Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00308 005460 12457201 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Perl. Wprowadzenie. Wydanie IV - książka
Perl. Wprowadzenie. Wydanie IV - książka
Autor: , , Liczba stron: 320
Wydawca: Helion Język publikacji: polski
ISBN: 83-246-0268-2 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> komputery i informatyka >> programowanie >> perl - programowanie
Porównaj ceny (książka, ebook (-25%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Perl to jeden z pierwszych języków służących do tworzenia skryptów wykonywanych po stronie serwera internetowego. Był i jest wykorzystywany przez programistów aplikacji internetowych do realizacji zadań związanych z przetwarzaniem danych tekstowych. Mimo rozwoju innych technologii Perl nadal zachowuje swoją popularność. Grono użytkowników Perla powiększa się, twórcy języka wciąż pracują nad jego udoskonalaniem, a ilość materiałów dostępnych w sieci gwarantuje, że żadne pytanie programisty nie pozostanie bez odpowiedzi.

Książka 'Perl. Wprowadzenie. Wydanie IV' to przewodnik dla początkujących programistów aplikacji internetowych, zawierający wszystkie informacje niezbędne do rozpoczęcia pracy i tworzenia programów w języku Perl. Przedstawia zarówno zagadnienia podstawowe -- typy danych i struktury języka, jak i metody przetwarzania danych tekstowych za pomocą wyrażeń regularnych, sposoby korzystania z tablic asocjacyjnych i manipulowania plikami znajdującymi się na dysku. Opisuje również zasady pracy z modułami zawierającymi dodatkowe funkcje, z których można korzystać podczas pisania aplikacji.

Ta książka to doskonały początek przygody z Perlem.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

IDZ DO IDZ DO PRZYK£ADOWY ROZDZIA£ PRZYK£ADOWY ROZDZIA£ SPIS TREŒCI SPIS TREŒCI KATALOG KSI¥¯EK KATALOG KSI¥¯EK KATALOG ONLINE KATALOG ONLINE ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG TWÓJ KOSZYK TWÓJ KOSZYK DODAJ DO KOSZYKA DODAJ DO KOSZYKA CENNIK I INFORMACJE CENNIK I INFORMACJE ZAMÓW INFORMACJE ZAMÓW INFORMACJE O NOWOŒCIACH O NOWOŒCIACH ZAMÓW CENNIK ZAMÓW CENNIK CZYTELNIA CZYTELNIA FRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINE FRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINE Wydawnictwo Helion ul. Chopina 6 44-100 Gliwice tel. (32)230-98-63 e-mail: helion@helion.pl Perl. Wprowadzenie. Wydanie IV Autorzy: Randal L. Schwartz, Tom Phoenix, Brian d foy T³umaczenie: Rafal Szpoton ISBN: 83-246-0268-2 Tytu³ orygina³u: Learning Perl, 4th Edition Format: B5, stron: 280 Perl to jeden z pierwszych jêzyków s³u¿¹cych do tworzenia skryptów wykonywanych po stronie serwera internetowego. By³ i jest wykorzystywany przez programistów aplikacji internetowych do realizacji zadañ zwi¹zanych z przetwarzaniem danych tekstowych. Mimo rozwoju innych technologii Perl nadal zachowuje swoj¹ popularnoœæ. Grono u¿ytkowników Perla powiêksza siê, twórcy jêzyka wci¹¿ pracuj¹ nad jego udoskonalaniem, a iloœæ materia³ów dostêpnych w sieci gwarantuje, ¿e ¿adne pytanie programisty nie pozostanie bez odpowiedzi. Ksi¹¿ka „Perl. Wprowadzenie. Wydanie IV” to przewodnik dla pocz¹tkuj¹cych programistów aplikacji internetowych, zawieraj¹cy wszystkie informacje niezbêdne do rozpoczêcia pracy i tworzenia programów w jêzyku Perl. Przedstawia zarówno zagadnienia podstawowe — typy danych i struktury jêzyka, jak i metody przetwarzania danych tekstowych za pomoc¹ wyra¿eñ regularnych, sposoby korzystania z tablic asocjacyjnych i manipulowania plikami znajduj¹cymi siê na dysku. Opisuje równie¿ zasady pracy z modu³ami zawieraj¹cymi dodatkowe funkcje, z których mo¿na korzystaæ podczas pisania aplikacji. (cid:129) Skalarne typy danych (cid:129) Wyra¿enia warunkowe (cid:129) Przypisywanie wartoœci do zmiennych (cid:129) Korzystanie z tablic i list (cid:129) Definiowanie i stosowanie procedur (cid:129) Operacje wejœcia i wyjœcia (cid:129) Korzystanie z wyra¿eñ regularnych do dopasowywania wzorców i przetwarzania tekstów (cid:129) Sortowanie danych (cid:129) Instalowanie i stosowanie modu³ów Ta ksi¹¿ka to doskona³y pocz¹tek przygody z Perlem Spis treści Przedmowa .............................................................................................................................. 9 1. Wprowadzenie .............................................................................................................15 15 17 22 25 30 31 Pytania i odpowiedzi Co oznacza skrót „Perl”? Gdzie mogę znaleźć Perla? Jak stworzyć program w Perlu? Szybka wycieczka z Perlem Ćwiczenia 2. Dane skalarne ..............................................................................................................33 33 36 39 41 43 47 48 49 50 50 51 52 Liczby Łańcuchy Wbudowane ostrzeżenia Perla Zmienne skalarne Wypisywanie danych za pomocą print Struktura kontrolna if Pobieranie danych od użytkownika Operator chomp Struktura kontrolna while Wartość undef Funkcja defined Ćwiczenia 3. Listy oraz tablice .........................................................................................................53 54 55 55 57 Dostęp do elementów tablicy Specjalne indeksy tablic Literały listowe Przypisywanie list 3 Interpolacja tablic w łańcuchach Struktura kontrolna foreach Kontekst skalarny oraz listowy STDIN w kontekście listowym Ćwiczenia 60 61 63 66 67 4. Procedury ..................................................................................................................... 69 69 70 70 72 73 74 76 77 79 81 81 Definiowanie procedury Wołanie procedury Zwracanie wartości Argumenty Zmienne prywatne w procedurach Lista parametrów o zmiennej długości Uwagi do zmiennej leksykalnej (my) Dyrektywa use strict Operator return Inne niż skalary wartości zwracane przez return Ćwiczenia 5. Operacje wejścia-wyjścia ...........................................................................................83 83 85 87 88 91 93 95 98 100 102 102 Pobieranie danych ze standardowego wejścia Pobieranie danych z operatora „diamentowego” Argumenty wywołania Wysyłanie danych na standardowe wyjście Wysyłanie sformatowanych danych przy użyciu instrukcji printf Uchwyty plików Otwieranie uchwytu pliku Błędy krytyczne a funkcja die Stosowanie uchwytów plików Powtórne otwarcie standardowego uchwytu pliku Ćwiczenia 6. Tablice asocjacyjne .....................................................................................................105 105 108 112 114 116 Co to jest tablica asocjacyjna? Dostęp do elementów tablicy asocjacyjnej Funkcje działające na tablicach asocjacyjnych Typowe wykorzystanie tablicy asocjacyjnej Ćwiczenia 7. Świat wyrażeń regularnych ....................................................................................... 117 117 118 Czym są wyrażenia regularne? Proste wzorce 4 | Spis treści Klasy znaków Ćwiczenia 121 123 8. Dopasowania przy użyciu wyrażeń regularnych ......................................................125 125 126 128 129 130 131 134 135 136 137 Dopasowania przy użyciu m// Modyfikatory wzorców Kotwice Operator dowiązania =~ Interpolacja wewnątrz wzorców Zmienne dopasowane Kwantyfikatory ogólne Priorytety Program testujący wzorce Ćwiczenia 9. Przetwarzanie tekstów przy użyciu wyrażeń regularnych ......................................139 139 142 143 144 145 152 Podstawianie przy użyciu s/// Operator split Funkcja join Operator m// w kontekście listowym Silniejsze wyrażenia regularne Ćwiczenia 10. Dodatkowe struktury sterujące .................................................................................155 155 156 157 158 159 160 162 165 169 173 Struktura sterująca unless Struktura sterująca until Modyfikatory wyrażeń Struktura sterująca bloku anonimowego Klauzula elsif Autoinkrementacja oraz autodekrementacja Struktura sterująca for Sterowanie pętlami Operatory logiczne Ćwiczenia 11. Sprawdzanie plików ..................................................................................................175 175 179 181 181 183 184 Operatory sprawdzania właściwości pliku Funkcje stat i lstat Funkcja localtime Operatory bitowe Podkreślenie jako specjalny uchwyt pliku Ćwiczenia Spis treści | 5 12. Operacje na katalogach ............................................................................................ 185 185 186 187 188 189 189 190 191 192 197 199 199 200 200 Sprawdzanie zawartości drzewa katalogów Globowanie Alternatywna składnia globowania Uchwyty katalogów Rekurencyjne przeglądanie katalogów Modyfikacje plików i katalogów Usuwanie plików Zmiana nazwy plików Pliki oraz dowiązania Tworzenie oraz usuwanie katalogów Zmiana praw dostępu Zmiana właściciela Zmiana znacznika czasu Ćwiczenia 13. Operacje na łańcuchach oraz sortowanie ................................................................203 203 204 206 208 213 Odszukiwanie podłańcucha znaków oraz jego indeksu Modyfikacja podłańcuchów przy użyciu operatora substr Formatowanie daty przy użyciu sprintf Zaawansowane sortowanie Ćwiczenia 14. Zarządzanie procesami ..............................................................................................215 215 217 218 219 220 224 226 226 229 Funkcja system Zapobieganie użyciu programu powłoki Funkcja exec Zmienne środowiskowe Przechwytywanie danych wyjściowych przy użyciu znaków „`” Procesy jako uchwyty plików Brzydkie polecenie fork Wysyłanie oraz odbieranie sygnałów Ćwiczenia 15. Moduły w Perlu ..........................................................................................................231 231 232 233 239 Wyszukiwanie modułów Instalacja modułów Stosowanie prostych modułów Ćwiczenia 6 | Spis treści 16. Zaawansowane techniki Perla ................................................................................. 241 241 243 244 245 246 251 Wyłapywanie błędów za pomocą eval Pobieranie elementów z listy za pomocą grep Przekształcanie elementów listy za pomocą operatora map Klucze tablic asocjacyjnych bez cudzysłowów Wycinki Ćwiczenia A Odpowiedzi do ćwiczeń ............................................................................................ 253 B Uzupełnienia do książki z lamą ................................................................................ 279 Skorowidz ..............................................................................................................................301 Spis treści | 7 ROZDZIAŁ 2. Dane skalarne W języku angielskim, podobnie jak w wielu innych językach występuje rozróżnienie pomiędzy liczbą pojedynczą a liczbą mnogą. Podobnie jest również w Perlu, będącym językiem kompu- terowym, zaprojektowanym przez lingwistów. Można przyjąć ogólną zasadę, iż w przypad- ku, gdy Perl dysponuje jakąś pojedynczą jednostką, będzie ona określana jako dana skalarna1. Jest ona najprostszym rodzajem danych wykorzystywanym w tym języku. Większość skala- rów stanowią liczby (na przykład 255 lub 3.25e20) bądź łańcuchy znakowe (na przykład wi- taj2 lub też adres w Warszawie). Dlatego też, chociaż liczby oraz łańcuchy można rozpatry- wać niezależnie, Perl używa ich niemal wymiennie. Wartość typu skalarnego może być wykorzystywana w połączeniu z operatorami (jak na przy- kład z operatorem dodawania lub łączenia), dając w rezultacie wynik skalarny. Wartość tego typu może być przechowywana w zmiennej skalarnej, jak również odczytywana z plików i urządzeń, a także przy ich użyciu zapisywana. Liczby Chociaż dane skalarne są reprezentowane najczęściej przez liczbę lub łańcuch znakowy, to jednak w tej chwili pomocne okaże się ich oddzielne omówienie. W pierwszej kolejności opi- sane zostaną liczby, a następnie łańcuchy znakowe. Wszystkie liczby mają ten sam format wewnętrzny Jak przekonamy się w kolejnych kilku podrozdziałach, w Perlu możliwe jest zdefiniowanie liczb całkowitych (jak na przykład 255 lub 2001) oraz zmiennoprzecinkowych (liczby rzeczy- wiste z częścią dziesiętną, jak na przykład 3,14159 lub 1,35x1025). Niemniej jednak wewnętrz- ne operacje w tym języku wykonywane są przy użyciu wartości zmiennoprzecinkowych 1 W skrócie skalar — przyp. tłum. Termin ten ma niewiele wspólnego z podobnym określeniem używanym w matematyce i fizyce, poza tym, że określa on pojedynczą rzecz. W Perlu nie występują wektory. 2 Dysponując doświadczeniami wyniesionymi z używania innych języków programowania, można sądzić, że łańcuch znakowy witaj jest zbiorem pięciu znaków, a nie pojedynczą całością. Niemniej jednak w Perlu łań- cuch znakowy jest pojedynczą wartością skalarną. W przypadku istnienia takiej potrzeby można oczywiście odwoływać się do pojedynczych znaków. Sposób ten zostanie omówiony w kolejnych rozdziałach. 33 o podwójnej precyzji3. Oznacza to, że Perl nie dysponuje wewnętrznie wartościami całkowi- tymi. Stała typu całkowitego występująca w programie traktowana jest jak równoważna jej wartość zmiennoprzecinkowa4. Programista prawdopodobnie nie zauważy tej konwersji (lub nie będzie się nią przejmować). Powinien jednak zaprzestać poszukiwania osobnych operacji całkowitoliczbowych (w przeciwieństwie do operacji zmiennoprzecinkowych), ponieważ one nie istnieją5. Literały zmiennoprzecinkowe Literał określa sposób, w jaki wartość reprezentowana jest w kodzie źródłowym programu w języku Perl. Nie jest on wynikiem działania lub też operacji wejścia-wyjścia. Literał jest da- ną zapisaną bezpośrednio w kodzie źródłowym. Literały zmiennoprzecinkowe występujące w Perlu powinny wyglądać znajomo. Dozwolone jest stosowanie liczb z częścią dziesiętną lub bez niej (również z opcjonalnym przedrostkiem plus lub minus, określającym znak liczby), jak też w notacji naukowej o podstawie 10 (notacji wykładniczej). 1.25 255.000 255.0 7.25e45 # 7,25 razy 10 do potęgi 45 (dość duża liczba) -6.5e24 # -6,5 razy 10 do potęgi 24 (duża liczba ujemna) -12e-24 # -12 razy 10 do potęgi -24 (bardzo mała liczba ujemna) -1.2E-23 # Inny sposób zapisu liczby powyżej — litera E może być wielka Literały całkowitoliczbowe Literały tego typu są całkiem proste: 0 2001 -40 255 61298040283768 Ostatni z przykładów może być trudny do odczytania. Perl pozwala dla zwiększenia przej- rzystości stosować znaki podkreślenia. Umożliwia to zapis poprzedniego przykładu w nastę- pujący sposób: 61_298_040_283_768 3 Wartość zmiennoprzecinkowa o podwójnej precyzji oznacza jakąkolwiek wartość użytą dla potrzeb deklara- cji typu double przez kompilator języka C, wykorzystany do kompilacji Perla. Chociaż jej rozmiar może róż- nić się pomiędzy komputerami, to jednak większość nowoczesnych systemów używa standardu IEEE-754, zalecającego stosowanie 15 cyfr precyzji oraz zakresu przynajmniej od 1e-100 do 1e100. 4 Mówiąc ściśle, Perl używa niekiedy wewnętrznie liczb całkowitych w sposób niewidoczny dla programisty. Oznacza to, że jedyną różnicą, którą programista jest w stanie zauważyć, jest szybsze działanie jego progra- mu. A któż by się na to uskarżał? 5 Istnieje wprawdzie dyrektywa integer, jednak opis jej zastosowania wykracza poza zakres tej książki. Rów- nież niektóre operacje powodują obliczenie liczby całkowitej w oparciu o podane liczby zmiennoprzecinko- we, lecz nie zostaną one omówione w tym miejscu. 34 | Rozdział 2. Dane skalarne Chociaż jest to ta sama wartość liczbowa, dla ludzi wygląda ona inaczej. Można zastanawiać się, czy w tym celu nie powinny zostać użyte znaki przecinka6, jednak znaki te w Perlu uży- wane są do ważniejszych celów (jak przekonamy się o tym w kolejnym rozdziale). Niedziesiętne literały całkowitoliczbowe Podobnie jak wiele innych języków programowania, również Perl umożliwia stosowanie liczb w systemach o podstawach innych niż 10 (system dziesiętny). Literały zapisane w systemie ósemkowym (o podstawie 8) rozpoczynają się cyfrą 0, w systemie szesnastkowym (o podsta- wie 16) ciągiem 0x, zaś w systemie dwójkowym (o podstawie 2) ciągiem 0b7. Cyfry szesnast- kowe od A do F (lub od a do f) reprezentują standardowe wartości liczbowe od 10 do 15: 0377 # Liczba 377 w systemie ósemkowym, równoważna liczbie 255 w systemie dziesiętnym 0xff # Liczba FF w systemie szesnastkowym, równoważna liczbie 255 w systemie dziesiętnym 0b11111111 # Również liczba 255 w systemie dziesiętnym Chociaż dla człowieka wartości te wydają się różnić, to w Perlu wszystkie trzy oznaczają tę samą liczbę. Nie ma znaczenia, czy zostanie zapisana liczba 0xFF, czy też 255.000, dlatego też należy wybierać reprezentację mającą największy sens dla programisty oraz osoby odpo- wiedzialnej za utrzymanie kodu (przez którą rozumiemy biedaka usiłującego bezskutecznie zrozumieć, co autor kodu miał na myśli. Najczęściej tym biednym człowiekiem jest sam twór- ca programu, który nie może sobie przypomnieć, co robił trzy miesiące wcześniej). W przypadku gdy literał niedziesiętny jest dłuższy niż cztery znaki, może być trudny do od- czytania. W celu zwiększenia przejrzystości takich literałów Perl umożliwia stosowanie zna- ków podkreślenia: 0x1377_0B77 0x50_65_72_7C Operatory numeryczne Perl obsługuje typowe zwykłe operatory dodawania, odejmowania, mnożenia oraz dzielenia: 2 + 3 # 2 plus 3 lub inaczej 5 5.1 - 2.4 # 5,1 minus 2,4 lub inaczej 2,7 3 * 12 # 3 razy 12 równa się 36 14 / 2 # 14 dzielone przez 2 lub inaczej 7 10.2 / 0.3 # 10,2 dzielone przez 0,3 lub inaczej 34 10 / 3 # Zawsze dzielenie zmiennoprzecinkowe, więc daje w rezultacie 3,3333333… Obsługuje również operator dzielenia modulo ( ). Wartością wyrażenia 10 3 jest reszta z dzielenia 10 przez 3, równa 1. Oba argumenty operatora są najpierw konwertowane do war- tości całkowitych, dlatego też wyrażenie 10.5 3.2 jest obliczane jako 10 38. Dodatkowo 6 W językach anglosaskich do rozdzielania części tysięcznych używany jest znak przecinka, zaś do oddzielania części dziesiętnej — znak kropki, odwrotnie niż w języku polskim — przyp. tłum. 7 Zapis przy użyciu początkowej cyfry zero działa jedynie w przypadku literałów, nie działa natomiast w przy- padku automatycznej konwersji łańcucha znakowego do liczby, opisanej w dalszej części tego rozdziału. Prze- konwertowanie łańcucha danych przypominającego wartość ósemkową lub szesnastkową do postaci liczbowej możliwe jest przy użyciu funkcji oct() lub hex(). Niemniej jednak nie istnieje odpowiednik funkcji bin , służący do konwersji wartości dwójkowych. Łańcuchy znakowe rozpoczynające się od 0b mogą zostać prze- konwertowane przy użyciu funkcji oct(). 8 Wynik działania dzielenia modulo w przypadku, gdy w charakterze argumentu(ów) została użyta liczba ujem- na, może różnić się w różnych implementacjach Perla. Należy zachować więc ostrożność. Liczby | 35 Perl udostępnia podobny do zdefiniowanego w języku Fortran operator potęgowania, które- go brakowało w Pascalu oraz C. Operator ten jest reprezentowany przez podwójną gwiazd- kę, jak na przykład w wyrażeniu 2**3, oznaczającym dwa do potęgi trzeciej, czyli osiem9. In- ne operatory numeryczne zostaną przedstawione w miarę potrzeb. Łańcuchy Łańcuchy stanowią sekwencje znaków (na przykład witaj). Mogą one zawierać dowolną kom- binację dowolnych znaków10. Najkrótszy możliwy łańcuch nie zawiera żadnych znaków, nato- miast najdłuższy wypełnia cały dostępny obszar pamięci, dlatego też nie będzie można z nim już nic więcej zrobić. Takie działanie jest zgodne z zasadą „braku ograniczeń”, przestrzeganą przez Perla przy każdej okazji. Typowe łańcuchy zbudowane są z możliwych do wydruko- wania sekwencji znaków, cyfr oraz znaków przestankowych, należących do zakresu kodów w tabeli ASCII od 32 do 126. Niemniej jednak możliwość umieszczania w łańcuchach Perla dowolnych znaków oznacza, że programista jest w stanie utworzyć łańcuchy zawierające nie- przetworzone dane binarne, a następnie takie łańcuchy przeszukiwać i obrabiać. Wiele innych narzędzi miałoby duże problemy z wykonaniem podobnej czynności. I tak na przykład Perl umożliwia modyfikację obrazka lub skompilowanego programu przez wczytanie go do łań- cucha, wykonanie zmiany, a następnie ponowne zapisanie wyniku operacji. Podobnie do liczb, również łańcuchy dysponują reprezentacją literalną, używaną do ich zapi- sywania w programie w Perlu. Literały łańcuchowe dzielą się na dwa rodzaje: literały łańcu- chowe w pojedynczych cudzysłowach oraz literały łańcuchowe w podwójnych cudzysłowach. Literały łańcuchowe w pojedynczych cudzysłowach Literał łańcuchowy tego rodzaju jest sekwencją znaków umieszczonych w pojedynczych cu- dzysłowach. Cudzysłowy te nie stanowią części samego łańcucha, lecz umożliwiają Perlowi określenie początku oraz końca łańcucha. Jakikolwiek znak różny od znaku pojedynczego cu- dzysłowu lub znaku lewego ukośnika umieszczony pomiędzy znakami cudzysłowów (włą- czając również znaki nowego wiersza w przypadku gdy łańcuch rozciąga się na kilka kolej- nych wierszy) należy do łańcucha. Aby umieścić w łańcuchu znak lewego ukośnika, należy użyć dwóch takich znaków umieszczonych kolejno po sobie w tym samym wierszu. Aby na- tomiast dodać do łańcucha znak pojedynczego cudzysłowu, należy poprzedzić go znakiem lewego ukośnika. adam # Łańcuch zawierający cztery znaki: a, d, a oraz m krzysztof # Łańcuch zawierający dziewięć znaków # Łańcuch pusty (brak znaków) Nie pozwól Comte\ owi przerwać zdania apostrofem! Ostatnim znakiem tego łańcucha jest lewy ukośnik: \\ witaj\n # Witaj, a za nim lewy ukośnik i n witaj wiec # Witaj i znak nowego wiersza (razem 10 znaków) \ \\ # Pojedynczy znak cudzysłowu, a za nim znak lewego ukośnika 9 W zwyczajny sposób nie można podnieść liczby ujemnej do potęgi niecałkowitej. Matematycy wiedzą, że wy- nik byłby liczbą złożoną. W celu umożliwienia takich obliczeń konieczne jest użycie modułu Math::Complex. 10 W przeciwieństwie do języków C lub C++ w języku Perl nie występuje specjalny problem znaku NUL, po- nieważ w celu określenia końca łańcucha Perl, zamiast poszukiwać bajtu null, zlicza jego długość. 36 | Rozdział 2. Dane skalarne Ciąg \n umieszczony wewnątrz łańcucha w pojedynczych cudzysłowach nie jest interpreto- wany jako znak nowego wiersza, lecz jako dwa oddzielne znaki: lewego ukośnika oraz n. W tego rodzaju łańcuchach specjalne znaczenie ma jedynie znak lewego ukośnika, jeżeli wy- stępuje za nim drugi znak lewego ukośnika lub pojedynczy cudzysłów. Literały łańcuchowe w podwójnych cudzysłowach Literał tego rodzaju przypomina łańcuchy występujące w innych językach programowania. Jest on również sekwencją znaków, chociaż w tym przypadku umieszczoną w podwójnych cudzysłowach. Tym razem jednak znak lewego ukośnika odsłania swoje potężne możliwości pod względem definiowania określonych znaków sterujących lub dowolnych innych znaków przez użycie ich reprezentacji w systemie ósemkowym lub szesnastkowym. Oto kilka przy- kładów łańcuchów w podwójnych cudzysłowach: krzysztof # Łańcuch identyczny z krzysztof witaj świecie\n # Łańcuch witaj świecie oraz znak nowego wiersza Ostatni znak w tym łańcuchu jest cudzysłowem: \ cola\tsprite # Cola, znak tabulacji oraz sprite Literał krzysztof w podwójnych cudzysłowach oznacza w Perlu dokładnie ten sam sze- ścioznakowy łańcuch co literał krzysztof w pojedynczych cudzysłowach. Przypomina to literały liczbowe, w przypadku których literał 0377 był jedynie innym sposobem zapisania liczby 255.0. Perl umożliwia zapis literałów w sposób najbardziej logiczny dla programisty. Jeżeli jednak zamierza on używać znaku lewego ukośnika (na przykład w celu traktowania ciągu \n jako znaku nowego wiersza), będzie zmuszony użyć cudzysłowów podwójnych. Znak lewego ukośnika może poprzedzać różne znaki, modyfikując tym samym ich znaczenie (jest więc ogólnie nazywany znakiem sterującym). Prawie kompletna11 lista znaków sterują- cych, możliwych do wykorzystania w łańcuchach znakowych w podwójnych cudzysłowach umieszczona jest w tabeli 2.1. Kolejną cechą łańcuchów w podwójnych cudzysłowach jest interpolacja zmiennych (ang. variable interpolation), oznaczająca zastępowanie w chwili użycia łańcucha umieszczonych wewnątrz niego nazw zmiennych za pomocą ich rzeczywistych wartości. Ponieważ zmienne nie zostały jeszcze formalnie przedstawione, do zagadnienia tego powrócimy później. Operatory łańcuchowe Wartości łańcuchów mogą być ze sobą łączone za pomocą operatora . (pojedynczej kropki). Nie powoduje to zmiany żadnego z łańcuchów, podobnie jak 2+3 nie zmienia ani wartości 2, ani 3. Wynikowy łańcuch (dłuższy) może być następnie poddany dalszym obliczeniom lub przypisany do zmiennej: witaj . świecie # Wynik identyczny z witajświecie witaj . . świecie # Wynik identyczny z witaj świecie witaj świecie . \n # Wynik identyczny z witaj świecie\n W przeciwieństwie do innych języków programowania, w których w celu połączenia łańcu- chów wystarczy jedynie umieścić dwie wartości obok siebie, w Perlu operacja taka musi zo- stać wyraźnie oznaczona za pomocą operatora .. 11 W ostatnich wersjach języka Perl zostały wprowadzone znaki sterujące Unicode, które nie zostaną w tym miejscu omówione. Łańcuchy | 37 Tabela 2.1. Znaki sterujące do użycia w łańcuchach w podwójnych cudzysłowach Znak \n \r \t \f \b \a \e \007 \x7f \cC \\ \ \l \L \u \U \Q \E Znaczenie znak nowego wiersza znak powrotu karetki znak tabulacji znak wysunięcia strony (ang. formfeed) znak sterujący backspace dzwonek znak sterujący escape dowolna wartość ASCII zapisana w systemie ósemkowym (w tym przypadku 007 — dzwonek) dowolna wartość ASCII zapisana w systemie szesnastkowym (w tym przypadku 7f — znak sterujący delete) znak sterujący Ctrl (w tym przypadku Ctrl+C) znak lewego ukośnika znak podwójnego cudzysłowu kolejny znak będzie małą literą wszystkie kolejne znaki aż do \E będą małymi literami kolejny znak będzie wielką literą wszystkie kolejne znaki aż do \E będą wielkimi literami poprzedza wszystkie kolejne znaki lewym ukośnikiem aż do wystąpienia \E kończy działanie \L, \U lub \Q Specjalnym operatorem łańcuchowym jest operator zwielokrotnienia łańcucha, oznaczany za pomocą pojedynczej małej litery x. Operator ten pobiera swój lewy argument (będący łańcu- chem) i tworzy tyle złączeń tego łańcucha, na ile wskazuje argument umieszczony po prawej stronie (liczba): adam x 3 # adamadamadam krzysztof x (4+1) # krzysztof x 5 czyli krzysztofkrzysztofkrzysztofkrzysztofkrzysztof 5 x 4 # jest w rzeczywistości interpretowany jako 5 x 4 co daje 5555 Ostatni przykład wart jest wyjaśnienia. Operator zwielokrotnienia łańcucha w charakterze lewego argumentu wymaga podania łańcucha, dlatego też liczba 5 jest konwertowana do po- staci 5 (przy użyciu reguł, które zostaną opisane w dalszej części rozdziału), dając w wyni- ku łańcuch jednoznakowy. Ten nowy łańcuch jest następnie kopiowany cztery razy do posta- ci 5555. W przypadku zamiany argumentów miejscami, to znaczy użycia wyrażenia 4 x 5, wynikiem operacji byłby łańcuch złożony z pięciu kopii łańcucha 4, to znaczy 44444. Przykład ten dowodzi, że operacja zwielokrotniania łańcucha nie jest operacją przestawną. Argument określający liczbę kopii łańcucha (prawy argument) jest w pierwszej kolejności ob- cinany do liczby całkowitej (4.8 staje się 4). Jeżeli natomiast argument ten ma wartość mniej- szą niż jeden, wtedy wynikiem operacji jest łańcuch pusty (o długości zerowej). Automatyczna konwersja pomiędzy liczbami a łańcuchami W przypadku istnienia takiej konieczności Perl w większości przypadków dokonuje automa- tycznej konwersji pomiędzy liczbami a łańcuchami. Skąd wie on zatem, czy wymagana jest 38 | Rozdział 2. Dane skalarne liczba, czy łańcuch? Wszystko zależy od operatora użytego z wartością skalarną. Jeżeli ope- rator ten oczekuje liczby (jak chociażby operator +), wtedy Perl potraktuje wartość jak liczbę. Jeżeli natomiast oczekuje on łańcucha (jak operator .), wtedy Perl potraktuje wartość jak łań- cuch. Programista nie musi martwić się o różnicę pomiędzy liczbami a łańcuchami. Wystar- czy, że użyje właściwych operatorów, a Perl wykona całą pracę. W sytuacji gdy wraz z operatorem oczekującym podania liczby (weźmy na przykład opera- tor mnożenia) użyta zostanie wartość będąca łańcuchem, Perl dokona automatycznej konwer- sji łańcucha do postaci odpowiadającej mu wartości liczbowej, traktując łańcuch jak zmienno- przecinkową wartość liczbową, zapisaną w systemie dziesiętnym12. Dlatego też 12 * 3 daje w wyniku wartość 36. Część łańcucha począwszy od pierwszego znaku niebędącego cy- frą oraz poprzedzające łańcuch odstępy są ignorowane. Dlatego też wyrażenie 12adam34 * 3 będzie mieć wartość 36 i zostanie obliczone przez Perla bez żadnych protestów z jego strony13. W ekstremalnym przypadku łańcuch, który nie zawiera liczby, jest konwertowany do wartości zero. Taka sytuacja miałaby miejsce w przypadku użycia w charakterze liczby łańcucha adam . Analogicznie, jeżeli wartość liczbowa zostanie użyta w miejscu, w którym oczekiwany jest łańcuch (na przykład w przypadku łączenia łańcuchów), wartość numeryczna zamieniana jest w łańcuch, który daną liczbę reprezentuje. Na przykład w przypadku, gdybyśmy chcieli połączyć łańcuch Z z wynikiem operacji mnożenia 5 i 714, można byłoby to zapisać w na- stępujący sposób: Z . 5 * 7 # Zapis równoważny Z . 35 lub Z35 Inaczej mówiąc, programista nie musi martwić się, czy używa liczby, czy łańcucha (przynajm- niej przez większość czasu). Perl wykonuje bowiem wszystkie konwersje za niego15. Wbudowane ostrzeżenia Perla W przypadku podejrzanego zachowania się programu programista może nakazać Perlowi wyświetlanie komunikatów ostrzeżeń. Aby uruchomić program z włączonymi komunikata- mi tego rodzaju, należy w wierszu poleceń użyć opcji -w: $ perl -w moj_program Innym sposobem jest stałe nakazanie wyświetlania komunikatów ostrzeżeń w pierwszym wierszu programu rozpoczynającym się od #!: #!/usr/bin/perl -w Ten zapis działa poprawnie nawet w przypadku systemów innych niż Unix, w których wiersz ten jest podawany jedynie z przyzwyczajenia, jako że ścieżka do Perla nie jest istotna: #!perl -w 12 Sztuczka z wykorzystaniem początkowego zera w celu zdefiniowania wartości niedziesiętnej działa w przy- padku literałów, jednak zawodzi w przypadku konwersji automatycznej. Z takimi łańcuchami należy użyć funkcji hex() lub oct(). 13 O ile programista nie zażyczy sobie wyświetlania komunikatów ostrzeżeń, które za chwilę zostaną omówione. 14 Wkrótce omówione zostaną zasady pierwszeństwa operatorów oraz nawiasów. 15 Nie należy również martwić się wydajnością takiej konwersji. Perl zazwyczaj zapamiętuje wynik konwersji, co sprawia, że taka konwersja wykonywana jest jedynie raz. Wbudowane ostrzeżenia Perla | 39 W przypadku wersji 5.6 Perla lub nowszych komunikaty z ostrzeżeniami można włączyć za pomocą dyrektywy. Należy jednak zachować ostrożność, ponieważ ten sposób nie zadziała u osób używających wcześniejszych wersji Perla16. #!/usr/bin/perl use warnings; Od tej chwili w przypadku próby użycia łańcucha 12adam34 w charakterze liczby Perl wy- świetli komunikat z ostrzeżeniem. Argument 12adam34 isn t numeric Oczywiście komunikaty z ostrzeżeniami przeznaczone są dla programistów, a nie użytkow- ników programu. Dlatego też jeżeli programista nie chce ujrzeć ostrzeżenia, nie zda się ono prawdopodobnie na nic. Ostrzeżenia te nie zmienią również działania programu, tyle że od czasu do czasu będzie pojawiać się tego rodzaju komunikat. Jeśli pojawi się komunikat z nie- zrozumiałym ostrzeżeniem, dłuższy opis problemu można uzyskać, używając dyrektywy diagnostic. Strona z dokumentacją do perldiag zawiera krótki komunikat z ostrzeżeniem oraz dłuższy opis diagnostyczny. #!/usr/bin/perl use diagnostic; Po dodaniu do programu dyrektywy use diagnostic może wydawać się, że po uruchomie- niu programu wstrzymuje on na chwilę swoje działanie. Dzieje się tak, ponieważ wykonuje on w tym czasie wiele innych czynności (i zużywa mnóstwo pamięci), przygotowując się na wypadek sytuacji, w której programista chciałby po wystąpieniu błędu zapoznać się z jego dokumentacją. W przypadku gdy programista nie potrzebuje już dłużej otrzymywać infor- macji o komunikatach ostrzeżeń wygenerowanych przez program, należy usunąć dyrektywę use diagnostic. Spowoduje to zoptymalizowanie programu i przyspieszenie jego urucha- miania (oraz zmniejszenie zużycia pamięci) bez negatywnego wpływu na użytkowników. Chociaż lepiej byłoby, gdyby program został poprawiony w ten sposób, aby nie powodował już więcej generowania komunikatów o błędach, to jednak samo usunięcie dyrektywy wy- starczy, aby Perl przestał wyświetlać na wyjściu komunikaty diagnostyczne. Dodatkową optymalizacją może być wykorzystanie jednej z opcji stosowanej w wierszu po- leceń Perla: -M. Powoduje ona automatyczne załadowanie dyrektywy diagnostic wtedy, gdy jest ona potrzebna, co pozwala uniknąć edytowania za każdym razem kodu źródłowego: $perl -mdiagnostics ./moj_program Argument 12adam34 isn t numeric in addition (+) at ./moj_program line 17 (#1) (W numeric) The indicated string was fed as an argument to an operator that expected a numeric value instead. If you re fortunate the message will identify which operator was so unfortunate. W momencie gdy w książce omawiane będą sytuacje, w których Perl zwyczajowo ostrzega programistę o pomyłkach w kodzie, zostanie to dodatkowo zasygnalizowane Czytelnikowi. Niemniej jednak nie powinno się liczyć na to, że tekst lub działanie dowolnego z ostrzeżeń nie ulegnie zmianie w kolejnych wersjach Perla. 16 Użycie dyrektywy warnings umożliwia wyświetlenie komunikatów o błędach składniowych. Więcej informa- cji na ten temat zawiera strona z dokumentacją do perllexwarn. 40 | Rozdział 2. Dane skalarne Zmienne skalarne Określenie zmienna używane jest w celu nazwania kontenera przechowującego jedną lub wię- cej wartości17. Nazwa zmiennej jest stała w całym programie, lecz wartość lub wartości w niej przechowywane zmieniają się zazwyczaj cyklicznie w trakcie wykonywania programu. Zmienna skalarna, jak można tego oczekiwać, przechowuje pojedynczą wartość skalarną. Na- zwy tego rodzaju zmiennych zaczynają się od znaku dolara, po którym następuje tzw. iden- tyfikator, rozpoczynający się od litery lub znaku podkreślenia, po którym może występować więcej liter, cyfr lub znaków podkreślenia. Inaczej mówiąc, identyfikator złożony jest ze zna- ków alfanumerycznych oraz znaków podkreślenia, lecz nie może rozpoczynać się od cyfry. Litery wielkie i małe są rozróżniane. Zmienna $Adam różni się od zmiennej $adam. Co więcej, wszystkie litery, cyfry oraz znaki podkreślenia są znaczące: $bardzo_dluga_zmienna_zakonczona_1 Zapis w powyższym wierszu różni się od poniższego: $bardzo_dluga_zmienna_zakonczona_2 Do zmiennych skalarnych w Perlu należy zawsze odwoływać się za pomocą poprzedzające- go je znaku $.. W programie powłoki systemu znak $ służy do pobierania wartości zmiennej, lecz w przypadku jej przypisywania należy ten znak pominąć. W programach awk lub C znak $ pomijany jest całkowicie. Dlatego też jeżeli programista używa tych języków wymiennie, może złapać się na przypadkowym używaniu błędnego zapisu. Należy się tego spodziewać. (Większość programistów Perla zaleciłaby całkowite zaprzestanie używania skryptów powło- ki, awk lub języka C, lecz nie musi to odpowiadać Czytelnikowi). Wybór dobrych nazw zmiennych Ogólnie rzecz biorąc, należy wybierać takie nazwy zmiennych, aby znaczyły coś wskazujące- go na cel ich utworzenia. Na przykład nazwa $r nie jest prawdopodobnie tak bardzo opiso- wa jak $dlugosc_wiersza. Zmienna używana jedynie w dwóch lub trzech wierszach może nosić nazwę $n lub podobną, lecz zmienna stosowana w całym programie powinna prawdo- podobnie być nazwana bardziej opisowo. Analogicznie, również poprawnie stosowane znaki podkreślenia mogą uczynić nazwę zmien- nej łatwiejszą do odczytania oraz zrozumienia, szczególnie jeżeli programista, który zajmuje się utrzymaniem kodu programu, używa innego języka ojczystego niż programista, który ten program tworzy. Na przykład $ta_tamarka jest lepszą nazwą niż $tatamarka, gdyż ta ostat- nia może wyglądać jak $tata_marka. Czy nazwa $stopid oznacza $sto_pid (sto identyfika- torów procesów pid), $stop_id (identyfikator ID dla jakiegoś obiektu stop ), czy też może powinna być interpretowana jako słowo innego rodzaju? Większość nazw zmiennych w zaprezentowanych w tej książce programach w Perlu złożona jest z samych małych liter. W niewielu wyjątkowych przypadkach używane są wielkie litery. Stosowanie samych wielkich liter w nazwie (na przykład $ARGV) ogólnie mówiąc wskazuje, 17 Jak zobaczymy wkrótce, zmienna skalarna może przechowywać jedynie jedną wartość. Jednak inne rodzaje zmiennych, takie jak tablice lub tablice asocjacyjne, mogą przechowywać wiele wartości. Zmienne skalarne | 41 że zmienna ma znaczenie specjalne. Gdy nazwa zmiennej składa się z więcej niż jednego wy- razu, niektórzy zapisują ją jako $podkreslenia_sa_fajne, podczas gdy inni zapisują ją jako $uzyjWielkichLiterPoczatkowych. Należy jedynie być konsekwentnym. Oczywiście wybór dobrych lub złych nazw nie ma dla Perla znaczenia. Można na przykład nazwać trzy najważniejsze zmienne programu jako $OOOoooOOO, $OOooOOoo oraz $OoOoOoOoO i nie wywoła to protestów ze strony Perla. Niemniej jednak w takiej sytuacji nie należy prosić nikogo o zajmowanie się późniejszym utrzymaniem kodu programu. Przypisania skalarne Najczęstszą operacją wykonywaną przy użyciu zmiennych skalarnych jest przypisanie, będą- ce sposobem nadania zmiennej wartości. Operatorem przypisania w Perlu jest znak równości (podobnie jak w innych językach programowania). Powoduje on przypisanie do nazwy zmien- nej umieszczonej po lewej stronie operatora wartości wyrażenia znajdującego się po prawej stronie: $fred = 17; # Nadaje zmiennej $fred wartość 17 $barney = witaj ; # Nadaje zmiennej $barney wartość równą pięcioznakowemu łańcuchowi witaj $barney = $fred + 3; # Nadaje zmiennej $barney bieżącą wartość zmiennej $fred plus 3 (20) $barney = $barney * 2; # Zmienna $barney ma teraz poprzednią wartość zmiennej $barney pomnożoną przez 2 (40) Warto zauważyć, że zmienna $barney w ostatnim wierszu użyta jest dwukrotnie: raz w celu pobrania jej wartości (po prawej stronie znaku równości) oraz drugi raz w celu zdefiniowa- nia, gdzie obliczona wartość ma zostać umieszczona (po lewej stronie znaku równości). Takie przypisanie jest dozwolone, bezpieczne i raczej często spotykane. W rzeczywistości jest ono tak powszechne, że do jego zapisu można użyć wygodnego skrótu przedstawionego w kolej- nym podrozdziale. Dwuargumentowe operatory przypisania Wyrażenia w rodzaju $fred = $fred + 5 (w których ta sama zmienna pojawia się po obu stronach przypisania) pojawiają się w Perlu na tyle często, aby dysponował on (podobnie jak język C i Java) skrótem służącym do zmiany wartości zmiennej. Jest nim dwuargumentowy operator przypisania. Prawie wszystkie operatory dwuargumentowe używane do obliczeń war- tości dysponują odpowiednikiem dwuargumentowego przypisania z dołączonym znakiem równości. Na przykład poniższe dwa wiersze są równoważne: $fred = $fred + 5; # Zapis bez dwuargumentowego operatora przypisania $fred += 5; # Zapis z dwuargumentowym operatorem przypisania Poniższe zapisy także są równoważne: $barney = $barney * 3; $barney *= 3; W każdym przypadku operator powoduje w pewien sposób zmianę wartości zmiennej, a nie nadpisuje jej wartości za pomocą wyniku nowego wyrażenia. Kolejny popularny operator przypisania utworzony jest z operatora łączenia łańcuchów ( . ). Jest nim operator dołączania ( .= ): $str = $str . ; # Dołącza spacje do $str $str .= ; # Ten sam wynik uzyskany przy użyciu operatora przypisania 42 | Rozdział 2. Dane skalarne Ten zapis jest poprawny dla prawie wszystkich operatorów. Na przykład operator podniesie- nia do potęgi jest zdefiniowany następująco: **=. Dlatego też $fred **= 3 oznacza: „podnieś liczbę znajdującą się w zmiennej $fred do potęgi trzeciej i wynik umieść ponownie w zmien- nej $fred”. Wypisywanie danych za pomocą print Wypisywanie danych wyjściowych przez program jest ogólnie mówiąc dobrym pomysłem. W przeciwnym razie ktoś mógłby pomyśleć sobie, że nie robi on nic. Czynność tę umożliwia operator print(). Pobiera on argument skalarny i umieszcza go w niezmienionej postaci na standardowym wyjściu programu. Jeżeli programista nie zmieni standardowych ustawień, będzie nim ekran komputera: print witaj świecie\n ; # Wyświetla napis witaj świecie i znak nowego wiersza print Odpowiedź brzmi ; print 6 * 7; print .\n ; Możliwe jest również wypisanie serii wartości oddzielonych przecinkami: print Odpowiedź brzmi ,6 * 7, .\n ; Taka seria danych jest listą. Zostaną one omówione później. Interpolacja zmiennych skalarnych w łańcuchach Literały łańcuchowe w podwójnych cudzysłowach, oprócz obsługi znaków sterujących, pod- legają również interpolacji zmiennych18. Oznacza to, że dowolna nazwa zmiennej skalarnej19 wewnątrz łańcucha zastępowana jest za pomocą jej aktualnej wartości: $meal = stek z brontozaura ; $barney = fred zjadł $meal ; # Zmienna $barney ma teraz wartość fred zjadł stek z brontozaura $barney = fred zjadł . $meal; # Inny sposób, aby zapisać powyższy przykład Jak widać w ostatnim wierszu, możliwe jest otrzymanie identycznych rezultatów bez używa- nia podwójnych cudzysłowów. Niemniej jednak łańcuch w podwójnych cudzysłowach jest często wygodniejszym sposobem zapisu. Jeżeli zmiennej skalarnej nie została nigdy nadana żadna wartość20, zamiast niej zostanie uży- ty pusty łańcuch: $barney = fred zjadł $meal ; # Zmienna $barney ma teraz wartość fred zjadł Jeżeli w łańcuchu występuje pojedyncza samotna zmienna, wtedy nie należy przejmować się interpolacją: print $fred # Znaki cudzysłowu nie są potrzebne print $fred; # Lepszy styl zapisu 18 Nie ma to nic wspólnego z interpolacją matematyczną lub statystyczną. 19 Oraz kilku innych rodzajów zmiennych, o których powiemy później. 20 Jest to wtedy specjalna niezdefiniowana wartość undef, która zostanie opisana w dalszej części rozdziału. Je- żeli wyświetlanie komunikatów z ostrzeżeniami zostanie włączone, wtedy w przypadku próby interpolacji wartości niezdefiniowanej Perl wyświetli ostrzeżenie. Wypisywanie danych za pomocą print | 43 Nie ma nic złego w umieszczaniu pojedynczej zmiennej w cudzysłowach, lecz wtedy progra- mista narazi się na śmiech innych programistów za swoimi plecami21. Interpolacja zmiennych jest również znana pod nazwą interpolacji w podwójnych cudzysłowach, ponieważ występuje w sytu- acji, gdy użyte zostaną znaki podwójnych, a nie pojedynczych cudzysłowów. Interpolacja ta występuje również w przypadku innych łańcuchów w Perlu, ale wspomnimy o nich później. Aby w łańcuchu w podwójnych cudzysłowach umieścić zwykły znak dolara, należy poprze- dzić go lewym ukośnikiem, który spowoduje wyłączenie specjalnego znaczenia znaku dolara: $fred = witaj ; print Nazwa zmiennej to \$fred.\n ; # Wyświetla znak dolara print Nazwa zmiennej to $fred . \n ; # podobnie jak i ten przykład Jako nazwę zmiennej po znaku dolara Perl będzie traktować najdłuższą możliwą nazwę, ma- jącą sens w tej części łańcucha. Może to stanowić problem, jeżeli programista chce natychmiast po zastępowanej wartości umieścić inny tekst zaczynający się od litery, cyfry lub znaku pod- kreślenia22. W chwili gdy Perl będzie szukać nazwy zmiennej, potraktuje te znaki jako dodat- kowe znaki z nazwy zmiennej, co nie jest zgodne z oczekiwaniami programisty. Aby zapobiec takiej sytuacji, Perl udostępnia symbol ograniczający nazwę zmiennej, podobny do rozwiąza- nia znanego z programu powłoki systemu. W tym celu należy umieścić nazwę zmiennej w pa- rze nawiasów klamrowych. Innym sposobem jest zakończenie bieżącej części łańcucha i roz- poczęcie innej, a następnie połączenie obu za pomocą operatora łączenia: $meal = stek ; $n=3; print Fred zjadł $n $meali.\n ; # Nie zostanie wyświetlony napis steki, lecz Perl będzie szukać zmiennej $meali print Fred zjadł $n ${meal}i.\n ; # Teraz użyje zmiennej $meal print Fred zjadł $n $meal . i.\n ; # Inny sposób print Fred zjadł . $n . . $meal . i.\n ; # Szczególnie trudny sposób Priorytet oraz łączenie operatorów Priorytet operatorów określa, które operacje w złożonej ich grupie zostaną wykonane jako pierwsze, na przykład czy w wyrażeniu 2+3*4 należy najpierw wykonać dodawanie, czy mno- żenie. W przypadku wykonania w pierwszej kolejności mnożenia (jak uczono na zajęciach z matematyki), otrzymamy wynik 2+12 lub 14. Na szczęście Perl używa właśnie tej wspólnej definicji matematycznej, wykonując najpierw mnożenie. Z tego powodu można powiedzieć, że operacja mnożenia ma wyższy priorytet od operacji dodawania. Domyślny priorytet operatorów może zostać zmieniony przy użyciu nawiasów. Wszystkie operacje w nawiasach są obliczane całkowicie w pierwszej kolejności przed zastosowaniem operatora umieszczonego na zewnątrz nawiasów (tak jak uczono tego na zajęciach z matema- tyki). Jeżeli więc istnieje konieczność wykonania dodawania przed operacją mnożenia, moż- na zapisać (2+3)*4, co w przypadku wykonania tej operacji spowoduje uzyskanie wartości 21 No cóż, taki zapis może służyć do interpretacji wartości w charakterze łańcucha, a nie liczby. W rzadkich przy- padkach takie cudzysłowy mogą być konieczne, lecz zwykle ich używanie to niepotrzebna strata czasu. 22 Istnieją również inne znaki, które mogą sprawiać problem. Jeżeli konieczne jest umieszczenie po nazwie zmien- nej skalarnej znaku lewego nawiasu kwadratowego lub klamrowego, należy poprzedzić je oba znakiem lewe- go ukośnika. Można to zrobić również, jeżeli po nazwie zmiennej występuje apostrof lub para dwukropków. Innym sposobem jest użycie metody wykorzystującej nawiasy klamrowe, opisanej w tym rozdziale. 44 | Rozdział 2. Dane skalarne 20. Jeżeli jednak Czytelnik chciałby jawnie wskazać, że operacja mnożenia wykonywana jest przed operacją dodawania, może dodać ozdobny, lecz zbędny zestaw nawiasów, jak na przy- kład 2+(3*4). Chociaż priorytet operatorów w przypadku dodawania oraz mnożenia jest prosty, to łatwo można napotkać trudności, zestawiając operator łączenia łańcuchów z operatorem potęgowa- nia. Właściwym sposobem rozwiązania tego problemu jest odwołanie się w tym momencie do oficjalnego i jednoznacznego spisu kolejności operatorów przedstawionego w tabeli 2.223. Niektóre z operatorów umieszczonych w tej tabeli mogły nie zostać jeszcze opisane, a nawet mogą wcale nie pojawić się w tej książce, jednak nie powinno to zniechęcać użytkownika do zapoznania się z informacjami o nich w dokumentacji perlop. Tabela 2.2. Strona łączenia oraz priorytet operatorów (od najwyższego do najniższego) Łączenie lewostronne lewostronne prawostronne prawostronne lewostronne lewostronne lewostronne lewostronne lewostronne lewostronne lewostronne lewostronne prawostronne prawostronne lewostronne prawostronne lewostronne lewostronne Operatory Nawiasy oraz argumenty operatorów listowych - ++ -- (autoinkrementacja oraz autodekrementacja) ** \!~+— (operatory jednoargumentowe) =~!~ */ x +-. (operatory dwuargumentowe — binarne) Nazwane operatory jednoargumentowe (-X test_pliku, rand) = = lt le gt ge (operatory „nierówności”) == != = eq ne cmp (operatory „równości”) |^ || .. ... ?: (operator trójargumentowy) = += -= .= (oraz podobne operatory przypisania) , = (operatory listowe prawostronne) not and or xor W przedstawionej tabeli każdy operator ma wyższy priorytet od wszystkich operatorów wy- mienionych po nim oraz niższy priorytet od wszystkich operatorów wymienionych przed nim. Operatory z tym samym priorytetem rozwiązywane są zgodnie z zasadami łączenia. 23 Programiści używający języka C mają powody do zadowolenia. Priorytet oraz łączenie operatorów dostęp- nych zarówno w Perlu, jak i w C jest identyczny w obu tych językach. Wypisywanie danych za pomocą print | 45 Podobnie do priorytetu, również łączenie operatorów określa kolejność wykonywania opera- cji w sytuacji, gdy dwa operatory o tym samym priorytecie rywalizują o trzy argumenty: 4 ** 3 ** 2 # 4 ** (3 ** 2) lub 4 ** 9 (łączenie prawostronne) 72 / 12 / # (72 / 12) / 3 lub 6/3 lub 2 (łączenie lewostronne) 36 / 6 * 3 # (36/6)*3 lub 18 W pierwszym przykładzie operator ** łączy się prawostronnie, dlatego też nawiasy są wy- muszane niejawnie po prawej jego stronie. Dla porównania operatory * oraz / mają łączenie lewostronne, dlatego też zestaw niejawnych nawiasów pojawia się po ich lewej stronie. Czy w takim razie należy nauczyć się tej tabeli na pamięć? Nie! Nikt tego nie robi. Gdy nie pa- mięta się kolejności operacji lub gdy nie ma czasu na sprawdzenie jej w tabeli, należy dla bez- pieczeństwa użyć nawiasów. Ważniejsze jest jednak, że jeżeli nawet programista nie jest w sta- nie zapamiętać priorytetu operatorów i poradzić sobie bez użycia nawiasów, podobny problem napotka z pewością również osoba, która będzie zajmować się utrzymaniem kodu. Dlatego też należy być dla niej życzliwym, gdyż w pewnej chwili można znaleźć się na jej miejscu. Operatory porównania Perl dysponuje logicznymi operatorami porównania, służącymi do porównywania liczb. Przy- pominają one algebrę: = == = !=. Każdy z tych operatorów zwraca wartość true (praw- da) lub false (fałsz). Więcej o tych operatorach dowiemy się w kolejnym podrozdziale. Nie- które z nich mogą różnić się od operatorów używanych w innych językach programowania. Na przykład operator == jest operatorem równości. Natomiast pojedynczy znak = używany jest do operacji przypisania. Operator != używany jest do testowania nierówności, ponieważ operator w Perlu używany jest do innych celów. Również w celu zapisania relacji „więk- sze bądź równe” używany jest operator =, a nie = , ponieważ ten ostatni ma w Perlu inne znaczenie. W rzeczywistości prawie każda sekwencja znaków przestankowych jest w Perlu stosowana w jakimś celu. Dlatego też można utworzyć program, wybierając losowo znaki na klawiaturze i przetestować, co on wykonuje. Do porównywania łańcuchów Perl dysponuje równoważnym zestawem operatorów, wyglą- dających podobnie do krótkich zabawnych słówek: lt le eq ge gt ne. Operatory te po- równują dwa łańcuchy znak po znaku, sprawdzając ich identyczność lub też pierwszeństwo któregoś z nich zgodnie ze standardowymi regułami sortowania łańcuchów. W standardzie ASCII wielkie litery występują przed literami małymi, należy więc zwrócić na to uwagę. Operatory porównania (zarówno dla liczb, jak też dla łańcuchów) przedstawione są w tabeli 2.3. Tabela 2.3. Operatory porównania liczb oraz łańcuchów Porównanie równe różne mniejsze niż większe niż mniejsze niż lub równe większe niż lub równe Liczby == != = = Łańcuchy eq ne lt gt le ge 46 | Rozdział 2. Dane skalarne Poniżej przedstawionych jest kilka przykładów wyrażeń korzystających z tych operatorów porównania: 35 != 30 + 5 # Fałsz 35 == 35.0 # Prawda 35 eq 35.0 # Fałsz (porównywane jako łańcuchy) fred lt adam # Fałsz fred lt abrakadabra # Fałsz fred eq fred # Prawda fred eq Fred # Fałsz gt # Prawda Struktura kontrolna if W chwili gdy dysponujemy możliwością porównania dwóch wartości, programista będzie prawdopodobnie chciał, aby program podejmował decyzje w zależności od rezultatu tego po- równania. Podobnie jak wszystkie zbliżone języki programowania, Perl dysponuje strukturą kontrolną if: if ($name gt fred ) { print Wyraz $name jest większy od fred w przyjętej kolejności sortowania.\n ; } W przypadku konieczności wykonania działania alternatywnego umożliwia je słowo kluczo- we else: if ($name gt fred ) { print Wyraz $name jest większy od fred w przyjętej kolejności sortowania.\n ; } else { print Wyraz $name nie jest większy od fred .\n ; print W rzeczywistości może to być ten sam łańcuch. \n ; } W konstrukcji warunkowej konieczne jest ograniczenie bloków kodu przy użyciu nawiasów klamrowych (w przeciwieństwie do języka C, abstrahując od tego, czy Czytelnik zna ten ję- zyk, czy nie). Dobrym pomysłem jest dodawanie do zawartości bloku wcięcia w sposób przed- stawiony w przykładzie. Dzięki temu łatwiej jest zorientować się w jego układzie. Jeżeli Czy- telnik używa edytora tekstowego przeznaczonego dla programistów, program ten wykona większość pracy związanej z formatowaniem za użytkownika. Wartości logiczne W charakterze wyrażenia warunkowego struktury kontrolnej if możliwe jest wykorzysta- nie dowolnej wartości skalarnej. Jest to bardzo praktyczne w sytuacji, gdy programista pra- gnie zachować wartość logiczną prawda lub fałsz w zmiennej, jak chociażby w następującym przykładzie: $is_bigger = $name gt fred ; if ($is_bigger) { ... } W jakiś sposób jednak Perl decyduje, czy podana wartość reprezentuje prawdę, czy fałsz. Perl nie dysponuje oddzielnym typem danych boolean, który posiadają innej języki programowa- nia. W zamian używa kilku prostych reguł24: 24 Nie są to wprawdzie reguły używane przez samego Perla, lecz reguły, których można użyć, aby osiągnąć ten sam wynik. Struktura kontrolna if | 47 • jeżeli wartość jest liczbą, wtedy 0 oznacza fałsz, a wszystkie inne liczby oznaczają prawdę, • jeżeli wartość jest łańcuchem, wtedy pusty łańcuch ( ) oznacza fałsz, zaś każdy inny prawdę, • jeżeli wartość jest innym rodzajem wartości skalarnej niż liczba lub łańcuch, wtedy nale- ży przekonwertować ją do liczby lub łańcucha i spróbować porównać ponownie25. W przedstawionych regułach ukryty jest pewien podstęp. Ponieważ łańcuch postaci 0 jest tą samą wartością skalarną co liczba 0, Perl musi traktować je identycznie. Oznacza to, że łań- cuch 0 jest jedynym niepustym łańcuchem, który reprezentuje wartość fałsz. Jeżeli istnieje konieczność uzyskania wartości przeciwnej do dowolnej z wartości logicznych, należy wykorzystać operator not, czyli znak ! . Jeżeli następujące po tym znaku wyrażenie ma wartość prawdziwą, wtedy zwrócona zostanie wartość fałsz. Jeśli natomiast operator po- przedza wartość fałszywą, wtedy zostanie zwrócona wartość prawda. if (! $is_bigger) { # Wykonaj czynność gdy wyrażenie $is_bigger nie jest prawdziwe } Pobieranie danych od użytkownika W tym momencie Czytelnik zainteresowany jest prawdopodobnie tym, w jaki sposób w ję- zyku Perl pobrać wartość wprowadzoną z klawiatury w programie. Oto najprostszy sposób: należy skorzystać z operatora wczytywania wiersza: STDIN 26. Za każdym razem gdy operator STDIN używany jest w miejscu, w którym oczekiwana jest wartość skalarna, Perl pobiera ze standardowego wejścia kolejny kompletny tekst (aż do pierw- szego znaku nowego wiersza) i używa tego łańcucha w charakterze wartości STDIN . Standar- dowe wejście może oznaczać wiele różnych rzeczy. Do czasu gdy programista nie zdefiniuje go inaczej, oznacza ono klawiaturę wykorzystywaną przez użytkownika, który uruchomił program. Jeżeli żaden łańcuch nie oczekuje w buforze na pobranie przez operator STDIN (jest to typowy przypadek, o ile użytkownik nie wprowadzi wcześniej całego wiersza), pro- gram Perla zostanie zatrzymany i będzie oczekiwać na wprowadzenie dowolnych znaków, zakończonych znakiem nowego wiersza (return)27. Wartość łańcucha zwróconego przez STDIN zakończona jest zazwyczaj za pomocą znaku nowego wiersza28. Dlatego też w celu odczytania danych można użyć czegoś podobnego do następującego programu: 25 Oznacza to, że wartość niezdefiniowana undef (która zostanie wkrótce omówiona) reprezentuje fałsz, zaś wszystkie odwołania (opisane w książce z alpaką na okładce) reprezentują wartość prawdziwą. 26 Ten operator działa przy użyciu uchwytu pliku STDIN. Zostanie on omówiony przy okazji opisu uchwytów plików (w rozdziale 5.). 27 Szczerze mówiąc, to system użytkownika oczekuje na dane wejściowe. Perl oczekuje natomiast na system. Chociaż szczegóły implementacji zależą od używanego systemu oraz jego konfiguracji, to ogólnie biorąc przed wciśnięciem klawisza return możliwe jest poprawienie wprowadzanego tekstu przy użyciu klawisza backspace, ponieważ to system użytkownika, a nie Perl obsługuje wprowadzane dane. Jeżeli potrzebna jest większa kon- trola nad danymi wejściowymi, należy skorzystać z modułu Term::ReadLine dostępnego w CPAN. 28 Wyjątkiem jest sytuacja, gdy strumień ze standardowego wejścia kończy się w połowie wiersza. Lecz nie jest on wtedy oczywiście poprawnym plikiem tekstowym. 48 | Rozdział 2. Dane skalarne $line = STDIN ; if ($line eq \n ) { print Został wprowadzony pusty wiersz!\n ; } else { print Wprowadzony wiersz: $line ; } W praktyce programiście niezbyt często zależy na zatrzymaniu wewnątrz wprowadzanego wiersza znaku nowego wiersza, dlatego też należy skorzystać z operatora chomp. Operator chomp W pierwszej chwili po zapoznaniu się z operatorem chomp wydaje się, że jest on zbyt mocno specjalizowany. Operator ten działa na zmiennej przechowującej łańcuch. Jeżeli zakończony jest znakiem nowego wiersza, operator chomp może się go pozbyć. To prawie wszystko, do czego został on użyty w następującym przykładzie: $text = wiersz tekstu\n ; # lub też dane pochodzące z STDIN chomp($text); # Pozbywa się znaku nowego wiersza Operator ten wydaje się być tak przydatny, że jest umieszczany w prawie każdym nowo two- rzonym programie. Jak widać na przykładzie, jego użycie jest najlepszym sposobem na usu- nięcie końcowego znaku nowego wiersza z łańcucha umieszczonego w zmiennej. W rzeczywi- stości istnieje jeszcze łatwiejszy sposób skorzystania z operatora chomp, wynikający z prostej zasady: wszędzie tam, gdzie w Perlu potrzebna jest zmienna, zamiast niej może zostać użyte przypisanie. Perl wykona przypisanie, a następnie użyje zmiennej w żądany sposób. Najczęst- szy sposób użycia operatora chomp wygląda następująco: chomp($text = STDIN ); # Pobiera tekst bez znaku nowego wiersza $text = STDIN ; # Wykonuje tę samą czynność co powyżej chomp($text); # lecz w dwóch krokach Na pierwszy rzut oka połączenie operatora chomp z operatorem przypisania może nie wyda- wać się najprostszym sposobem. Szczególnie jeżeli wygląda to zbyt zawile. Jeśli programista rozumie go jako dwie operacje, czyli pobranie wiersza oraz użycie na nim operatora chomp, wtedy bardziej naturalne jest użycie składni korzystającej z dwóch instrukcji. Jeżeli natomiast myśli on o tym jako o jednej operacji, czyli wczytaniu tekstu bez znaku nowego wiersza, wte- dy bardziej naturalne wydaje się użycie jednej instrukcji. Ponieważ większość innych progra- mistów Perla będzie używać krótszego zapisu, można się do niego przyzwyczaić już w tym momencie. Operator chomp jest funkcją. Jako funkcja musi zwracać wartość, która w jego przypadku ozna- cza liczbę usuniętych znaków. Ta liczba jest rzadko przydatna: $food = STDIN ; $betty = chomp $food; # Zwraca wartość 1, ale przecież jest to oczywiste! Jak widać, można używać operatora chomp zarówno bez, jak też z nawiasami. To kolejna ogól- na zasada w Perlu. Oprócz sytuacji, w których usunięcie nawiasów zmienia znaczenie wyra- żenia, są one zawsze opcjonalne. Operator chomp | 49 Jeżeli wiersz zakończony jest za pomocą dwóch lub więcej znaków nowego wiersza29, opera- tor chomp usuwa tylko jeden. Jeżeli łańcuch nie zawiera znaków nowego wiersza, wtedy ope- rator chomp nie robi nic i zwraca wartość zero. Struktura kontrolna while Podobnie do większości algorytmicznych języków programowania, Perl dysponuje kilkoma strukturami pętli30. Pętla while powtarza blok kodu tak długo, jak spełniony jest warunek sterujący (ma wartość true): $count = 0; while ($count 10) { $count +=2; print licznik ma teraz wartość $count\n ; # Wyświetla wartości 2 4 6 8 10 } Podobnie jak zwykle w Perlu, warunek logiczny działa w tym przypadku identycznie co wa- runek w instrukcji if. Podobnie również jak w tamtej instrukcji, również tu wymagane są nawiasy klamrowe. Warunek logiczny sprawdzany jest przed pierwszym wykonaniem pętli, dlatego też gdy od początku nie jest spełniony, pętla może zostać całkowicie pominięta. Wartość undef Co się stanie, gdy zmienna skalarna zostanie użyta przed nadaniem jej wartości? Nie zdarzy się nic poważnego, a z pewnością nie przydarzy się błąd krytyczny. Zanim do zmiennej po raz pierwszy zostanie przypisana wartość, ma ona specjalną wartość niezdefiniowaną undef, która w Perlu oznacza: „nie znajduje się tu nic ciekawego, przejdź dalej”. Jeżeli programista użyje tej wartości w kontekście wartości liczbowej, zostanie ona potraktowana jako wartość 0. Jeśli natomiast zostanie ona użyta w kontekście łańcucha, zostanie potraktowana jako łań- cuch pusty. Niemniej jednak wartość undef nie jest ani liczbą, ani łańcuchem. Jest ona całko- wicie różnym rodzajem wartości skalarnej. Ponieważ wartość undef w przypadku jej użycia w kontekście liczbowym jest traktowana jako zero, łatwo jest utworzyć licznik startujący od wartości 0. # Dodaj kilka liczb nieparzystych $n = 1; while ($n 10) { $sum += $n; $n +=2; # Przejdź do kolejnej liczby nieparzystej } print Suma wynosi: $sum.\n ; 29 Tego rodzaju sytuacja nie może zdarzyć się podczas wczytywania wiersza, lecz może wystąpić, gdy progra- mista ustawił separator danych wejściowych ($/) na znak inny niż znak nowego wiersza, użył funkcji read lub może sam złączył kilka łańcuchów. 30 Każdy programista prędzej czy później utworzy przez pomyłkę nieskończoną pętlę. Jeżeli program nie chce się zakończyć, można zmusić go do tego w ten sam sposób, co dowolny inny program w systemie. Bardzo często program zatrzymuje użycie kombinacji Ctrl+C. Aby upewnić się o tym, należy sprawdzić dokumen- tację systemu. 50 | Rozdział 2. Dane skalarne Program ten działa poprawnie, gdy zmienna $sum miała przed rozpoczęciem wykonywania pętli wartość undef. Podczas pierwszego wykonania pętli zmienna $n ma wartość jeden, dla- tego też w pierwszym wierszu do zmiennej $sum dodawane jest 1. Przypomina to dodawanie wartości 1 do zmiennej, która już zawiera zero, ponieważ wartość undef została użyta w kon- tekście liczbowym. W tym momencie suma wynosi 1. Dalej pętla działa już w sposób trady- cyjny, ponieważ zmienna została zainicjalizowana. Podobnie można utworzyć zmienną przechowującą łańcuch bez jego wcześniejszej inicjalizacji: $string .= więcej tekstu\n ; Gdy zmienna $string ma wartość niezdefiniowaną undef, będzie zachowywać się, jakby za- wierała pusty łańcuch, co spowoduje przypisanie do niej tekstu więcej tekstu\n . Jeżeli jednak zmienna zawiera łańcuch, wtedy nowy tekst jest dołączany. Programiści Perla często używają nowej zmiennej właśnie w ten sposób, pozwalając, aby za- chowywała się w razie takiej potrzeby jak zero lub pusty łańcuch. Wiele operatorów zwraca wartość undef,gdy argumenty wykraczają poza dozwolony zakres lub nie mają sensu. Jeżeli programista nie wykona nic specjalnego, wtedy otrzyma wartość zero lub pusty łańcuch bez żadnych dodatkowych konsekwencji. W praktyce rzadko jest to większy problem. W rzeczywistości większość programistów bazuje na takim zachowaniu języka. Należy jednak nadmienić, że w przypadku włączenia wyświetlania komunikatów ostrzeżeń P
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Perl. Wprowadzenie. Wydanie IV
Autor: , ,
Sklep
Format
Cena
Helion.pl Helion.pl
książka
44,25 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: