Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00509 006944 10214550 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Postępowanie sądowoadministracyjne - ebook/pdf
Postępowanie sądowoadministracyjne - ebook/pdf
Autor: , , Liczba stron: 375
Wydawca: Lexis Nexis Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7620-999-9 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> administracyjne
Porównaj ceny (książka, ebook (-8%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Podręcznik zawiera pełny wykład na temat dwuinstancyjnego postępowania sądowoadministracyjnego, wprowadzonego ustawami – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

 

Książka została opracowana przede wszystkim z myślą o studentach prawa i administracji wszelkich typów szkół wyższych, które w programach studiów przewidują ten przedmiot. Stanowi cenną pomoc m.in. dla: adwokatów, radców prawnych, doradców podatkowych i pracowników organów administracji publicznej, którym – w związku z wykonywanym zawodem – znajomość postępowania sądowoadministracyjnego jest nieodzowna.

 

W celu ułatwienia nauki wprowadzono dodatkowe pogrubienia podkreślające ważne partie materiału, piktogramy ułatwiające odnalezienie istotnych fragmentów nie tylko tuż przed egzaminem oraz numery boczne umożliwiające szybkie odnalezienie w tekście książki pojęć z indeksu.

 

Prof. dr hab. Tadeusz Woś – kierownik Katedry Postępowania Administracyjnego na Wydziale Prawa i Administracji UJ. Wybitny specjalista problematyki postępowania sądowoadministracyjnego, autor pierwszego w Polsce podręcznika z tej dziedziny. Jego dorobek naukowy obejmuje ponad sto publikacji z zakresu postępowania administracyjnego, sądowoadministracyjnego i gospodarki nieruchomościami (monografii, rozpraw, podręczników, artykułów, glos do orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego).

 

Dr hab. Hanna Knysiak-Molczyk – adiunkt w Katedrze Postępowania Administracyjnego na Wydziale Prawa i Administracji UJ, sędzia Sądu Okręgowego w Krakowie. Autorka kilkudziesięciu opracowań naukowych z zakresu postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego, w tym monografii na temat uprawnień strony w postępowaniu administracyjnym i skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowoadministracyjnym.

 

Dr Marta Romańska – adiunkt w Katedrze Postępowania Administracyjnego na Wydziale Prawa i Administracji UJ oraz sędzia Sądu Najwyższego – Izba Cywilna. Autorka kilkudziesięciu opracowań naukowych z zakresu postępowania administracyjnego, sądowoadministracyjnego i cywilnego, m.in. dotyczących wykonywania i skuteczności orzeczeń sądowych i decyzji administracyjnych.

 

Stan prawny na 30 czerwca 2011 roku.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Post´powanie sàdowoadministracyjne Tadeusz WoÊ | Hanna Knysiak-Molczyk | Marta Romaƒska pod redakcjà Tadeusza Wosia Wydanie 5 Warszawa 2011 Poszczególne rozdziały napisali Tadeusz Woś: rozdz. 1–4, 10–19, 39, 40, 42–44, 49–63, 71–77 Hanna Knysiak-Molczyk: rozdz. 26–28, 32–38, 41, 45–48, 64–67, 78–80 Marta Romańska: rozdz. 5–9, 20–25, 29–31, 68–70 Redaktor prowadzący: Anna Popławska Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Gierłowska, Joanna Piętowska Redakcja techniczna: Małgorzata Duda Projekt okładki i stron tytułowych: Agnieszka Tchórznicka © Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2011 Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorów i wydawcy. isBn 978-83-7620-999-9 Lexisnexis Polska sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68 infolinia: 22 572 99 99 redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92 www.LexisNexis.pl, e -mail: biuro@LexisNexis.pl Księgarnia internetowa: dostępna ze strony www.LexisNexis.pl Spis treści Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 I. Źródła prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 II. Czasopisma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 III. Sądy i inne instytucje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 WIADOMOŚCI WSTĘPNE I POJĘCIA OGÓLNE Dział I ROZDZIAŁ 1. Pojęcia: „prawo do sądu” i jego realizacja w postępowaniu sądowoadministracyjnym, „sądowa kontrola administracji”, „kontrola sądowoadministracyjna” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 ROZDZIAŁ 2. Pojęcie postępowania sądowoadministracyjnego i jego przedmiot – sprawa sądowoadministracyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 ROZDZIAŁ 3. Funkcje postępowania sądowoadministracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 ROZDZIAŁ 4. Źródła prawa procesowego sądowoadministracyjnego – prawna regulacja postępowania sądowoadministracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . 35 USTRÓJ, ORGANIZACJA I ZADANIA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Dział II ROZDZIAŁ 5. Organy wymiaru sprawiedliwości RP i podział zadań pomiędzy nimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 ROZDZIAŁ 6. Sądy administracyjne w systemie organów państwa . . . . . . . . . . . . . . . 40 ROZDZIAŁ 7. Organizacja sądów administracyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 ROZDZIAŁ 8. Organy sądów administracyjnych i ich kompetencje . . . . . . . . . . . . . . . 45 ROZDZIAŁ 9. Sędziowie sądów administracyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Dział III PRZESŁANKI DOPUSZCZALNOŚCI DROGI POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO ROZDZIAŁ 10. Podmioty działań kontrolowanych przez sądy administracyjne . . . . 48 6 Spis treści ROZDZIAŁ 11. Regulacja właściwości rzeczowej sądu administracyjnego (przedmiotu postępowania) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 ROZDZIAŁ 12. Skarga i wniosek do sądu administracyjnego – ich funkcje i charakter prawny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 ROZDZIAŁ 13. Formy działania administracji publicznej kontrolowane przez sądy administracyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 13.1. Decyzje administracyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 13.2. Postanowienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 13.3. Inne akty i czynności z zakresu administracji publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 13.4. Pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 13.5. Bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organy administracji publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 13.6. Akty organów gmin, powiatów, województw oraz związków gmin i związków powiatów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 13.7. Akty prawa miejscowego organów administracji rządowej na obszarze województwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 13.8. Akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 ROZDZIAŁ 14. Inne kategorie spraw rozpoznawanych przez sądy administracyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 ROZDZIAŁ 15. Rozstrzyganie sporów o właściwość i sporów kompetencyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 ROZDZIAŁ 16. Działania wyłączone spod kontroli sądów administracyjnych . . . . . 94 PRZESŁANKI DOPUSZCZALNOŚCI ZASKARŻENIA Dział IV ROZDZIAŁ 17. Dopuszczalność zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 ROZDZIAŁ 18. Przesłanki dopuszczalności skargi w szerszym i węższym znaczeniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 18.1. Pojęcie i klasyfi kacja przesłanek dopuszczalności skargi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 18.2. Wyczerpanie środków zaskarżenia lub wezwanie do usunięcia naruszenia prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 18.3. Legitymacja do uruchomienia postępowania sądowoadministracyjnego . . . . . 108 ROZDZIAŁ 19. Przesłanki dopuszczalności wniosku o wszczęcie postępowania . . 116 ZASADY POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO Dział V ROZDZIAŁ 20. Pojęcie i klasyfi kacja zasad postępowania sądowoadministracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 ROZDZIAŁ 21. Zasady wymiaru sprawiedliwości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 21.1. Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości i prawo do sądu; rozwiązywanie sporów kompetencyjnych między organami administracji publicznej a sądami (powszechnymi i administracyjnymi) oraz między tymi sądami . . . 121 21.2. Zasada rzetelnego postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 21.3. Zasada niezależności sądów i niezawisłości sędziowskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 www.LexisNexis.pl Spis treści 7 21.4. Zasada instancyjności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 21.5. Zasada jawności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 ROZDZIAŁ 22. Zasady postępowania przed sądami administracyjnymi . . . . . . . . . 128 22.1. Zasada prawdy materialnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 22.2. Zasada kontradyktoryjności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 22.3. Zasada równości stron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 22.4. Zasada dyspozycyjności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 22.5. Zasada bezpośredniości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 22.6. Zasada ustności i pisemności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 22.7. Zasada koncentracji materiału procesowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 PODMIOTY POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO Dział VI A. SĄD I REFERENDARZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 ROZDZIAŁ 23. Organizacja i skład sądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 23.1. Organizacja i skład sądu w sprawach sądowoadministracyjnych . . . . . . . . . . . 141 23.2. Wyłączenie sędziego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 ROZDZIAŁ 24. Właściwość sądów w sprawach sądowoadministracyjnych . . . . . . . 145 24.1. Pojęcie i rodzaje właściwości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 24.2. Właściwość rzeczowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 24.3. Właściwość miejscowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 24.4. Właściwość funkcjonalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 24.5. Badanie właściwości i skutki niewłaściwości sądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 ROZDZIAŁ 25. Referendarze sądowi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 B. STRONY I UCZESTNICY POSTĘPOWANIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 ROZDZIAŁ 26. Pojęcie stron i uczestników postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 ROZDZIAŁ 27. Zdolność sądowa w postępowaniu sądowoadministracyjnym . . . . 151 ROZDZIAŁ 28. Zdolność procesowa w postępowaniu sądowoadministracyjnym . . 153 ROZDZIAŁ 29. Współuczestnictwo w postępowaniu sądowoadministracyjnym . . 156 ROZDZIAŁ 30. Następstwo procesowe i inne zmiany podmiotowe w postępowaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 ROZDZIAŁ 31. Pełnomocnictwo procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 C. PROKURATOR, RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH, RZECZNIK PRAW DZIECKA I ORGANIZACJE SPOŁECZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 ROZDZIAŁ 32. Udział prokuratora w postępowaniu sądowoadministracyjnym . . 164 ROZDZIAŁ 33. Udział Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Rzecznika Praw Dziecka w postępowaniu sądowoadministracyjnym . . . . . . . . . . . . . 166 ROZDZIAŁ 34. Udział organizacji społecznej w postępowaniu sądowoadministracyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 Dział VII CZYNNOŚCI PROCESOWE ROZDZIAŁ 35. Pojęcie i rodzaje czynności procesowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 35.1. Charakterystyka czynności procesowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 8 Spis treści 35.2. Czynności procesowe przewodniczącego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 35.3. Czynności procesowe sądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 35.4. Czynności procesowe stron i uczestników postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 ROZDZIAŁ 36. Pisma procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 ROZDZIAŁ 37. Doręczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 ROZDZIAŁ 38. Terminy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 38.1. Rodzaje terminów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 38.2. Uchybienie i zasady przywracania terminu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM PIERWSZEJ INSTANCJI Dział VIII ROZDZIAŁ 39. Wniesienie skargi – wniosku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 39.1. Tryb i termin wnoszenia skargi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 39.2. Wymogi formalne skargi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 39.3. Tryb i termin wnoszenia wniosków i ich wymogi formalne . . . . . . . . . . . . . . . . 189 ROZDZIAŁ 40. Skutki zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 40.1. Wszczęcie postępowania sądowoadministracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 40.2. Wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności . . . . . . . . . . . . . . . . 191 40.3. Uprawnienia autokontrolne organu, którego działanie lub bezczynność (przewlekłe prowadzenie postępowania) zostały zaskarżone . . . . . . . . . . . . . . 196 40.3.1. Charakter i zakres uprawnień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 40.3.2. Charakter aktu lub czynności podjętej na podstawie art. 54 § 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 40.4. Zbieg administracyjnego postępowania nadzwyczajnego i postępowania sądowoadministracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 40.5. Zasada wyłączenia dwutorowości nadzwyczajnego postępowania kontrolnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 ROZDZIAŁ 41. Wstępny etap postępowania sądowoadministracyjnego . . . . . . . . . 208 ROZDZIAŁ 42. Posiedzenia sądowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 42.1. Rodzaje posiedzeń sądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 42.2. Zagadnienia rozpoznawane na posiedzeniach sądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 ROZDZIAŁ 43. Postępowanie mediacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 ROZDZIAŁ 44. Postępowanie uproszczone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 ROZDZIAŁ 45. Rozprawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 45.1. Przygotowanie rozprawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 45.2. Przebieg rozprawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 ROZDZIAŁ 46. Zawieszenie i umorzenie postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 46.1. Przesłanki i skutki zawieszenia postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 46.2. Przesłanki i skutki umorzenia postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 ROZDZIAŁ 47. Postępowanie dowodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 47.1. Pojęcie dowodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 47.2. Rodzaje dowodów prowadzonych przez sąd administracyjny . . . . . . . . . . . . . . 227 47.3. Przebieg postępowania dowodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 ROZDZIAŁ 48. Wszczęcie i przebieg postępowania przed sądem drugiej instancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 www.LexisNexis.pl Spis treści 9 MECHANIZM ROZPOZNANIA SKARGI PRZEZ SĄD ADMINISTRACYJNY Dział IX ROZDZIAŁ 49. Mechanizm postępowania sądowoadministracyjnego . . . . . . . . . . . 230 ROZDZIAŁ 50. Zakres kontroli – zakres rozpoznania (kognicji) – zakres orzekania sądu administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 ROZDZIAŁ 51. Elementy kształtujące zakres rozpoznania skargi . . . . . . . . . . . . . . . 233 ROZDZIAŁ 52. Rola podstaw zaskarżenia w określeniu granic rozpoznania skargi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 ROZDZIAŁ 53. Granice przedmiotowe rozpoznania skargi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 ROZDZIAŁ 54. Granice podmiotowe rozpoznania skargi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 ROZDZIAŁ 55. Nowe fakty i dowody w postępowaniu sądowoadministracyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 MECHANIZM ORZEKANIA PRZEZ SĄD ADMINISTRACYJNY Dział X ROZDZIAŁ 56. Pojęcie orzekania i czynniki determinujące jego zakres . . . . . . . . . 248 ROZDZIAŁ 57. Przedmiotowe granice i podstawowe zasady orzekania WSA . . . . . 250 ROZDZIAŁ 58. Niezwiązanie sądu wnioskami skarżącego co do sposobu pozbawienia mocy wiążącej zaskarżonego aktu lub czynności . . . 253 ROZDZIAŁ 59. Zakaz reformationis in peius w postępowaniu sądowoadministracyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 Dział XI ORZECZENIA SĄDOWE ROZDZIAŁ 60. Zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 60.1. Czynności procesowe sądu o charakterze orzeczniczym i ich rodzaje . . . . . . . 260 60.2. Wyrokowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 60.3. Wydawanie postanowień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 ROZDZIAŁ 61. Rodzaje wyroków sądu administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 ROZDZIAŁ 62. Sprostowanie, uzupełnienie i wykładnia orzeczeń . . . . . . . . . . . . . . 281 62.1. Sprostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 62.2. Uzupełnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 62.3. Wykładnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 ROZDZIAŁ 63. Uprawnienia sygnalizacyjne i dyscyplinujące sądu wobec organów administracji publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 Dział XII ZASKARŻANIE ORZECZEŃ SĄDOWYCH ROZDZIAŁ 64. Ogólne uwagi o środkach zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 ROZDZIAŁ 65. Skarga kasacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 65.1. Charakter i przesłanki dopuszczalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 65.2. Przedmiot zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 65.3. Wymagania formalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 65.4. Podstawy zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 10 Spis treści 65.5. Przebieg postępowania prowadzonego na skutek złożenia skargi kasacyjnej (przed sądem pierwszej i drugiej instancji) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 65.6. Orzeczenia wydawane w postępowaniu kasacyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312 ROZDZIAŁ 66. Zażalenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 ROZDZIAŁ 67. Wznowienie postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316 ROZDZIAŁ 68. Stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia 322 Dział XIII UNIEWAŻNIENIE PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA SĄDU ADMINISTRACYJNEGO ROZDZIAŁ 69. Środek nadzoru judykacyjnego z art. 172 p.s.a. . . . . . . . . . . . . . . . . . 329 ROZDZIAŁ 70. Postępowanie w sprawie unieważnienia orzeczenia sądu administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 Dział XIV DZIAŁALNOŚĆ UCHWAŁODAWCZA NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO ROZDZIAŁ 71. Uchwały wyjaśniające przepisy prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 ROZDZIAŁ 72. Uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne w konkretnej sprawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 FUNKCJE I ODDZIAŁYWANIE ORZECZEŃ SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Dział XV ROZDZIAŁ 73. Prawomocność, wykonalność i skuteczność orzeczeń sądu administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 73.1. Prawomocność orzeczeń sądowych i jej funkcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 73.2. Wykonalność orzeczeń sądu administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344 73.3. Skuteczność orzeczeń sądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345 ROZDZIAŁ 74. Funkcje orzeczeń sądów administracyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346 ROZDZIAŁ 75. Oddziaływanie orzeczenia sądu na zakończone postępowanie przed organem administracji publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348 ROZDZIAŁ 76. Związanie orzeczeniem sądu w ponownym postępowaniu w sprawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350 ROZDZIAŁ 77. Prawomocność zaskarżonego aktu (czynności) jako efekt oddziaływania wyroku sądu oddalającego skargę . . . . . . . . . . . . . . . 354 Dział XVI KOSZTY POSTĘPOWANIA ROZDZIAŁ 78. Pojęcie i rodzaje kosztów postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361 ROZDZIAŁ 79. Zwolnienie od kosztów sądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362 ROZDZIAŁ 80. Zasady odpowiedzialności za koszty postępowania . . . . . . . . . . . . . 365 Wykaz podstawowej literatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369 Skorowidz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375 www.LexisNexis.pl Wykaz skrótów I. Źródła prawa k.p.a. k.p.c. – ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania admini- stracyjnego, tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm. – ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywil- nego, Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm. Konstytucja RP – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., nowela majowa do k.p.c. Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm. – ustawa z 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks po- stępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i re- jestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, Dz.U. Nr 48, poz. 554 ze zm. Ordynacja podatkowa – ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm. Prawo budowlane – ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm. Prawo prasowe – ustawa z 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe, Dz.U. Nr 5, przep. wprow. sąd. adm. p.s.a. regul. wew. urzęd. r.p.a. ustawa komp. poz. 24 ze zm. – ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz.U. Nr 153, poz. 1271 ze zm. – ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. – rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 18 wrześ- nia 2003 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódz- kich sądów administracyjnych, Dz.U. Nr 169, poz. 1646 – rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 22 mar- ca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym, Dz.U. Nr 36, poz. 341 ze zm. – uchylone – ustawa z 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gmi- ny a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektó- rych ustaw, Dz.U. Nr 34, poz. 198 ze zm. 12 Wykaz skrótów ustawa o KRS – ustawa z 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa, ustawa o NSA z 1980 r. tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 11, poz. 67 ze zm. – ustawa z 31 stycznia 1980 r. o Naczelnym Sądzie Administra- cyjnym oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania admi- nistracyjnego, Dz.U. Nr 4, poz. 8 ze zm. – uchylona ustawa o NSA z 1995 r. – ustawa z 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyj- ustawa o p.e.a. ustawa o ref. lok. ustawa o s.k.o. ustawa o SN nym, Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm. – uchylona – ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm. – ustawa z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym, Dz.U. Nr 88, poz. 985 ze zm. – ustawa z 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych, tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 856 ze zm. – ustawa z 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm. ustawa o u.s.p. – ustawa z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszech- ustawa o t.o.rz.adm.og. u.s.a. u.s.g. u.s.p. u.s.w. nych, Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm. – ustawa z 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządo- wej administracji ogólnej, tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 32, poz. 176 ze zm. – uchylona z dniem 1 stycznia 1999 r. – ustawa z 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów admini- stracyjnych, Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm. – ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm. – ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm. – ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm. ustawa o woj. i adm. rząd. – ustawa z 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, Dz.U. Nr 31, poz. 206 ze zm. Uwaga: przepisy powołane w opracowaniu bez bliższego oznaczenia są przepisami ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. II. Czasopisma AUWr Dz.U. KSP Mon. Pol. MoP NP OMT ONSA ONSAiWSA – Acta Universitatis Wratislaviensis – Dziennik Ustaw – „Krakowskie Studia Prawnicze” – „Monitor Polski” – „Monitor Prawniczy” – „Nowe Prawo” – „Organizacja, Metody, Technika” – Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i woje- wódzkich sądów administracyjnych www.LexisNexis.pl Wykaz skrótów 13 OSNAP OSNCP OSP OSPiKA OTK-ZU PiP PPP PPr. PS RPEiS ST ZN IBPS ZN UŁ ZNSA – Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych – Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna oraz Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych – Orzecznictwo Sądów Polskich – Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – „Państwo i Prawo” – „Przegląd Prawa Publicznego” – „Problemy Praworządności” – „Przegląd Sądowy” – „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” – „Samorząd Terytorialny” – Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego – Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego III. Sądy i inne instytucje ETPCz KRS NSA NSA-OZ RM SN TK WSA – Europejski Trybunał Praw Człowieka – Krajowa Rada Sądownictwa – Naczelny Sąd Administracyjny – Naczelny Sąd Administracyjny – Ośrodek Zamiejscowy – Rada Ministrów – Sąd Najwyższy – Trybunał Konstytucyjny – wojewódzki sąd administracyjny Wstęp Z dniem 1 stycznia 2004 r. weszła w życie ustawa z 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o po- stępowaniu przed sądami administracyjnymi, które – wraz z ustawą z 30 sierpnia 2002 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyj- nych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – wyzna- czają kształt organizacyjny sądownictwa administracyjnego i normują postępowa- nie przed sądami administracyjnymi. Powyższe ustawy w sposób – co do zasady – pełny regulują ustrój i organizację sądów administracyjnych i postępowanie przed tymi sądami bez odsyłania do innych procedur. Zastosowaną przez ustawodawcę metodę regulacji postępo- wania sądowoadministracyjnego należy ocenić jako rozwiązanie merytorycznie uzasadnione i wręcz niezbędne. Dwuinstancyjne postępowanie sądowoadmini- stracyjne stanowi nową, odrębną jakość w systemie procedur przed organami państwa, której nie można było w dalszym ciągu normować w drodze odesłań do innych ustaw procesowych (k.p.a. i k.p.c. – jak to czyniła ustawa o NSA z 1995 r.) i odpowiedniego stosowania ich przepisów. Po dwudziestu trzech latach funk- cjonowania sądownictwa administracyjnego niezbędne było stworzenie jedno- znacznych zasad i reguł procesowych, którymi winno się rządzić postępowanie przed tymi sądami. Zgodnie z art. 1 § 1 u.s.a. oraz art. 1 i 3 § 1 p.s.a. sądy administracyjne sprawu- ją wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, a kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej (art. 1 § 2 u.s.a.). Przepisy art. 3–5 p.s.a., które wy- znaczają zakres przedmiotowy i podmiotowy kognicji sądów administracyjnych, uzasadniają stwierdzenie, że sądowa kontrola działalności administracji publicz- nej stała się powszechna. Objęte są nią zarówno akty normatywne (źródła pra- wa miejscowego), akty administracyjne generalne i indywidualne, jak i wreszcie, w pewnym zakresie, czynności faktyczne organów jednostek samorządu teryto- rialnego i organów administracji rządowej oraz innych podmiotów wykonujących 16 Wstęp funkcje z zakresu administracji publicznej. Zakres przedmiotowy postępowania, w ramach którego kontrola ta jest dokonywana, nie pokrywa się więc, a co więcej, jest znacznie szerszy niż zakres przedmiotowy postępowania administracyjnego jurysdykcyjnego i egzekucyjnego. Postępowanie sądowoadministracyjne nie może więc w żadnym wypadku być traktowane jako dodatek i „ubogi krewny” postę- powania administracyjnego jurysdykcyjnego i egzekucyjnego, co charakteryzuje niektóre podręczniki tego przedmiotu. Przemawia za tym również argument o charakterze merytorycznym, związany z istotą, funkcją, podstawowymi zasadami strukturalnymi oraz mechanizmem orzekania przez sąd administracyjny o zgodności z prawem zaskarżonego aktu lub czynności. Postępowanie przed sądami administracyjnymi wykazuje oczywiście wiele związ- ków z postępowaniem przed organami administracji publicznej, w którym został wydany akt lub podjęta czynność – zaskarżone do sądu administracyjnego i przez ten sąd kontrolowane. Przedmiotem zaskarżenia i przedmiotem kontroli sądu ad- ministracyjnego jest bowiem końcowy efekt postępowania organu administracji publicznej i orzeczenie sądu administracyjnego, kończące postępowanie kontrol- ne, oddziałuje na postępowanie przed organami administracji publicznej stosow- nie do wyniku przeprowadzonej kontroli. Postępowanie przed sądem administra- cyjnym nie stanowi więc kontynuacji postępowania administracyjnego. Postępowanie sądowoadministracyjne wykazuje natomiast wiele podobieństw do postępowania przed sądami powszechnymi w sprawach cywilnych. Są to podobieństwa zarówno natury ustrojowej – WSA i NSA są sądami i prowadzą postępowanie w formach właściwych dla sądu – jak i natury techniczno- -procesowej. Trafnie więc – zgodnie z przyjętym założeniem, że postępowanie cywilne w sposób najpełniejszy gwarantuje zabezpieczenie interesów stron w po- stępowaniu sądowym – ustawodawca zdecydował się, wprowadzając odrębną i pełną regulację postępowania sądowoadministracyjnego, oprzeć konstrukcję postępowania sądowoadministracyjnego na modelu postępowania procesowego cywilnego uregulowanego przepisami k.p.c. W związku z tym wiele instytucji procesowych unormowanych w Kodeksie postępowania cywilnego zostało prze- jętych wprost do p.s.a. Niektóre z nich zostały poddane modyfi kacjom, których – w ocenie ustawodawcy – wymagała specyfi ka postępowania sądowoadmini- stracyjnego. Przede wszystkim jednak postępowanie sądowoadministracyjne charakteryzują jemu tylko właściwe założenia strukturalne i mechanizm orzekania. Są one do- stosowane do przedmiotu tego postępowania – sprawy sądowoadministracyjnej, czyli kontroli konkretyzacji stosunku prawnego dokonanej zaskarżonym aktem lub czynnością organu administracji publicznej. Te właśnie funkcje, struktura po- stępowania i mechanizm orzekania przez sądy administracyjne uzasadniają przy- jęcie, że postępowanie przed sądami administracyjnymi jest nowym i odręb- www.LexisNexis.pl Wstęp 17 nym rodzajem postępowania sądowego, które wprawdzie wykazuje związki z postępowaniami przed organami administracji publicznej, a od postępowania cywilnego przejęło wiele zasad i rozwiązań proceduralnych, niemniej jednak sta- nowi samoistną i integralną całość o określonej strukturze, wymagającą odrębnej, całościowej analizy. Ten właśnie cel przyświeca niniejszemu opracowaniu. Nowa regulacja postępowania sądowoadministracyjnego nie jest wolna od mniejszych i większych usterek, niekonsekwencji i luk w uregulowaniu kwestii szczegółowych. Niektóre z nich ujawniły się już w orzecznictwie NSA i WSA. Ze względu na charakter podręcznikowy opracowania tylko na niektóre z nich, naj- bardziej oczywiste, zwrócono uwagę Czytelnikowi i zaproponowano sposób ich rozwiązania. Dział I WIADOMOŚCI WSTĘPNE I POJĘCIA OGÓLNE Rozdział 1 Pojęcia: „prawo do sądu” i jego realizacja w postępowaniu sądowoadministracyjnym, „sądowa kontrola administracji”, „kontrola sądowoadministracyjna” 1 Idea prawa do sądu jest immanentnie związana z koncepcją i zasadą demokra- tycznego państwa prawnego i jest nawet uważana za jedną z jej fundamentalnych podstaw, bez której nie można sobie wyobrazić funkcjonowania państwa prawnego. Współcześnie, po wejściu w życie Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r., zasada prawa do sądu znajduje swoją podstawę w uregulowaniach konstytucyjnych. Podsta- wową formułę prawa do sądu zawiera art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, stanowiący że: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasad- nionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd”. Rozwinięcie tej ogólnej formuły konstytucyjnej zawierają postanowienia art. 77 ust. 2 zakazu- jącego zamykania drogi sądowej do dochodzenia naruszonych wolności lub praw, art. 78 zapewniającego stronom prawo zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji, art. 173 podkreślającego niezależność sądów i trybunałów, art. 177 statuującego wyłączność sądów w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości i art. 178 ust. 1 zawierającego zasadę niezawisłości sędziowskiej. Jednocześnie prawo do sądu wynika z wiążących Polskę umów międzyna- rodowych. Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Oby- watelskich i Politycznych z 19 grudnia 1966 r.1: „Każdy ma prawo do [...] rozpa- trzenia sprawy przez właściwy, niezależny i bezstronny sąd ustanowiony przez ustawę, przy orzekaniu co do zasadności oskarżenia przeciwko niemu w sprawach karnych oraz co do jego praw i obowiązków w sprawach cywilnych”. Z kolei, sto- sownie do postanowień art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Czło- wieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r.2, ratyfi kowanej przez Polskę 1 Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167. 2 Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm. 2 20 I. Wiadomości wstępne i pojęcia ogólne 15 grudnia 1992 r.: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrze- nia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd [...] przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o za- sadności [...] oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej”. Opierając się na powyższych normach konstytucyjnych i wiążących Polskę normach prawa międzynarodowego, ustalenia istoty, funkcji i mechanizmu ochrony prawnej, której dostarcza prawo do sądu, należy poszukiwać na trzech płaszczyznach i w rezultacie można skonstruować następującą formułę prawa do sądu: 1) pierwszą z nich tworzą normy prawa konstytucyjnego i prawa o ustroju sądów, które kreują prawo do sądu, określają organizację sądów oraz wyznaczają zasady ich postępowania. W tej płaszczyźnie prawo to wyznacza dyrektywy tworzenia prawa skierowane pod adresem ustawodawcy, które nakazują tworzenie norm z nią zgodnych i zakazują tworzenia norm, które pozostawałyby w sprzeczności z tą zasadą. Stanowi więc wzorzec dla oceny zgodności norm prawnych z Kon- stytucją RP, w szczególności w odniesieniu do kontroli sprawowanej przez TK. Jednocześnie zawiera ono dyrektywę interpretacyjną skierowaną do wszystkich organów władzy publicznej i sądów, która musi być przestrzegana w procesie stosowania prawa. Zgodnie z nią, w przypadkach wątpliwych, w których dro- ga sądowa nie jest wyraźnie wyłączona normami konstytucyjnymi, istnieje do- mniemanie takiej drogi; 2) na drugiej płaszczyźnie, proceduralnej, prawo do sądu jest „odrębnym i niezależ- nym od innych powiązań normatywnych prawem przysługującym jednostce wobec państwa [...] niezależnie od istnienia i treści stosunku materialnoprawnego i wyni- kających z niego uprawnień i obowiązków”3. Jego wartość polega na tym, że jed- nostka przejawem odpowiednio uzewnętrznionej woli (wniesieniem pozwu, skar- gi do sądu administracyjnego czy środka zaskarżenia od orzeczenia sądu) i przy spełnieniu określonych przesłanek może zobowiązać właściwe organy państwowe (sądy) do rozpatrzenia przedłożonej sprawy w określonym postępowaniu. Istotę prawa do sądu w tej płaszczyźnie stanowi więc szczególna „wartość procedural- na”4, którą można zakwalifikować jako publiczne prawo podmiotowe jednostki wobec państwa – jego organów sądowniczych. W rezultacie bowiem podjęcia przez jednostkę określonej czynności procesowej organ państwowy – sąd jest zo- bowiązany do udzielenia jej ochrony prawnej, a odmowa udzielenia takiej ochrony bądź niewłaściwa jej realizacja rodzą określoną odpowiedzialność państwa zarów- no w sferze prawa wewnętrznego, jak i międzynarodowego. W tej płaszczyźnie prawo do sądu ma „każdy” (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) i „nikomu” w zakresie 3 H. Mądrzak, Prawo do sądu jako gwarancja ochrony praw człowieka (studium na tle polskiego prawa konstytucyjnego, prawa cywilnego materialnego i procesowego), w: Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997, s. 197. 4 Z. Czeszejko-Sochacki, Prawo do sądu w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (ogólna cha- rakterystyka), PiP 1997, nr 11–12, s. 89. www.LexisNexis.pl 3 1. Pojęcia: „prawo do sądu” i jego realizacja w postępowaniu sądowoadministracyjnym... 21 dochodzenia naruszonych wolności lub praw nie można, nawet w formie ustawy, zamykać drogi sądowej (art. 77 ust. 2 Konstytucji RP). W takim ujęciu prawo do sądu ma więc charakter powszechny; przysługuje ono wszystkim podmiotom wy- stępującym w obrocie prawnym, a jego ograniczenie jest dopuszczalne tylko na podstawie wyraźnego postanowienia konstytucyjnego. Równie szeroko należy rozumieć zakres przedmiotowy spraw, w których przysługuje prawo do skargi. Artykuł 45 ust. 1 Konstytucji RP nie wskazuje gałęzi prawa, w których prawo to przysługuje. Dokonując wykładni postano- wień art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji, Europejski Trybunał Praw Człowieka5 w swoich orzeczeniach przyjmuje, że pojęcie „praw i obowiązków o charakterze cywilnym” jest koncepcją autonomiczną, którą należy interpretować niezależnie od prawa wewnętrznego państw Konwencji, uwzględniając jednak jego ogólne zasady. Nie jest ważna dziedzina prawa, zgodnie z którą spór powinien być roz- strzygnięty (prawo cywilne, handlowe, administracyjne), ani rodzaj zobowiąza- nych do tego organów (sądy powszechne, organy administracyjne itp.); 3) prawo do sądu jako publiczne prawo podmiotowe jednostki wobec państwa wymaga konkretyzacji oraz ukształtowania systemu zabezpieczeń i gwa- rancji, które zapewnią, że prawo to będzie efektywnie służyć ochronie praw i wolności człowieka. Gwarancje te mają z jednej strony charakter ustrojo- wy, a z drugiej wiążą się z potrzebą zapewnienia podmiotowi występującemu z żądaniem ochrony prawnej określonych standardów proceduralnych. W płaszczyźnie ustrojowej gwarancje prawa do sądu wskazują art. 45 ust. 1 oraz art. 10 i 173 Konstytucji RP. Podstawowa ustrojowa gwarancja właściwej realizacji tego prawa wiąże się z przyjętą w Konstytucji fundamentalną zasadą, na której zbudowany jest ustrój Rzeczypospolitej Pol- skiej; zasadą podziału i równowagi władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, z których ta ostatnia wykonywana jest przez sądy i trybunały (art. 10). Oznacza to wyłączność (monopol) sądów do rozpatrywania spraw mieszczących się w przedmiotowym zakresie prawa do sądu. W płaszczyźnie proceduralnej najważniejsze znaczenie dla zagwarantowania prawa do sądu ma nakaz rozpatrzenia sprawy „bez nieuzasadnionej zwłoki” (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), który w art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji został sformułowany jako wymóg przeprowadzenia postępowa- nia „w rozsądnym terminie”. Konstytucyjny nakaz rozpatrywania spraw przez sądy bez nieuzasadnio- nej zwłoki nie został nigdzie zdefi niowany i trudno byłoby oczekiwać zdefi niowania normy o takim stopniu generalności. Tym większe znaczenie ma więc orzecznictwo ETPCz, dotyczące przestrzega- nia przez państwa strony Europejskiej Konwencji nakazu przeprowadzania przez sądy postępowania „w rozsądnym terminie”. Sąd ten przyjmuje jako zasadę, że o istnieniu przewlekłości postępowa- nia sądowego można mówić zawsze w przypadku długotrwałej (co najmniej kilkumiesięcznej) i całkowitej bezczynności sądu w formalnie toczącym się postępowaniu6. 5 Powoływany dalej jako: ETPCz lub Trybunał. 6 Por. orzeczenia ETPCz z 21 stycznia 2003 r. w sprawie Sobański v. Polska i z 14 stycznia 2003 r. w sprawie W.M. v. Polska, w których Polska została uznana odpowiedzialną naruszenia postanowień art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji. Szerzej o nakazie rozpatrzenia sprawy „bez nieuzasadnionej zwło- ki” jako elemencie zasady prawa do sądu por. T. Woś, Dwuinstancyjne sądownictwo administracyjne a konstytucyjne prawo do rozpatrzenia sprawy „bez nieuzasadnionej zwłoki”, PiP 2003, nr 8, s. 20 i n. 22 I. Wiadomości wstępne i pojęcia ogólne 4 W świetle powyższych ustaleń nie ulega wątpliwości, że także konstytucyjnie (art. 184 Konstytucji RP) zagwarantowane uprawnienie do poddania działalności administracji publicznej kontroli sądowej, przysługujące „każdemu”, należy rozpa- trywać w kategoriach publicznego prawa podmiotowego o wyżej zarysowanej tre- ści. Kontrola sądowa stanowi tradycyjną formę zagwarantowania zgodnego z prawem działania administracji publicznej w jej stosunkach z obywatelami. Jest jednym ze standardowych elementów demokratycznego państwa prawnego. Sens prawnopolityczny tej kontroli polega na tym, że sąd, a więc organ niezawi- sły, tj. niezależny od administracji, i fachowy, tj. wyspecjalizowany w stosowaniu prawa, szczególnie prawa administracyjnego, kontroluje akt administracyjny lub inną czynność organu administracji publicznej z punktu widzenia jego zgodności z prawem i tylko w tym zakresie. 5 6 7 W toku historycznego rozwoju ukształtowały się różne modele sądowej kontroli administracji. I tak, można wyodrębnić systemy, w których kon- trola ta wykonywana jest przez: – sądy powszechne, – wyłącznie w tym celu powołane, wyodrębnione z systemu sądów powszech- nych, sądy administracyjne, – zarówno przez sądy powszechne, jak i przez sądy administracyjne (system mieszany). W Polsce w okresie międzywojennym, a następnie – po okresie czterdziesto- letniej przerwy – poczynając od 1 września 1980 r., kiedy rozpoczął działal- ność NSA, funkcjonuje mieszany model sądowej kontroli działalności administra- cji publicznej. Kontrolę tę obecnie – poczynając od 1 stycznia 2004 r. – stosownie do postanowień art. 184 Konstytucji RP, sprawuje Naczelny Sąd Administracyjny i inne sądy administracyjne oraz – w ograniczonym zakresie i na określonych ściś- le zasadach – sądy powszechne. Te ostatnie wykonują kontrolę administracji pu- blicznej tylko wycinkowo, w sprawach ściśle określonych w ustawach. pośredniej. może przybierać dwie formy: formę kontroli bezpośredniej i kontroli Kontrola administracji publicznej wykonywana przez sądy powszechne Z kontrolą bezpośrednią mamy do czynienia wówczas, kiedy sądy powszech- ne zostały na mocy szczególnego przepisu ustawowego upoważnione do rozpoznania skargi lub innego środka zaskarżenia decyzji administracyjnej. Prze- prowadzona przez sąd powszechny kontrola legalności zaskarżonej decyzji może prowadzić do pozbawienia przez sąd bytu prawnego zaskarżonej decyzji i wydania nowego rozstrzygnięcia (orzeczenia sądowego) w sprawie, która była przedmiotem rozstrzygnięcia w decyzji administracyjnej. W postępowaniu sądowym w miejsce dotychczasowego administracyjnoprawnego stosunku procesowego, z charaktery- styczną dla niego relacją podrzędności strony postępowania i nadrzędności organu prowadzącego postępowanie, z chwilą zaskarżenia decyzji administracyjnej do sądu www.LexisNexis.pl
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Postępowanie sądowoadministracyjne
Autor: , ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: