Darmowy fragment publikacji:
Rozdział 1
PRZEDMIOT PRAWA AUTORSKIEGO
Art. 1. 1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalno-
ści twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci,
niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficzny-
mi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy
komputerowe);
2) plastyczne;
3) fotograficzne;
4) lutnicze;
5) wzornictwa przemysłowego;
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
7) muzyczne i słowno-muzyczne;
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
9) audiowizualne (w tym filmowe).
21. Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte
ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncep-
cje matematyczne.
3. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, cho-
ciażby miał postać nieukończoną.
4. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek
formalności.
———————————— Zagadnienia ————————————
Uwagi ogólne ............................................................................................... 1–3
Pojęcie utworu; okoliczności relewantne i irrelewantne ................................. 4–10
– kryterium nowości; paralelna twórczość ...................................................
11
– praca o charakterze technicznym .............................................................. 12–14
– – interpretacja przesłanek ochrony ............................................................ 15–18
–––––––– Janusz Barta, Ryszard Markiewicz ––––––––
17
Art. 1
Rozdział 1
– – twórczość w doborze i zestawieniu ........................................................
19
– – wskazówki płynące z piśmiennictwa i orzecznictwa ................................ 20–23
Brak ochrony idei (pomysłów) i metody ....................................................... 24–27
Brak ochrony informacji ...............................................................................
28
Utwory samoistne i niesamoistne .................................................................
29
Powstanie ochrony; ustalenie utworu ........................................................... 30–31
32
Formalności .................................................................................................
Utwory nieukończone, fragmenty utworów ...................................................
33
Treść i forma utworu; utwór naukowy .......................................................... 34–36
Ochrona twórczości naukowej i artystycznej oraz procesu twórczego
na podstawie art. 23 k.c. .......................................................................... 37–39
Kwestia ochrony elementarnych składników utworu (słowo, barwa, dźwięk,
tytuł, imię własne fikcyjnego bohatera, postać sceniczna) ......................... 40–42
Pozostawienie poza ochroną: raportów biegłych rewidentów, rekonstrukcji
dzieł sztuki ............................................................................................... 43–44
45
Fotografia ....................................................................................................
Szczególne problemy dotyczące ochrony
46
– utworów kartograficznych ........................................................................
– znaków towarowych .................................................................................
47
– wzorów przemysłowych i użytkowych ...................................................... 48–49
– utworów lutniczych ..................................................................................
50
– utworów audiowizualnych i audialnych ..................................................... 51–52
– utworów architektonicznych .....................................................................
53
———————————— • ————————————
1. Definicja przedmiotu prawa autorskiego w komentowanej ustawie od-
biega od definicji przyjętej w ustawie z dnia 10 lipca 1952 r. o prawie autor-
skim (Dz. U. Nr 34, poz. 234 z późn. zm.). Różnic dopatrzyć się można zarówno
w ogólnym opisie definicyjnym (art. 1 ust. 1), jak i w przykładowym przedsta-
wieniu „podstawowych kategorii” utworów (art. 1 ust. 2). Obecna definicja na-
wiązuje natomiast do definicji przyjętej w polskiej ustawie o prawie autorskim
z dnia 29 marca 1926 r. (tekst jedn.: Dz. U. z 1935 r. Nr 36, poz. 260).
2. Przedmiotem prawa autorskiego jest utwór. Jest to niematerialne dobro
prawne, które powinno być odróżniane od przedmiotu materialnego (material-
nego nośnika – określanego też jako corpus mechanicum), na którym zazwyczaj
jest ono utrwalone (por. w tej kwestii uwagi 1–6 w kom. do art. 52).
Należy wyraźnie podkreślić, iż o tym, czy dane dzieło jest utworem w rozu-
mieniu prawa autorskiego, nie decyduje wola stron, lecz ustalenie faktyczne.
Nie jest w tej mierze relewantny zamiar poddania danego rezultatu pracy autor-
skoprawnej ochronie (por. orz. SA w Warszawie z dnia 3 sierpnia 2006 r., VI ACa
18
–––––––– Janusz Barta, Ryszard Markiewicz ––––––––
Przedmiot prawa autorskiego
Art. 1
151/06, LEX nr 558383). Służące temu zamiarowi postanowienia umów nie wy-
wołują skutków prawnych.
3. Przepis art. 1 ust. 1 posługuje się syntetyczną definicją utworu, określając
w sposób generalny konieczne cechy, które miałyby wyróżniać utwór od innych
rezultatów działalności człowieka. Przedmiotowy zakres ochrony w prawie au-
torskim, wyznaczony wspomnianą definicją, opisany został w art. 1 ust. 2 po-
przez wyliczenie „podstawowych” kategorii utworów. Wyliczenie to ma cha-
rakter przykładowy, nie wyczerpujący. Każde dobro niematerialne spełniające
cechy podane w art. 1 ust. 1, podlega – z zastrzeżeniem art. 4 – ustawie. Równo-
cześnie wytwory niematerialne, traktowane współcześnie przez krytyków sztu-
ki jako dzieła sztuki (dzieła artystyczne), nie mając cech utworu (chodzi tu np.
o niektóre „utwory” ze sfery sztuki konceptualnej czy ready made), nie podlegają
ochronie statuowanej przez ustawę. Między pojęciami „dzieło sztuki” i „utwór”
w rozumieniu ustawy nie występuje znak równości czy podporządkowania. Za-
kresy tych pojęć krzyżują się.
Wymienione w art. 1 ust. 2 kategorie utworów zostały wyróżnione według
różnych kryteriów, przy czym poszczególne kategorie utworów znajdują się wie-
lokrotnie wzajemnie w stosunku krzyżowania, a nawet zawierania. Okoliczność
ta nie ma dużego znaczenia, gdyż (z wyjątkiem programów komputerowych,
dzieł audiowizualnych i utworów architektonicznych) ustawa nie różnicuje zasad
ochrony utworu w zależności od jego kategorii.
4. Wytwór niematerialny, po to aby uzyskać kwalifikację „utworu” w rozu-
mieniu art. 1 ust. 1, powinien spełniać łącznie następujące warunki:
a) stanowić rezultat pracy człowieka (twórcy),
b) stanowić przejaw działalności twórczej,
c) mieć indywidualny charakter,
d) zostać ustalony.
Przesłanki te omówione są w dalszych punktach komentarza do art. 1.
5. W świetle brzmienia art. 1 nie mają natomiast znaczenia okoliczności,
takie jak:
a) naukowa czy artystyczna wartość (poziom) dzieła, jego zdatność zaspokaja-
nia określonej potrzeby,
b) przeznaczenie dzieła (nastawienie na zaspakajanie potrzeb estetycznych,
użytkowych, związanych z rozwojem nauki). Ochronie podlegają zatem tak-
że złe i „szmirowate” powieści, „tandetne” obrazy, ewidentnie fałszywe roz-
prawy naukowe. Stanowisko to znalazło potwierdzenie na gruncie pr. aut.
z 1952 r. m.in. w niepublikowanym orzeczeniu SN z dnia 30 maja 1972 r.,
II CR 137/72, w którym stwierdzono, że „z ochrony prawa autorskiego ko-
rzysta utrwalony w jakiejkolwiek postaci wytwór indywidualnej myśli czło-
–––––––– Janusz Barta, Ryszard Markiewicz ––––––––
19
Art. 1
Rozdział 1
wieka, niezależnie od wartości, jaką obiektywnie reprezentuje” (por. też orz.
SN z dnia 21 czerwca 1968 r., I CR 206/68, OSNCP 1969, z. 5, poz. 94; orz.
SN z dnia 5 marca 1971 r., CR 593/70, OSNCP 1971, z. 12, poz. 212). Nie-
wątpliwie jednak wysoka wartość artystyczna utworu jest przesłanką wska-
zującą na istnienie w nim cechy indywidualności.
c) sposób wyrażenia dzieła (np. za pomocą słów, dźwięków, obrazów),
d) dopełnianie
jakichkolwiek formalności (np. umieszczania zastrzeżeń
na egzemplarzach utworu).
Te spostrzeżenia wyjaśnia i rozwija piśmiennictwo oraz orzecznictwo, które
przy przyznawaniu autorskoprawnej ochrony nakazują abstrahować od:
– okoliczności dotyczących osoby twórcy (jego wieku, stanu psychicznego,
zdolności do czynności prawnych, wykształcenia, przynależności do stowa-
rzyszeń twórców itd.);
– woli stron, zamiaru stworzenia utworu czy poddania rezultatu swej pracy au-
torskoprawnej ochronie; subiektywnego przekonanie o twórczym wkładzie
pracy;
– sprzeczności powstania lub rozpowszechniania utworu z prawem (np. utwo-
ru pornograficznego lub naruszającego dobra osobiste);
– kosztów stworzenia dzieła;
– sprawowania kontroli nad procesem powstawania utworu i możliwości
przewidzenia jego ostatecznego kształtu; i tak, nie sprzeciwia się przyzna-
niu ochrony wystąpienie w tym procesie elementów przypadku, zawartości
przez twórcę „niezaplanowanych” (jak to ma miejsce np. w muzyce aleato-
rycznej).
W orzeczeniach SN jako nierelewantne z punktu widzenia ustawy uznano
nadto:
– „postać, jakość i rozmiary utworu”, a także okoliczność, czy twórczość
uzewnętrzniła się w treści, czy tylko w formie (orz. SN z dnia 23 czerwca
1936 r., I K 336/36, LEX nr 575018);
– okoliczność, czy chodzi o twórczość opartą na ściśle samoistnym pomyśle,
czy też opartą na naśladownictwie istniejących już dzieł;
– „stopień wysiłku pracy umysłowej oraz znaczną jej doniosłość” (orz. SN
z dnia 21 marca 1938 r., C II 2531/37, OSP 1938, poz. 545, s. 570; orz. SN
z dnia 21 czerwca 1968 r., I CR 206/68, OSNCP 1969, z. 5, poz. 94, s. 59);
– „wartość, jaką dzieło obiektywnie reprezentuje” (orz. SN z dnia 30 maja
1972 r., II CR 137/72, niepubl.);
– „wielkość nakładu (...) pracy oraz charakter” (orz. SA w Krakowie z dnia
29 października 1997 r., I ACa 477/97, Dobra osobiste. Zbiór orzeczeń Sądu
Apelacyjnego w Krakowie, oprac. B. Gawlik, Kraków 1999, s. 262 i n.);
– uznanie, jakim cieszy się autor, jego popularność, dorobek, a także to, do
jak szerokiego grona odbiorców trafia utwór (wyrok SA w Warszawie z dnia
14 marca 2006 r., VI ACa 1012/05, OSA 2007, z. 12, poz. 36).
20
–––––––– Janusz Barta, Ryszard Markiewicz ––––––––
Pobierz darmowy fragment (pdf)
