Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00214 004942 13083996 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Polityka Stanów Zjednoczonych Ameryki wobec regionów o niskim stopniu zainteresowania - ebook/pdf
Polityka Stanów Zjednoczonych Ameryki wobec regionów o niskim stopniu zainteresowania - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 342
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Język publikacji: polski
ISBN: 9788323392576 Rok wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> inne
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Rafał Wordliczek podjął się, z dobrym skutkiem, realizacji tematu właściwie nieznanego w polskiej literaturze przedmiotu. Zaproponował nie tylko nowe ujęcie, ale również nomenklaturę do omawianych zagadnień, a szczególnie określenie „państwo o niskim stopniu zainteresowania'. W trakcie badań w ramach projektu NCN oraz w wyniku licznych zagranicznych staży naukowych, udziału w konferencjach międzynarodowych, a także analizy wielu dokumentów i literatury anglojęzycznej Autor zdobył rozległą wiedzę na temat współczesnej polityki Stanów Zjednoczonych wobec wybranych państw Afryki Północnej oraz subregionu andyjskiego. Książka opiera się na imponującej bazie źródłowej. Na uznanie zasługują erudycja, zrozumiały wywód, bogata faktografia i dostrzeganie szerszego kontekstu regionalnego, który znajduje odzwierciedlenie w polityce USA. Rafał Wordliczek poddał wnikliwej analizie różne instrumenty wykorzystane w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych.

Z recenzji wydawniczej drą hab. Radosława Fiedlera, prof. UAM 


Rafał Wordliczek (ur. 1972) jest historykiem i badaczem stosunków międzynarodowych, adiunktem w Katedrze Historii Dyplomacji i Polityki Międzynarodowej UJ, pracownikiem Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ, doktorem nauk humanistycznych w zakresie historii. Interesuje się polityką międzynarodową w basenie Morza Śródziemnego po II wojnie światowej oraz Stanami Zjednoczonymi na scenie międzynarodowej po 1989 roku. Napisał kilkadziesiąt artykułów naukowych z zakresu historii i współczesnych stosunków międzynarodowych. Jest członkiem organizacji i stowarzyszeń naukowych, między innymi Polskiego Towarzystwa Studiów Międzynarodowych, European Consortium for Political Research oraz International Political Science Association. W 1999 roku otrzymał stypendium The Tokyo Foundation, a w 2011 roku grant na badania naukowe z Narodowego Centrum Nauki.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Seria: Prace Amerykanistyczne Uniwersytetu Jagiellońskiego REDAKTOR NAUKOWY SERII prof. dr hab. Andrzej Mania RECENZENT dr hab. Radosław Fiedler, prof. UAM PROJEKT SERII Maciej Kwiatkowski OPRACOWANIE GRAFICZNE OKŁADKI Marcin Bruchnalski Projekt nr UMO-2011/01/B/HS5/00930 został zrealizowany ze środków fi nansowych pochodzących z grantu NCN nr K/PBO/000007. Publikacja dofi nansowana przez Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego z rezerwy Dziekana © Copyright by Rafał Wordliczek Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie I, Kraków 2015 All rights reserved Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy. ISBN 978-83-233-3937-3 www.wuj.pl Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków tel. 12-663-23-81, tel./fax 12-663-83-01-98 Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98 tel. kom. 506-006-674, e-mail: sprzedaz@wuj.pl Konto: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325 Spis treści Wykaz akronimów .................................................................................................. Wstęp ...................................................................................................................... Zapoznanie z problemem badawczym .............................................................. Uwagi metodologiczne ...................................................................................... Konstrukcja pracy ............................................................................................. Aktualny stan badań .......................................................................................... Rozdział 1. Regiony o niskim stopniu zainteresowania we współczesnych stosunkach międzynarodowych ......................................................................... 1.1. Defi nicje regionów o niskim stopniu zainteresowania w nauce o stosunkach międzynarodowych. Rozważania teoretyczne ............................................ 1.2. Regiony o niskim stopniu zainteresowania w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych jako hegemona współczesnych stosunków międzynarodowych..................................................................................... Rozdział 2. Dylematy w amerykańskiej polityce zagranicznej po 1989 r. ............. 2.1. Priorytety polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych w unipolarnym systemie międzynarodowym ...................................................................... 2.1.1. American/New World Order według prezydenta George’a H. Busha 2.1.2. Selektywny multilateralizm prezydenta Williama Clintona ............. 2.1.3. Unilateralizm prezydenta George’a W. Busha ................................. Rozdział 3. Afryka Północna jako region o niskim stopniu zainteresowania w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych w latach 1989–2001 ............. 3.1. Kwestia Sahary Zachodniej. Między Rabatem a Algierem ........................ 3.2. Libia – azyl dla międzynarodowego terroryzmu ........................................ 3.3. Kryzys polityczny w Algierii w latach 90. XX w. ..................................... Rozdział 4. Ewolucja polityki USA wobec rejonu Afryki Północnej po atakach terrorystycznych z 11 września 2001 r. na Waszyngton i Nowy Jork ............... 4.1. Ewolucja stosunków z Libią ...................................................................... 4.2. Rola Tunezji w amerykańskiej polityce War on Terror.............................. 4.3. Państwa muzułmańskie jako lojalni partnerzy w wojnie z międzynarodowym terroryzmem. Casus Algierii i Maroka .................... 4.4. Operacja militarna Active Endeavour i instytucjonalizacja współpracy militarnej..................................................................................................... 7 9 9 11 13 17 21 21 33 45 45 49 57 65 73 74 80 91 97 97 104 111 127 Rozdział 5. Pozamilitarne aspekty polityki zagranicznej USA wobec państw Afryki Północnej na początku XXI w. ........................................................................... 5.1. Eizenstat Initiative/US-North Africa Economic Program ........................... 137 138 6 Polityka Stanów Zjednoczonych 5.2. Middle East Partnership Initiative (MEPI) ................................................. 5.3. Middle East Free Trade Area (MEFTA) ..................................................... 5.4. The Greater Middle East Initiative (GMEI) ................................................ 5.5. Broader Middle East and North Africa Initiative (BMENAI) .................... 5.6. United States Agency for International Development (USAID) ................. 5.7. Problem antyamerykanizmu w świecie islamskim na przykładzie Maroka Rozdział 6. Charakterystyka polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych wobec regionu o niskim stopniu zainteresowania na przykładzie wybranych państw subregionu andyjskiego ...................................................................................... 6.1. Boliwia – trudny partner ............................................................................. 6.2. Ekwador – sukces w walce z narkobiznesem .............................................. 6.3. Peru – lojalny sojusznik .............................................................................. Rozdział 7. Narkobiznes versus gospodarka rynkowa. Programy polityczno- -gospodarcze Stanów Zjednoczonych adresowane do krajów subregionu andyjskiego na przełomie XX i XXI w. ............................................................. 7.1. Andean Trade Preference Act (ATPA)......................................................... 7.2. Andean Trade Promotion and Drug Eradication Act (ATPDEA) ............... 7.3. Andean Regional Initiative (ARI) ............................................................... 7.4. Andean Counterdrug Initiative (ACI) ......................................................... Rozdział 8. Rywalizacja czy współpraca? Najważniejsi aktorzy międzynarodowej sceny politycznej wobec wybranych państw Afryki Północnej i subregionu andyjskiego ......................................................................................................... 8.1. Chińska Republika Ludowa – energochłonna potęga gospodarcza ............ 8.2. Unia Europejska – aktywna globalnie ......................................................... 8.3. Federacja Rosyjska – próba powrotu do aspiracji mocarstwowych ........... Podsumowanie ......................................................................................................... Bibliografi a .............................................................................................................. Zbiory dokumentów ........................................................................................... Dokumenty Administracji............................................................................. Public Papers of the Presidents of the United States, the United States Gavernment Printing Offi ce .................................................................... Publikacje Kongresu USA .................................................................................. Inne źródła drukowane i internetowe ................................................................. Pamiętniki........................................................................................................... Monografi e ......................................................................................................... Artykuły z periodyków naukowych ................................................................... Inne ..................................................................................................................... Spis tabel .................................................................................................................. Spis wykresów ......................................................................................................... Summary .................................................................................................................. 139 141 142 145 147 150 157 158 174 190 209 209 214 221 229 237 237 254 271 285 291 291 291 296 296 300 302 302 312 315 321 323 325 Wykaz skrótów Andean Counterdrug Initiative American Enterprise Institute United States Africa Command Bolivarian Alliance of the Americas Asia-Pacifi c Economic Cooperation Al-Qaeda in the Islamic Maghreb Andean Regional Initiative The Anti-Terrorism Assistance Andean Trade Preference Act Andean Trade Promotion and Drug Eradication Act Banco Central de Bolivia Broader Middle East and North Africa Initiative China-Africa Development Fund China Civil Engineering Construction Corporation Community of Latin America and Caribbean States Comisión Economica Para America Latina y el Caribe Central Intelligence Agency Center for International Private Enterprise Movimento Creando Oportunidades Congressional Research Service Direct Commercial Sales Drug Enforcement Administration Defense Intelligence Agency Economic Community of West African States Energy Information Administration Euro-Mediterranean Free Trade Area Europejska Polityka Sąsiedztwa United States European Command Euro-Mediterranean Study Commission Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia Foreign Direct Investment Front Islamique du Salut Front de Liberation Nationale The Foreign Military Sale Forum on China-Africa Cooperation The Greater Middle East Development Bank The Greater Middle East Initiative Global Mediterranean Policy Great Manmade River Generalized System of Preferences Global War on Terror International Military Education and Training Joint Combined Exchange Training Lloyd Aéreo Boliviano Libyan Islamic Fighting Group – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – ACI AEI AFRICOM ALBA APEC AQIM ARI ATA ATPA ATPDEA BCB BMENAI CADF CCECC CELAC CEPAL CIA CIPE CREO CRS DCS DEA DIA ECOWAS EIA EMFTA EPS EUCOM EuroMeSCo FARC FDI FIS FLN FMS FOCAC GMED Bank GMEI GMP GMR GSP GWOT IMET JCET LAB LIFG 8 LNG MEDA MEFTA MEPI MERCOSUR MFW MICG MINURSO MOMEP MRTA NAFTA NATO NED NMP NPT OPA ONDCP ONZ OPEC OTI PSCTI PSI PTPA SADR SIN SIU SOUTHCOM TIFA TIP TSCTP TCG UfM UNAHDR UNASUR UNECLAC USAID USITC WMD YPFB – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – Polityka Stanów Zjednoczonych Liquefi ed Natural Gas Mesure D’Accompagnement / Mediterranean Economic Development Assistance Middle East Free Trade Area Middle East Partnership Initiative Mercado Comun del Sur Międzynarodowy Fundusz Walutowy Moroccan Islamic Combat Group United Nations Mission for the Organization of a Referendum in the Western Sahara Military Observer Mission Ecuador-Peru Movimiento Revolucionario Tupac Amaru North American Free Trade Agreement / North American Free Trade Area North Atlantic Treaty Organization National Endowment for Democracy New Mediterranean Policy The Nuclear Non-Proliferation Treaty Organizacja Państw Amerykańskich Offi ce of National Drug Control Policy Organizacja Narodów Zjednoczonych Organization of the Petroleum Exporting Countries Offi ce of Transition Initiatives Pan-Sahel Counter – Terrorism Initiative Pan-Sahel Initiative U. S. – Peru Trade Promotion Agreement Sahrawi Arab Democratic Republic Servicio de Inteligencia Nacional Sensitive Investigative Unit United States Southern Command Trade Investment Framework Agreement The Terrorist Interdiction Program Trans-Sahara Counter Terrorism Partnership Tunisian Combatant Group Union for the Mediterranean / Unia dla Morza Śródziemnego / Unia dla Śródziemnomorza United Nations Arab Human Development Report Unión de Naciones Suramericanas United Nations Economic Commission for Latin America and the Caribbean’s United States Agency for International Development United States International Trade Commission Weapons of Mass Distraction Yacimientos Petroliferos Fiscales Bolivianos Wstęp It is the policy of the United States to seek and support the growth of democratic movements and institutions in every nation and culture, with the ultimate goal of ending tyranny in the world. Prezydent George W. Bush, 20051 ZAPOZNANIE Z PROBLEMEM BADAWCZYM W wyniku zmian politycznych na świecie w 1989 r. i zakończenia zimnej wojny Stany Zjednoczone stały się dominującym aktorem na scenie współczesnych sto- sunków międzynarodowych2. Polityka zagraniczna tego kraju w unipolarnym syste- mie międzynarodowym jest zagadnieniem złożonym z wielu wątków. Bez względu na zmiany polityczne w USA decydenci amerykańscy mają zdolność, większą lub mniejszą, do prowadzenia aktywnej polityki wobec różnych rejonów świata. Zgod- nie z tezą głoszoną przez neorealistów państwa jako główni aktorzy współczesnych stosunków międzynarodowych prowadzą swoją politykę opartą na ściśle określo- nej hierarchii celów, która jest charakterystyczna również dla USA. Ważniejsze są cele określane mianem high politics. Należą do nich: zapewnienie bezpieczeństwa militarnego, dbanie o integralność granic państwa oraz systematyczne zacieśnianie współpracy z sojusznikami. Do drugiej grupy celów z zakresu low politics należą: zadania gospodarcze i społeczne / promocja amerykańskich wartości i kultury, pro- 1 Public Papers of the Presidents of the United States: George W. Bush, Book I (January 1 to June 30, 2005), Washington, DC 2005, s. 721. 2 W międzynarodowym środowisku politologów i analityków od kilkunastu lat trwa debata na temat rzeczywistej roli USA w stosunkach międzynarodowych po zakończeniu zimnej wojny. Szerzej o pozycji USA w systemie międzynarodowym po 1989 r. piszą m.in.: B. Loveman (red.), Strategy for Empire: U.S. Regional Security Policy in the Post-Cold War Era, Oxford 2004; M.E. Brown, O.R. Cote, Jr., S.M. Lynn-Jones, S.E. Miller (red.), America’s Strategic Choices, Cambridge 1997; B. Rubin, T.A. Keaney (red.), US Allies in a Changing World, London 2001; M.J. Rochester, U.S. Foreign Policy in the Twenty-First Century, Philadelphia 2008; M. Cox, U.S. Foreign Policy after the Cold War: Superpower without a Mission?, London 1995; J.M. Lindsay, U.S. Foreign Policy after the Cold War, Pittsburgh 1997; F. Fukuyama, Ameryka na rozdrożu. Demokracja, władza i dziedzictwo konserwatyzmu, przeł. R. Staniecki, Poznań 2006; Z. Brzeziński, B. Scowcroft, Ameryka i świat. Rozmowy o globalnym przebudzeniu politycznym, Łódź 2010; S.W. Hook, U.S. Foreign Policy Today, Washington, DC 2011. Z prac polskich autorów należy wymienić przede wszystkim: J. Zając (red.), Polityka zagraniczna USA po zimnej wojnie, Toruń 2005; R. Fiedler, Od przywództwa do hegemonii. Stany Zjednoczone wobec bliskowschodniego obszaru niestabilności w latach 1991–2009, Poznań 2010; W. Szymborski, Doktryna Busha, Bydgoszcz 2004; W. Malendowski, Nowy ład międzynarodowy in statu nascendi, Poznań 1993; M. Żmigrodzki (red.), Polska i świat końca XX wieku, Lublin 1996. 10 Polityka Stanów Zjednoczonych mowanie idei praw człowieka i wspieranie tendencji demokratyzacyjnych. Pod ką- tem realizowanych celów z obszaru high politics lub low politics różne państwa, także Stany Zjednoczone, przyporządkowują regionom świata pozycję w hierarchii swojej polityki zagranicznej. Mocarstwa w dziedzinie współczesnych stosunków międzynarodowych, oprócz potencjału politycznego, militarnego, gospodarczego czy demografi cznego, mają jeszcze jedną zdolność: prowadzenie polityki zagranicznej wobec regionów o niskim stopniu zainteresowania. Takie regiony, pomimo że znajdują się na marginesie głów- nego nurtu współczesnych stosunków międzynarodowych, są w niej obecne i od- grywają swoją rolę. Państwa o niskim stopniu zainteresowania z powodu nikłego potencjału nie są w stanie rzucić wyzwania ani mocarstwom, ani państwom średnim. Posiadają jednak wiele instrumentów zabezpieczających ich niezależne istnienie. Działanie tzw. siły słabych może mieć stosunkowo duży wpływ na decyzje podejmo- wane przez mocarstwa światowe3. Przygotowany projekt badawczy jest próbą zmierzenia się z problematyką re- gionów o niskim stopniu zaangażowania/zainteresowania/aktywności we współczes- nym świecie. W rozprawie ten problem jest przedstawiony na przykładzie polityki Stanów Zjednoczonych jako hegemona współczesnych stosunków międzynarodo- wych. Z punktu widzenia celów współczesnej polityki zagranicznej Waszyngtonu takimi regionami są obszar Afryki Północnej4 oraz niektóre państwa subregionu an- dyjskiego5. Przez ostatnie dwie dekady polityka USA wobec państw Maghrebu i sub- 3 Przykładowo państwa z regionów o niskim stopniu zainteresowania mogą się nawet posunąć do szantażu własną słabością wobec mocarstwa opiekuńczego i spowodować korektę jego polityki. Zob. R.P. Barston (red.), The Other Powers, London 1973, s. 22. 4 W rozprawie będzie mowa o polityce zagranicznej USA wobec następujących krajów Afryki Północnej: Mauretanii, Algierii, Maroka, Tunezji oraz Libii. Autor będzie również stosował termin Maghreb do ww. krajów. Egipt, ze względu na priorytetowe miejsce, jakie zajmuje w amerykańskiej polityce zagranicznej, został pominięty. Kryteria zastosowane przy wyborze państw to następujące cechy wspólne wspomnianych państw arabskich: położenie geostrategiczne, podobna przeszłość kolonialna oraz koherentne działania ze strony USA poprzez programy polityczno-gospodarcze kierowane do tej grupy państw. Ważną cechą wspólną okazuje się ewolucja w postrzeganiu i traktowaniu regionu Afryki Północnej przez Waszyngton jako całości na początku XXI w. Dowodem na ewolucję polityki Waszyngtonu wobec wszystkich krajów Afryki Północnej jest ich rola w wojnie z międzynarodowym terroryzmem, przede wszystkim ich znaczenie w operacji Active Endeavour, Iraqi Freedom i Enduring Freedom, a także opracowanie wielu programów mających na celu demokratyzację życia politycznego i promocję praw człowieka oraz koncepcja utworzenia Middle East Free Trade Area (MEFTA) mającej objąć swym zasięgiem m.in. wymienione kraje. 5 Autor będzie analizował politykę USA wobec subregionu andyjskiego rozumianego w ujęciu instytucjonalnym, a nie geografi cznym. Subregion andyjski pod kątem instytucjonalnym tworzą następujące państwa: Kolumbia, Peru, Ekwador oraz Boliwia. Geografi cznie Chile również należy do tej części Ameryki Południowej, jednak wyróżnia się pod wieloma względami spośród wymienionych krajów. W związku z tym zdecydowano się jedynie zasygnalizować politykę USA wobec tego kraju. Przykładem dystansowania się Santiago de Chile od Grupy Andyjskiej są działania, w wyniku których Chile uniezależniło się od ścisłej współpracy z pozostałymi państwami andyjskimi poprzez wystąpienie z Inicjatywy Andyjskiej. Poza przyczynami instytucjonalnymi, które wyróżniają te państwa spośród innych, decydującymi kryteriami okazały się: koherentna polityka USA prowadzona wobec wszystkich krajów subregionu andyjskiego (np. rozwiązania gospodarcze: zachęcanie do współpracy ekonomicznej krajów regionu i wspieranie ich wysiłków fi nansowo przez USA), transnarodowy problem walki z narkobiznesem/narkoterroryzmem, promocja praw człowieka i próby przeciwdziałania rządom Wstęp 11 regionu andyjskiego była prowadzona z dwóch zasadniczych powodów. Pierwszy to względy prestiżowe, spowodowane coraz bardziej widoczną obecnością Chin, Rosji i UE w tych regionach. Drugi to przyczyny propagandowe, zauważalne zwłaszcza w odniesieniu do roli państw Maghrebu w amerykańskiej polityce zagranicznej prze- formułowanej w następstwie ataków terrorystycznych z 11 września 2001 r. Przystą- pienie Algierii do koalicji antyterrorystycznej było istotnym wydarzeniem z punktu widzenia interesów Stanów Zjednoczonych. W związku z rozwojem sytuacji mię- dzynarodowej i ewolucją priorytetów w polityce zagranicznej USA nastąpił krótko- trwały wzrost znaczenia regionu Maghrebu w geopolitycznej hierarchii państw Sta- nów Zjednoczonych. W latach 2001–2008 Maroko, Algieria, Tunezja, a nawet Libia awansowały z grupy celów low politics do grupy high politics i stały się ważnym elementem realizacji celów związanych z bezpieczeństwem USA. Zachowawcza po- stawa prezydenta Baracka Obamy na arenie międzynarodowej spowodowała powtór- ne zmarginalizowanie państw Afryki Północnej i szybki ich powrót do celów z za- kresu low politics. Rola państw subregionu andyjskiego w polityce amerykańskiej sprowadza się z kolei do konsekwentnej realizacji celów o charakterze gospodar- czym i społecznym z obszaru low politics, obejmującego swym zasięgiem dziedziny niepriorytetowe z punktu widzenia Waszyngtonu (walkę z narkobiznesem, relacje gospodarcze, ograniczenie nielegalnej emigracji), ale mającej znaczenie w dłuższej perspektywie czasowej. UWAGI METODOLOGICZNE Główny cel dysertacji to podjęcie próby przedstawienia koherentnej polityki USA wobec wybranych krajów Afryki Północnej i Ameryki Południowej. Kolejny aspekt stanowi przeanalizowanie stosunków bilateralnych z poszczególnymi państwami tych części Czarnego Lądu oraz Ameryki Południowej. Rozprawa ma ukazać cele i narzędzia polityki USA wobec wspomnianych części świata. W realizacji zadania ma pomóc interdyscyplinarne podejście do problemu, które jest często stosowane w nauce o stosunkach międzynarodowych. W pracy odniesiono się do tradycyjnego paradygmatu badawczego, podkreślającego znaczenie opisu i zrozumienia zacho- dzących procesów politycznych6. Szeroko ujęty problem badawczy wymagał użycia wielu metod badań naukowych, zarówno tradycyjnych, jak i nowoczesnych7. Analiza dyktatorów latynoskich, walka z korupcją, wspólna przeszłość, tj. okres kolonii hiszpańskich. Niektórzy autorzy zaliczają Chile wraz z Urugwajem, Argentyną i Paragwajem do grupy zwanej The Southern Cone. Zob. A.A. Jordan, W.J. Taylor Jr., M.J. Meese, S.C. Nielsen, American National Security, Baltimore 2009, s. 512. 6 W przypadku analizy polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych dodatkowo wzięto pod uwagę nurt realistyczny, mający zastosowanie głównie w badaniu polityki zagranicznej prezydentów G.H. Busha i G.W. Busha, oraz liberalny, szczególnie przydatny w odniesieniu do polityki B. Clintona. 7 Z. J. Pietraś, Teoria stosunków międzynarodowych [w:] T. Łoś-Nowak (red.), Współczesne stosunki międzynarodowe, Wrocław 1995, s. 26. 12 Polityka Stanów Zjednoczonych ma charakter w głównej mierze politologiczny, w związku z czym zastosowano me- tody badawcze z zakresu tej nauki. Najważniejsza z nich to analiza systemowa. Teresa Łoś-Nowak podkreśla znaczenie analizy systemowej w naukach politologicznych, ponieważ „pozwala na konstruowanie modelu badanego zjawiska w genetycznym, strukturalnym i funkcjonalnym ujęciu”8. Kolejną zastosowaną metodą jest metoda badań teoretycznych, w której główną rolę odgrywa eksperyment myślowy. Jego rolę w badaniach o charakterze politologicznym wyjaśnił Józef Kukułka, stwierdzając, że polega na „tworzeniu abstrakcyjnych zjawisk międzynarodowych, które tworzone są jak najbardziej na podstawie zjawisk realnych – dzięki zastosowaniu tej metody może dojść do odkrywania podstawowych tendencji i uwarunkowań danej sytuacji międzynarodowej”9. Ponadto sięgnięto do metody ilościowej – okazała się ona po- mocna przy analizie danych statystycznych z zakresu gospodarki. W celu pełnego przedstawienia tendencji w stosunkach gospodarczych pomiędzy wybranymi kraja- mi świata zdecydowano się na prezentację danych statystycznych w tabelach i na wykresach10. Autor skorzystał również z metody analizy zawartości, tam gdzie ana- lizowano akty prawne i inne dokumenty źródłowe (np. National Security Strategy, Congressional Research Service Reports, dokumenty U.S. Department of State). Jej wagę i znaczenie w badaniu relacji międzynarodowych przedstawiał Ziemowit J. Pietraś, którego zdaniem metoda analizy zawartości polega na zbieraniu i klasyfi kowaniu informacji pochodzącej z wymiany komunikatów między uczestnikami stosunków międzynarodowych. Cel meto- dy stanowi rekonstrukcja interesów stron na podstawie publicznie składanych deklaracji. (…) Stosunki dyplomatyczne od wieków opierają się na stosowaniu specyfi cznych kodów językowych i dlatego metoda ta ma istotne znaczenie dla procedury wyjaśniania stosun- ków międzynarodowych11. W związku z zastosowaniem podejścia interdyscyplinarnego, charakterystyczne- go dla nauki o stosunkach międzynarodowych, wykorzystano również metody ba- dawcze wywodzące się z innych nauk społecznych: socjologii, prawa czy – przede wszystkim – historii: analizę i krytykę źródeł i literatury przedmiotu oraz metodę case study12. 8 T. Łoś-Nowak, Stosunki międzynarodowe. Teorie – systemy – uczestnicy, Wrocław 2000, s. 128. 9 J. Kukułka, Teoria stosunków międzynarodowych, Warszawa 2000, s. 58. 10 J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1999, s. 191; P. John, Meto- dy ilościowe [w:] D. Marsh, G. Stoker, Teorie i metody w naukach politycznych, przeł. J. Tegnerowicz, Kraków 2006, s. 223–226. 11 Z.J. Pietraś, Teoria stosunków międzynarodowych [w:] T. Łoś-Nowak (red.), Współczesne stosunki międzynarodowe…, s. 28. 12 Typologie metod badawczych w stosunkach międzynarodowych – zob. szerzej w: Z.J. Pietraś, Podstawy teorii stosunków międzynarodowych, Lublin 1990; J. Kukułka, Podstawy teorii stosunków międzynarodowych, Warszawa 1978. KONSTRUKCJA PRACY Wstęp 13 Rozprawa w swym założeniu składa się z kilku zasadniczych części. Pierwszy roz- dział zawiera uwagi teoretyczne. Przedstawiono w nim koncepcje podziału współ- czesnego świata na różne regiony. Autor sięgnął do głównych koncepcji gradacji regionów świata, na czele z teorią systemów-światów autorstwa Immanuela Waller- steina oraz teorią tranzycji potęgi Abrama Fima Kennetha Organskiego, czy do ba- dań dependystów – Raula Prebisha i André Gundera Franka. Cennym uzupełnieniem tego rozdziału jest spojrzenie na problem regionów o niskim stopniu zainteresowania we współczesnych stosunkach międzynarodowych z perspektywy geopolitycznej do- konanej przez amerykańskich geografów – Petera Taylora i Saula Bernarda Cohena. W drugiej części zdefi niowano i scharakteryzowano rolę regionów o niskim stop- niu zainteresowania na przykładzie polityki mocarstwa dominującego, czyli Stanów Zjednoczonych. Charakterystyka dotyczy okresu po 1989 r. Ponadto dokonano gra- dacji różnych regionów świata na poszczególne kategorie z punktu widzenia i inte- resów USA. Drugi rozdział dotyczy głównych kierunków amerykańskiej polityki zagranicznej, określonych po zakończeniu zimnej wojny, oraz zawiera syntetycz- ny opis ich realizacji przez prezydentów: George’a H. Busha, Billa Clintona oraz George’a W. Busha. Istotna uwaga dotyczy bibliografi i, na podstawie której został napisany ten fragment drugiego rozdziału. Ze względu na wprowadzający charakter tej części pracy oraz – przede wszystkim – z powodu mnogości publikacji, artyku- łów i dokumentów traktujących o polityce zagranicznej USA po zakończeniu zimnej wojny dobór literatury i materiałów źródłowych jest selektywny, a podejście do ich zawartości merytorycznej krytyczne. W doborze i opisie wydarzeń widać również selekcję faktów. Przykładowo skupiono się na wydarzeniach i decyzjach z okresu prezydentury George’a H. Busha, których on był autorem: interwencji w Panamie czy wojnie w Zatoce Perskiej. Wydarzenia w Europie zostały potraktowane mar- ginalnie, gdyż stanowiły skutek polityki prezydenta Ronalda Reagana, a nie G. H. Busha. Kolejne rozdziały to studia przypadków polegające na analizie czynników determinujących politykę Stanów Zjednoczonych wobec regionów o niskim stop- niu zainteresowania na przykładzie dwóch grup państw – północnoafrykańskich: Maroka, Algierii, Tunezji i Libii, oraz subregionu andyjskiego: Boliwii, Ekwadoru i Peru. W ostatniej części dysertacji scharakteryzowano politykę Chin, Rosji i Unii Europejskiej wobec państw Afryki Północnej i subregionu andyjskiego w kontekście interesów Stanów Zjednoczonych. W sferze heurystycznej podjętych badań podstawowym zadaniem było dokona- nie gradacji różnych części świata ze względu na ich miejsce w polityce zagranicz- nej współczesnych Stanów Zjednoczonych. Dodatkowo należało wyselekcjonować i opisać rolę regionów o niskim stopniu zainteresowania z punktu widzenia interesów USA na przykładzie wybranych państw Afryki Północnej oraz subregionu andyjskie- go. J. Kukułka opisał znaczenie tej fazy badań w sposób następujący: 14 Polityka Stanów Zjednoczonych (…) heurystyczna faza poznania ma doniosłe znaczenie, dlatego że dotyczy przygotowań do stawiania problemów i formułowania twierdzeń na temat całości oddziaływania wza- jemnych uczestników stosunków międzynarodowych, ich uwarunkowań, konsekwencji i prawidłowości13. Główne zadania projektu badawczego sprowadzają się do odpowiedzi na kilka 1. Jakie jest znaczenie regionów o niskim stopniu zainteresowania (low interests/ intensity/activity) w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych? 2. Jakie czynniki wpływają na postrzeganie przez Stany Zjednoczone różnych obszarów świata jako regionów o niskim stopniu zainteresowania? zasadniczych pytań: 3. Jakie są zasadnicze cele polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych wobec regionu o niskiej intensywności zainteresowania na przykładzie wybranych państw Afryki Północnej i subregionu andyjskiego? 4. W jakim stopniu relacje z krajami Afryki Północnej i subregionu andyjskiego są integralnym komponentem amerykańskiej polityki w kontekście regional- nym i globalnym? 5. Jakie czynniki determinują stosunki bilateralne pomiędzy Stanami Zjednoczo- nymi a państwami obu regionów? 6. W jakim stopniu na politykę Stanów Zjednoczonych wpływają aktywne dzia- łania innych aktorów sceny międzynarodowej w Afryce Północnej i subregio- nie andyjskim? W 2011 r. autor otrzymał grant w ramach pierwszego konkursu ogłoszone- go przez Narodowe Centrum Nauki14. Dzięki środkom fi nansowym pochodzącym z grantu odbył wiele podróży naukowych. Najważniejsze zbiory źródeł i opracowań, z których korzystał, znajdują się w Niemczech i Stanach Zjednoczonych. Kweren- da została przeprowadzona w następujących instytucjach: John Fitzgerald Kennedy Institute w Berlinie, Ibero-Amerikanische Institut (IAI) w Berlinie oraz Library of Congress w Waszyngtonie. Szczególnie cenny okazał się kilkumiesięczny pobyt na- ukowy w stolicy USA. Dzięki tej wizycie autor skorzystał z nieocenionych druko- wanych oraz zdigitalizowanych zbiorów dokumentów zgromadzonych w Library of Congress. Do najważniejszych z nich należą Public Papers of the Presidents of the United States: George Walker Bush, Washington, DC i Public Papers of the Presi- dents of the United States: Barack Obama, Washington, DC. Bazą źródłową okazały się dokumenty, raporty i przesłuchania przed Commit- tee on International Relations, House of Representatives oraz Committee on Foreign Relations, Senate. Do najważniejszych dokumentów Kongresu dotyczących ogól- nych założeń amerykańskiej polityki zagranicznej należą: 2000 foreign policy over- view and the President’s fi scal year 2001 foreign affairs budget request: hearings before the Subcommittee on African Affairs and Subcommittee on Western Hemi- sphere, Peace Corps, Narcotics, and Terrorism and the Committee on Foreign Rela- tions, United States Senate, 106th Congress, 2nd session, February 8, 9, 10, 24, 25,29, 13 J. Kukułka, Podstawy teorii stosunków…, s. 40. 14 Projekt został sfi nansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2011/01/B/HS5/00930. Wstęp 15 March 8 and 23, 2000, Washington, DC 2000; U.S. National Goals and Objectives in International Relations in the Year 2000 and Beyond: hearing before the Commit- tee on Foreign Relations, United States Senate, 104th Congress, 1st session, July 13, 1995, Washington, DC. 1997, sygn. 4.F76/2:S.HRG.104-600/. Spośród raportów Izby Reprezentantów i Senatu dotyczących amerykańskiej poli- tyki zagranicznej wobec państw Afryki Północnej należy wymienić: Libya: Defi ning U.S. National Security Interests: hearing before the Committee on Foreign Affairs, House of Representatives, 112th Congress, 1st session, March 31, 2011, Washington, DC 2011; Recent developments in North Africa: hearing before the Subcommittee on Africa of the Committee on Foreign Affairs, House of Representatives, 103rd Con- gress, 1st session, September 28, 1994, Washington, DC. 1995, sygn. 4.F76/1:AF 8/40; Report to the President of the United States: The Commission on the Intelligence Capabilities of the United States Regarding Weapons of Mass Destruction, March 31, 2005, Washington, DC 2005. Do najważniejszych dokumentów Kongresu USA, które okazały się niezbędne w analizie polityki zagranicznej USA wobec państw subregionu andyjskiego trzeba zaliczyć: A Review of the Andean Initiative: hearing and markup before the Sub- committee on the Western Hemisphere of the Committee on International Relations, House of Representatives, 107th Congress, 1st session, including markup of H. Res. 181, June 28, 2001, Washington, DC 2001; Democracy in the Western Hemisphe- re, achievements and challenges: hearing before the Subcommittee on the Western Hemisphere of the Committee on International Relations, House of Representatives, 106th Congress, 1st session, June16, 1999, Washington DC 1999; Peru: U.S. Prio- rities and Policy: hearing before the Subcommittee on the Western Hemisphere Af- fairs of the Committee on Foreign Affairs, House of Representatives, 103rd Congress, 1st session, March 10, 1993, Washington, DC 1993, sygn. 4.F76/1:P 43/21. Ponadto skorzystano z: America’s National Interests: A Report from the Commis- sion on America’s National Interests, Washington, DC 2000, a także z A National Security Strategy for a Global Age, Washington, DC 2000 oraz A National Security Strategy for a New Century, Washington, DC 1999, dzięki czemu wartość merytory- czna dysertacji została podniesiona. Nieocenione okazały się raporty mające w dużej mierze charakter statystyczny, przygotowane przez analityków z US Congressional Research Service. Wykorzystano również dokumenty przygotowane przez organy władzy Stanów Zjednoczonych, przede wszystkim przez urzędników Departamentu Stanu: U.S. Department of State, 2009 International Narcotics Control Strategy Re- port (INCSR): Peru, February 27, 2009, vol. 1; U.S. Department of State, 2013 Inter- national Narcotics Control Strategy Report (INCSR), March 2013; U.S. Department of State, Background Notes: Algeria; U.S. Department of State, Background Note: Morocco, July 2006; U.S. Department of State, Bureau of Western Hemisphere Af- fairs, Background Note: Peru, June 2006; U.S. Department of State, Bureau of West- ern Hemisphere Affairs, Plan Colombia: Fact Sheet, March 14, 2001; Department of State, Congressional Budget Justifi cation, Foreign Operations FY2003, FY2004, FY2005; U.S. Department of State, Congressional Budget Justifi cations for Foreign Operations Appropriations, FY 2010 and FY 2011; U.S. Department of State, Con- 16 Polityka Stanów Zjednoczonych gressional Budget Justifi cations for Foreign Operations, FY 2008–FY 2012, CRS Report RS 22855, Security Assistance Reform: ‘Section 1206’ Background and Is- sues for Congress, by Nina M. Serafi no; U.S. Department of State, International In- formation Programs, U.S. Aid Group To Name Three More Recipients, Offi cial Says, January 27, 2006; U.S. Department of State, International Narcotics Control Strat- egy Report, March 2006; U.S. Department of State, International Narcotics Control Strategy Report (INCSR), annual editions; U.S. Department of State, Michael Deal’s Statement Before the Subcommittee on Foreign Operations of the Senate Appropria- tions Committee, Washington, DC, July 11, 2001; U.S. Department of State, Offi ce of the Coordinator for Counterterrorism, Country Reports on Terrorism – Libya, April 30, 2009; U.S. Department of State, Offi ce of the Coordinator for Counterter- rorism, Country Reports on Terrorism 2012, Peru, May 30, 2013; U.S. Department of State, Patterns of Global Terrorism, 2003, April 29, 2004. Z zasobów John Fitzgerald Kennedy Institute w Berlinie pochodzą takie ma- teriały źródłowe, jak: Public Papers of the Presidents of the United States: George Bush, Washington, DC; Public Papers of the Presidents of the United States: Bill Clinton, Washington, DC; A National Security Strategy of Engagement and Enlar- gement, Washington, DC 1996; A National Security Strategy of the United States of America, Washington, DC 1991. W Ibero-Amerikanische Institut w Berlinie autor skorzystał z następujących źródeł: R. Osvaldo, K. Mikio, China y America Latina y el Caribe: hacia una relación económica y el commercial estrategica, Comisión Economica Para América Latina y el Caribe (CEPAL), Santiago 2012; La Repub- lica Popular de China y America Latina y el Caribe: hacia una relación estrategica, Comisión Economica Para America Latina y el Caribe (CEPAL), 2010, oraz z wie- lu prac monografi cznych, np. R.M. Antas Jr., L. Dowbor, O. Ianni (red.), Estados Unidos: A Supremacia Contestada, São Paulo 2003; B. Bagley, A. Bonilla, A. Paez (red.), La economía politíca del narcotráfi co: el caso ecuatoriano, Quito 1991; C.H. Beas, Colonización del Perú y America Latina. Historia de los abusos cometidos por la superportencia, Lima 2003; A. Bonilla (red.), Ecuador – Perú: bajo un mismo sol: Horizontes de la negociación y el confl icto, Quito 1999; L.P. Brunati, E.J. Corbière, J. Laborde, C.O. Suárez, La Estrategia Neocolonial del Imperio para los años ’90, Buenos Aires 1991 czy E.A. Gamarra, Entre la droga y la democracia. La coopera- ción entre Estados Unidos – Bolivia y la lucha contra el narcotráfi co, La Paz 1994. Cennym źródłem informacji są wspomnienia autorstwa najważniejszych decy- dentów amerykańskich oraz innych świadków ówczesnych wydarzeń i podejmowa- nych decyzji. W pierwszej kolejności należy wymienić pozycje, których autorami są dawni sekretarze stanu: M. Albright, B. Woodward, Madam Secretary, New York 2003; W. Christopher, In the Stream of History: Shaping Foreign Policy for a New Era, Stanford 1998, a także A.M. Haig Jr., Ch. McCarry, Inner Circles: How America Changed the World. A Memoir, New York 1992. Spośród pamiętników napisanych przez prezydentów USA najważniejsze są: G.H. Bush, B. Scowcroft, A World Trans- formed, New York 1998 i B. Clinton, Between Hope and History: Meeting America’s Challenges for the 21st Century, New York–Toronto 1996. Na szczególną uwagę za- sługują wspomnienia byłego ambasadora Stanów Zjednoczonych w Algierii Came- rona R. Hume’a, Mission to Algiers: Diplomacy by Engagement, Oxford 2006.
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Polityka Stanów Zjednoczonych Ameryki wobec regionów o niskim stopniu zainteresowania
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: