W książce autorzy przedstawiają dwie zasadnicze orientacje polityki pieniężnej prowadzonej przez Bank Centralny: ekspansywną i restrykcyjną. Analizują i oceniają cele, zasady i instrumenty stosowane w polityce pieniężnej. Precyzują, jakie były efekty określonych orientacji polityki pieniężnej NBP w latach 1998–2008 w zakresie płynności rynku pieniężnego, wzrostu dochodu (produktu krajowego brutto) i zmiany ogólnego poziomu cen (inflacji).
Darmowy fragment publikacji:
Romuald Poliński
Janusz Biernat
Polityka
pieniężna Polski
ORIENTACJE I UWARUNKOWANIA
ALMAMER
wydawnictwo
Recenzenci naukowi
prof. zw. dr hab. zdzisław Bombera
prof. dr hab. Jerzy Telep
RedakcJa i koRekTa
Halina Bogusz
PRoJekT okładki
Tomasz Fabiański
skład i łamanie
igor Hermanowski
© copyright by almameR szkoła wyższa, warszawa 2013
wszelkie prawa zastrzeżone. każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź
części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji
(drukarskiej, fotograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody
wydawcy.
almameR szkoła wyższa
01-201 warszawa, ul. wolska 43
www.wydawnictwo.almamer.pl
isBn 978-83-62644-17-9 – dla wersji drukowanej
isBn 978-83-62644-20-9 – dla wersji elektronicznej PdF
dRuk i oPRawa
zakład wydawniczy drukTur sp. z o.o.
01-201 warszawa, ul. wolska 43
tel. 22 321 85 03
www.druktur.pl
zamówienia
e-mail: wydawnictwo@druktur.pl
tel. +48 22 321 85 03
Spis treści
wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział I
orientacje polityki pieniężnej Polski w latach 1998–2008 .
5
9
Rozdział II
mechanizmy transmisji polityki pieniężnej do gospodarki . 27
Rozdział III
Polityka pieniężna Polski a równowaga wewnętrzna i ze-
wnętrzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Rozdział IV
Polityka pieniężna i fiskalna Polski a konwergencja makro-
ekonomiczna w unii europejskiej . . . . . . . . . 63
1. cele polityki makroekonomicznej unii europejskiej . 63
2. kryteria konwergencji makroekonomicznej w unii
europejskiej . . . . . . . . . . . . . . 67
Rozdział V
stabilność i rozwój Polski a rola unijnej bankowości central-
nej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
1. sztywność instytucjonalna Paktu stabilności i wzrostu
i restrykcyjność polityki monetarnej . . . . . . 77
2. europejski system Banków centralnych . . . . . 82
3. status i funkcje nBP i RPP . . . . . . . . . 85
4
Spis treści
zakończenie (wnioski) . . . . . . . . . . . . . 89
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
inne źródła . . . . . . . . . . . . . . . . 97
spis rysunków, tabel i wykresów . . . . . . . . . . 99
Rysunki . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Tabele . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
wykresy . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Wstęp
orientacje i uwarunkowania polityki pieniężnej Polski, w szczegól-
ności mechanizm transmisji jej celów, założeń i zaleceń do gospo-
darki narodowej, oraz rola w tym kontekście czynników zewnętrz-
nych związanych z członkostwem Polski w unii europejskiej to
ważny i aktualny problem zarówno teoretyczny, jak i praktyczny.
dla jego rozstrzygnięcia poddano analizie i ocenie cele, zasady,
proces decyzyjny i instrumenty polityki pieniężnej przyjęte i sto-
sowane w latach 1998–2008, a przede wszystkim to, jak określone
uwarunkowania i decyzje wpływały na podaż pieniądza, a w kon-
sekwencji – na popyt, poziom cen, inwestycje, wzrost PkB i inne
wskaźniki charakteryzujące sytuację makroekonomiczną Polski.
chodzi tu m.in. o to, jak efekty polityki pieniężnej – płynności
i dochodowy oraz zmiany cen – przenosiły się do gospodarki na-
rodowej za pośrednictwem określonych kanałów transmisji.
w Polsce w latach 1998–2008 zachodziły istotne zmiany
w orientacji, uwarunkowaniach i efektywności polityki pieniężnej
oraz całej polityki makroekonomicznej.
na początku badanego okresu zmieniony został system kur-
su walutowego z tak zwanego kierowanego płynnego na system
kursu płynnego. od kwietnia 2000 r. kurs walut zagranicznych
w złotych polskich kształtował się w zależności od charakteru
i orientacji polityki pieniężnej (ekspansywna, restrykcyjna), jaką
prowadził narodowy Bank Polski jako bank centralny. Polityka
pieniężna przestała być zależna od polityki kursu walutowego,
a przeciwnie – to polityka pieniężna po przejściu na płynny kurs
walutowy wywiera istotny wpływ na kształtowanie się kursu walut
zagranicznych w złotych. Pewną rolę odgrywa tu również polity-
6
Wstęp
ka pieniężna prowadzona przez banki centralne partnerów zagra-
nicznych Polski.
Tak więc od początku badanego okresu warunki prowadzenia
polityki pieniężnej w Polsce stały się podobne jak w przypadku
dużych rynków pieniężnych (dolara amerykańskiego, euro, jena
japońskiego, funta brytyjskiego i franka szwajcarskiego).
Podobieństwo to wynika z trzech przesłanek.
Po pierwsze, polityka pieniężna prowadzona jest przez władzę
monetarną (bank centralny), a głównym celem strategicznym tej
polityki jest utrzymanie stabilności cen i inflacji na niskim pozio-
mie, przy czym to zmiany w orientacji polityki pieniężnej wpływa-
ją na kursy walut zagranicznych w walucie krajowej.
Po drugie, kursy walut zagranicznych (w walucie krajowej) są
wielkością wypadkową zależną od polityki pieniężnej krajowego
banku centralnego, europejskiego Banku centralnego i odpo-
wiednich zagranicznych banków centralnych.
Po trzecie, występuje duża mobilność kapitału, która wyraża
się między innymi w dużych zmianach poziomu i struktury inwe-
stycji portfelowych nawet przy niewielkich różnicach stóp procen-
towych banków centralnych w kraju i za granicą.
zbliżenie warunków prowadzenia polityki pieniężnej w Polsce
do warunków na dużych rynkach pieniężnych polegało również
na tym, że znacznemu ograniczeniu uległo stosowanie wielu ro-
dzajów polityki: dziedzinowych, branżowych, sektorowych, które
dawniej stanowiły instrumenty interwencjonizmu państwowego
w gospodarce narodowej. Polityka przemysłowa, polityka rolna,
polityka cenowa, polityka dochodowa czy też polityka tworzenia
nowych miejsc pracy, a także polityka transportowa traciły na zna-
czeniu ze względu na coraz mniejsze możliwości oddziaływania
na podmioty gospodarcze i gospodarstwa domowe za pośredni-
ctwem narzędzi finansowych niezwiązanych z polityką pieniężną
banku centralnego i polityką fiskalną rządu.
zwiększenie roli i znaczenia polityki pieniężnej wynikało
również ze znacznego ograniczenia zakresu stosowania polityki
handlowej. utworzenie przez unię europejską wspólnego rynku
Wstęp
7
zwiększyło znaczenie konkurencji, co przejawiło się w szczegól-
ności:
–
w ograniczeniu możliwości podwyższania cen krajowych
ze względu na rozszerzoną konkurencję (obroty towarowe
w obrębie 27 krajów odbywają się bez możliwości stosowa-
nia polityki handlowej w tradycyjnym znaczeniu);
we wzroście i decydującym znaczeniu w rozwoju eksportu
i jego efektywności ekonomicznej szeroko pojętej atrakcyj-
ności oferty handlowej (cechy użytkowe i parametry eks-
ploatacyjne oferowanych wyrobów, marketing).
–
w rezultacie wzrosło znaczenie polityki pieniężnej w kształto-
waniu procesów gospodarczych na szczeblu makro i mikro.
Przeanalizowana została polityka pieniężna, jaką nBP prowa-
dził w badanym okresie, oraz jej skutki w postaci efektów: płynno-
ści, dochodowego i zmiany cen.
mechanizm transmisji polityki pieniężnej scharakteryzowano
w ujęciu modelowym i na przykładzie gospodarki polskiej1.
Przedstawiono w rozważaniach kwestię, na ile i w jakich wa-
runkach instytucjonalnych i innych związanych z członkostwem
Polski w unii europejskiej polityka pieniężna może być przydatna
i skuteczna w stabilizowaniu ogólnego poziomu cen i pobudzaniu
rozwoju gospodarki narodowej i szerszych ugrupowań, wpływać
pozytywnie na kształtowanie się tempa i kierunków zrównoważo-
nego rozwoju gospodarczego w krótszym i dłuższym horyzontach
czasowych, w tym na osiąganie jak najwyższego zatrudnienia i po-
ziomu życia społeczeństwa, przy utrzymaniu stabilności finanso-
wej państwa2.
analizę modelową polityki pieniężnej przedstawia: Frederic s. mishkin,
The Economics of Money, Banking and Financial Markets, Harper collins Pub.,
1992; tenże: Ekonomia pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Pwn, war-
szawa 2002; R. Poliński, J. Biernat, „Transmisja polityki pieniężnej do gospo-
darki w kontekście równowagi wewnętrznej i zewnętrznej”, „zeszyty naukowe”
almameR szkoły wyższej w warszawie, nr 1 (67) 2013.
2 Vide: tezy na ten temat: R. Poliński, Prawidłowości transformacji systemów
ekonomicznych, uniwersytet warszawski, warszawa 2003, s. 126–133.
8
Wstęp
Głównym zagrożeniem dla stabilizacji makroekonomicznej
i wzrostu nie jest inflacja, lecz masowe bezrobocie. w tym kon-
tekście analizuje się i ocenia mandat europejskiej bankowości cen-
tralnej, w tym europejskiego Banku centralnego i nBP, których
zadania koncentrują się na zwalczaniu inflacji, a pośrednio na za-
pewnieniu wzrostu gospodarczego i pełnego zatrudnienia.
Polityka pieniężna i fiskalna Polski po 2008 r., w okresie kryzy-
su zadłużenia (debt crisis) w unii Gospodarczo-walutowej (strefie
euro), wymaga odrębnych badań, analiz i ocen ze względu na jego
przyczyny, skalę, zasięg, specyfikę i skutki dla stabilności finanso-
wej i wzrostu gospodarczego całej unii europejskiej.
Rozdział I
Orientacje polityki pieniężnej Polski
w latach 1998–2008
Po przejściu Polski w kwietniu 2000 r. na system płynnego kursu
walutowego orientacja polityki pieniężnej (restrykcyjna, ekspan-
sywna) była determinowana przez dwie zasadnicze przesłanki:
–
–
po pierwsze, potrzebę i konieczność realizowania podsta-
wowego celu polityki pieniężnej, tj. utrzymywania inflacji
na niskim poziomie w granicach bezpośredniego celu in-
flacyjnego;
po drugie, wobec wysokiego bezrobocia i spadku inwesty-
cji w gospodarce narodowej na skutek wygaszania inflacji
w latach 1999 i 2000, przez oczekiwanie na zastosowanie
ekspansywnej polityki pieniężnej, o ile nie utrudniałoby
to realizacji jej podstawowego celu, jakim jest utrzymanie
w dłuższym okresie stabilności ogólnego poziomu cen.
nBP zmieniał orientację polityki pieniężnej, posługując się
swoistymi narzędziami, przy jednoczesnym przestrzeganiu zasa-
dy, że poluzowywanie polityki pieniężnej nie może podważać jej
podstawowego celu.
w polityce pieniężnej stosowano różne instrumenty odpo-
wiednio do jej nastawienia – restrykcyjnego czy ekspansywnego.
chodzi tu przede wszystkim o podstawowe stopy procentowe
nBP:
–
–
–
–
nominalną stopę procentową operacji otwartego rynku,
stopę lombardową,
stopę depozytową,
redyskonto weksli,
Rozdział I
10
–
stopę rezerwy obowiązkowej od wkładów złotowych i walu-
towych na każde żądanie (a vista) i terminowych.
operacje otwartego rynku (open market operations) to zespół
transakcji kupna i sprzedaży krótkoterminowych papierów wartoś-
ciowych między bankiem centralnym a bankami komercyjnymi.
operacje te są głównym instrumentem oddziaływania nBP na
politykę pieniężną i płynność finansową banków komercyjnych.
chodzi tu przede wszystkim o bony pieniężne nBP sprzedawane
bankom komercyjnym3. stopa lombardowa dotyczy kredytu lom-
bardowego, z zasady krótkoterminowego, oznaczającego pożycza-
nie przez nBP bankom komercyjnym pod zastaw papierów dłuż-
nych skarbu Państwa – bonów skarbowych i obligacji skarbowych.
stopa depozytowa odnosi się do lokat (depozytów) terminowych
banków komercyjnych w nBP. stopa redyskonta weksli dotyczy
weksli wykupywanych przez nBP od banków komercyjnych.
w tabeli 1 przedstawiono zmiany poziomu wyżej wymienio-
nych stóp procentowych. nBP w latach 1998–2008 zmieniał także
stan bonów pieniężnych zaabsorbowanych z rynku i średnioważo-
ny zysk z kupionych bonów nBP w miarę zmiany stóp procento-
wych.
lata 2001–2004 to okres, w którym po ograniczeniu inflacji
z lat 1998–2000 stosowano ekspansywną politykę pieniężną zwięk-
szającą globalny popyt i globalny dochód (PkB).
analizując dane o kształtowaniu się stóp procentowych za-
mieszczone w tab. 1, można wyróżnić okresy polityki pieniężnej
o różnej orientacji – ekspansywnej i restrykcyjnej, w zależności
od kierunku zmian stóp procentowych. obniżanie stóp procen-
towych odczytywane jest jako poluzowanie polityki pieniężnej,
a podnoszenie stóp procentowych – jako zamiar jej zaostrzenia.
okresy ekspansywnej i restrykcyjnej polityki pieniężnej przed-
stawiono w tab. 2.
3 Bony pieniężne są krótkookresowymi zobowiązaniami nBP na okaziciela
sprzedawanymi na przetargach z dyskontem.
Pobierz darmowy fragment (pdf)
