Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00100 006121 13109185 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Polska oświata w międzynarodowych badaniach umiejętności uczniów PISA OECD - ebook/pdf
Polska oświata w międzynarodowych badaniach umiejętności uczniów PISA OECD - ebook/pdf
Autor: , , Liczba stron:
Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-235-2023-8 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> pedagogika
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Książka ma na celu przedstawienie wyników rozszerzonych, krytycznych analiz wybranych danych z badań międzynarodowych umiejętności uczniów, ze szczególnym uwypukleniem wyników polskich uczniów. Analizy te opierają się na zaawansowanych metodach statystycznych, jednak ich opis autorzy starali się ograniczyć do niezbędnego minimum, skupiając się na omówieniu głównych rezultatów i ich interpretacji. Szczegółowe informacje dotyczące metodologii analiz dostępne są w artykułach, do których podano odnośniki. Rozdział 1 przedstawia główne wyniki z badania PISA. Nie jest to jednak proste przypomnienie wyników z raportu PISA, prezentowane są w nim oryginalne analizy wykorzystujące od nowa wyskalowane indywidualne wyniki polskich uczniów. Nowe skale, także skorygowane o zmiany w składzie prób uczniów, a nawet zmiany w cechach rodzin uczniów, pokazują bardziej spójny obraz przemian umiejętności piętnastolatków w Polsce. W rozdziale 2 porównania dopełniają analizy wykorzystujące dane PIRLS oraz nowatorska analiza przyrostu umiejętności uczniów w zakresie czytania między końcem klasy III szkoły podstawowej (wyniki badania PIRLS) a końcem gimnazjum (wyniki badania PISA). Rozdział 3 poświęcony został analizie danych dla klasy I i II szkół ponadgimnazjalnych w Polsce. Dane te zostały zebrane w ramach tzw. opcji narodowej badania PISA przeprowadzonego w 2006 roku. W rozdziale 4 przedstawiono wyniki analiz wpływu różnych aspektów pochodzenia społeczno-ekonomicznego uczniów na jego wyniki w testach PISA. Rozdział 5 poświęcony został analizie motywacji uczniów, a rozdział 6 podsumowuje główne rezultaty opisane w książce.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

BADANIE EDUKACJI Roman Dolata, Maciej Jakubowski, Artur Pokropek Polska oświata w międzynarodowych badaniach umiejętności uczniów PISA OECD Wyniki, trendy, kontekst i porównywalność Wyniki, trendy, kontekst i porównywalność A Roman Dolata jest absolwentem Wydziału Pedagogicznego UW, na którym też doktoryzował się i uzyskał habilitację, a obecnie jest adiunktem Zakładu Ewaluacji Instytucji Edukacyjnych. Równocześnie pracuje w Instytucie Badań Edukacyjnych na stanowisku profesora. Kieruje dużymi projektami badawczymi dotyczącymi szkolnych uwarunkowań efektywności kształce- nia i metody edukacyjnej wartości dodanej. Główne obszary jego zainteresowań naukowych to ewaluacja instytucji edukacyjnych i nierówności społeczne w oświacie. Autor wielu mono- grafii i artykułów naukowych. Maciej Jakubowski ukończył Instytut Socjologii UW (specjalność Public Policy). Obecnie jest pracownikiem Wydziału Nauk Ekonomicznych UW, na którym uzyskał stopień doktora. Stu- diował lub prowadził prace badawcze na University of Pittsburgh w Stanach Zjednoczonych, Ludwig-Maximilians-Universität w Niemczech oraz European University Institute we Wło- szech. Naukowo zajmuje się mikroekonometrycznymi metodami ewaluacji oraz badaniami edukacji i rynku pracy. Autor i współautor kilkudziesięciu artykułów naukowych oraz książek opublikowanych w Polsce i za granicą. Artur Pokropek jest absolwentem pedagogiki i socjologii na Uniwersytecie Warszawskim. Stopień doktora z zakresu pedagogiki uzyskał na Wydziale Pedagogicznym UW. Obecnie jest adiunktem w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Zajmuje się statystycznymi i metodo- logicznymi aspektami badań socjologicznych i edukacyjnych. Pracuje również w Instytucie Badań Edukacyjnych w Pracowni Analiz Osiągnięć Uczniów (PAOU), w którym zajmuje się psychometrycznymi aspektami pomiaru osiągnięć szkolnych. Autor i współautor kilku książek oraz kilkunastu artykułów w czasopismach polskich i zagranicznych. Współtwórca metody edukacyjnej wartości dodanej w Polsce. Prowadzone pod egidą OECD międzynarodowe badanie umiejętności piętnastoletnich ucz- niów PISA to obecnie największe przedsięwzięcie w zakresie badań edukacyjnych na świecie. Jego wyniki zaskakują wielu – również w Polsce – zderzają się bowiem z subiektywnymi opiniami i zbiorowymi, mocno utrwalonymi przekonaniami. PISA od wielu lat dostarcza in- formacji o umiejętnościach uczniów i stanowi niezwykle bogaty zbiór wskaźników efektów kształcenia. Oczywiście nie znaczy to, że nie jest poddawany krytyce – można i trzeba dys- kutować o metodologii tego badania, spierać się na temat sposobu definiowania i pomiaru umiejętności uczniów oraz porównywalności wyników uzyskiwanych w różnych krajach. Wnikliwa, krytyczna analiza i reanaliza wyników PISA jest, zdaniem autorów, obowiązkiem badacza zjawisk edukacyjnych, z którego próbują wywiązać się w tej książce. Zawarte w niej pogłębione, lepiej dopasowane do konkretnych pytań badawczych przeliczenie danych PISA przynosi nowe, ważne odkrycia. www.wuw.pl/ksiegarnia i i P o l s k a o ś w a t a w m ę d z y n a r o d o w y c h b a d a n a c h u m e ę t n o ś c i u c z n ó w P I S A O E C D i i j i edukacja cc .indd 1 edukacja cc .indd 1 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 2013-07-11 09:15:03 2013-07-11 09:15:03 Polska oświata w międzynarodowych badaniach umiejętności uczniów PISA OECD ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Roman Dolata, Maciej Jakubowski, Artur Pokropek Polska oświata w międzynarodowych badaniach umiejętności uczniów PISA OECD Wyniki, trendy, kontekst i porównywalność ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Warszawa 2013 Recenzent dr hab. Roman Konarski, prof. UG Redaktor prowadzący Ewa Wyszyńska Redakcja Elwira Wyszyńska Redakcja techniczna Zofi a Kosińska Korekta Bożena Gorlewska Projekt okładki i stron tytułowych Katarzyna A. Jarnuszkiewicz Skład i łamanie Marcin Szcześniak ISBN 978-83-235-1011-6 ISBN 978-83-235-2023-8 PDF © Copyright by Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013 Publikacja dofi nansowana przez Wydział Pedagogiczny UW Teksty składające się na książkę powstały w ramach projektu badawczego „Anali- za porównawcza wyników międzynarodowych badań umiejętności uczniów PISA w oparciu o semiparametryczne metody dopasowania oraz hierarchiczne modele liniowe”, NN114 446336, afi liowanego przy CASE – Centrum Analiz Społeczno- -Ekonomicznych, Fundacja Naukowa. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 00-497 Warszawa, ul. Nowy Świat 4 www.wuw.pl; e-mail: wuw@uw.edu.pl Dział Handlowy WUW: tel. +48 22 55-31-333; e-mail: dz.handlowy@uw.edu.pl Księgarnia internetowa: www.wuw.pl/ksiegarnia Wydanie 1 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Spis treści Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 R O Z D Z I AŁ 1. Wyniki polskich piętnastolatków w perspektywie porównawczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1.1. Problemy skalowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1.2. Korekta wyników uwzględniająca status społeczno-ekonomiczny rodziny ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 1.3. Wyniki PISA 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 1.4. Zmiany w poziomie umiejętności w latach 2000–2009 . . . . . . . . . . . . . . . . 32 1.5. Trendy w zróżnicowaniu poziomu umiejętności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 R O Z D Z I AŁ 2. Osiągnięcia uczniów w szkole podstawowej i ich dalszy rozwój – między PIRLS a PISA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.1. Badanie umiejętności czytania w PIRLS i PISA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.2. Miary międzynarodowej wartości dodanej na podstawie PIRLS i PISA . . . . 55 2.3. Problemy z porównywalnością testów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 2.4. Szacowanie błędów ekwiwalentności konstruktów oraz modelu skalowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 2.5. Łączenie oszacowanych błędów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 2.6. Metody korekty parametrów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 2.7. Wyniki analiz rozwoju umiejętności czytania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Załącznik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 R O Z D Z I AŁ 3. Przyrost poziomu umiejętności mierzonych w PISA w kolejnych latach nauki szkolnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 3.1. Wyniki PISA 2000 i 2006 z podziałem na typy szkół . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 3.2. Efektywność nauczania w różnych typach szkół ponadgimnazjalnych – model wartości dodanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 6 Spis treści R O Z D Z I AŁ 4. Rodzinne uwarunkowania poziomu umiejętności: pieniądze czy książki? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 4.1. Dane wykorzystane w analizie uwarunkowań rodzinnych . . . . . . . . . . . . . 100 4.2. Metoda analizy uwarunkowań rodzinnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 4.3. Uwarunkowania rodzinne na poziomie gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 4.4. Analiza porównawcza uwarunkowań rodzinnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 R O Z D Z I AŁ 5. Motywacja do uczenia się a umiejętności z zakresu przedmiotów przyrodniczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 5.1. Główne podejścia teoretyczne do badania motywacji . . . . . . . . . . . . . . . . 120 5.2. Motywacja do nauki przedmiotów przyrodniczych a wyniki testu PISA 2006 – analiza porównawcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 A N E KS. Wyniki egzaminacyjne na skali PISA 2006 . . . . . . . . . . . . . . . 134 A.1. Wyrażanie wyników egzaminacyjnych na skalach PISA . . . . . . . . . . . . . . . 134 A.2. Egzamin gimnazjalny a test PISA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 A.3. Wiązanie egzaminu gimnazjalnego z PISA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 A.4. Wyniki egzaminacyjne na skali PISA w województwach . . . . . . . . . . . . . . 140 A.5. Wyniki egzaminacyjne na skali PISA w powiatach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Spis wykresów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Spis rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Wprowadzenie Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów (Programme for International Student Assessment – PISA) to międzynarodowe badanie umie- jętności i wiadomości uczniów realizowane w Polsce od samego początku jego istnienia. Badanie to zarządzane jest przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), zrzeszającą 34 najwyżej rozwinięte de- mokratyczne państwa świata, w tym Polskę. PISA realizowana jest jednak w  znacznie większej liczbie krajów. Chcą one porównać umiejętności własnych uczniów z uczniami z krajów OECD. Badanie PISA prowadzone jest w każdym państwie na próbie reprezentatywnej dla populacji pięt- nastolatków, na podstawie tych samych zasad oraz tych samych testów wiadomości i umiejętności uczniów. W 2009 roku testy PISA rozwiązało niemal pół miliona uczniów, których wyniki są reprezentatywne dla popu- lacji niemal 30 milionów piętnastolatków na całym świecie. Łącznie kraje uczestniczące w PISA wytwarzają ponad 80 światowego PKB. Co prawda ofi cjalne wyniki PISA 2009 nie obejmują całości populacji uczniów Chin oraz Indii, ale kraje te także uczestniczyły w badaniu, przedstawiając wy- niki o ograniczonej reprezentatywności1. Można jednak uznać, że ostatnia edycja badania PISA z 2009 roku objęła swoim zasięgiem zdecydowaną większość krajów mających wpływ na rozwój światowej gospodarki. Projekt PISA jest realizowany w cyklu trzyletnim. Pierwsze badanie miało miejsce w 2000 roku. W każdym z cykli oceniane są umiejętności w trzech obszarach: czytanie, matematyka i przedmioty przyrodnicze (an- gielski termin science obejmuje fi zykę, chemię, biologię i geografi ę). W każ- dym cyklu jeden z obszarów ma rangę obszaru głównego i jest badany 1 Szanghaj oraz Hongkong uczestniczyły w PISA 2009 oficjalnie. Dziesięć pro- wincji Chin uczestniczyło w programie pilotażowym, jednak wyniki nie zostały dołą- czone do raportu. Ukazały się one jedynie w chińskiej prasie. Pokazano, że wszystkie prowincje uzyskały wyniki powyżej średniej OECD, jednak prowincja, w której leży Szanghaj, miała wyniki najwyższe. Wyniki dla Indii zostały opublikowane w ramach prezentacji wyników PISA 2009+ (Walker, 2011). ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 8 Wprowadzenie znacznie obszerniej. W 2000 roku szczegółowej ocenie poddano czytanie, w 2003 matematykę, w 2006 nauki ścisłe, a w 2009 ponownie czytanie. W praktyce testowania oznacza to, że główna dziedzina oceniana jest na podstawie ponad 100 zadań testowych dotyczących wielu aspektów danej umiejętności, pozostałe zaś za pomocą znacznie mniej obszernych testów. Wyniki badania PISA są podawane na trzech podstawowych skalach: czytania, matematyki i przedmiotów przyrodniczych, ale dla głównej dzie- dziny także na podskalach. Przykładowo, w 2006 roku, gdy badano przede wszystkim przedmioty przyrodnicze, podano wynik nie tylko dla całego ob- szaru, lecz także dla trzech podskal: umiejętności rozpoznawania zagadnień naukowych, wyjaśniania zjawisk przyrodniczych w sposób naukowy, a tak- że interpretacji i wykorzystywania wyników i dowodów naukowych. Wyniki z zakresu przedmiotów przyrodniczych przedstawiono w podziale na ob- szary wiedzy: układy nieożywione, układy ożywione oraz Ziemia i kosmos. W edycji PISA 2009 w najszerszym zakresie ponownie było badane czytanie, a w edycji PISA 2012 najdokładniejszy pomiar dotyczył mate- matyki. Oprócz pomiaru wiedzy i  umiejętności uczniów badanie PISA gromadzi także bogate informacje dotyczące rodzinnych i szkolnych kon- tekstów procesów nauczania – uczenia się. Niemal wszystkie zebrane dane są publikowane w ogólnie dostępnych bazach danych, co umożliwia badaczom z całego świata prowadzenie nie- zależnych analiz. Bazy te stanowią niezwykle bogaty materiał do badań, niestety, rzadko wykorzystywany w naszym kraju. Niewiele powstało prac badawczych analizujących wyniki i kontekst osiągnięć polskich uczniów. Oczywiście raporty krajowe z  każdej edycji badania PISA publikowane przez polski zespół PISA (por. Federowicz, 2007), stanowią dobry mate- riał opisowy prezentujący uzyskane w Polsce wyniki, ale brak szczegóło- wych, krytycznych analiz uzyskanych efektów. Wyniki badania PISA są ciekawe głównie w  perspektywie porów- nawczej, ale fakt, że mamy już za sobą cztery edycje tego badania, spra- wia, że równie interesująca jest perspektywa analiz trendów czasowych w  obrębie jednego systemu oświaty. Dodatkowo wartość danych PISA wzrasta dzięki zrealizowaniu w Polsce w 2006 roku tzw. opcji narodowej, która rozszerzyła pomiary PISA na I i II klasę szkół ponadgimnazjalnych. W książce zajmujemy się zarówno porównaniami międzynarodowymi, jak i osiągnięciami polskich uczniów na przestrzeni kilku edycji PISA i kilku lat nauki szkolnej. Wnikliwe badanie trendów czasowych zostało zaini- cjowane przez Bank Światowy, zainteresowany przyczynami znaczącego wzrostu poziomu umiejętności polskich uczniów mierzonych w  PISA ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Wprowadzenie 9 w zakresie umiejętności czytania. Wzrost ten został dostrzeżony w wie- lu krajach i wzbudził chęć poznania przyczyn tak znacznego polepszenia się wyników polskich uczniów. PISA wypracowała własną koncepcję badania umiejętności i wiado- mości uczniów, które są określane wspólnym terminem literacy (tłumaczo- ne dość dowolnie jako „rozumowanie” lub też „biegłość”). Koncepcja ta zakłada, że w badaniu mierzyć się będzie przyswojenie wiadomości i opa- nowanie umiejętności niezbędnych uczniom w życiu dorosłym, na rynku pracy i do tego, aby w pełni swobodnie funkcjonowali w społeczeństwie. Współcześnie we wszystkich międzynarodowych badaniach wiadomości i umiejętności, takich jak PIRLS czy TIMSS, metody pomiaru są podobne. To, co wyróżnia PISA, to właśnie defi niowanie mierzonych umiejętności w  perspektywie szerszej niż programy szkolne, w  pewnym oderwaniu od tego, czego naucza się w szkole (programy szkolne stanowią główną wykładnię pomiaru dla PIRLS oraz TIMSS). Sam sposób defi niowania mierzonych umiejętności to długotrwały proces konsultacji międzynaro- dowych ekspertów dokumentowany w osobnych publikacjach (tzw. PISA Framework). Eksperci programu PISA twierdzą, że skonstruowane przez nich podejście daje podstawę do oceny umiejętności przydatnych w do- rosłym życiu, u którego progu stoją piętnastolatki. Dane PISA można analizować w dwóch, równie ważnych dla każdego systemu edukacyjnego wymiarach. Pierwszy z nich dotyczy poziomu wiado- mości i umiejętności uczniów. Mierzy się go przede wszystkim średnim wy- nikiem uczniów w danym kraju, ale i procentem uczniów, którzy osiągnęli wyróżniony poziom umiejętności (na przykład w PISA 2006 zdefi niowano sześć poziomów umiejętności w przedmiotach przyrodniczych: od podsta- wowego do zaawansowanego). Drugi wymiar dotyczy nierówności edu- kacyjnych. Tutaj mierzone jest zróżnicowanie wyników, podawane przede wszystkim jako odchylenie standardowe ogółu wyników uczniów, ale i jako procent wariancji wyników, wyjaśniany przez przynależność do szkoły lub też moc zależności między osiągnięciami a statusem społeczno-ekonomicz- nym rodziny ucznia (im silniejsza, tym większe nierówności ze względu na pochodzenie społeczne). Dalej przedstawiamy te wyniki dla Polski, opiera- jąc się na ofi cjalnych raportach oraz własnych analizach baz danych PISA. Innym badaniem międzynarodowym obecnym w Polsce i wykorzysty- wanym w tym opracowaniu jest PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study). Stawia ono sobie za cel pomiar biegłości w czytaniu wśród dzieci mających za sobą czwarty rok nauki. Pomiary PIRLS odbywają się w cyklu pięcioletnim, w roku 2006 przeprowadzono je w 40 krajach. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 10 Wprowadzenie Książka ta ma na celu przedstawienie wyników rozszerzonych, kry- tycznych analiz wybranych danych z międzynarodowych badań umiejęt- ności uczniów, ze szczególnym uwypukleniem wyników polskich. Analizy te opierają się na zaawansowanych metodach statystycznych, jednak ich opis staramy się ograniczyć do niezbędnego minimum, skupiając się na omówieniu głównych rezultatów i ich interpretacji. Szczegółowe infor- macje dotyczące metodologii analiz są dostępne w artykułach, do których podajemy odnośniki. Rozdział 1 przedstawia główne wyniki z  badania PISA. Nie jest to jednak proste przypomnienie wyników z raportu PISA, prezentowane są w nim oryginalne analizy wykorzystujące od nowa wyskalowane indywi- dualne wyniki polskich uczniów. Nowe skale, także skorygowane o zmia- ny w składzie prób uczniów, a nawet zmiany w cechach rodzin uczniów, pokazują bardziej spójny obraz przemian umiejętności piętnastolatków w  Polsce. W  rozdziale 2  porównania dopełniają analizy wykorzystują- ce dane PIRLS oraz nowatorska analiza przyrostu umiejętności uczniów w zakresie czytania między końcem klasy III szkoły podstawowej (wyniki badania PIRLS) a końcem gimnazjum (wyniki badania PISA). Rozdział 3 został poświęcony analizie danych dla klas I i II szkół ponadgimnazjalnych w Polsce. Dane te zostały zebrane w ramach tzw. opcji narodowej bada- nia PISA przeprowadzonego w 2006 roku. W rozdziale 4 przedstawiono wyniki analiz wpływu różnych aspektów pochodzenia społeczno-ekono- micznego uczniów na jego wyniki w testach PISA. Rozdział 5 został po- święcony analizie motywacji uczniów, a rozdział 6 podsumowuje główne rezultaty opisane w książce. Oryginalnym i  równocześnie niezwykle ciekawym uzupełnieniem książki jest Aneks. Zawiera on opis transpozycji wyników egzaminu gim- nazjalnego na skale pomiarowe PISA 2006. Wyrażenie wyników egzaminu gimnazjalnego na skalach PISA 2006 było możliwe dzięki połączeniu dla próby polskich piętnastolatków informacji o wykonaniu zadań z testów egzaminacyjnych i testów PISA oraz wspólnemu wyskalowaniu tych da- nych. Przeskalowane wyniki pozwalają porównywać osiągnięcia polskich gimnazjalistów w różnych podgrupach z wynikami w państwach, które uczestniczyły w  badaniu PISA 2006. W  Aneksie prezentujemy średnie wyniki dla województw i powiatów. Równocześnie sama procedura wspól- nego skalowania testów PISA i  testów egzaminacyjnych dostarcza nie- zwykle ciekawych wyników, wskazujących na daleko idące podobieństwo tych narzędzi pomiarowych. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== R O Z D Z I AŁ 1 Wyniki polskich piętnastolatków w perspektywie porównawczej Badanie PISA obejmuje populacje piętnastolatków we wszystkich 34 kra- jach członkowskich OECD, a  także w  kilkudziesięciu krajach partner- skich. Metodologia pomiaru stosowana w tym badaniu jest bardzo bliska metodom innych znanych badań międzynarodowych: TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Study) – które jest badaniem umie- jętności matematycznych i  umiejętności z  zakresu przedmiotów przy- rodniczych wśród czwarto- i ośmioklasistów, w którym niestety Polska do 2011 roku nie uczestniczyła (po raz pierwszy w  2011 roku w  tzw. małym TIMSS), czy PIRLS, czyli badaniu umiejętności czytania, w którym Polska uczestniczyła w 2006 i w 2011 roku. Metody stosowane w PISA i innych międzynarodowych badaniach osiągnięć szkolnych zostały roz- winięte w ramach prac nad amerykańskim systemem ogólnonarodowych testów NAEP (National Assessment of Educational Progress) i dostosowane do badań międzynarodowych. Obecnie metody te stanowią najbardziej za- awansowane sposoby pomiaru i raportowania umiejętności uczniów. Sta- nowią one punkt odniesienia dla wszystkich innych badań edukacyjnych (Aitkin i Aitkin, 2011). 1.1. Problemy skalowania W badaniu PISA zakłada się, że określenie wyniku ucznia nie jest osta- tecznym celem. Autorom badania zależy na uzyskaniu jak najbardziej pre- cyzyjnej oceny wyników uczniów w danej populacji (najczęściej w danym kraju) lub też w wybranych kategoriach (np. dziewczynki w Polsce). Aby osiągnąć ten cel, potrzebne są dwa elementy: 1. odpowiednia próba uczniów; 2. odpowiednia próba zadań. Aby wypowiadać się o populacji danego kraju w sposób wiarygodny, potrzebna jest odpowiednio duża losowa próba uczniów, która zapewni, ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 12 1. Wyniki polskich piętnastolatków w perspektywie porównawczej iż wnioskowania na jej podstawie nie będą obarczone żadnymi systema- tycznymi błędami. Jeżeli uczniów (a  precyzyjniej szkoły, bo w  badaniu PISA najpierw losowane są szkoły, a następnie z każdej szkoły uczniowie) będziemy dobierać losowo, to mamy pewność, iż przy dostatecznie dużej liczbie uczniów nasza próba będzie reprezentatywna. Inaczej mówiąc, próba ta w sposób precyzyjny będzie odzwierciadlać wszystkie charakte- rystyki danej populacji, np. w próbie odnajdziemy taką samą proporcję uczniów z miast i ze wsi, taką samą proporcję dziewcząt i chłopców czy taki sam procent uczniów słabszych i lepszych jak w całej populacji. Lo- sowanie uczniów nie jest sprawą błahą i wymaga szczegółowej wiedzy z  zakresu teorii doboru próby. Badanie PISA charakteryzuje się w  tym zakresie bardzo wysokimi standardami. Procedury losowania narzucane krajom biorącym udział w badaniu gwarantują takie losowanie uczniów, jakie pozwala uzyskać zadowalającą reprezentatywność prób krajowych, a  tym samym odpowiedni stopień porównywalności między krajami. Osiągane jest to między innymi przez odpowiednio dużą liczebność pró- by (na ogół około 5000 osób), restrykcyjne wymagania co do realizacji badania (minimum 65 na poziomie szkół), posługiwanie się dodatko- wymi zmiennymi w celu optymalizacji doboru oraz pełną transparentność procesu losowania (OECD, 2012). Ponieważ w programie PISA ocenia się opanowanie przez uczniów sze- rokiego spektrum wiadomości i umiejętności, potrzebna jest odpowiednia liczba starannie przygotowanych zadań. Badanie osiągnięć uczniów opiera się na założeniu, że wykonanie danego typu zadań jest zależne od poziomu bezpośrednio nieobserwowalnej, złożonej umiejętności (cecha ukryta). Na przykład wykonanie zadań wymagających czytania różnego rodzaju tekstów zależy od wieloaspektowej umiejętności, nazywanej umownie czytaniem. Według założeń kompetencja ta odpowiada za to, jak ucznio- wie radzą sobie w zadaniach sprawdzających umiejętność czytania w róż- nych sytuacjach życiowych. Dzięki niej osoba potrafi przeczytać ulotkę leku i zastosować go we właściwy sposób, potrafi przyswoić informacje podawane w  gazecie i  ustosunkować się do nich itd. Takie rozumienie przedmiotu narzuca sposób jego mierzenia. Pomiar umiejętności musi być wielostronny, uwzględniać wiele możliwych sytuacji, dotyczyć czytania różnego rodzaju tekstów (naukowe, publicystyczne, użytkowe itd.) w róż- nych kontekstach. Pomiar musi zatem opierać się na dużej liczbie różno- rodnych zadań testowych. Im więcej dobrych pytań, tym pomiar jest lepszy. Oczywiście nie tylko liczba, lecz także jakość zadań przekłada się na wartość wyników pomiaru. Zadania w PISA są wielokrotnie próbnie ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 1.1. Problemy skalowania 13 testowane. Szczególną uwagę poświęca się też ich tłumaczeniu. Sprawdza się, czy te same zadania mają podobne parametry w różnych krajach. Jeśli mimo długiego procesu przygotowywania zadań (badania ich właściwo- ści w różnych krajach, wielokrotnego sprawdzania tłumaczeń, usuwania wątków odczytywanych różnie w zależności od kultury i historii danego kraju itd.) w  badaniu zasadniczym okazuje się, że jakieś zadanie jest w  jakimś kraju znacznie trudniejsze lub łatwiejsze w  porównaniu do wyników w pozostałych krajach, to jest ono usuwane przed skalowaniem wyników uczniów tego kraju. Przykładowo, jeśli w  procesie przygoto- wania zadań „przepuszczono” zadanie z  czytania, przywołujące postać świętego Mikołaja, to zadanie to zapewne zostanie usunięte w  krajach arabskich, gdyż najprostsze statystyki pokażą, że nawet najlepiej czytający uczniowie z tego regionu nie są w stanie go rozwiązać, podczas gdy nie sprawia ono trudności uczniom polskim, którym zarówno święty Mikołaj, jak i zima są znacznie bliższe. Postulat dużej liczby odpowiedniej jakości zadań w zderzeniu z ogra- niczeniami w zakresie czasu testowania jednego ucznia jest źródłem po- ważnego utrudnienia. Wiadomo przecież, że uczeń nie może być testo- wany w nieskończoność. Testowanie w badaniu PISA trwa dwie godziny (z krótką przerwą) i wydaje się, że każda dłuższa próba testowania nara- ziłaby badanie na poważne problemy: uczniowie w końcu zmęczyliby się, zabrakłoby im motywacji itd. Podobnie kilkudniowe testowanie uczniów, niezależnie od tego, że byłoby bardzo kosztowne, najprawdopodobniej zniechęcałoby uczniów do uczestnictwa w  badaniu. Z  tych powodów opracowano taki system, że uczniowie rozwiązują różne zestawy zadań testowych, tzw. booklets (dosłownie „książeczki” czy „zeszyty”). Każdy uczeń dostaje więc tylko część zadań przygotowanych z danej dziedziny. Na przykład w 2009 roku w PISA wszystkie zadania zostały pogrupowane w 13 zestawów (7 z czytania ze zrozumieniem, 3 z przedmiotów przyrod- niczych i 3 z matematyki). Na rozwiązanie każdego zestawu przeznaczo- no 30 minut. Zestawy ułożono w 13 zeszytów, z których każdy składał się z  4 zestawów zgodnie ze schematem rotacyjnym przedstawionym w tabeli 1.1. Symbole od S1 do S3 oznaczają zestawy przyrodnicze, R1 do R7 zestawy czytania ze zrozumieniem, a M1 do M3 to zestawy mate- matyczne. Przyporządkowanie zestawów opiera się na tzw. zrównoważo- nym, niekompletnym schemacie blokowym. Każdy z zestawów występuje po jednym razie na każdej z  czterech pozycji w  zeszycie. Wykluczona jest również możliwość znalezienia się danej pary zestawów w  dwóch różnych zeszytach. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 14 1. Wyniki polskich piętnastolatków w perspektywie porównawczej Tabela 1.1. Rozlokowanie zestawów zadań w zeszytach testowych Zeszyt Zestawy zadań 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 M1 R1 S1 R3 R4 R5 R6 R2 M2 S2 M3 R7 S3 R1 S1 R3 R4 M2 R6 M3 M1 S2 R5 R7 S3 R2 R3 R4 M2 S2 R5 R7 S3 S1 R6 M3 R2 M1 R1 M3 R7 S3 R2 M1 R3 R4 R6 R1 S1 M2 S2 R5 Klasyczne oszacowanie umiejętności ucznia przez określanie liczby poprawnych odpowiedzi nie zdaje w  takiej sytuacji egzaminu. Stoimy przed dwoma problemami, z którymi nie radzi sobie dobrze tzw. klasyczna teoria testów. Po pierwsze, każdy uczeń rozwiązał jedynie część z całej baterii zadań. Po drugie, wynik każdego ucznia w klasycznej teorii testów jest wyrażony na skali tzw. dyskretnej, czyli wyniki pomiaru są liczbami całkowitymi. W  wielu opracowaniach (np. Davier, Gonzalez i  Mislevy, 2009) wykazano, iż stosowanie klasycznych metod może powodować błędy w  szacowaniu różnic między grupami w  średnich wynikach (na przykład chłopców i  dziewczynek, uczniów ze wsi i  z  miasta) czy też w szacowaniu zależności między wynikami a interesującymi nas zmien- nymi (np. wynikami a pochodzeniem społecznym ucznia, czyli zmiennymi wykorzystywanymi w niemal każdym badaniu edukacyjnym). Problemy te rozwiązuje model Rascha z tzw. plausible values (dosłow- nie model „prawdopodobnych wartości”). W modelu tym uczniom przy- pisywanych jest pięć prawdopodobnych wyników – wartości mierzonej umiejętności – po uwzględnieniu odpowiedzi na wszystkie zadania testo- we, a także związków odpowiedzi na zadania testowe z cechami uczniów w całej populacji (Wu, Adams, Wilson i Haldane, 2007). Informacje o róż- nych dodatkowych charakterystykach uczniów są zbierane w badaniu an- kietowym. Ankietę wypełnia uczeń po teście wiadomości i umiejętności. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 1.1. Problemy skalowania 15 Ten dość skomplikowany model statystyczny, przypisujący pięć wy- ników każdemu uczniowi, dobrze odzwierciedla niepewność pomiaru. Wykazano, że posługując się pięcioma plausible values, można lepiej odtwo- rzyć rozkład prawdziwych umiejętności w całej populacji. Tak więc dzięki użyciu modelu Rascha z plausible values nie tylko średnie wyniki w całej populacji, lecz także wyniki dla podgrup, wariancja tych wyników oraz dal- sze analizy odnoszące osiągnięcia uczniów do ich innych cech, programów edukacyjnych itp., ukazują wartości bliskie prawdziwym. Co więcej, model plausible values przewiduje wyniki dla uczniów, którzy rozwiązywali różne zadania testowe, dzięki uwzględnieniu cech tych uczniów, ale i temu, że każdy z zeszytów testowych zawiera zadania wspólne z innym zeszytami, a model statystyczny bierze pod uwagę równocześnie wszystkich uczniów i wszystkie zadania testowe2. Jak już wspomniano, nie jest wskazane, aby w  ten sposób oceniać umiejętności pojedynczych uczniów, jednak metoda ta sprawia, że war- tości dla całej populacji są liczone bardziej precyzyjnie, lepiej odzwier- ciedlają prawdziwe rozkłady umiejętności i wiedzy, a także pozwalają na oszacowanie rzeczywistych relacji między wynikami a cechami uczniów i szkół (Davier, Gonzalez i Mislevy, 2009). Sposób skalowania wyników PISA jest tak opracowany, aby umożliwić jak najbardziej wiarygodne porównania międzynarodowe. Jednak wyniki badania PISA są także od ponad 10 lat intensywnie wykorzystywane do analiz wewnątrzkrajowych, w  tym do analizy zmian w  czasie poziomu umiejętności w poszczególnych krajach. Schemat skalowania stosowany w badaniu PISA z perspektywy tak postawionego celu nie jest schematem najlepszym, dostosowanie parametrów do danych ze wszystkich krajów powoduje bowiem, że skalowanie nie jest optymalne, jeśli patrzymy na wyniki tylko jednego kraju na przestrzeni lat. Aby to wyjaśnić, musimy odwołać się do kilku technicznych szczegó- łów skalowania PISA, o których do tej pory nie wspomnieliśmy. Wyniki PISA są skalowane w kilku krokach. W pierwszym skaluje się trudność pytań (modelem Rascha) na losowo dobranej próbie 500 uczniów z każ- dego kraju OECD (OECD, 2009). W ten sposób wkład każdego kraju do oszacowań parametru trudności dla poszczególnych zadań testowych jest taki sam. Tak oszacowane parametry są optymalne z perspektywy między- narodowej i stanowią najlepsze rozwiązanie dla badań porównawczych. 2 Dokładniej – model bezpośrednio szacuje wyniki w kilku dziedzinach (por. OECD, 2012, rozdział 9). ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 16 1. Wyniki polskich piętnastolatków w perspektywie porównawczej Po wstępnym wyskalowaniu uzyskane międzynarodowe parame- try aplikuje się do modelu Rascha, w którym skaluje się wyniki już dla wszystkich uczniów z  wykorzystaniem opisanych plausible values. Aby zapewnić porównywalność skal między latami, wykorzystuje się zestaw powtarzanych w każdym badaniu zadań do oszacowania funkcji łączącej testy między edycjami. Na podstawie tej funkcji przekształca się utwo- rzone skale z różnych edycji, by uzyskać wyniki przedstawiające trendy czasowe. Wszystko w tej procedurze jest podyktowane głównym celem badania: porównywalnością międzynarodową. Skalowanie pytań dla wszystkich krajów jednocześnie może prowadzić do gorszego dopasowania modelu do danych w poszczególnych krajach. W  skrajnych sytuacjach, gdy błędy dopasowania w  modelu skalowania skumulują się, może to prowadzić do znacznych nieprawidłowości. Ina- czej mówiąc, model w  badaniu międzynarodowym optymalizuje dopa- sowanie parametrów zadań testowych dla wszystkich państw, przez co z perspektywy pojedynczego kraju rozwiązanie międzynarodowe nie musi być najlepsze. Ponadto skalowanie przy zachowaniu wymogu porówny- walności międzynarodowej zmusiło twórców badania do pewnych kom- promisów: we wstępnym skalowaniu używa się tylko próbki uczniów, co zmniejsza precyzję oszacowania. Aby skalowanie dla próby składającej się z kilkudziesięciu krajów było wykonalne, stosuje się model Rascha, który obok wielu zalet ma zasadniczą wadę: jego dopasowanie do danych opiera się na jednym parametrze (trudności), czyli z defi nicji model ten jest gorzej dopasowany niż model np. dwuparametryczny (Baker i Kim, 2004). Model dwuparametryczny jest jednak dużo bardziej wymagają- cy obliczeniowo niż model Rascha. Kolejnym kompromisem jest sposób zrównywania wyników między latami. Zrównywanie w PISA opiera się na przekształceniu liniowym danych z  kolejnych edycji badania. W  tej procedurze najpierw skaluje się wyniki z poszczególnych edycji, a potem je liniowo przekształca tak, aby sprowadzić je do wspólnej skali. Bardziej efektywne zrównywanie, polegające na skalowaniu czterech edycji PISA w jednym modelu, jest praktycznie niewykonalne z powodów wielkości próby (por. OECD, 2009; Gebhardt i Adams, 2007). Ponieważ w tej książce interesuje nas przede wszystkim Polska, po- stanowiliśmy podejść do trendów w  inny sposób. Zmiana naszego po- dejścia dotyczy przede wszystkim trzech aspektów skalowania wyników. Po pierwsze, postanowiliśmy wyskalować wyniki tylko dla Polski, aby uzyskać dopasowania najlepsze z  punktu widzenia naszego kraju. Po drugie, postanowiliśmy zastosować model dwuparametryczny, czyli taki, ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 1.2. Korekta wyników uwzględniająca status społeczno-ekonomiczny... 17 który pozwala na lepsze dopasowanie do danych niż model Rascha (Baker i Kim, 2004). Po trzecie, zrównanie wyników w kolejnych edycjach PISA postanowiliśmy osiągnąć przez jedną łączną kalibrację wszystkich zadań, począwszy od 2000 roku (por. Kolen i Brennan, 2004; Davier i Davier, 2007). Używając tych rozwiązań, uzyskaliśmy skale lepiej dopasowane do polskich danych, ale mogą być one podstawą do analizy trendów wy- łącznie dla naszego kraju. 1.2. Korekta wyników uwzględniająca status społeczno-ekonomiczny rodziny ucznia W  rozdziale tym prezentujemy wyniki skorygowane także ze względu na zmiany w  czasie charakterystyk społecznych uczniów. Korekta taka ma sens zarówno przy porównaniach wyników polskich uczniów uzy- skanych w 2009 roku z innymi krajami, jak i przy analizie trendów. Przy porównaniach z innymi krajami korekta wyników ze względu na status społeczno-ekonomiczny rodzin uczniów pozwala uwzględnić to, że roz- kłady zmiennych statusowych w krajach biorących udział w badaniu PISA znacząco się różnią. Wykorzystując wyniki PISA do oceny efektywności krajowych systemów edukacyjnych, warto wziąć pod uwagę cechy statusu społecznego uczniów. W pewnych analizach warto także wyłączyć z po- równań imigrantów, ich wyniki zależą bowiem w dużej mierze od tego, w jakim kraju się urodzili i pobierali pierwsze nauki. Z  kolei korekta trendów uwzględniająca zmiany w  czasie rozkładu cech statusowych ucznia pomaga w dokonaniu porównań, na które nie będą miały wpływu przemiany społeczne, niezależne od szkół. Przykłado- wo, jeśli ogólnym trendem w populacji jest zdobywanie coraz wyższego wykształcenia, to po pewnym czasie szkoły będą miały niejako ułatwione zadanie, będą bowiem pracować z uczniami pochodzącymi z coraz lepiej wykształconych rodzin. Jeśli chcemy ocenić efektywność systemów edu- kacji, to tego rodzaju zmiany kontekstu powinniśmy wziąć pod uwagę. Korektę wyników o  zmienne kontekstowe można dokonać w  dość prosty sposób, stosując odpowiednie modele statystyczne. Metody przez nas wykorzystane różnią się nieco zależnie od analizowanych danych, zasada działania jest jednak zawsze ta sama. W każdym przypadku pre- zentujemy wyniki oryginalne, gdzie populacje mogą dowolnie różnić się między krajami pod względem statusu społeczno-ekonomicznego rodzin uczniów. Prezentujemy też jednak wyniki skorygowane, które dzięki od- powiednim zabiegom statystycznym pokazują, jak układałyby się wyniki ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Polska oświata w międzynarodowych badaniach umiejętności uczniów PISA OECD
Autor: , ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: