochrony powietrza w Polsce realizowane w ramach polityki Unii Europejskiej do 2020 roku.................................................. 175 Legal aspects of air protection in Poland carried out in the framework of european policies by 2020 Aleksander BABIŃSKI Udział formacji resortu spraw wewnętrznych w realizacji spraw bezpieczeństwa wewnętrznego państwa — zarys problemu ................... 189 Participation of the formations of the department of internal in implementing matters internal security matters state — an outline of the problem Bibliografia ................................................................................................ 215 Bibliography ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Wprowadzenie Państwo będące organizacją polityczną wyposażoną w suwerenną wła- dzę, a przy tym oznaczające także organizację terytorialną, może przybie- rać różne formy organizacyjne — od państwa totalitarnego do demokra- tycznego. W państwach demokratycznych — jest ich obecnie coraz więcej — jak również tych, które dążą do wprowadzenia takiego systemu, prawo jest fundamentem współczesnych społeczeństw. To ono stanowi wyraz po- trzeb, a wręcz konieczność uporządkowanego życia społecznego oraz pod- dania go pewnym regułom umożliwiającym istnienie i właściwe funkcjo- nowanie demokratycznego państwa prawa. Poza tym we współczesnych państwach prawo w coraz większym stopniu staje się rzeczywistym regulato- rem stosunków społecznych i podstawą rozstrzygania konfliktów. Wyraźnie dostrzegany jest zwłaszcza nacisk na skuteczność prawa w praktyce, jego sto- sowania oraz przestrzegania. Członkowie każdej społeczności, którzy two- rzą państwo, również za pośrednictwem mechanizmów prawnych, dążą do stworzenia bezpiecznych warunków życia. Bezpieczeństwo bowiem było — ale też jest i będzie — najważniejszą potrzebą człowieka, a poczucie jego za- spokojenia pozwala na prawidłowy rozwój jednostek, społeczeństw, a tym samym państwa. Współcześnie zarówno państwo, prawo, jak i bezpieczeństwo należy po- strzegać nie tylko przez pryzmat zagrożeń, ale także w aspekcie funkcjo- nowania człowieka. Stanowi on niezbędny element zbiorowości lokalnych, regionalnych, państwowych oraz międzynarodowych. Działania tych zbio- rowości ukierunkowane są na stanowienie reguł prawnych zapewniających bezpieczeństwo człowiekowi, a w szerszym kontekście zbiorowościom two- rzonym przez niego. Stanowione reguły prawne stają się swoistym gwa- rantem bezpieczeństwa. Wyznaczają one granice dopuszczalnych (bez- piecznych) zachowań oraz określają reakcję zbiorowości na ich naruszenie, w szczególności są to reakcje instytucji państwowych ustawodawczych, są- downiczych, a także wykonawczych. Globalizacja współczesnych państw, jak również rozwój nowych tech- nologii przyczyniają się do powstania nieznanych dotąd zagrożeń, co po- woduje, że bezpieczeństwo nabiera zupełnie innego niż dotychczas zna- czenia. Niejednokrotnie bowiem państwa nie są w stanie, znanymi od lat ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 6 metodami, zapewnić bezpieczeństwa, ponieważ wiązałoby się to z ryzykiem naruszenia współczesnych standardów demokracji, wolności oraz praw człowieka. Państwa łączą swoje siły również w poszukiwaniu nowych sku- tecznych sposobów zapewnienia bezpieczeństwa w nowej rzeczywistości. Niniejsza publikacja stanowi zbiorowe opracowanie poświęcone wy- branym współczesnym zagadnieniom z zakresu państwa, prawa i bezpie- czeństwa. Problemy zauważone przez autorów poszczególnych artykułów, są godne zainteresowania przede wszystkim ze względu na to, że wpływa- ją na stanowienie lepszego prawa, które jest filarem bezpiecznego państwa. Autorami poszczególnych artykułów są zarówno praktycy, jak i teorety- cy różnych nauk, w szczególności zaś prawa, bezpieczeństwa i politologii, stąd wyrażają oni nadzieję, że przynajmniej częściowo zainteresują Czytel- ników poruszonymi w książce problemami. Redaktorzy i Autorzy książki liczą, że znajdzie ona odbiorców w środowisku prawników, politologów, eks- pertów zajmujących się problematyką bezpieczeństwa, a także tych, których zainteresowania naukowe i zawodowe koncentrują się wokół problematyki funkcjonowania państwa. Obszaru zagadnień dotyczących państwa, prawa i bezpieczeństwa nie sposób ująć w ramy jednego opracowania. W nadziei na pozytywny odbiór zagadnień przedstawionych w pierwszych dwóch tomach publikacji, liczy- my że możliwe będzie przedstawienie dalszej problematyki odnoszącej się do państwa, prawa i bezpieczeństwa w kolejnych tomach składających się na całość opracowania. Redaktorzy ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Państwo. Prawo. Bezpieczeństwo. Tom II Katarzyna BARTOSIEWICZ* Zagrożenia bezpieczeństwa powietrznego — wybrane problemy Słowa kluczowe: bezpieczeństwo powietrz- ne, zagrożenia, terroryzm, lotnictwo Keywords: air safety, risks, terrorism, avi- ation W artykule przedstawiono zarówno w aspek- cie militarnym, jak i cywilnym problema- tykę dotyczącą zagrożeń bezpieczeństwa powietrznego, które to bezpieczeństwo zwłaszcza w ostatnich latach nabiera coraz większego znaczenia; scharakteryzowano po- jęcie „bezpieczeństwo powietrzne”; przedsta- wiono definicję sił powietrznych oraz ich rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa powietrzne- go; wyjaśniono pojęcie „zagrożenie”, przed- stawiono klasyfikację i rodzaje zagrożeń oraz wyjaśniono pojęcie „terroryzmu lotniczego” i ukazano jego rodzaje. The  article presents both the  military aspect, what and  civil issues concern- ing threats to  aviation security; They characterized the  notion of  the  concept of  aviation security; Air Force shows the  definition and  their role in  ensuring the safety of the aircraft; explains the con- cept of  risk; presents the  classification and types of hazards and explains the con- cept of terrorism, aviation and presents its kinds. 1. Uwagi wstępne Poszukując korzeni bytowych bezpieczeństwa powietrznego państwa, warto za- uważyć, że wszystko co istnieje jest bytem i tworzy pewne uniwersum bytowe, a co- kolwiek istnieje, jest bytem cząstkowym, składową tego uniwersum. W otaczają- cej bezpieczeństwo powietrzne państwa rzeczywistości przede wszystkim można dostrzec powietrzne sytuacje kryzysowe, których źródłem są zagrożenia, takie jak m.in.: środki napadu powietrznego, terroryzm lotniczy, zwiększanie prędkości, na- tężenia, a w rezultacie gęstości ruchu lotniczego, niebezpieczne zjawiska pogody, zawodność człowieka-pilota. Zewnętrzna rzeczywistość i wymienione źródła sy- tuacji kryzysowych zmuszają personel bezpieczeństwa powietrznego państwa do * Mgr Katarzyna Bartosiewicz, asystent dziekana Wydziału Nauk Społecznych i Ad- ministracji w Wyższej Szkole Informatyki, Zarządzania i Administracji w Warszawie. Kon- takt z autorem: k.bartosiewicz@dobrauczelnia.pl ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 8 rozwiązywania problemów, pokonywania trudności związanych z militarnym i nie- militarnym użytkowaniem przestrzeni powietrznej. Zatem środowisko systemu bezpieczeństwa powietrznego przeciwstawia się personelowi bezpieczeństwa po- wietrznego państwa niezależnie od jego świadomości. Należy więc uznać, że bez- pieczeństwo powietrzne istnieje obiektywnie1. Bezpieczeństwo państwa nie jest zjawiskiem statycznym, podlega nieustannym zmianom pod wpływem procesów zachodzących w otoczeniu międzynarodowym i wewnątrz państwa. Jednocześnie z zachodzącymi procesami w środowisku bez- pieczeństwa zmienia się jego postrzeganie i rozumienie. Bezpieczeństwo staje się coraz bardziej interdyscyplinarne i wielowymiarowe. Analiza recepcji dynamiki bezpieczeństwa pozwala zauważyć, że istnieje tendencja do redefinicji rozumienia pojęcia „bezpieczeństwa” w układzie horyzontalnym, dotycząca jego przedmioto- wego zakresu. Wyrazem tej tendencji jest dokujące się w okresie ostatnich kilkuna- stu lat krystalizowanie pojęcia „bezpieczeństwa powietrznego” oraz rozwój badań w tym obszarze. Nie są to jednak badania powszechne; dlatego do tej pory nie wy- pracowano jednej, powszechnej definicji bezpieczeństwa powietrznego2. 2. Charakterystyka pojęcia bezpieczeństwa powietrznego Problematyką bezpieczeństwa powietrznego zajmowano się głównie w aspekcie militarnym, chociaż w ostatnich latach, wskutek wzrostu natężenia cywilnego ru- chu lotniczego zyskują na znaczeniu badania dotyczące sektora cywilnego. Wiąże się to także z poszerzeniem katalogu wartości chronionych i przesuwaniem priory- tetu w badaniach bezpieczeństwa, obserwowanym od zakończenia zimnej wojny. Nadal jednak przeważają prace dotyczące zdobycia przewagi w powietrzu jako jed- nego z podstawowych warunków powodzenia współczesnych działań wojennych w skali strategicznej, operacyjnej i taktycznej. Problematyka bezpieczeństwa po- wietrznego, a zwłaszcza jej znaczenia dla bezpieczeństwa narodowego, nie docze- kała się szerszych analiz politologicznych3. Pod pojęciem bezpieczeństwa powietrznego rozumiane jest co do zasady: bez- pieczne zarządzanie przestrzenią powietrzną, bezpieczne jej wykorzystywanie, bezpieczeństwo w ruchu lotniczym, bezpieczeństwo na lotniskach i wokół nich. Bezpieczeństwo powietrzne jest także definiowane jako ochrona przed atakami na bezpieczeństwo ruchu lotniczego, w szczególności przed uprowadzeniem, sabota- żem i atakami terrorystycznymi. Natomiast w ujęciu ekologicznym bezpieczeństwo powietrzne określa się jako: każdy środek, technikę, czy przedsięwzięcie mające na 1 A. Glen, Podstawy poznawcze bezpieczeństwa powietrznego państwa, Warszawa 2013, J. Rajchel, Bezpieczeństwo powietrzne Polski po akcesji do NATO, Warszawa 2013, 3 E. Zabłocki, Siły powietrzne NATO, Warszawa 1998, s. 8. s. 43. 2 s. 59. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Państwo. Prawo. Bezpieczeństwo. Tom II Zagrożenia bezpieczeństwa powietrznego — wybrane problemy 9 celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia szkód, jakie stwarza zarówno ruch pojazdów lub pocisków nad powierzchnią ziemi, jak i zanieczyszczenie atmosfery ziemskiej4. Zasadniczą rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa powietrznego w aspekcie mi- litarnym spełniają siły powietrzne. Pojęcie siły powietrzne jest relatywnie nowe, a jej historia stosunkowo krótka. Za jej początek należy przyjąć powstanie lotnic- twa na początku XX wieku i jego udział w I wojnie światowej. W okresie tym lot- nictwo było wykorzystywane głównie do rozpoznawania pozycji i stanowisk artyle- rii przeciwnika oraz korygowania ognia własnej artylerii, a następnie do obserwacji pola walki. Już od tego czasu datują się zalążki lotnictwa uderzeniowego. Począt- kowo było to ręczne zrzucanie granatów i bomb oraz ostrzeliwanie obiektów na- ziemnych (fabryk, mostów, stacji i węzłów kolejowych) z karabinów maszynowych. W ten sposób kształtowała się ofensywna funkcja lotnictwa, później nazwana sym- bolicznie „mieczem”. Wobec realnie rosnącego zagrożenia uderzeniami z powietrza zrodziła się potrzeba skutecznego przeciwdziałania temu zagrożeniu. W ten spo- sób ukształtowała się defensywna funkcja lotnictwa i naziemnych ośrodków obro- ny przed samolotami. Funkcje te nazwano później „tarczą”. Została ona przypisana lotnictwu myśliwskiemu i artylerii przeciwlotniczej. Ten najbardziej ogólny podział funkcji sił powietrznych na defensywną i ofensywną (tarcze i miecz) przetrwał do czasów współczesnych. W miarę burzliwego rozwoju lotnictwa i obrony przeciwlot- niczej zmieniały się koncepcje ich zastosowania bojowego, a także rola na polu wal- ki na tle innych rodzajów sił zbrojnych — wojsk lądowych i marynarki wojennej5. Bezpieczeństwo powietrzne państwa, jako przedmiot realny, funkcjonuje w po- wietrznych sytuacjach kryzysowych, których źródłem są zagrożenia militarne i nie- militarne: środki napadu powietrznego, terroryzm lotniczy, człowiek i jego błę- dy, zjawiska pogody, struktura przestrzeni powietrznej, zaś pochodzi od organów kierowania bezpieczeństwem narodowym (państwa), rządzenia, administrowania, nadzoru dowodzenia, zarządzania kryzysowego w państwie. Złożoność zatem po- wietrznej części rzeczywistości użytkowanej przez człowieka wymaga wyodrębnie- nia bezpieczeństwa powietrznego państwa, jako części bezpieczeństwa państwa od- powiedzialnej za jego obronę i ochronę przed zagrożeniami powietrznymi6. 3. Istota i znaczenie współczesnych zagrożeń Należy podkreślić, że za wyzwanie7 dla bezpieczeństwa powietrznego państwa uznawana jest sytuacja lub informacja o sytuacji w przestrzeni powietrznej, które jeśli nie zostaną na czas odkryte i rozpoznane oraz nie podejmie się w stosunku J. Rajchel, Bezpieczeństwo powietrzne…, wyd. cyt., s. 60. 4 5 Tamże, s. 66–67. 6 A. Glen, Podstawy poznawcze…, wyd. cyt., s. 48. 7 M. Cieślarczyk, Teoretyczne i metodologiczne podstawy badań problemów bezpieczeń- stwa i obronności państwa, Siedlce 2009, s. 271–273. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 10 do nich stosownych kroków w postaci odpowiednio dobranych czynności, z za- angażowaniem właściwego potencjału, mogą się przeobrazić w zagrożenia dla państwa8. Chociaż pojęcie zagrożenia jest intuicyjnie zrozumiałe, to jednak brak jest w tym zakresie powszechnej zgodności stanowisk. Na gruncie literatury nie jest ono jednoznacznie interpretowane. Węższa definicja zagrożenia wyjaśnia je od- wołując się do kategorii sytuacji trudnych. Zgodnie z nią zagrożenie ma miejsce wtedy, gdy „(…) w człowieku rodzi się obawa o utratę wysoko cenionych wartości z własnym życiem na pierwszym miejscu”9. Można go zdefiniować jako: — groźbę pojawienia się szkody; — niebezpieczną sytuację, która może doprowadzić do szkód; — potencjalne warunki, które aktywizując się w sekwencję zdarzeń mogą dopro- wadzić do strat; — sytuację, która może prowadzić do obrażeń lub utraty zdrowia; — źródło niebezpieczeństwa; — źródło możliwych obrażeń lub utraty zdrowia; — niebezpieczeństwo10. Zagrożenia ze względu na źródło i sposób powstawania można podzielić na za- grożenia spowodowane przez siły natury oraz powstałe w wyniku działalności czło- wieka. Siły natury (żywioły) mogą powodować pożary, powodzie, osuwiska ziemi, anomalie pogodowe, które mogą z kolei prowadzić do katastrofy ekologicznej. Na- leży wspomnieć również o zagrożeniach biologicznych w postaci różnego rodzaju szkodników roślinnych, a także zagrożenia płynące z kosmosu. Człowiek działając przeciwko prawom przyrody lub innemu człowiekowi, świadomie lub nieświado- mie może przyczynić się do powstania niemniej groźnych zagrożeń, których skut- kiem może być awaria techniczna lub katastrofa ekologiczna. Zagrożeniami bez- pieczeństwa publicznego w wyniku bezpośredniej działalności ludzi mogą być akty terroryzmu, konflikt zbrojny lub nawet wojna11. Zagrożenie powietrzne państwa12 rozumiane jest jako zdarzenie w przestrzeni powietrznej, spowodowane przyczynami losowymi (naturalnymi) lub nielosowymi (celowymi), które wywiera negatywny wpływ na funkcjonowanie państwa lub po- woduje niekorzystne (niebezpieczne) zmiany w jego strukturze i funkcjonowaniu. 8 A. Glen, Podstawy poznawcze…, wyd. cyt., s. 70. 9 T. Tomaszewski, Wstęp do psychologii, Warszawa 1971, s. 124. 10 B. Bonisławska, Współczesne zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego, „Zeszyty Naukowe WSEI” (seria: Administracja) 2012, nr 2(1), s. 116. 11 J. Święcicki, Ogólne zasady przygotowania sił i środków cywilnej służby zdrowia do ratowania zdrowia i życia ludzi w sytuacjach nadzwyczajnych i w czasie wojny, Warszawa 2002, s. 50. 12 K. Ficoń, Inżynieria zarządzania kryzysowego, Warszawa 2007, s. 76. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Państwo. Prawo. Bezpieczeństwo. Tom II Zagrożenia bezpieczeństwa powietrznego — wybrane problemy 11 Niezneutralizowane, skumulowane zagrożenia mogą prowadzić do zaistnienia powietrznych sytuacji kryzysowych w państwie i jego otoczeniu13. Z kolei ryzy- ko występowania zagrożenia powietrznego dla państwa oznacza miarę lub ocenę zagrożenia powietrznego, czy niebezpieczeństwa wynikającego albo z prawdopo- dobnych zdarzeń od nas niezależnych, albo z możliwych konsekwencji podjęcia decyzji. Zatem ryzyko jest wskaźnikiem stanu zagrożeń powietrznych lub niebez- piecznych zdarzeń w przestrzeni powietrznej, które mogą prowadzić do strat14. Środki napadu powietrznego to najlepiej rozpoznane militarne źródło zagro- żeń powietrznych państwa, które tworzą wojskowe statki powietrzne wyposażone w lotnicze bojowe środki rozpoznania oraz rażenia. Równie dobrze rozpoznane są zjawiska naturalne w przestrzeni powietrznej, tj.: zachmurzenie, opady deszczu, gradu i śniegu, silne prądy powietrzne, uskoki wiatru, wybuchy wulkanów, prze- mieszczające się w powietrzu ptactwo. Z kolei coraz bardziej zagęszczający się ruch lotniczy, sterowanie przepływem, którego bez wsparcia informatycznych systemów zautomatyzowanych staje się w praktyce niemożliwe, jest przedmiotem ciągłej i wnikliwej identyfikacji przez światowe, regionalne i krajowe organizacje zajmujące się bezpieczeństwem żeglugi powietrznej15. Zagrożenia powietrzne są podstawą do tworzenia nowoczesnych systemów bezpieczeństwa powietrznego, zwłaszcza ich struktury przedmiotowej oraz for- mułowania zasad funkcjonowania zarówno te współczesne zidentyfikowane, jak i prognozowane. Tradycyjne zagrożenia integralności terytorialnej oraz suweren- ności politycznej danego państwa lub sojuszu są obecnie traktowane marginesowo, jako mało prawdopodobne. Zagrożeń tych nie można jednak wykluczać całkowi- cie, nawet gdy prawdopodobieństwo ich zaistnienia jest małe, co także jest trudne do określenia. Prognozy wieloletnie zawsze bowiem są obarczone ryzykiem błędu. W tej sytuacji planowanie obronne staje się problemem. Czy fakt, że prawdopodo- bieństwo zagrożenia naszej integralności terytorialnej i politycznej jest bardzo małe upoważnia do zmniejszenia stanu posiadania i gotowości bojowej sił zbrojnych, w tym powietrznych? Warto przypomnieć, że odbudowywanie potencjału obron- nego, a zwłaszcza zdolności do szybkiego i skutecznego reagowania, wymaga wie- loletniego zaangażowania intelektualnego, organizacyjnego i finansowego16. Nowe zagrożenia wiążą się z rozwojem cywilizacyjnym, szczególnie zaś ze sfe- rą techniczną. Wzrasta liczba podmiotów produkujących broń masowego rażenia. 13 A. Glen, Podstawy poznawcze…, wyd. cyt., s. 70. 14 Tamże, s. 70–71. 15 Tamże, s. 72. 16 Szerzej E. Zabłocki, Sojusznicze — polityczne i militarne uwarunkowania bezpieczeń- stwa powietrznego [w:] T. Compa, J. Rajchel, K. Załęski (red. nauk.) UE–NATO — stra- tegiczne problemy bezpieczeństwa. Wspólne koncepcje — wspólne problemy, Dęblin 2012, s. 334 i nast. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 12 Społeczność międzynarodowa nie potrafi rozwiązać tego problemu. Technologia produkcji ładunków jest łatwo dostępna, a miniaturyzacja ładunków ułatwia ich przenoszenie i zastosowanie. Dotyczy to zwłaszcza broni chemicznej i biologicznej. Aż trudno sobie wyobrazić skutki ataku terrorystycznego na World Trade Center, gdyby na pokładzie samolotów wykonujących ten atak były ładunki tego typu bro- ni. Nosicielami zminiaturyzowanych ładunków mogą być także niewielkie samolo- ty, np. pasażerskie, sportowe lub rolnicze17. Dostępność broni masowego rażenia i coraz powszechniej lotniczych środków jej przenoszenia powoduje, że techniczne możliwości współczesnego terroryzmu są ogromne, a walka z nim stała się problemem międzynarodowym. Terrorystom używającym broni masowego rażenia nie chodzi o zdobycie terytorium atakowa- nego państwa. Skutki takiego ataku dotykają natomiast bezpośrednio ludność cy- wilną. Jeśli zastosowana byłaby broń chemiczna lub biologiczna, skutki mogłyby być z całą pewnością katastrofalne i częściowo nieodwracalne, nawet w ciągu życia pokoleń danego państwa, regionu lub miasta. W wypadku tego typu zagrożeń tracą znaczenie klasyczne operacje obronne. Z tego powodu dąży się do wyeliminowania źródeł zagrożeń, a przynajmniej ich ograniczenia. Współcześnie za główne źródła takich zagrożeń uznaje się międzynarodowe organizacje terrorystyczne oraz pań- stwa dysponujące bronią masowego rażenia i wspierające te organizacje. Działa- nia terrorystyczne mogą być podejmowane przez uzbrojone grupy ludzi, które nie mieszczą się w klasycznym rozumieniu sił zbrojnych — nie są jednostkami wojsko- wymi. Jedną z najbardziej charakterystycznych cech działań terrorystycznych jest atakowanie ludności cywilnej, co narusza wszelkie konwencje międzynarodowe- go prawa wojennego. Doświadczenia wskazują jednoznacznie, że w wypadku tego typu zagrożeń wojska operacyjne (lotnictwo, wojska pancerne i zmechanizowane), będące głównym ramieniem zbrojnym współczesnych systemów obronnych, są mało skuteczne, a czasami wręcz bezradne18. 4. Rodzaje zagrożeń powietrznych Według J. Rajchela zagrożenia powietrzne można podzielić na cztery grupy19: 1) Niezamierzone naruszanie zasad wykorzystania przestrzeni powietrznej i prze- pisów ruchu lotniczego (tzw. zagrożenia pokojowe): naruszenie planów lotów, zasad wykorzystania dróg lotniczych, rejonów i stref lotów itp., czy nieupraw- niony wlot statków powietrznych do obszarów (rejonów, stref) wydzielonych i zastrzeżonych. 17 J. Rajchel, E. Zabłocki, Siły powietrzne w sojuszniczym systemie obronnym, Dęblin 2009, s. 59. 18 E. Zabłocki, Sojusznicze — polityczne i militarne…, wyd. cyt., s. 335 i nast. 19 J. Rajchel, E. Zabłocki, Siły powietrzne…, wyd. cyt., s. 61. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Państwo. Prawo. Bezpieczeństwo. Tom II Zagrożenia bezpieczeństwa powietrznego — wybrane problemy 13 2) Wykorzystywanie lotnictwa (statków powietrznych) w celach przestępczych, z których najgroźniejszy jest terroryzm powietrzny — w tym przestępstwa przeciw lotnictwu z użyciem statków powietrznych20. 3) Zamierzone (celowe) naruszenie przestrzeni powietrznej państwa (Sojuszu) — np. w celach rozpoznawczych (wywiadowczych). 4) Atak z powietrza w ramach agresji militarnej przeciwko danemu państwu (So- juszowi) — obecnie uważany za bardzo mało prawdopodobny w odniesieniu do Polski i innych państw NATO. K. Dymanowski przyjmuje dwa kryteria podziału zagrożeń z powietrza. We- dług pierwszego kryterium wyróżnia zagrożenia bezpośrednie i pośrednie21. Zagrożenia bezpośrednie są związane z atakiem środków napadu powietrznego (ŚNP). Natomiast pośrednie dotyczą naruszenia granicy powietrznej państwa oraz prowadzeniem działalności rozpoznawczej. Kolejne dwa kryteria, według K. Dymanowskiego, to kryterium operacyjne i kryterium techniczne. Ze względu na kryterium operacyjne (charakter zagroże- nia) wyróżnia zagrożenia konwencjonalne oraz niekonwencjonalne. Do konwen- cjonalnych zalicza zagrożenie atakiem wykonanym przez przeciwnika z wykorzy- staniem ŚNP. Za konwencjonalne (klasyczne) zagrożenia powietrzne uznaje także zagrożenia pośrednie związane z prowadzeniem przez inne państwa powietrz- nej działalności rozpoznawczej oraz demonstracji siły i odstraszania militarnego. Za niekonwencjonalne uznaje głównie zagrożenia terroryzmem lotniczym. Kryte- rium techniczne odnosi do platform powietrznych i ŚNP (technologii) oraz syste- mów uzbrojenia wykorzystywanych przez te platformy. Wskazuje na obecny trend wykorzystywania bezzałogowych statków powietrznych do realizacji coraz szerszej gamy misji bojowych22. J. Nowak koncentruje się na charakterystyce najnowocześniejszych środków napadu powietrznego. Wyróżnia zwłaszcza: taktyczne pociski rakietowe balistycz- ne, pociski rakietowe skrzydlate, bezzałogowe aparaty latające, czy też cywilne stat- ki powietrzne użyte jako środek ataku z powietrza23. Odwołując się do najnowszych badań wskazuje na najgroźniejsze z nich: — załogowe statki powietrzne (manned aircraft) o zwiększonych możliwościach taktyczno -technicznych w zakresie rozpoznania i zwalczania obiektów naziem- nych, nawodnych i powietrznych; — taktyczne pociski rakietowe balistyczne (Tactical Ballistic Missiles — TBMs); — pociski rakietowe skrzydlate (Cruise Missiles — CMs); 20 Tamże, s. 61. 21 K. Dymanowski, Klasyczne i nowe zagrożenia bezpieczeństwa powietrznego państwa, „ZN WSOSP” 2011, nr 2 (17), s. 50. 22 Tamże, s. 52. 23 J. Nowak, Charakterystyka militarnych zagrożeń bezpieczeństwa powietrznego, „Ze- szyty Naukowe WSOSP” 2011, nr 2 (17), s. 63. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 14 — bezzałogowe aparaty latające (Unmanned Aerial Vehicles); — samoloty lotnictwa cywilnego, wykorzystywane jako narzędzie ataku z po- wietrza. 5. Terroryzm lotniczy Według P. Krawczyka pojęciem kompleksowo odnoszącym się do zjawiska ter- roryzmu dotykającego sferę lotnictwa należy uznać określenie „terroryzm lotni- czy”24. Pojęcie „terroryzm powietrzny” jest określeniem nieco węższym — wska- zuje bowiem bezpośrednio na ośrodek, w którym dochodzi do aktu terroru, tj. przestrzeń powietrzną. Przy takim podejściu można wyróżnić, obok wspomnia- nego już terroryzmu powietrznego, terroryzm lądowy i morski. J. Rajchel wyróżnia dwie kategorie zagrożeń terroryzmem lotniczym. Do pierwszej kategorii zalicza zagrożenia związane z lotniczym terroryzmem po- wietrznym, a do drugiej zagrożenia związane z terroryzmem naziemnym25. W zagrożeniach związanych z terroryzmem powietrznym wyróżnia: — porwania i uprowadzenia samolotów w przestrzeni powietrznej (hijacking i skyjacking); wietrzne; — zamachy bombowe na znajdujące się w przestrzeni powietrznej statki po- — użycie uprowadzonych statków powietrznych do ataku terrorystycznego na ważne obiekty infrastruktury lub startujący bądź lądujący samolot26. Zagrożenia można podzielić na militarne, niemilitarne i terroryzm. Zagroże- nia militarne tradycyjnie odnoszą się głównie do tzw. bezpieczeństwa zewnętrz- nego, którego wyrazem jest zachowanie integralności terytorialnej i suwerenności politycznej danego państwa. Tego typu zagrożenia były podstawą tworzenia i pre- cyzowania celów sojuszy polityczno -militarnych, w tym także Sojuszu Północno- atlantyckiego. Adekwatnie do tego celu sformułowana została rola sił zbrojnych — narodowych i sojuszniczych. Obok działań politycznych i ekonomicznych, to właśnie siłom zbrojnym przypisano i w dalszym ciągu przypisuje się zasadniczą rolę w zachowaniu integralności terytorialnej i suwerenności politycznej państw. Takie założenia trudno podważyć. Zostały one pozytywnie zweryfikowane — inte- gralność terytorialna żadnego z państw NATO nie została naruszona w wyniku za- grożeń lub działań zewnętrznych27. Tradycyjnie rozumiane zagrożenie bezpieczeństwa terytorialnego, z reguły, od- noszono do sąsiadów, do ich sił zbrojnych rozmieszczonych w pobliżu granic da- nego państwa. W dobie nieograniczonych możliwości sił zbrojnych, a szczególnie 24 P. Krawczyk, Terroryzm lotniczy, Warszawa 2008, s. 45. 25 J. Rajchel, Bezpieczeństwo w porcie lotniczym, Dęblin 2010, s. 15. 26 E. Zabłocki, Sojusznicze — polityczne i militarne…, wyd. cyt., s. 337. 27 J. Rajchel, E. Zabłocki, Siły powietrzne…, wyd. cyt., s. 54. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Państwo. Prawo. Bezpieczeństwo. Tom II Zagrożenia bezpieczeństwa powietrznego — wybrane problemy 15 sił powietrzno -kosmicznych, zagrożenia bezpieczeństwa nabierają charakteru glo- balnego. Oznacza to, że niekorzystny rozwój sytuacji (np. politycznej) na innym kontynencie może skutkować zagrożeniem bezpieczeństwa określonego państwa położonego w Europie28. Zagrożenia niemilitarne są zdecydowanie trudniejsze do zdefiniowania. Trud- niej także dokonać ich podziału według jednolitego kryterium. Można przyjąć, że zagrożenia niemilitarne tworzą sytuacje kryzysowe niezwiązane z groźbą uży- cia sił zbrojnych, ale stanowiące zagrożenia dla bytu i rozwoju społeczeństw we wszystkich sferach ich pokojowej aktywności. Do tego typu zagrożeń najczęściej zalicza się: — klęski żywiołowe — katastrofy naturalne wywołane siłami natury lub działa- niem człowieka; — katastrofy techniczne — awarie techniczne wywołujące znaczące skutki spo- łeczne, ekologiczne, gospodarcze; — zagrożenia wywołane przez niekorzystne zjawiska społeczne, ekonomiczne, re- ligijne29. Terroryzm jest współcześnie uznawany za największe zagrożenie pokojowego i demokratycznego rozwoju państw i społeczeństw. Według Słownika języka pol- skiego, terroryzm oznacza „stosowanie terroru, zwłaszcza działalność niektórych ugrupowań ekstremistycznych usiłujących za pomocą zabójstw politycznych, po- rwań zakładników, uprowadzeń samolotów i podobnych środków zwrócić uwagę opinii publicznej na wysuwane przez siebie hasła lub wymusić na rządach państwa określone ustępstwa bądź świadczenia na swoją korzyść”30. Według tego samego słownika terror to „stosowanie przemocy, gwałtu, okrucieństwa w celu zastrasze- nia, zniszczenia przeciwnika”. 6. Podsumowanie Jak wynika z przedstawionych rozważań, przestrzeń powietrzna może być za- grożona przez różnego rodzaju źródła, w tym przez działanie sił natury, bądź ak- tywność człowieka. Te pierwsze mają charakter naturalny (np. klęski żywiołowe), zaś zagrożenia związane z działalnością człowieka to np. terroryzm, czy przestęp- czość pospolita, która w sferze ruchu powietrznego może dotyczyć sprowadzenia katastrofy w tym obszarze. Terroryzm powietrzny to akty terrorystyczne, skierowane przeciwko żeglu- dze powietrznej, które zagrażają jej bezpieczeństwu. Z roku na rok zaczęto odno- towywać coraz więcej ataków tego typu. Terroryści wybierają terroryzm lotniczy ze względu na to, iż samolot jest obiektem, który po starcie jest łatwy do przejęcia. 28 Tamże, s. 54. 29 Tamże, s. 55. 30 M. Szymczak (red. nauk.), Słownik języka polskiego, Warszawa 2002, s. 243. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 16 Poza tym mają możliwość wzięcia dużej liczby zakładników, a terroryści są poza zasięgiem służb bezpieczeństwa przez cały lot. W celu skutecznego przeciwdziała- nia aktom terroru niezbędne jest trafne rozpoznanie zagrożenia. Zdobywanie więc informacji o planowanych działaniach organizacji terrorystycznych stanowi dome- nę służb specjalnych, a dystrybucja tej informacji jest obwarowana wieloma ogra- niczeniami. Z punktu widzenia personelu ochrony lotnictwa można zaryzykować stwier- dzenie, że dla bezpieczeństwa powietrznego istotniejsze jest podjęcie we właści- wym czasie decyzji o rozprowadzeniu informacji wywiadowczej do właściwych podmiotów ochrony lotnictwa, niż pełne potwierdzenie jej wiarygodności lub jej obiektywnego ciężaru gatunkowego. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Państwo. Prawo. Bezpieczeństwo. Tom II Justyna CIECHANOWSKA, Katarzyna PURC-KUROWICKA* Bezpieczeństwo państwa a wolność sumienia i wyznania Słowa kluczowe: bezpieczeństwo, państwo, naród, wolności sumienia i wyznania, pra- wo podmiotowe, zakres wolności sumienia i wyznania Keywords: security, state, nation, free- dom of  conscience and  religion, legal right, the scope of conscience and religion freedom Artykuł zawiera omówienie bezpieczeństwa państwa w aspekcie przestrzegania wolności sumienia i wyznania. Termin „bezpieczeń- stwo” jest odmieniany za pomocą różnych wyrażeń określających, co oznacza, że moż- na mówić o  bezpieczeństwie jednostki, rodziny, grupy społecznej, kulturowym, ekonomicznym, energetycznym, państwa. Podstawowe zadania państwa, czyli jego podstawowe cele i kierunki działania zostały określone w art. 5 Konstytucji, który stano- wi, że należą do nich m.in. strzeżenie nie- podległości i  nienaruszalności terytorium, zapewnianie wolności i  praw człowieka i  obywatela oraz bezpieczeństwa obywa- teli. Wolność sumienia i wyznania jest jed- ną z  podstaw demokratycznego państwa. Nie  ma ona jednak charakteru nieograni- czonego. W  efekcie ograniczeniom podle- ga wolność uzewnętrzniania religii, która może być wprowadzana na podstawie usta- wy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne dla ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności oraz wol- The  article presents state security in  the perspective of  the  observance of  freedom of conscience and religion. The term „se- curity” is  defined by different designa- tions, which is  why it  is  possible to  talk about security of  an  individual, family, social group, as well as cultural, econom- ic and energy national security. The basic functions of  the  state, e.i. its basic aims and objectives were stated in the article 5 of the Polish Constitution, which mentions inter alia the  independence and  integrity of  its territory and  ensure the  freedoms and rights of persons and citizens, the secu- rity of the citizens. Freedom of conscience and  religion is  one of  the  foundations of  the  democratic state. It  does not have an  absolute character. In  effect freedom to  express religion externally is  limited. Though it may be done only by the statue on the  condition that it  is  necessary for the protection of the state security, public order, health, morality and rights and lib- erties of  others. The  aim of  the  article * Dr Justyna Ciechanowska, adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Dr Katarzyna Purc-Kurowicka, adwokat, adiunkt w Katedrze Prawa i Administracji Rzeszowskiego. Politechniki Rzeszowskiej. Kontakt z autorami: katarzyna.purc.kurowicka@gmail.com ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 18 ności i  praw innych osób. Celem artykułu jest wskazanie zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa wynikających z realizowania przez jednostki wolności sumienia i wyznania. is  to  present threats for the  state security which stem from the realisation of freedom of conscience and religion by individuals. 1. Uwagi wstępne Zapewnienie bezpieczeństwa jest jednym z podstawowych zadań władz pu- blicznych. Z kolei poczucie bezpieczeństwa szeroko rozumiane w aspekcie eko- nomicznym, psychicznym, osobistym, energetycznym, militarnym, czy socjalnym stanowi jedną z najważniejszych potrzeb człowieka. Jest to bowiem wynik tego, że człowiek wykazuje skłonności do życia we wspólnocie, tj. w narodzie1. Do realizacji swoich celów naród tworzy państwo jako podstawową formę orga- nizacji życia politycznego i społecznego. Relacje między państwem a narodem ukła- dają się na zasadzie sprzężenia zwrotnego, co powoduje, że zarówno państwo, jak i naród są wspólnotami. Państwo obejmuje ludzi na określonym terytorium, którzy są przynależni do danego narodu, co oznacza, że w państwie mogą żyć członkowie wielu narodów i może ono być wspólnotą wielonarodową na określonym teryto- rium. Państwo zawsze pełni rolę służebną w stosunku do narodu, który jest od nie- go wspólnotą trwalszą, który mógłby istnieć bez niego. Jednak dla pełnego rozwo- ju i spełnienia aspiracji kulturowych potrzebuje on wspólnoty, jaką jest państwo2. Państwo3 to określony obszar terytorialny podporządkowany jedyne- mu suwerennemu ośrodkowi władzy państwowej, którego głównym celem jest 1 Termin „naród” pochodzi od łacińskiego słowa nasci, co oznacza rodzić się. Może on być definiowany w ujęciu biologicznym, kulturowym, politycznym czy też historyczno- -etnicznym. Biologiczne pojmowanie narodu skupia się na więzach krwi (Benedict Ander- son i EricHobstatum). Uważali oni, że narody są wymyślonymi tradycjami, co powodu- je, że realnie istnieją tylko narody rozumiane jako wspólnoty polityczne. Z kolei w ujęciu kulturowym naród to wspólnota jednostek związana ze sobą więzami językowymi, reli- gijnymi, psychicznymi, symbolami czy też historią. Natomiast naród w aspekcie poli- tycznym to wspólnota obywateli, których łączy wspólne państwo, co łączy się z przysłu- gującymi im prawami i obowiązkami oraz poczuciem wspólnej przeszłości historycznej. Pojęcie historyczno -etniczne narodu, którego twórcami byli Johann Gottfried von Herder oraz Johann Fichte. Uważali oni, że naród to jedność pokoleń przeszłych, teraźniejszych i przyszłych, a człowiek poprzez swoją aktywność i działania tworzy tradycje i kulturę. Zob. S. Sagan, V. Serzhanova, Nauka o państwie współczesnym, Warszawa 2010, s. 145–147. 2 Tamże, s. 149. Zob. też E. Zieliński, Nauka o państwie i polityce, Warszawa 1999, s. 59. 3 Przełomu w definiowaniu państwa dokonał Georg Jellinek (Ogólna nauka o pań- stwie w 1900 r.), który uważał, że państwo jest korporacją ludu osiadłego, wyposażoną w bezpośrednią i zwierzchnią władzę. Wskazał on trzy podstawowe i istotne elementy, tj. ludność, terytorium i władza. Ludność przedstawił jako rządzący i rządzeni, co pozwala stwierdzić, że z jednej strony biorą oni udział w kształtowaniu woli zbiorowej, a z drugiej ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Państwo. Prawo. Bezpieczeństwo. Tom II Bezpieczeństwo państwa a wolność sumienia i wyznania 19 zabezpieczenie interesów narodowych. Z kolei najczęściej stosowanym pojęciem do określenia organizacji i funkcjonowania społeczeństwa jest bezpieczeństwo. Termin „bezpieczeństwo”4 jest odmieniany za pomocą różnych wyrażeń okre- ślających, co oznacza, że można mówić o bezpieczeństwie jednostki, rodziny, grupy społecznej, bezpieczeństwie kulturowym, ekonomicznym, energetycznym, państwa. W znaczeniu ogólnym jest wewnętrzną ufnością, spokojem ducha i pewnością. Z punktu widzenia czynników subiektywnych i obiektywnych bezpieczeństwo może być oceniane jako stan, w którym poszczególne czynniki wskazują na brak jakiegokolwiek zagrożenia. Natomiast w sytuacji, gdy istnieje wysoka i obiektyw- na niepewność braku zagrożenia, gdy istnieją obiektywne przejawy rzeczywiste- go zagrożenia oraz istnieją subiektywne czynniki świadczące o zagrożeniu, moż- na stwierdzić, że występuje stan braku bezpieczeństwa. Państwo, władza publiczna oraz obywatele są bezpieczni w sytuacji, kiedy nie są zagrożeni. Bezpieczeństwo bar- dzo często traktowane jest jako pewien cel, do którego dążą państwa, osoby prawne, organizacje oraz osoby fizyczne. Działanie, którego celem jest osiąganie stanu bez- pieczeństwa, można uznać za wartość pozytywną, w którego zakres może wchodzić ustanawianie i przestrzeganie norm prawnych zapewniających bezpieczeństwo. Tak rozumiane bezpieczeństwo obejmuje etap tworzenia warunków zapewniają- cych osiągnięcie bezpieczeństwa, zapobiegania naruszenia chronionych podmiotów i przedmiotów oraz ochrony w zakresie dokonywania naruszenia bezpieczeństwa5. ukazuje ludność w charakterze poddanych władzy państwowej. Terytorium ukazał z jednej strony jako państwo, które w granicach swojej przestrzeni wykonuje władztwo, a z dru- giej wskazał na to, że jego władzy podlegają wszyscy ludzie stale zamieszkujący. Natomiast władza to „jednolita wola”, która kształtuje ład i cele społeczne. S. Sagan, V. Serzhanova, Nauka…, wyd. cyt., s. 35. Zob. też C. Znamierowski, Rozważania o państwie, Warszawa 1999, s. 99; por. J. Kostrubiec, Próba współczesnej interpretacji klasycznej definicji pań- stwa Georga Jellinka [w:] M. Maciejewski, M. Marszał (red.), Doktryny polityczne i prawne u progu XXI wieku, Wrocław 2002, s. 375–382. 4 W doktrynie bezpieczeństwo ujmowane jest dość szeroko i w różnych aspektach. Przede wszystkim bezpieczeństwo ma charakter interdyscyplinarny i jest wartością stano- wiącą elementarną powinność dla społeczeństwa, znajdującą się ponad innymi społeczno- -ekonomicznymi przejawami aktywności. Roman Kuźniar stwierdził, że bezpieczeństwo jest fundamentem wszystkiego i jest pierwotną, egzystencjalną potrzebą jednostek, grup społecznych oraz państw. Chodzi przede wszystkim o integralność, niezawisłość, ale i o bezpieczeństwo rozwoju, który zapewnia ochronę i rozwój tożsamości jednostki i naro- du. W. Kitler, Bezpieczeństwo narodowe RP. Podstawowe kategorie, uwarunkowania, system, Warszawa 2011, s. 23. 5 W.J. Wołpiuk, Bezpieczeństwo państwa i pojęcia pokrewne. Aspekty konstytucyjne [w:] W. Sokolewicz (red.), Krytyka prawa. Niezależne studia nad prawem, t. II, Warszawa 2010, s. 193–194. Z. Ziembiński uważa, że rodzajowo określone kategorie bezpieczeństwa mogą być zaliczane do wartości, które będąc jednocześnie składnikiem norm prawnych, zobowią- zują organy władzy publicznej do określonego działania lub zaniechania oraz zapewnienia gwarancji wykonania norm wyrażających wartości powiązanych z bezpieczeństwem. Sze- rzej Z. Ziembiński, Wartości konstytucyjne. Zarys problematyki, Warszawa 1993, s. 62–64. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 20 2. Funkcje państwa w dziedzinie bezpieczeństwa Bezpieczeństwo i państwo są nierozłączne i zależne od siebie. Organizacja bez- pieczeństwa narodowego jest odzwierciedleniem organizacji państwa, ustroju po- litycznego i gospodarczego. Związana jest ze stworzeniem bezpiecznych warun- ków bytu i rozwoju społeczeństwa. Państwo jest organizacją, która łączy w sobie różne grupy społeczne, różnorodne szczeble organizacyjne, które są wobec siebie w relacjach podporządkowania i zwierzchnictwa. Posiada ono pewne cechy cha- rakterystyczne, które są obce innym organizacjom, a do których możemy zali- czyć: niezależność terytorialną, suwerenną władzę, czy też zdolność prawotwór- czą. Spełnia ono określone funkcje6, czyli zadania, które wypełnia wobec obywateli. Funkcje państwa w dziedzinie bezpieczeństwa można podzielić na: wewnętrzną, gospodarczo -organizatorską, socjalną, kulturalno -wychowawczą i zewnętrzną7. Funkcja wewnętrzna wiąże się z: zapewnieniem bezpieczeństwa i porządku pu- blicznego, ochroną mienia, zdrowia społeczeństwa i środowiska oraz zabezpiecze- niem trwałości w wewnętrznej strukturze — właściwych stosunków społecznych. Funkcja gospodarcza polega na organizowaniu życia gospodarczego i stwarzaniu warunków do rozwoju działalności gospodarczej, a w konsekwencji do tworzenia materialnych podstaw bezpieczeństwa narodowego. Funkcja socjalna to działania na rzecz ubezpieczeń społecznych, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, wyko- rzystania zasobów ludzkich. Funkcja kulturalno -wychowawcza polega na wpajaniu wiedzy, rozpowszechnianiu kultury, upowszechnianiu idei i wartości oraz kształto- wanie postaw i zachowań obywatelskich. Funkcja zewnętrzna to zapewnienie bez- pieczeństwa państwa na zewnątrz, rozwijanie stosunków politycznych, gospodar- czych i kulturalnych z innymi państwami, a także kontaktów międzynarodowych8. Wskazać należy, że prawodawca w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.9 uznał sprawę zapewnienia bezpieczeństwa za zadanie pań- stwa, które z jednej strony jest podmiotem odpowiedzialnym za jego realizację, z drugiej strony jest przedmiotem obrony i ochrony. Oznacza to, że jest ono jed- nocześnie świadczeniodawcą bezpieczeństwa dla ludzi zamieszkujących go oraz 6 Funkcja państwa nierozerwalnie związana jest z celami, które zmieniały się wraz z jego rozwojem. Były one różne na przestrzeni wieków: wiek XIX — funkcje państwa ograniczały się do ochrony porządku prawnego, czyli mowa jest o funkcji zewnętrznej i wewnętrznej, wiek XX stwarza nowe warunki społeczno -gospodarcze i można wskazać na funkcję ekonomiczną, socjalną i edukacyjną. Współcześnie funkcje państwa kształto- wane są pod wpływem procesów globalizacyjnych. S. Sagan, V. Serzhanova, Nauka…, wyd. cyt., s. 53. 7 W. Kitler, M. Czuryk, M. Karpiuk, Aspekty prawne bezpieczeństwa narodowego RP, Warszawa 2013, s. 88–89. 8 E. Zieliński, Nauka…, wyd. cyt., s. 135–151; zob. też J. Kukułka, Międzynarodowe stosunki polityczne, Warszawa 1982, s. 43 i nast. 9 DzU nr 78, poz. 483. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Państwo. Prawo. Bezpieczeństwo. Tom II Bezpieczeństwo państwa a wolność sumienia i wyznania 21 świadczeniobiorcą obowiązków wypełnianych przez obywateli w zakresie bezpie- czeństwa państwa10. Podstawowe zadania państwa, czyli jego podstawowe cele i kierunki działania zostały określone w art. 5 Konstytucji RP, który stanowi, że do podstawowych za- dań Rzeczypospolitej Polskiej należy przede wszystkim strzeżenie niepodległości i nienaruszalności terytorium, zapewnianie wolności i praw człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwa obywateli. Kluczową funkcją jest niewątpliwie strzeżenie nie- podległości i nienaruszalności terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, gdyż jej re- alizacja pozwala na wykonywanie takich funkcji jak: zapewnienie wolności i praw człowieka i obywatela, jak też jego bezpieczeństwa, ochrona dziedzictwa narodo- wego, a także ochrona środowiska. U podstaw realizacji tych funkcji leży zasada zrównoważonego rozwoju państwa i gospodarki narodowej11. Nie byłoby możli- we urzeczywistnienie podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego, tj. dobro wspólne, zasada suwerenności narodu, podziału władzy czy praworząd- ności, gdyby nie zapewnienie bezpieczeństwa przez państwo. W każdym systemie ustrojowym zapewnienie bezpieczeństwa państwa należy do kompetencji organów państwowych. Jeżeli chodzi o rozwiązanie przyjęte w Polsce, to należy powiedzieć, że zakres kompetencji w zakresie bezpieczeństwa państwa został zdeterminowany przez dualistyczny model władzy wykonawczej, tj. prezydenta i Radę Ministrów. Zgodnie z art. 126 ust. 2 Konstytucji RP „Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (…) stoi na straży bezpieczeństwa państwa”. Z kolei art. 146 Konstytucji RP stano- wi, że Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną Rzeczypospolitej Polskiej i zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny, a także ma zapewniać również bezpieczeństwo zewnętrzne państwa. Biorąc pod uwagę powyższe, należy stwierdzić, że bezpieczeństwo Rzeczypo- spolitej Polskiej nie może być traktowane jako byt niezależny i odrębny od potrzeb obywateli, który służyłby jedynie realizowaniu zadań organów państwa i zaspoka- janiu ich potrzeb. Stąd zadania państwa określone w art. 5 Konstytucji RP należy odczytywać całościowo, co powoduje, że strzeżenie nienaruszalności terytorium i ochrona bezpieczeństwa państwa powinno być realizowane razem z zapewnie- niem wolności i praw obywatela oraz ich poczuciem bezpieczeństwa w państwie. Zasada wolności i praw jest fundamentem ustroju państwa demokratycznego. Jed- nak rozwiązania konstytucyjne przewidują ograniczenie wolności i praw człowie- ka i obywatela ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa państwa. Zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP „ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawach i tyl- ko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności 10 W.J. Wołpiuk, Bezpieczeństwo państwa a prawa do wolności i bezpieczeństwa osobi- stego [w:] J. Jaskiernia (red.), Bezpieczeństwo państwa a ochrona praw i wolności jednostki we współczesnym świecie, Kielce 2012, s. 88. 11 W. Skrzydło, Komentarz do art. 5 Konstytucji RP, Lex 2013. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 22 publicznej albo wolności i praw innych osób”. Z treści ww. przepisu wyraźnie wy- nika, że wolności i prawa człowieka nie mają charakteru absolutnego, a ich ograni- czenie dopuszczalne jest z zachowaniem warunków formalnych, do których należy wymóg ustawy oraz materialny, tj. bezpieczeństwo, porządek, ochrona środowiska, zdrowie, moralność publiczna, czy wolności i prawa innych osób. Trybunał Kon- stytucyjny w swoim orzecznictwie dał wyraz tego, że ograniczenia te nie mogą na- ruszać istoty ograniczonego prawa lub wolności oraz muszą mieć charakter pro- porcjonalny12. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że pierwszą przesłanką powodującą ogra- niczenie praw jednostki jest ochrona dobra wspólnego. Opierając się na art. 5 Kon- stytucji powiedział, że ochrona bezpieczeństwa państwa jest wartością, w zderzeniu z którą prawa i wolności mogą być ograniczone w niezbędnym zakresie. Wielo- krotnie podkreślał, że w sytuacji ingerencji państwa w prawa jednostki dojdzie do ich kolizji z bezpieczeństwem państwa, to należy wtedy uwzględniać wartości kon- stytucyjne i respektować zasadę proporcjonalności wyrażoną w art. 31 ust. 3 Kon- stytucji13. W polskim prawie konstytucyjnym prawodawca z jednej strony ustanowił klauzulę generalną dotyczącą korzystania z wolności i praw człowieka, a z dru- giej strony zgodnie z art. 228 Konstytucji RP wprowadził zasadę ograniczenia praw i wolności człowieka i obywatela w czasie szczególnych zagrożeń dla bezpieczeń- stwa państwa, jedynie na podstawie ustaw14. Jednym z podstawowych skutków wprowadzenia stanu nadzwyczajnego jest za- wsze ograniczenie sfery wolności i praw jednostki. Przepisy Konstytucji RP, z uwa- gi na ważność problematyki nie zostawiają organom władz publicznych swobody w określaniu, jakie wolności i prawa mogą podlegać ograniczeniom. Konstytucja RP wskazuje wyraźnie, które z konstytucyjnych wolności i praw, a także, w jakim zakresie mogą być ograniczone, a które w żadnym przypadku ograniczeniom nie podlegają. Zgodnie z art. 233 ust. 1 Konstytucji RP ustawa, która reguluje działania państwa w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać m.in. takich wolności i praw człowieka jak: godność, obywatelstwo, ochrona życia, prawo do sądu, wolność sumienia i wyznania etc. Zasada dopuszczalności ograniczeń, która jest podyktowana względami bez- pieczeństwa państwa jest zasadą powszechnie przyjmowaną w państwach de- mokratycznych. Akty prawa międzynarodowego: Europejska Konwencja Praw 12 J. Oniszczuk, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w orzecznictwie Trybunału Kon- stytucyjnego, Kraków 2000, s. 241–242. 13 Zob. wyrok TK z 16 lutego 1999 r., SK 11/98, DzU z 1999 r., nr 20, poz. 182, Lex 36175; wyrok TK z 3 lipca 2013 r., K 3/01, DzU z 2001 r., nr 69, poz. 725, Lex 48451; wyrok TK z 5 listopada 1997 r., K 22/97, DzU z 1997 r., nr 140, poz. 941, Lex 30754; wyrok TK 21 czerwca 2005 r., P 25/02, OTK-A 2005, nr 6, poz. 65, DzU z 2005 r., nr 124, poz. 1043, Lex 155536. 14 W.J. Wołpiuk, Bezpieczeństwo…, wyd. cyt., s. 93. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Państwo. Prawo. Bezpieczeństwo. Tom II Bezpieczeństwo państwa a wolność sumienia i wyznania 23 Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r.15, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 19 grudnia 1966 r.16, które w swych regula- cjach ustalają zasady ochrony wolności i praw człowieka i obywatela, przewidu- ją również w sytuacjach szczególnych zagrożeń bezpieczeństwa państwa, propor- cjonalnie do ich stopnia i na podstawie ustawy, możliwość ograniczania wolności i praw. 3. Ograniczenia wolności sumienia i wyznania ze względu na bezpieczeństwo państwa Wolność sumienia i wyznania jest jedną z podstaw demokratycznego państwa. Jest to sfera życia jednostki, w stosunku do której państwo powstrzymuje się od in- gerencji. Wolność sumienia i wyznania jest uznawana za prawo podmiotowe o cha- rakterze fundamentalnym. Nie jest wyłącznie normą moralną, lecz jest specyficz- nym prawem człowieka, ponieważ dotyczy aktywności religijno -światopoglądowej i różni się w istotny sposób od innych przejawów działalności ludzkiej. Wolność sumienia i wyznania przysługuje każdemu człowiekowi bez względu na narodo- wość, obywatelstwo, rasę, status społeczny, światopogląd, płeć, wiek etc.17. Wolność sumienia i wyznania jest prawem osobistym wszystkich jednostek, która z jednej strony chroni wszystkie ich sfery egzystencji, a z drugiej funkcjono- wanie Kościołów i związków wyznaniowych jako wspólnot ludzi wierzących. W ta- kiej sytuacji po stronie państwa tworzą się obowiązki, które po pierwsze musi za- pewnić obywatelowi ochronę jego indywidualnej wolności sumienia i wyznania w granicach wyznaczonych przez prawo i po drugie musi eliminować wszelkie for- my nietolerancji stosowane przez kogokolwiek wobec jakiegokolwiek podmiotu18. W ujęciu przedmiotowym ustawodawca gwarantuje w art. 53 ust. 1 Konstytucji RP wolność sumienia i religii19. W myśl tej normy prawodawca gwarantuje wolność 15 DzU z 1993 r., nr 61, poz. 284 z późn. zm. 16 DzU z 1977 r., nr 38, poz. 167 z późn. zm. 17 M. Pietrzak, Prawo wyznaniowe, Warszawa 2013, s. 21–22. Zob. też wyrok TK z 2 grudnia 2009 r., U 10/07, OTK ZU 2009, nr 11A, poz. 163. 18 J. Sobczak, M. Gołda-Sobczak, Wolność sumienia i wyznania jako prawo człowieka, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2012, Vol. 19, s. 37. 19 Obecna Konstytucja RP nie posługuje się „pozytywistycznym terminem” wolność sumienia i wyznania, który był zawarty w Konstytucji PRL. Używa ona terminu zaczerp- niętego z dokumentów prawa międzynarodowego. Patrz szerzej. A. Mezglewski, H. Misztal, P. Stanisz, Prawo wyznaniowe, Warszawa 2006, s. 42. Wolność sumienia i wyznania może być definiowana w sposób szeroki (sensu largo) i wąski (sensu stricto). W pierwszym ujęciu oznacza ona wyrażanie poglądów i przekonań religijnych, areligijnych, czy też antyreligij- nych. Z kolei w ujęciu wąskim oznacza przedstawianie stanowisk o charakterze religijnym oraz tworzenie kościołów i związków religijnych i prowadzenie działalności dotyczącej za- spokajania potrzeb religijnych. J. Sobczak, M. Gołda-Sobczak, Wolność…, wyd. cyt., s. 34. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Państwo Prawo Bezpieczeństwo. Tom II
Autor: , ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: