Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00278 007741 10183750 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Powidła dla Tejrezjasza. O poezji Janusza Szubera - ebook/pdf
Powidła dla Tejrezjasza. O poezji Janusza Szubera - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 274
Wydawca: SELF-PUBLISHER Język publikacji: polski
ISBN: 978-8-3718-8245-6 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> obyczajowe >> esej
Porównaj ceny (książka, ebook (-25%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj
 Jacek Mączka (1965), poeta, literaturoznawca. Autor siedmiu zbiorów wierszy oraz wydanej przez 'Księgarnię Akademicką' w Krakowie monografii Powidła dla Tejrezjasza. W 2014 roku ukazał się w wydawnictwie 'Mamiko' jego Dróżnik. Publikował, między innymi, w 'Gazecie Wyborczej', 'Tygodniku Powszechnym', 'Rzeczypospolitej', 'Więzi', 'Studium'. Laureat Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Jacka Bierezina i Tyskiej Zimy Poetyckiej. Mieszka w Sanoku.

           Autor pracy potrafił wydobyć i ukazać całą złożoność tego światopoglądu poetyckiego, jego wielopiętrowość, paradoksalność dążącą jednak tym wielopoziomowym nurtem do jednego głównie: do zrozumienia kondycji człowieka 'rzuconego' w chaos świata, a jednocześnie usiłującego chaosowi temu przeciwstawić własne pragnienie ładu, chociaż wie, że dążenie to tragiczne, bo niemożliwe do spełnienia.

                                                                                                                                                       prof. dr  hab. Janusz Kryszak

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Powidła dla Tejrezjasza O poezji Janusza Szubera Jacek Mączka Powidła dla Tejrezjasza O poezji Janusza Szubera Kraków 2008 red KSIĘGARNIA AKADEMICKA ul. św. Anny 6, 31-008 Kraków tel./faks: 012 431-27-43, 012 663-11-67 e-mail: akademicka@akademicka.pl Księgarnia internetowa: www.akademicka.pl SPIS TREŚCI Wykaz skrótów ...............................................................................9 Wstęp ............................................................................................11 Rozdział pierwszy: PejzaŜ mityczny ............................................21 Nikifor .....................................................................................22 Bestiarium Kruczka ..................................................................23 Edukacja ..................................................................................24 „Inny świat” .............................................................................25 „Niestety mój drogi przyjacielu jest Pan poetą” .........................26 Puer aeternus ...........................................................................32 Tejrezjasz ..................................................................................34 „Na rydwanie inwalidzkiego wózka” .........................................40 Galicja felix? .............................................................................42 Ustanawianie świata .................................................................47 Miejsca święte i Ŝywioły ............................................................49 Rozdział drugi: Wobec bezgramatycznego ................................59 „Gramatyka jest moją przybraną ojczyzną” ...............................60 „Po wieŜy Babel” ......................................................................61 „Język językiem oswojony” .......................................................62 Sztywne ogrody definicji ...........................................................63 Więzień języka .........................................................................65 „Od czego zacząć, jeŜeli zaczęte?” .............................................67 Intertekstualność ......................................................................69 Śmiertelność języka, czyli słowa-widma .....................................73 „Wierzyć w swoje, skrybów, powołanie” ...................................74 Zmyślenie i prawda ..................................................................75 6 Spis treści „Nieuleczalna wzajemna osobność” ...........................................77 „Język próbuje wygładzić chropowatość pestki”, czyli o uwaŜności ..............................................................................79 Barokowe maski .......................................................................81 „Urzędnik niskiej rangi” ...........................................................81 „Nazwać to jednym ostatecznym zdaniem” ...............................82 „Zachłannie, w zachwyceniu” ....................................................84 „Z tłuszczu, włosów, przepony…” .............................................85 „Byłem tancerzem w zwierciadlanych salach” ............................87 Satori ........................................................................................88 Świętych obcowanie ..................................................................91 Tłumacząc siebie na język przedmiotów ....................................93 W bezgramatycznym tworząc Ersatz swego losu .......................95 Rozdział trzeci: W uprzęŜy Erosa ...............................................99 „Pochwała Ŝycia sięgająca aŜ po śmierć” .................................. 102 Rite de passage ....................................................................... 106 Transgresje ............................................................................. 107 „Prywatna kosmologia” .......................................................... 108 Tauromachia ........................................................................... 110 Taniec Ŝycia i śmierci .............................................................. 112 Na ołtarzu Erosa ..................................................................... 114 „Daremne twoje sztuczki iluzjonisto Erosie” ............................ 116 „Poparzonych wolnością wypluwało morze” ............................ 117 „Wszystkie przyszłe inkantacje” .............................................. 119 „Nietrwała miłość rzeczy świata tego” ..................................... 121 Rozdział czwarty: Jak jętki jednodniowi .................................. 127 Partie szachów ze „Szczerą Panią” ........................................... 129 „Zegar bez wskazówek, bełkot w miejsce mowy” .................... 131 „Nie z własnej, ale przymuszonej woli” ................................... 135 „O siekierze przyłoŜonej juŜ do pnia” ...................................... 137 „I ci ginący, samotni” .............................................................. 138 „Wykrztuś ten zachwyt połączony z Ŝalem” ............................ 140 „Stan poetycki” ....................................................................... 142 „W klamrze narodzin i śmierci” .............................................. 144 Apokryfy rodzinne .................................................................. 145 Spis treści 7 „Remedia ku odwadze” ........................................................... 149 „Znikąd pomocy” ................................................................... 153 „Tymczasem wióry i słoma” ................................................... 156 „Szczegółem ucieka z ogółu” ................................................... 157 Vanitas vanitatis ...................................................................... 160 Rozdział piąty: Wątpiący we własną toŜsamość ....................... 163 „Aby patrzeć na teraz z naleŜnym dystansem” ......................... 165 Przymierze z „nie-ja” .............................................................. 166 „Spisując remanenty” .............................................................. 168 „Tekst wiersza szczelnym kneblem” ........................................ 170 Światy moŜliwe ....................................................................... 171 Struktury dialogiczne ............................................................. 174 „Kim jest ten, który właśnie mówi” ........................................ 180 „Bronię się przed «ogólnym»” ................................................. 182 „Świadomość bytującą w bycie” .............................................. 183 Poezja filozoficzna ................................................................... 184 „Wielokrotnym być sobą” ....................................................... 186 Tautologie .............................................................................. 187 Konstrukcje sobowtórowe ....................................................... 190 Rozdział szósty: Devorans et devorata ....................................... 195 „Spętany na rzecz wolności świadczyłem przed sobą” .............. 197 „Porządkowałem pejzaŜ językiem jemu niepotrzebnym” .......... 199 „Przewrotny podarek słońca” .................................................. 200 „Doskonale odrębni” .............................................................. 201 Bolesna miłość ........................................................................ 201 „Kamyk jest stworzeniem doskonałym” .................................. 202 „Dotknąć sedna” .................................................................... 206 Przywracanie ciała ................................................................. 206 W stronę epifanii ................................................................... 209 Rozdział siódmy: Rewia wielkich liczb ..................................... 213 Kryzys wielkich narracji .......................................................... 214 Pojedyncze – ogólne .............................................................. 216 „Na ile własny, mój i tylko mój” ............................................. 217 „Prawie seksualny głód konkretu” .......................................... 218 8 Spis treści „Wzywam na pomoc zaimek dzierŜawczy” ............................. 218 „Niech tedy język artysty potwierdzi” ..................................... 219 „Próbował przeto umocować siebie w sobie” ........................... 220 Poetyka centonu ..................................................................... 221 Doświadczanie zewnętrza ....................................................... 222 „Glina, ogień, popiół” ............................................................. 225 Chudy pisarczyk kontempluje miskę ....................................... 228 Nowoczesny model poezji wysokiej ......................................... 229 Czekając na znaki na niebie .................................................... 231 Powtarzalne zapytywanie ........................................................ 232 Mansardy i przybudówki ........................................................ 234 Epicka iluzja porządku ............................................................ 236 Efekt zakłócenia dominanty .................................................... 237 Gra z przeszłością ................................................................... 238 Przestrzenie ironii ................................................................... 242 „Nie piszę śpiewów historycznych mojego powiatu” ................ 243 „Gorzkie prowincje” ............................................................... 246 „Przeciw ościeniowi Pana” ....................................................... 246 „Kto ciebie odmienił, Abe” ..................................................... 248 „Nieobjęta ziemia” .................................................................. 249 Bibliografia ................................................................................. 251 Bibliografia podmiotowa ........................................................ 251 Tomy wierszy w układzie chronologicznym ....................... 251 Inne publikacje ................................................................. 252 Bibliografia przedmiotowa ...................................................... 257 Bibliografia ogólna ................................................................. 268 WYKAZ SKRÓTÓW – Gorzkie prowincje, Sanok 1996. – Srebrnopióre ogrody, Sanok 1996. Puiiw – Paradne ubranko i inne wiersze, Sanok 1995. – Apokryfy i epitafia sanockie, Sanok 1995. Aies PDZ – Pan Dymiącego Zwierciadła, Sanok 1996. Gp So Śswod – Śniąc siebie w obcym domu, Sanok 1997. Bnś 7w Ochmp – O chłopcu mieszającym powidła. Wiersze wybrane, Kraków – Biedronka na śniegu, Kraków 1999. – 7 wierszy, Sanok 1999. 1999. – Z Ŝółtego metalu, Kraków 2000. – 19 wierszy, Lesko 2000. – Okrągłe oko pogody, Kraków 2000. – Las w lustrach, Rzeszów 2001. – Lekcja Tejrezjasza i inne wiersze, Kraków 2003. – Glina, ogień, popiół, Sanok, 2003. ZŜm 19w Oop Lwl LT Gop Tgnpw – Tam, gdzie niedźwiedzie piwo warzą, Olszanica 2004. Cz – CzerteŜ WSTĘP Twórczość Janusza Szubera jest stosunkowo nowym zjawiskiem na mapie polskiej literatury współczesnej. Wielopoziomowość tej struktury literackiej, wariantywność, liczne wewnętrzne komplikacje, utrudniają prace badawcze, zmierzające do ogar- nięcia jednorodności kompozycyjnej dzieła sanockiego poety. Wymienione czynniki stanowią równieŜ zapewne jedną z głów- nych przyczyn braku w literaturze przedmiotu całościowego potraktowania tematu. Większość, z ogromnej liczby artyku- łów i recenzji poświęconych Szuberowi, cechuje doraźna szki- cowość i fragmentaryczność ujęcia. Zazwyczaj dominują tezy interpretacyjne redukujące bogactwo Szuberowego pisarstwa do „nośnych” formuł w rodzaju „poezja małych ojczyzn”, „epi- faniczność”, „wanitatywność”, które oderwane od wariantyw- nej i aleatorycznej całości, deformują właściwą recepcję dzieła. Oczywiście są takŜe teksty znaczące i inspirujące, do których zaliczyłbym między innymi artykuły Wojciecha Ligęzy, Józefa Nowakowskiego, Joanny Orskiej, Krystyny Latawiec, Leszka Szarugi czy Tomasza Cieślaka-Sokołowskiego1. 1 KsiąŜka Tomasza Cieślaka-Sokołowskiego „Mój wszechświat uczyniony”. O poezji Janusza Szubera (Kraków 2005) to praca waŜna, podej- mująca zagadnienie formuł autoprezentacji w poezji Szubera, poszukiwa- nia toŜsamości, motywów pamięci, komentująca sensualistyczne i onirycz- ne walory twórczości autora Lekcji Tejrezjasza. Cieślaka-Sokołowskiego 12 Wstęp Celem mojej ksiąŜki jest próba określenia światopoglądu po- etyckiego Janusza Szubera w znaczeniu, jakie przypisuje temu terminowi Teresa Walas: […] światopogląd jest potencjalną wypowiedzią sensowną, odpo- wiednio stematyzowaną, systemem twierdzeń czy przeświadczeń dotyczących zazwyczaj teorii bytu, epistemologii, etyki i estetyki, systemem względnie koherentnym, o wzajemnie implikujących się składnikach, przy czym zasady koherencji i implikacji stanowią współczynnik zmienny i same przynaleŜą do światopoglądu bądź ujawniając się na powierzchni, bądź sterując nim z głębszego po- ziomu nie w pełni uświadomione2. Komentarze i interpretacje wierszy Janusza Szubera zawarte w niniejszej pracy winny ujawnić spoistą, o tyle, o ile to moŜ- liwe, koncepcję człowieka i wizję świata, stanowiącą zarówno dla zwykłego czytelnika, jak i dla interpretatora rodzaj wyzwa- nia, gdyŜ jak zauwaŜa Roger Callois „[…] poeta jest tym, któ- ry w szczelinach i zakamarkach rzeczywistości odkrywa równie liczne, co niezrozumiałe istoty i zjawiska”3. Drugim ich zada- niem jest uzmysłowić, iŜ literatura dla Szubera jest formą sze- roko pojętego poznania, rodzajem gry będącej wyrazem chęci ogarnięcia sytuacji człowieka rozpiętego pomiędzy sacrum i pro- fanum, któremu istnienie jawi się jako jednoczesna wielość i jed- ność; ta dwoistość, poczucie rozdarcia rodzi metafizyczny lęk, narzucający konieczność nieustannego budowania samego sie- bie, zgodnie z przeświadczeniem Viktora Emila Frankla, Ŝe nie istniejemy „po to, by być, ale po to, by się stawać […]”4. zajmują takŜe kwestie metapoetyckie, wanitatywny charakter poezji oraz jej narracyjność. 2 T. Walas, Ku otchłani (dekadentyzm w literaturze polskiej 1890-1905), Kraków 1986, s. 28. 3 J. Błoński, Wstęp, [w:] R. Callois, Odpowiedzialność i styl, tłum. J. Błoński et al., Warszawa 1967. 4 V. E. Frankl, Homo patiens, tłum. R. Czernecki i J. Morawski, Warszawa 1984, s. 44. Wstęp 13 Jedna z podstawowych tez ksiąŜki ma charakter polemicz- no-uzupełniający w stosunku do dotychczasowych ustaleń; wy- daje się bowiem, iŜ nadmiernym uproszczeniem są konstatacje, wskazujące jedynie na klasycyzujący charakter poetyki Szubera. Wielopiętrowość konstrukcji dzieła sanockiego poety, gra zna- nymi i uznanymi formami i treściami, dominacja tonacji ironicz- nej, liczne aluzje do utworów cudzych i własnych, pseudocytaty, zmęczenie nowoczesnością i jej uniformizująco-standaryzującym charakterem, kryzys kultury, wyczerpanie literatury, jej kon- wencji sugerują takŜe obecność wielu powinowactw pomiędzy twórczością autora Biedronki na śniegu a literaturą postmoder- nistyczną. Charakterystyczna bowiem dla sanockiego poety jest utrata zaufania do obiektywizmu nauki, przeświadczenie, Ŝe człowiek współczesny funkcjonuje jedynie pośród zuŜytych zna- ków, co przekreśla szanse na oryginalność. W obrębie poetyki owocuje to eklektyzmem, ironicznym dystansem do realizmu, dąŜeniem w procesach formalnych – miast do łączenia – do roz- bicia i montaŜu kawałków. Równocześnie Szuber powraca do narracji, melodii będących tradycyjnymi komponentami dzieła sztuki (na przykład wykorzystuje konwencję sylwiczną5), dzię- ki czemu nawiązuje kontakt z najszerszą publicznością, miesza formę wysoką i niską, wskazując na chaos świata otaczające- go człowieka. Typowe dla tej twórczości jest zacieranie granicy między mitem a techniką, ujawniająca się świadomość rozkładu osobowości. Szuber, podobnie jak postmoderniści, wie, Ŝe czło- wiek jest uwikłany w świat znaków niemających odniesień do znaczeń, w ich chaos i równoczesność, dlatego posługuje się po- lifonią narracyjną, dubluje bohaterów, tworzy sobowtóry, boha- terów przezroczystych, wprowadza rozwaŜania na temat same- go tekstu, kreuje światy równoległe. 5 Zob. J. Niedźwiedź, Sylwa, silva rerum, [hasło w:] Słownik sarmaty- zmu, red. A. Borowski, Kraków 2001. 14 Wstęp Pisząc niniejszą ksiąŜkę, przede wszystkim posłuŜyłem się metodą hermeneutyczną, pojmowaną jako teoria interpretacji i rozumienia tekstu, pozwalającą na ustalenie poziomów znacze- nia i sensu w rutynowym badaniu niedostępnych. Jak zauwaŜa Jerzy Stelmach, istotą hermeneutycznego poznania jest przeko- nanie o jego kolistym charakterze: Całość winna być rozumiana na podstawie części szczegółowych, odwrotnie, o szczegółach wnosimy na podstawie całości6. Dla procesu hermeneutycznego właściwe jest powracanie określonych momentów w toku rozpoznawania dzieła literac- kiego, dzięki czemu przedmiot badań moŜe zostać poprawnie i w pełni zinterpretowany. W przypadku niezwykle wysokiego stopnia komplikacji wewnętrznej dzieła Szubera owe „powroty” są niezbędne. Dlatego teŜ w poszczególnych rozdziałach celo- wo powracam do niektórych zagadnień i tekstów, chcąc w peł- ni wydobyć ich wariantywność, co przy pobieŜnej lekturze moŜe sprawiać wraŜenie niezamierzonych powtórzeń. Proces herme- neutycznego odczytywania wykorzystuje intuicje dotyczące wy kładni systemowych, kierując świadomość badacza ku prob- lemom kontekstu i intencji, ku relacjom pomiędzy całością i czę- ścią. Hermeneutyka to niwelowanie dystansu oddzielającego od siebie ludzi i epoki7. Warto zauwaŜyć, iŜ hermeneuta to nie tylko naukowiec, ale takŜe sam pisarz, który objaśnia i wykłada czy- telnikowi świat, poniewaŜ, jak podkreśla Hans-Georg Gadamer, „całe doświadczenie świata jest zapośredniczone przez język”8. Rozdział pierwszy – PejzaŜ mityczny Janusza Szubera stano- wi próbę całościowego ukazania dorobku poetyckiego Janusza 6 J. Stelmach, Co to jest hermeneutyka?, Wrocław 1989, s. 46. 7 Zob. H.-G. Gadamer, Rozum, słowo, dzieje, tłum. K. Michalski, Warszawa 1979, s. 119. 8 Ibidem, s. 122. Wstęp 15 Szubera, jego szczególnego, osobnego miejsca na tle współcze- snej literatury polskiej, zwłaszcza pokolenia 68. Zwraca uwagę na powiązania pomiędzy biografią pisarza a charakterem jego poezji, wskazując na bogate spektrum poszukiwań intelektual- nych autora w kontekście myśli Carla Gustawa Junga, Mircea Eliadego, czy Gastona Bachelarda, odwołując się do koncepcji archetypu Wiecznego Chłopca, formuły sakralizacji przestrzeni, symboliki elementów oraz motywów cierpienia i choroby poję- tych jako sytuacja graniczna w rozumieniu Karla Jaspersa. W rozdziale drugim Wobec bezgramatycznego podejmuję za- gadnienie filozofii języka w poezji Janusza Szubera, wskazu- jąc na dystynktywny charakter tego motywu dla poezji auto- ra Lekcji Tejrezjasza. Rozdział ten zajmuje początkowe miejsce w całości pracy ze względu na fakt, iŜ zagadnienie filozofii języka zdecydowanie dominuje w twórczości autora Okrągłego oka po- gody, przenikając wszystkie wielorakie piętra dzieła poetyckie- go, a więc takŜe określa perspektywę poznawczą kolejnych roz- działów. Zaowocuje to między innymi koniecznością powrotu do problematyki filozofii języka w rozdziale Rewia wielkich liczb w celu pogłębienia obrazu zjawisk charakterystycznych dla po- etyki postmodernizmu. Rozdział drugi omawia doświadczenie bezradności poznawczej języka u Szubera w kontekście myśli Ludwiga Wittgensteina. Komentuje sytuację człowieka jako wy- gnańca harmonia mundi, niezdolnego do zrozumienia i przekaza- nia prawdy o rzeczywistości w aspekcie refleksji lingwistycznej George Steinera czy Fritza Mauthnera. Istotnym motywem tej części pracy jest „podejrzliwość wobec języka”, a w konsekwencji traktowanie literatury jako swego rodzaju gry; wiedza o tym, Ŝe uczestnictwo w kulturze obezwładnia piszącego. Problem prze- kształcania tego, co „jednostkowe”, w „ogólne” zostaje rozwinię- ty poprzez zestawienie z filozoficzną hermeneutyką Gadamera. Typowy dla Szubera motyw uwikłania literatury w cały system znaków kultury odczytuję, między innymi, poprzez pryzmat rozwaŜań Jonathana Cullera na temat intertekstualności. 16 Wstęp Rozdział trzeci – W uprzęŜy Erosa skupia się na specyficznej dla twórczości Szubera opozycji Eros–Logos. Eros jest tu pojmo- wany jako zasada reprezentująca kobiecość, receptywność, ma- terię, zmysłowość, intuicyjność, cielesność, nieświadomość, bez- czasowość, lunarność, natomiast Logos oznacza zasadę męską, aktywność, twórczość, ducha, analityczność, samoświadomość, intelekt, percepcję czasu, solarność. Opisana powyŜej bieguno- wość w poezji Janusza Szubera ukazana zostaje w kontekście refleksji antropologicznej Georgesa Bataille’a, dla którego świa- ty Erosa i Logosu zajmują pozycje równoprawne. U sanockiego poety sensualne, epifaniczne urzeczenie światem (Eros) zazwy- czaj tworzy opozycję w stosunku do języka, słowa, literatury (Logos). WaŜnym odniesieniem dla tej problematyki mogą być konstatacje Michela Foucaulta, ujmujące erotyzm jako formę transgresji toŜsamą ze śmiercią i językiem. TakŜe upodobanie do poetyki barokowej, znamienne dla Szubera, wiąŜące się z typowymi dla tej epoki antytezami, któ- re na zasadzie coincidentia oppositorum usiłowały opisać kondycję człowieczą, wpisuje się w krajobraz poetycki autora Gliny, ognia, popiołu. Bliska Szuberowi, podobnie jak niegdyś Mikołajowi Sępowi-Szarzyńskiemu, jest koncepcja bytu ludzkiego pojętego jako „podniebne bojowanie”. Rozdział czwarty – Jak jętki jednodniowi dotyka chyba naj- boleśniejszego z „przeklętych problemów”9 Szuberowego świata – „wanitatywnej” natury naszej egzystencji. WaŜną częścią roz- działu są interpretacje wierszy, w których następuje bezpośred- nia konfrontacja ze śmiercią wraz z całym jej obezwładniającym determinizmem. Ze śmiercią u Szubera wyraźnie łączy się mo- tyw ciała – „smycz biologii” w wielu utworach przekreśla ludz- ką zdolność do afirmacji Ŝycia. 9 Termin R. Przybylskiego (Dostojewski i „przeklęte problemy”, Warszawa 1964). Wstęp 17 Istotnym aspektem poetyki autora 19 wierszy okazuje się iro- nia, stanowiąca oręŜ w zmaganiach ze śmiercią wydającą nas na pastwę nicości. Ironia umoŜliwiająca takŜe dystans i mówienie z perspektywy „marmurowego siodła”. Na podobnej zasadzie funkcjonują równieŜ elementy poetyki klasycyzującej; sanocki poeta odprawia magiczny obrzęd słowa zaŜegnujący „chorobę na śmierć”. Epicka iluzja porządku w wierszach Szubera jest ro- dzajem ucieczki przed chaosem śmierci. TakŜe typowa dla niego poetyka konkretu stanowi próbę „wyrwania nicości” ludzi i rze- czy; pełni funkcję ocalającą. Nie wiemy – pisze Chantal Delsol – czym jest byt człowieka. Znamy go tylko poprzez mit, obcujemy z jego szumem i z nie- uchwytną atmosferą. Musimy zatem wsłuchiwać się w ten mit uwaŜnie, mieć go wciąŜ przed oczami, jeŜeli chcemy ocalić to stworzenie, którego istoty nie znamy10. Słowa te doskonale określają problematykę rozdziału piątego – Wątpiący we własną toŜsamość. Traktuje on o obecności w poezji Janusza Szubera palących zagadnień „późnej nowoczesności”, takich jak poszukiwanie własnej toŜsamości czy dogłębne po- czucie samotności. Bohater liryczny Szubera jest wyobcowany z natury, a kultura jawi mu się jako fikcja. Charakteryzuje go bezradność poznawcza i nieustanna, choć często skrywana pod maską ironii, potrzeba transcendencji. Alienacja prowadzi go ku „światom wewnętrznym” czy „światom moŜliwym”, w których ludzie stają się rodzajem luster, ukazujących jedynie zdeformo- wane odbicia twarzy bohatera lirycznego, natomiast nie istnie- ją jako byty autonomiczne. W rozdziale tym pojawia się pro- blematyka dotycząca podwójnego statusu podmiotu – znaku i odniesienia, wskazująca na dialektyczny charakter „ja” empi- 10 Ch. Delsol, Esej o człowieku późnej nowoczesności, tłum. M. Kowal- ska, Kraków 2003, s. 25. 18 Wstęp rycznego i „ja” autorskiego. Poruszone zostały tu takŜe kwestie tworzenia „mitu o sobie” i charakteru autokreacyjnego litera- tury. Pojawia się problematyka „obcości” dotyczącej zarówno relacji pomiędzy autorem rzeczywistym a obrazem autora, jak i relacji pomiędzy autorem rzeczywistym i obrazem autora a so- bą samym z przeszłości. WaŜnym kontekstem dla zagadnienia poszukiwania własnej toŜsamości jest filozofia egzystencjalna Jeana-Paula Sartre’a i literackie „konstrukcje sobowtórowe”. Rozdział szósty – Devorans et devorata stanowi refleksję nad motywem relacji pomiędzy naturą pojętą jako całokształt rze- czy i zjawisk (z pominięciem wytworów człowieka) a kulturą. Motyw dla poezji Szubera niezwykle istotny, gdyŜ wiąŜący się integralnie z kwestią rudymentarnej obcości człowieka w świe- cie. Prawa natury zniewalają człowieka i określają wanitatywny charakter jego egzystencji. W rozdziale tym wskazuję na dwa korzenie stosunku do natury w poezji Szubera: fascynację eg- zystencjalizmem i osobiste doświadczenie choroby. Poczucie ob- cości w świecie stanowi o wyrazistej obecności motywu kamie- nia w twórczości autora Śniąc siebie w obcym domu. Równolegle podmiot liryczny pragnie transcendencji, poszukuje miłości w znaczeniu, jakie nadaje jej Simone Weill. Rozdział zamyka problematyka „przywracania ciała” w poezji Szubera, zgodnie ze znaczeniem, jakie nadaje tej formule antropologia Gernota Böhmego. W rozdziale siódmym – Rewia wielkich liczb podejmuję próbę wykazania, iŜ opisane wcześniej aspekty światopoglą- du poetyckiego Janusza Szubera spotykają się w nadrzędnej przestrzeni współistnienia przeciwieństw, bliskiej poetyce post- modernizmu. Charakteryzuję zjawisko ponowoczesności, mię- dzy innymi przywołując i komentując prace Jeana-Françoisa Lyotarda, Michela Foucaulta, Ryszarda Nycza czy Stefana Mo- raw skiego. Omawiam obecny w wierszach Szubera motyw zmę- Wstęp 19 czenia nowoczesnością i jej standaryzująco-unifikującym wymia- rem, przejawiającym się w jakŜe typowej dla tej poezji opozycji pojedyncze–powszechne oraz w kreacji bohatera lirycznego jako „mieszkańca moralitetu”. U Szubera, podobnie jak w literaturze postmodernizmu, znaczące miejsce zajmuje autoreferencyjność z całą jej komplikacją. Jest to twórczość budowana ze świado- mością, Ŝe świat jest pełen zuŜytych znaków, a szanse na ory- ginalność zostały przekreślone, „poeta musi występować w chó- rze”. W rezultacie otrzymujemy obraz typowej poetyki centonu i zanik podmiotu prowadzącego dyskurs, gdyŜ wiedzie on ku „zewnętrzu”11. WaŜne dla światopoglądu poetyckiego autora Okrągłego oka pogody jest przeświadczenie o nieobecności meta- kryteriów, co w konsekwencji prowadzi do syndromu „pustego nieba”. Rzeczywistość postrzegana przez pryzmat tej poezji ma charakter wieloraki i fragmentaryczny. Interesującymi aspekta- mi problematyki postmodernistycznej w pisarstwie Szubera jest obecność „wykładników paratekstowych”, takich jak aleato- ryzm i przypadkowość przejawiające się między innymi w moty- wie „powtarzalnego zapytywania”. Jednym z zasadniczych mo- tywów łączących Szuberowy światopogląd poetycki i literaturę postmodernizmu okazują się kategoria ironii i formuła „gry”, stanowiące rodzaj dominanty kompozycyjnej tej poezji. 11 Określenie M. Foucaulta.
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Powidła dla Tejrezjasza. O poezji Janusza Szubera
Autor:
Sklep
Format
Cena
Ebookpoint.pl Ebookpoint.pl
ebook/pdf
23,06 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: