? Komentarz w sposób kompleksowy omawia fragment kodeksu postępowania cywilnego poświęcony księgom wieczystym. Publikacja zawiera bogaty zbiór orzeczeń i tez piśmiennictwa, które pomogą Czytelnikowi rozwiązać wszelkie wątpliwości pojawiające się w praktyce dokonywania wpisów do ksiąg wieczystych. ? Komentarz jest adresowany przede wszystkim do praktyków: sędziów, referendarzy sądowych, adwokatów, notariuszy oraz radców prawnych.
Darmowy fragment publikacji:
Agnieszka Maziarz
Postępowanie
wieczystoksięgowe
Komentarz
Warszawa 2008
Stan prawny na 30 kwietnia 2008 r.
Wydawca:
Marcin Skrabka
Redaktor prowadzący:
Dagmara Wachna
Skład, łamanie:
Katarzyna Słabosz
© Copyright by
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2008
ISBN: 978-83-7601-034-2
Wydane przez:
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.
Redakcja Książek
01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a
tel. (022) 535 80 00
31-156 Kraków, ul. Zacisze 7
tel. (012) 630 46 00
e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl
www.wolterskluwer.pl
Księgarnia internetowa www.profinfo.pl
SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów .................................................................................................7
Wstęp ............................................................................................................. 11
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego ....13
Rozdział 6. Postępowanie wieczystoksięgowe ..............................................13
Art. 6261. [Posiedzenie niejawne. Zakres podmiotowy postępowania
wieczystoksięgowego] ................................................................. 13
Art. 6262. [Forma wniosku. Pojęcie wnioskodawcy] ................................... 35
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2003 r.
w sprawie określenia wzorów i sposobu udostępniania
urzędowych formularzy wniosków stosowanych w sądach
rejonowych prowadzących księgi wieczyste w systemie
informatycznym ...........................................................................38
Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 2003 r.
w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów
sądowych oraz innych działów administracji sądowej ...............42
Art. 6262. (...) ................................................................................................ 46
Art. 6263. [Wyłączenie stosowania przepisów o wznowienie
postępowania] .............................................................................. 58
Art. 6264. [Wniosek o wpis do księgi wieczystej zamieszczony
w akcie notarialnym] ................................................................... 59
Art. 6265. [Zakaz cofnięcia wniosku o wpis prawa własności] .................... 65
Art. 6266. [Chwila wpływu wniosku. Rozpoznawanie wniosków
o wpis w kolejności wpływu] ...................................................... 66
5
Spis treści
Art. 6267. [Rejestracja wniosku i skutki wpisu wzmianki o wniosku
w księdze wieczystej] ................................................................. 73
Art. 6268. [Zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego] ............................ 79
Art. 6269. [Przesłanki oddalenia wniosku o wpis do księgi wieczystej] ... 142
Art. 62610. [Zawiadomienie o wpisie. Zaskarżenie wpisu – apelacja] ....... 145
Art. 62611. [Wzmianka o apelacji i o skardze kasacyjnej] .......................... 148
Art. 62612. [Zawiadomienie sądu o zmianie adresu. Pełnomocnik
do doręczeń] ............................................................................. 149
Art. 62613. [Ostrzeżenie o niezgodności treści księgi wieczystej.
Sprostowanie usterki wpisu] ..................................................... 153
Dział VB. Skarga na orzeczenie referendarza sądowego.............................156
Art. 39822. [Skarga na orzeczenie referendarza sądowego] ........................ 156
Art. 39823. [Zaskarżanie postanowień referendarza w przedmiocie
kosztów sądowych lub kosztów procesu] ................................. 172
Tytuł I. Przepisy ogólne ...............................................................................176
Art. 5091. [Czynności referendarza sądowego w postępowaniu
wieczystoksięgowym] .............................................................. 176
Art. 518.
[Zaskarżenie rozstrzygnięć sądu. Apelacja. Zażalenie] ............ 179
Art. 5181. [Skarga na wpis w księdze wieczystej] .................................... 183
Literatura .....................................................................................................191
6
WYKAZ SKRÓTÓW
Akty prawne
Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)
1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483)
k.c.
– ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U.
Konstytucja RP – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
k.p.a.
k.p.c.
k.r.o.
k.s.h.
o.p.
o.u.o.b.
p.p.s.a.
pr. bank.
pr. not.
r.p.n.o.s.
– ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania
administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 98,
poz. 1071 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania
cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opie-
kuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek hand-
lowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa
(tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 1 lipca 1949 r. o obowiązku uczestniczenia
w obrocie bezgotówkowym (Dz. U. Nr 41, poz. 294)
– ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu
przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270
z późn. zm.)
– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst
jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (tekst
jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 z późn. zm.)
– rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 sierp-
nia 2001 r. w sprawie pobierania przez notariuszy opłat
sądowych od wniosków o wpis do księgi wieczystej
7
zamieszczanych w aktach notarialnych (Dz. U. Nr 90,
poz. 1011 z późn. zm.)
– rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września
2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbio-
rów dokumentów (Dz. U. Nr 102, poz. 1122 z późn. zm.)
– rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 sierp-
nia 2003 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wie-
czystych w systemie informatycznym (Dz. U. Nr 162,
poz. 1575 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst
jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce grunta-
mi i wywłaszczeniu nieruchomości (tekst jedn. Dz. U.
z 1991 r. Nr 30, poz. 127 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze
Sądowym (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186
z późn. zm.)
– ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w spra-
wach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych
i hipotece (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361
z późn. zm.)
– ustawa z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości
przez cudzoziemców (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 167,
poz. 1758 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubez-
pieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 11,
poz. 74 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach
jednolitej władzy państwowej (Dz. U. Nr 14, poz. 130
z późn. zm.)
– ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst
jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wy-
właszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64
z późn. zm.)
Wykaz skrótów
rozp. wyk.
r.z.p.k.w.
u.d.p.
u.g.g.w.n.
u.k.r.s.
u.k.s.c.
u.k.w.h.
u.n.n.c.
u.s.p.
u.s.u.s.
u.t.o.w.p.
u.w.l.
u.z.t.w.n.
8
Czasopisma i wydawnictwa promulgacyjne
Wykaz skrótów
Biul. SN
BMS
DPP
Inf. Pr.
M. Praw.
NP
NPN
OSN
OSNA
OSNC
OSNCP
OSNIA
OSNIC
OSP
OSPiKA
OTK-A
PiP
PN
PPE
PPH
PPiA
Pr. Bank.
Prob. Egz. S.
PS
RPEiS
Zb. Urz.
ZNUJ
– Biuletyn Sądu Najwyższego
– Biuletyn Ministerstwa Sprawiedliwości
– Demokratyczny Przegląd Prawny
– Informator Prawniczy
– Monitor Prawniczy
– Nowe Prawo
– Nowy Przegląd Notarialny
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Administracyjnej,
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych od 1995 r.
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego od 1963 r.
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna,
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych od 1995 r.
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna od 1995 r.
– Orzecznictwo Sądów Polskich
– Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych
– Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
– Państwo i Prawo
– Przegląd Notarialny
– Przegląd Prawa Egzekucyjnego
– Przegląd Prawa Handlowego
– Przegląd Prawny i Administracyjny
– Prawo Bankowe
– Problemy Egzekucji Sądowej
– Przegląd Sądowy
– Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
– Zbiór Urzędowy
– Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego
Inne
SN
TK
– Sąd Najwyższy
– Trybunał Konstytucyjny
9
10
WSTĘP
Niniejsze opracowanie jest komentarzem do przepisów art. 6261–
62613, 39822–39823 oraz 5181 k.p.c. W pierwszej kolejności zostały sko-
mentowane przepisy dotyczące przebiegu postępowania wieczystoksię-
gowego (art. 6261–62613 k.p.c.), a następnie przepisy dotyczące moż-
liwości zaskarżania orzeczeń wydawanych w toku tego postępowania
– art. 39822–39823 i art. 5181 k.p.c. Przedmiotem komentarza jest również
przepis art. 5091 k.p.c., który wytycza zakres czynności powierzonych
referendarzom sądowym, a także art. 518 k.p.c., którego zastosowanie
w postępowaniu wieczystoksięgowym daje możliwość zaskarżenia po-
stanowień co do istoty sprawy w drodze apelacji.
Komentarz stanowi zbiór orzeczeń Sądu Najwyższego oraz tez piś-
miennictwa dotyczących problematyki postępowania wieczystoksięgo-
wego. Zawiera poglądy własne autorki, a także spostrzeżenia z praktyki
sędziego wieczystoksięgowego.
Celem pracy było zgromadzenie w jednym miejscu poglądów nauki
i doktryny, dających jak najobszerniejszą wiedzę o postępowaniu prze-
widzianym tylko dla kategorii spraw związanych z wpisem praw do
księgi wieczystej. Do tej pory postępowanie to było przedmiotem ko-
mentowania przy okazji komentarzy do większych kodyfikacji: kodeksu
postępowania cywilnego czy ustawy o księgach wieczystych. Znaczenie
ksiąg wieczystych, a także specyfika tego postępowania skłoniły mnie
jednak do podjęcia próby skomentowania tylko tego rozdziału przepisów
procedury cywilnej, tym bardziej że praktyka stosowania tych przepisów
rodzi coraz więcej problemów i pytań. Tematyka ta ma bogaty dorobek
orzecznictwa i piśmiennictwa, który wart był osobnego usystematyzo-
wania. Założeniem niniejszej pracy było, aby czytelnicy zainteresowani
postępowaniem wieczystoksięgowym mogli znaleźć istotne wskazówki
11
Wstęp
i informacje bez konieczności poszukiwania w innych źródłach, a jed-
nocześnie mogli poznać moje stanowisko w istotnych kwestiach, co do
których toczy się dyskusja w piśmiennictwie. Oczywiście nie staram
się narzucać swoich poglądów, a jedynie tworzyć sugestie oparte na
własnych przemyśleniach powstałych na tle stosowania tych przepisów
w praktyce.
Tematyka postępowania wieczystoksięgowego została poszerzona
o przepisy z zakresu skargi na orzeczenie referendarza sądowego, jako
że ustawodawca przepisy dotyczące tego środka zaskarżenia zamieścił
poza rozdziałem dotyczącym tego rodzaju postępowania. Omówienie tej
tematyki z pominięciem środka zaskarżania, który przysługuje na orze-
czenia referendarza sądowego wydawane w toku postępowania o wpis do
księgi wieczystej, byłoby niezupełne i z pewnością nie w pełni wartościo-
we. Skarga jest bowiem najczęściej stosowanym środkiem zaskarżenia
w postępowaniu wieczystoksięgowym. Jej specyficzne unormowanie
skłania do szczegółowego omówienia, a także uwypuklenia problemów
proceduralnych pojawiających się w praktyce. Szersze omówienie tego
środka zaskarżenia zamieszczono w monografii Skarga na orzeczenie re-
ferendarza sądowego w postępowaniu wieczystoksięgowym (A. Maziarz-
Charuza, Kraków 2006). Przedstawione przeze mnie w komentarzu tezy
nie ograniczają się jedynie do analizy przepisów regulujących funkcjo-
nowanie skargi, ale także stanowią próbę poszukiwania takich rozwiązań
dotyczących stosowania tego środka prawnego, które w postępowaniu
wieczystoksięgowym zapewniałyby realizację zasady praworządności.
Komentarz obejmuje także niektóre zagadnienia związane ze sto-
sowaniem przepisów wykonawczych, a także sięga do kwestii opłat
sądowych w zakresie związanym ze stosowaniem przepisów wieczy-
stoksięgowych.
W komentarzu podjęto również próbę oceny niektórych uregulowań
kodeksowych pod względem ich trafności i funkcjonowania w praktyce.
Sosnowiec, kwiecień 2008 r.
Agnieszka Maziarz
12
Ustawa
z dnia 17 listopada 1964 r.
Kodeks postępowania cywilnego
(Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.)
Część pierwsza
Postępowanie rozpoznawcze (...)
Księga druga
Postępowanie nieprocesowe (...)
Tytuł II
Przepisy dla poszczególnych rodzajów spraw (...)
Dział III
Sprawy z zakresu prawa rzeczowego (...)
Rozdział 6
Postępowanie wieczystoksięgowe
(...)
Art. 6261. [Posiedzenie niejawne. Zakres podmiotowy postępowania
wieczystoksięgowego]
§ 1. Sprawy w postępowaniu wieczystoksięgowym rozpoznawane
są na posiedzeniu niejawnym.
§ 2. Uczestnikami postępowania oprócz wnioskodawcy są tylko te
osoby, których prawa zostały wykreślone lub obciążone bądź
na rzecz których wpis ma nastąpić.
13
Art. 6261
Rozdział 6. Postępowanie wieczystoksięgowe
§ 3. Nie stanowi przeszkody do wpisu okoliczność, że po złożeniu
wniosku wnioskodawca bądź inny uczestnik postępowania zmarł
lub został pozbawiony albo ograniczony w możliwości rozpo-
rządzania prawem albo w zdolności do czynności prawnych.
§ 4. (utracił moc)
§ 5. Jeżeli wpis do księgi wieczystej ma nastąpić na wniosek zawarty
w akcie notarialnym, za wartość prawa podlegającego ujaw-
nieniu przyjmuje się, zawartą w akcie notarialnym, wartość
przedmiotu podaną przez strony. W takim przypadku przepisu
art. 25 nie stosuje się.
Na podstawie zmiany ustawy o księgach wieczystych i hipotece z dnia
11 maja 2001 r. przepisy dotyczące postępowania wieczystoksięgowego
zostały włączone do kodeksu postępowania cywilnego (księga druga tytuł
I i tytuł II dział III, rozdział 6). Tylko nieliczne przepisy uległy pewnej
modyfikacji, natomiast w stosunku do przepisów niezmienionych znaj-
duje zastosowanie dotychczasowe orzecznictwo i piśmiennictwo z tego
zakresu. Sprawy wieczystoksięgowe rozpoznawane są w postępowaniu
nieprocesowym. Rozdział „Postępowanie wieczystoksięgowe” został
dodany ustawą z dnia 11 maja 2001 r. (Dz. U. Nr 63, poz. 635), która
weszła w życie 23 września 2001 r., z wyjątkiem art. 6262 § 1, który
wszedł w życie 1 października 2003 r. Oznacza to, że do postępowania
wieczystoksięgowego mają zastosowanie przepisy ogólne postępowania
w sprawach z zakresu prawa rzeczowego (art. 606–608), przepisy ogólne
postępowania nieprocesowego (art. 506–525), a na podstawie art. 13 § 2
k.p.c. – przepisy ogólne o procesie.
Sprawy z powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rze-
czywistym stanem prawnym (art. 10 u.k.w.h.) należą do trybu spornego
(procesowego), a zatem zasadą jest, że rozpoznawane są na rozprawie.
Sprawy w postępowaniu wieczystoksięgowym rozpoznawane są na po-
siedzeniu niejawnym. Regulacja ta stanowi wyjątek od zasady, że sprawy
z zakresu prawa rzeczowego rozpoznawane są na rozprawie, chyba że
przepis szczególny stanowi inaczej (art. 608 k.p.c.). Przepis art. 6261
k.p.c. nie wyłącza możliwości skierowania sprawy na posiedzenie jawne
i wyznaczenia rozprawy. Rozpoznawanie spraw wieczystoksięgowych na
rozprawie nie jest częste, ponieważ badanie dokumentów stanowiących
podstawę wpisu do księgi wieczystej nie wymaga wyznaczenia rozprawy.
14
Posiedzenie niejawne. Zakres podmiotowy...
Art. 6261
Znajduje tu zastosowanie przepis art. 148 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
Za S. Rudnickim należy przytoczyć, że wyznaczenie rozprawy wymaga
spełnienia dwóch przesłanek: jeżeli rozpoznanie sprawy wymaga wyzna-
czenia rozprawy, ta przesłanka zależy od oceny sądu oraz do oddalenia
wniosku a limine brak jest podstaw przewidzianych w art. 6269 k.p.c.
(Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Przepisy o postępowaniu
wieczystoksięgowym. Komentarz, Warszawa 2006, s. 301). W praktyce
wyznaczenie rozprawy następuje, jeżeli istnieje konieczność wysłucha-
nia stron celem ustalenia stanu prawnego nieruchomości, aczkolwiek
podstawą wpisu do księgi wieczystej jest zawsze dokument, natomiast
same zeznania uczestników postępowania nie mogą stanowić wyłącz-
nej podstawy do ustalenia aktualnego stanu prawnego nieruchomości.
Rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada wyłącznie treść wniosku i dołą-
czonych do niego dokumentów, nie może natomiast uwzględnić żadnych
dalszych okoliczności niewynikających z dokumentów (wyrok SN z dnia
16 kwietnia 1948 r., C III 205/48, PN 1948, nr 9–10, s. 302). Przepis
art. 6261 § 1 k.p.c. ma zastosowanie także w postępowaniu apelacyj-
nym. Nie ma zatem żadnych podstaw, aby za pośrednictwem art. 13 § 2
k.p.c. sięgać do przepisów postępowania odwoławczego o procesie, gdyż
– zgodnie z wyprowadzoną wyżej regułą – zarówno art. 514 § 1 jako
lex generalis, jak i art. 6261 § 1 jako lex specialis mają pierwszeństwo
przed przepisami dotyczącymi procesu, stanowiącymi w tym układzie
lex subsydiaria (art. 375 i 3939 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) (uchwała
SN z dnia 27 lutego 2002 r., III CZP 3/02, OSNC 2002, nr 12, poz. 145,
z glosą aprobującą W. Sługiewicza, PS 2003, nr 5, s. 171) „Skoro (...) ba-
dania treści księgi wieczystej, wniosku o wpis oraz załączonych do niego
dokumentów, które mają stanowić podstawę do wpisu, może dokonywać
sąd wieczystoksięgowy na posiedzeniu niejawnym, to tym samym nie
ma żadnych przeszkód celowościowych, aby treść art. 514 § 1 k.p.c., i to
w całości, rozciągnąć, i to »wprost« na postępowanie apelacyjne”.
Skargę kasacyjną Sąd Najwyższy rozpoznaje na posiedzeniu niejaw-
nym, chyba że skarżący złożył w skardze kasacyjnej wniosek o rozpozna-
nie jej na rozprawie. Sąd Najwyższy może rozpoznać skargę kasacyjną
na rozprawie, jeżeli przemawiają za tym inne względy (art. 39811 § 1
k.p.c.). W tym kontekście utracił znaczenie procesowe pogląd Sądu Naj-
wyższego wyrażony w uchwale z dnia 21 lutego 1966 r. (III CZP 47/66,
OSNCP 1967, nr 1, poz. 1), który nakazywał wzmożoną kontrolę orze-
15
Art. 6261
Rozdział 6. Postępowanie wieczystoksięgowe
czeń wydawanych przez działające wówczas państwowe biura notarialne
poprzez obligatoryjne wyznaczenie rozprawy przez sąd odwoławczy.
Paragraf 2 określa krąg uczestników postępowania wieczystoksię-
gowego. Powstaje w związku z tym pytanie, czy treść § 2 ogranicza
krąg uczestników postępowania wieczystoksięgowego w stosunku
do treści przepisu art. 510 k.p.c. Czy przepis art. 6261 § 2 k.p.c. jest
przepisem szczególnym w odniesieniu do przepisu art. 510 k.p.c.?
Odpowiedzi na to pytanie udzielił Sąd Najwyższy w postanowieniu
z dnia 19 kwietnia 2006 r. (V CSK 27/06, Lex nr 198527), stwier-
dzając wyraźnie, że art. 6261 § 2 k.p.c. jest przepisem szczególnym
w stosunku do art. 510 k.p.c. i eliminuje możliwość jego stosowania
w postępowaniu wieczystoksięgowym, oraz w postanowieniu z dnia
16 czerwca 2004 r. (CZ 48/04, OSNC 2005, nr 6, poz. 108). Artykuł
6261 § 2 k.p.c., jako przepis szczególny w stosunku do art. 510 k.p.c.,
reguluje wyczerpująco krąg uczestników postępowania wieczystoksię-
gowego. Należy zwrócić uwagę, że redakcja art. 6261 § 2, poprzez
użycie zwrotu „tylko”, zawęża krąg uczestników do wnioskodawcy
oraz osób, których prawa zostały wykreślone lub obciążone, bądź na
rzecz których wpis ma nastąpić. Hipotezy art. 510 i art. 6261 k.p.c. są
podmiotowo inne. Pierwszy z tych przepisów dotyczy osoby „zainte-
resowanej w sprawie”, która może stać się uczestnikiem postępowa-
nia, drugi natomiast wymienia, kto z mocy prawa jest uczestnikiem
postępowania. Następuje zatem istotne zawężenie kręgu podmiotów,
które mogą brać udział w postępowaniu wieczystoksięgowym do osób
wymienionych w § 2. Osoba, której prawa zostały wpisem dotknięte,
może zgłosić swój udział w sprawie poprzez złożenie apelacji (tak
też SN w postanowieniu z dnia 11 stycznia 2001 r., V CKN 1841/00,
OSNC 2001, nr 7–8, poz. 113). Uczestnikami postępowania wieczy-
stoksięgowego są zatem:
1. Wnioskodawca – może nim być tylko właściciel nieruchomości,
użytkownik wieczysty, osoba, na rzecz której wpis ma nastąpić (oso-
ba uprawniona z tytułu służebności, użytkowania, własnościowego
spółdzielczego prawa do lokalu), albo wierzyciel, jeżeli przysługuje
mu prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej, a także
uprawniony organ w sprawach wpisów obciążeń powstałych z mocy
ustawy (zob. uwagi do art. 6262 § 5 k.p.c.), osoba żądająca założenia
księgi wieczystej, dla której wcześniej księgi nie założono, bądź też
16
Posiedzenie niejawne. Zakres podmiotowy...
Art. 6261
księga wieczysta uległa zniszczeniu lub zaginęła, osoba żądająca
złożenia dokumentu do zbioru dokumentów.
2. Osoby, których prawa zostały wykreślone lub obciążone.
3. Osoby, na rzecz których wpis ma nastąpić.
W § 3 ustawodawca wymienił okoliczności, które nie stanowią prze-
szkody do prowadzenia postępowania i dokonania wpisu, jeśli zaistniały
po złożeniu wniosku. Są to:
1) śmierć wnioskodawcy lub uczestnika postępowania – dotyczy również
uznania za zmarłego osoby zaginionej (art. 29 i n. k.c.), stwierdze-
nia zgonu (art. 535 i n. k.c.). Sąd nie ma obowiązku poszukiwania
spadkobierców i może prowadzić postępowanie w dalszym ciągu.
W stosunku do osoby prawnej w razie utraty bytu prawnego przepis
ma również zastosowanie;
2) pozbawienie lub ograniczenie wnioskodawcy bądź uczestnika po-
stępowania możliwości rozporządzania prawem – są to wszelkie
okoliczności ujawnione w księdze wieczystej lub nie, które stanowią
zakaz lub ograniczenie w rozporządzaniu, obciążaniu bądź zbywaniu
nieruchomości, np. wpis roszczenia o przeniesienie prawa własności,
umowne lub ustawowe prawo pierwokupu;
3) pozbawienie lub ograniczenie wnioskodawcy lub uczestnika w zdol-
ności do czynności prawnych – wynika z całkowitego lub częścio-
wego ubezwłasnowolnienia osoby fizycznej. Sąd nie ma obowiązku
ustalenia przedstawiciela ustawowego.
Za chwilę wpływu wniosku uważa się godzinę i minutę, w której
w danym dniu wniosek wpłynął do sądu (art. 6266 k.p.c.). Doręczenie
zawiadomienia o wpisie następuje na podstawie przepisu art. 62612 § 3
k.p.c., a zatem sąd pozostawia zawiadomienia o wpisie w aktach sprawy
ze skutkiem doręczenia.
Paragraf 4 został uznany za niezgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2
oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji RP i utracił moc z dniem 17 września
2004 r. (wyrok TK z dnia 7 września 2004 r., P 4/04, OTK-A 2004, nr 8,
poz. 81, Dz. U. Nr 204, poz. 2091). Oznacza to, że przepis art. 113
k.p.c. ma w pełni zastosowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym,
zarówno do opłat od wniosku o wpis lub wykreślenie prawa z księgi
wieczystej, jak i do opłat od środków zaskarżenia. Ustawą z dnia 28 lipca
17
Art. 6261
Rozdział 6. Postępowanie wieczystoksięgowe
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167,
poz. 1398, zm.: Dz. U. z 2006 r. Nr 126, poz. 876) w postępowaniu wie-
czystoksięgowym zostały wprowadzone opłaty stałe. Wnioskodawca nie
ma obowiązku podania wartości przedmiotu sprawy na wniosku, a no-
tariusz zamieszczenia wartości przedmiotu sprawy w akcie notarialnym
(art. 1261 § 1 k.p.c.). Nie ma zastosowania w postępowaniu wieczysto-
księgowym art. 25 k.p.c., który daje sądowi uprawnienie do sprawdze-
nia wartości przedmiotu sprawy w razie wątpliwości co do wskazanej
przez wnioskodawcę kwoty. Nie znajduje zastosowania przepis art. 130
k.p.c., będący podstawą zwrotu wniosku w razie niewskazania wartości
przedmiotu sprawy.
„Na notariuszu ciąży obowiązek naliczenia i pobrania opłaty sądowej
od praw, które mają być wpisane na podstawie wniosku. Natomiast,
jeżeli wnioskiem objęte będą również prawa wynikające z orzeczenia
sądowego, należy wyliczyć i pobrać opłaty należne z obu tytułów praw-
nych. Będzie to dotyczyło zbycia części nieruchomości przez wszystkich
następców prawnych, względnie zbycia udziałów nieruchomości przez
niektórych współwłaścicieli i konieczności ujawnienia pozostałych praw
na rzecz zbywców” (por. R. Sztyk, Obowiązki notariusza w postępowaniu
wieczystoksięgowym, Rejent 2001, nr 11, s. 13).
„W sytuacji, w której wniosek o wpis w księdze wieczystej podle-
gający opłacie nie został należycie opłacony, ponieważ notariusz pobrał
niewłaściwą opłatę, sąd powinien zwrócić wniosek osobie, na rzecz któ-
rej wpis ma nastąpić, a nie notariuszowi. Osoba ta może uiścić brakującą
opłatę w terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie
wniosku. W takim przypadku wniosek wywołuje skutek od daty pierwot-
nego wniesienia. Jeżeli sąd dostrzeże na podstawie treści zwracanego
wniosku i dołączonych do niego dokumentów, że stan prawny ujawniony
w księdze wieczystej jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym,
wówczas powinien postąpić w sposób określony w art. 62613 § 1 k.p.c.,
to znaczy dokonać z urzędu wpisu odpowiedniego ostrzeżenia (art. 6262
§ 4 k.p.c.)” (S. Rudnicki, Postępowanie wieczystoksięgowe po zmianach,
M. Praw. 2002, nr 3, s. 105).
W sytuacji gdy notariusz pobrał opłatę w błędnej wysokości, sąd
powinien na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. wezwać osobę, w której imie-
niu wniosek został złożony, do usunięcia braków uniemożliwiających
nadanie wnioskowi należytego biegu. Nie ma zatem w tym przypadku
18
Posiedzenie niejawne. Zakres podmiotowy...
Art. 6261
zastosowania przepis art. 6269 k.p.c. (tak S. Rudnicki, Postępowanie
wieczystoksięgowe..., s. 105).
Kryterium decydującym o wysokości opłaty sądowej jest:
– rodzaj prawa podlegający wpisowi,
– podstawa nabycia tego prawa.
Opłacie podlegają:
– wniosek o wpis do księgi wieczystej,
– wniosek o wykreślenie wpisu z księgi wieczystej,
– skarga na orzeczenie referendarza sądowego,
– zażalenie,
– apelacja,
– skarga kasacyjna.
Opłacie kancelaryjnej podlegają:
– wniosek o wydanie odpisu z księgi wieczystej,
– wniosek o wydanie odpisu dokumentu znajdującego się w aktach
– wniosek o wydanie kserokopii dokumentu znajdującego się w aktach
księgi wieczystej,
księgi wieczystej,
– wniosek o wydanie odpisu aktu notarialnego,
– wniosek o sprawdzenie numeru księgi wieczystej.
Brak opłaty stałej w chwili złożenia wniosku skutkuje zwrotem wnio-
sku na podstawie art. 5111 k.p.c. W zarządzeniu o zwrocie wniosku
powinny być zamieszczone informacje o wysokości opłaty, podstawy
prawnej oraz pouczenie o możliwości uiszczenia jej w terminie 7 dni
od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie. Uzupełniona opłata sądowa
powoduje, że pismo wywołuje skutki od chwili jej wniesienia.
Sąd ma obowiązek zwrócić nadpłatę opłaty sądowej, jeśli została
dokonana w wyższej kwocie niż opłata należna. Na tym tle powstało
pytanie praktyczne, który sąd ma obowiązek dokonania takiego zwrotu
w razie przekazania wypisu aktu notarialnego z wnioskiem do innego
właściwego sądu rejonowego według miejsca położenia nieruchomości,
stwierdzającego tę okoliczność i powiadamiającego właściwy sąd rejo-
nowy, na konto którego wpłacono pobraną opłatę sądową. Wydaje się, że
właściwym będzie sąd, na którego konto wpłacono opłatę. W przeciw-
nym razie sąd rozpoznający wniosek musiałby zwrócić nadpłatę w błęd-
19
Art. 6261
Rozdział 6. Postępowanie wieczystoksięgowe
nie wyliczonej opłacie sądowej, której nie otrzymał. Postępowanie tego
sądu powinno ograniczyć się do poinformowania sądu, na konto którego
wpłynęła opłata sądowa, o zaistnieniu tej okoliczności (por. R. Sztyk,
Obowiązki notariusza..., s. 13).
Przepisy szczegółowo normują wysokość opłat sądowych (art. 42–48
u.k.s.c.). Od wpisu własności, użytkowania wieczystego, ograniczonego
prawa rzeczowego zasadą jest pobieranie opłaty sądowej w wysokości
200 zł (art. 42 ust. 1 u.k.s.c.). Wyjątki od tej zasady zawiera art. 42 ust. 2
i 3, art. 43 i 44 u.k.s.c.
Jeżeli wniosek dotyczy wpisu udziału w prawie, pobiera się część
opłaty stałej proporcjonalnie do wysokości udziału, nie mniej niż 100 zł.
Z kolei opłatę w wysokości 150 zł pobiera się od wpisu następują-
cych praw:
– własności, użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego
prawa do lokalu nabytego na podstawie dziedziczenia, zapisu lub
działu spadku albo zniesienia współwłasności niezależnie od liczby
udziałów w tych prawach (art. 42 ust. 3 u.k.s.c.),
– własności, użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego
prawa do lokalu nabytego w wyniku podziału majątku wspólnego po
ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami (art. 43 ust. 1
u.k.s.c.),
– własności nieruchomości rolnej o powierzchni do 5 ha (art. 43 ust. 2
u.k.s.c.),
– praw osobistych i roszczeń, zmiany treści ograniczonych prawa
rzeczowych (art. 43 ust. 4 u.k.s.c.).
Za wpis hipoteki umownej oraz hipoteki umownej kaucyjnej należy
pobrać opłatę w wysokości 200 zł za każdą z hipotek na podstawie
art. 42 ust. 1 u.k.s.c.
Za wpis odrębnej własności lokalu zaś należy pobrać od wpisu pra-
wa własności właściciela lokalu w księdze założonej dla wydzielonego
lokalu opłatę stałą w wysokości 200 zł (art. 42 ust. 1 u.k.s.c.).
Na podstawie art. 44 ust. 1 pkt 1 u.k.s.c. założenie księgi wieczystej
oznacza 60 zł opłaty za wpis udziału we współwłasności w księdze
wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, z której lokal zostaje wy-
dzielony, proporcjonalnej do wysokości udziału, nie mniej jednak niż
100 zł (art. 42 ust. 2 u.k.s.c.).
20
Pobierz darmowy fragment (pdf)
