Darmowy fragment publikacji:
Prawo
w praktyce
Prawo w praktyce
wydanie 1
Prawo
konkurencji
Antoni Bolecki, Stanisław Drozd,
Sabina Famirska, Małgorzata Kozak, Marcin Kulesza,
Andrzej Madała, Tomasz Wardyński
P
r
a
w
o
k
o
n
k
u
r
e
n
c
j
i
Prawo
w praktyce
Prawo
konkurencji
Antoni Bolecki, Stanisław Drozd,
Sabina Famirska, Małgorzata Kozak, Marcin Kulesza,
Andrzej Madała, Tomasz Wardyński
wydanie 1
Małgorzata Kozak, Marcin Kulesza, Tomasz Wardyński
Koordynacja:
Poszczególne części książki opracowali:
Antoni Bolecki: rozdz. 1 pkt 1; rozdz. 2; rozdz. 3; rozdz. 4 pkt 4 i 5
Stanisław Drozd: rozdz. 1 pkt 4 i 5
Sabina Famirska: rozdz. 6
Małgorzata Kozak: rozdz. 1 pkt 2 i 3; rozdz. 4 pkt 1–3 i 6–8
Marcin Kulesza: rozdz. 1 pkt 6; rozdz. 5
Andrzej Madała: rozdz. 7
Karolina Sereja: pomoc przy przygotowaniu rozdz. 1 pkt 1 i rozdz. 3
Opracowanie redakcyjne: Joanna Pastuszka, Joanna Tchorek
Redakcja techniczna: Krzysztof Koziarek
Projekt okładki i stron tytułowych: Agnieszka Tchórznicka
© Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. and Wardyński Partners 2011
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana
ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorów i wydawcy.
ISBN 978-83-7806-271-4
LexisNexis Polska Sp. z o.o.
Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02–222 Warszawa
tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68
Infolinia: 22 572 99 99
Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92
www.lexisnexis.pl, e-mail: biuro@lexisnexis.pl
Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl
Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
Rozdział 1. Przesłanki stosowania przepisów o ochronie konkurencji
– wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 . Interes publiczny (Antoni Bolecki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 .1 . Działania wymierzone w „szerszą grupę odbiorców” . . . . . . . . . . .
1 .2 . Działania wymierzone choćby w jednego przedsiębiorcę . . . . . . . .
25
26
28
29
32
2 . Przedsiębiorca (Małgorzata Kozak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 .1 . Ustawowa i unijna definicja pojęcia „przedsiębiorca” . . . . . . . . . . .
33
2 .2 . Kategorie przedsiębiorców w ustawie o ochronie konkurencji
i konsumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 .2 .1 . Przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 .2 .2 . Podmioty niewykonujące działalności gospodarczej w rozu-
mieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej . . . . . . .
2 .3 . Koncepcja jednego organizmu gospodarczego (single economic unit) .
2 .4 . Relacje w ramach grupy kapitałowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 . Stosunek przepisów krajowych i unijnych (Małgorzata Kozak) . . . . . . .
4 . Skutek na terytorium RP i wpływ na handel między państwami człon-
kowskimi (Stanisław Drozd) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 .1 . Skutek na terytorium RP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 .2 . Wpływ na handel między państwami członkowskimi . . . . . . . . . . .
4 .3 . Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5 .1 . Pojęcie rynku właściwego i jego funkcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5 .2 . Rynek produktowy (asortymentowy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5 .3 . Rynek geograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5 . Pojęcie rynku właściwego (Stanisław Drozd) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46
46
49
56
57
57
60
66
36
36
40
42
43
45
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 5
2012-03-05 13:44:53
6
Spistreści
5 .4 . Metody badawcze wykorzystywane przy wyznaczaniu granic ryn-
ku właściwego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5 .5 . Siła rynkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5 .6 . Uwagi podsumowujące problematykę rynku właściwego i udzia-
łów w rynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
70
75
78
6 . Cywilnoprawne skutki praktyk ograniczających konkurencję
(Marcin Kulesza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
80
Rozdział 2. Co to jest porozumienie? (Antoni Bolecki) . . . . . . . . . . . . .
85
85
1 . Porozumienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
85
2 . Umowy i uzgodnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 . Uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców . . . . . . . . . . . . . . . .
97
97
3 .1 . Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
99
3 .2 . Organizacja działalności stowarzyszeń branżowych . . . . . . . . . . . .
3 .3 . Działalność marketingowa stowarzyszeń branżowych . . . . . . . . . .
101
3 .4 . Targi branżowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
3 .5 . Standaryzacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
104
3 .6 . Rekomendacje cenowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 . Rodzaje konkurencji, na którą może oddziaływać porozumienie . . . . .
105
5 . Konkurencja faktyczna czy hipotetyczna? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
6 . Kiedy porozumienie jest antykonkurencyjne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
6 .1 . Wyeliminowanie konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
6 .2 . Ograniczenie konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
6 .3 . Naruszenie w inny sposób konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
110
7 . Kiedy porozumienie jest prokonkurencyjne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8 . Dlaczego antykonkurencyjne porozumienia są zakazane? . . . . . . . . . .
111
9 . Cel porozumienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
10 . Skutek porozumienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
117
Rozdział 3. Rodzaje zakazanych porozumień (Antoni Bolecki) . . . . . . . 121
1 . Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
2 . Porozumienia cenowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
2 .1 . Horyzontalne ustalanie cen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
2 .2 . Ceny zakupu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
2 .3 . Ceny sprzedaży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
125
2 .4 . Wertykalne ustalanie cen odsprzedaży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 .4 .1 . Dozwolone rekomendacje cenowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
126
2 .4 .2 . Zachowania utożsamiane z rekomendacjami cenowymi, a mo-
3 . Porozumienia kontyngentowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
gące zostać potraktowane jako ustalanie cen odsprzedaży . . . . 128
130
3 .1 . Ograniczanie produkcji lub zbytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
3 .2 . Ograniczanie postępu technicznego lub inwestycji . . . . . . . . . . . . . 136
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 6
2012-03-05 13:44:53
24Część pierwsza. Kazusynr 2, poz. 25; z 10 lipca 1980 r., II UZP 10/80, OSNCP 1981, nr 1, poz. 5; a także L. Pawlak, Moc wiążąca prawomocnego wyroku sądu administracyjnego oddalającego skargę na decyzję inspektora sanitarnego w przedmiocie choroby zawodowej w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych, „Administracja” 2009, nr 4, s. 253). A contrario sąd cywilny nie jest związany ustaleniami wyroku uniewinniające-go, umarzającego postępowanie z powodu okoliczności wyłączających dopuszczalność postępowania karnego (umorzenie bezwarunkowe), warunkowo umarzającego postępowanie, a także wyrokiem nakazo-wym (wyrok taki stanowi jedynie dowód z dokumentu – por. wyrok SN z 15 października 1997 r., III CKN 238/97, niepubl.; zob. C.P. Kłak, Wyrok nakazowy a postępowanie cywilne, Pal. 2004, nr 11–12, s. 41 i n.). Jest natomiast związany wyrokiem skazującym, w którym sąd odstąpił od wymierzenia kary i w którym nastąpiło zatarcie skazania z mocy prawa, oraz takim, po którego wydaniu ogłoszono amnestię [por. orzeczenia SN: z 13 stycznia 1958 r., 3 CR 511/57, OSPiKA 1958, nr 10, poz. 265; z 18 marca 1961 r., 1 CR 244/60, OSN 1962, nr 4, poz. 135, z aprobującą glosą B. Dobrzańskiego, OSPiKA 1962, nr 7–8, poz. 196, i krytyczną glosą T. Rowińskiego, PiP 1963, nr 8–9, s. 428; por. K. Piasecki (red.), w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do artykułów 1–50514, t. 1, Warszawa 2006, s. 127. Ponadto w uchwale składu siedmiu sędziów SN z 26 lutego 1965 r., III PO 31/64, OSNCP 1966, nr 2, poz. 13, został wyrażony pogląd, iż sąd cywilny wiąże taki prawomocny skazujący wyrok, w którym orzeczono warunkowe zawieszenie wykonania kary i gdy z powodu niezarządzenia wykona-nia tej kary w stosownym czasie skazanie zostało uznane za niebyłe]. Ustalenia prawomocnych wyroków karnych skazujących wiążą sąd nie tylko w procesie, ale także w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.). Związanie takie rozciąga się również na następców praw-nych skazanego po jego śmierci (por. orzeczenie SN z 27 listopada 1961 r., 2 CR 1043/60, OSNCP 1963, nr 2, poz. 35, z aprobującą glosą K. Lipińskiego, OSPiKA 1963, nr 2, poz. 35; zob. K. Piasecki, Wpływ postępowania i wyroku karnego na postępowanie i wyrok cywilny, War-szawa 1970, s. 163).Jak trafnie podnosi się w doktrynie, art. 11 k.p.c. odnosi się do sytuacji, w której postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone. Spistreści
7
4 . Porozumienia podziałowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
140
5 . Porozumienia dyskryminacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6 . Porozumienia wiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
144
6 .1 . Rzeczowy związek między zawarciem umowy a świadczeniem
6 .2 . Zwyczajowy związek z przedmiotem umowy głównej . . . . . . . . . .
dodatkowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
146
7 . Porozumienia ograniczające dostęp do rynku podmiotom trzecim . . . . 148
7 .1 . Zbiorowy bojkot podmiotów trzecich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
7 .2 . Wyłączność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
7 .3 . Prawo pierwszeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
154
158
9 .1 . Porozumienia informacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
8 . Porozumienia dotyczące przetargów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9 . Porozumienia nienazwane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9 .1 .1 . Wymiana informacji uśrednionych (statystycznych) – uwagi
ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
9 .1 .2 . Wymiana informacji o uśrednionych transakcyjnych cenach
sprzedaży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
164
9 .1 .3 . Wymiana informacji o wielkości produkcji i wykorzystaniu
mocy produkcyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
9 .1 .4 . Wymiana informacji o ponoszonych kosztach . . . . . . . . . . . . . . 166
9 .1 .5 . Wymiana informacji o dłużnikach mających przeterminowane
należności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
167
9 .2 . Klauzula angielska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
9 .1 .6 . Wymiana informacji indywidualnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 4. Porozumienia dozwolone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
1 . Uwagi wstępne (Małgorzata Kozak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
173
2 . Dopuszczalne wyjątki od zakazu zawierania porozumień ograniczają-
cych konkurencję (Małgorzata Kozak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
173
2 .1 . Wyłączenia de minimis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
3 . Wyłączenia grupowe (Małgorzata Kozak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
178
3 .1 . Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 .2 . Wyłączenia grupowe – rozporządzenia wyłączeniowe . . . . . . . . . .
179
3 .3 . Mechanizm wyłączeń grupowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
3 .4 . Wyłączenia wertykalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
3 .4 .1 . Zakres zastosowania wyłączenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
185
3 .4 .2 . Jak przeprowadzić analizę porozumienia? . . . . . . . . . . . . . . . .
3 .4 .2 .1 . Strony porozumienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
185
3 .4 .2 .2 . Warunek udziału w rynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
3 .4 .2 .3 . Sposoby obliczania udziału w rynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
3 .4 .2 .4 . Ograniczenia powodujące wycofanie przywileju wyłącze-
nia grupowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
192
3 .5 . Wyłączenia w sektorze motoryzacyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 7
2012-03-05 13:44:53
8
Spistreści
3 .5 .6 . Zakazane klauzule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
200
3 .5 .1 . Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 .5 .2 . Warunki zastosowania wyłączenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
202
3 .5 .3 . Dystrybucja nowych pojazdów samochodowych . . . . . . . . . . . . 209
3 .5 .4 . Dystrybucja części zamiennych oraz świadczenie usług serwi-
sowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 .5 .5 . Porozumienia zakazane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
210
210
3 .5 .5 .1 . Sprzedaż nowych samochodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
3 .5 .5 .2 . Usługi naprawcze i części zamienne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
213
3 .5 .6 .1 . Zakaz konkurowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
3 .5 .6 .2 . Pozostałe wspólne ograniczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
215
4 . Wyłączenia indywidualne (Antoni Bolecki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
4 .1 . Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
218
4 .2 . Przyrost efektywności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
4 .2 .1 . Korzyści finansowe (redukcja kosztów) . . . . . . . . . . . . . . . . . .
222
4 .2 .2 . Poprawa jakości towarów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
4 .2 .3 . Poprawa produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
223
4 .2 .4 . Poprawa dystrybucji towarów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
4 .2 .5 . Polepszenie rozwoju technicznego (wprowadzenie nowych
produktów) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
4 .2 .6 . Polepszenie rozwoju gospodarczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
4 .3 . Zapewnienie nabywcy lub użytkownikowi odpowiedniej części
korzyści wynikających z porozumienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
4 .4 . Zasada niezbędności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
4 .5 . Brak ryzyka wyeliminowania konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
228
4 .6 . Ciężar dowodu spełnienia przesłanek indywidualnego zwolnienia 230
5 . Niezbędne ograniczenia konkurencji (ancillary restraints) w porozu-
mieniach horyzontalnych i wertykalnych (Antonii Bolecki) . . . . . . . . . . 231
6 . Przykłady dozwolonych porozumień wertykalnych – umowy dystrybu-
cyjne (Małgorzata Kozak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
6 .1 . Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
233
6 .2 . Dystrybucja wyłączna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
6 .2 .1 . Wyłączność po stronie dostawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
6 .2 .2 . Wyłączność po stronie odsprzedawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
6 .3 . Dystrybucja selektywna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
6 .4 . Franchising . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
7 . Umowy agencyjne (Małgorzata Kozak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
7 .1 . Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
248
7 .2 . Analiza umów agencyjnych – Polska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
7 .3 . Analiza umów agencyjnych – UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
7 .3 .1 . Wytyczne Komisji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
251
7 .3 .2 . Praktyka Trybunału – przykłady z orzecznictwa . . . . . . . . . . . . 253
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 8
2012-03-05 13:44:53
24Część pierwsza. Kazusynr 2, poz. 25; z 10 lipca 1980 r., II UZP 10/80, OSNCP 1981, nr 1, poz. 5; a także L. Pawlak, Moc wiążąca prawomocnego wyroku sądu administracyjnego oddalającego skargę na decyzję inspektora sanitarnego w przedmiocie choroby zawodowej w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych, „Administracja” 2009, nr 4, s. 253). A contrario sąd cywilny nie jest związany ustaleniami wyroku uniewinniające-go, umarzającego postępowanie z powodu okoliczności wyłączających dopuszczalność postępowania karnego (umorzenie bezwarunkowe), warunkowo umarzającego postępowanie, a także wyrokiem nakazo-wym (wyrok taki stanowi jedynie dowód z dokumentu – por. wyrok SN z 15 października 1997 r., III CKN 238/97, niepubl.; zob. C.P. Kłak, Wyrok nakazowy a postępowanie cywilne, Pal. 2004, nr 11–12, s. 41 i n.). Jest natomiast związany wyrokiem skazującym, w którym sąd odstąpił od wymierzenia kary i w którym nastąpiło zatarcie skazania z mocy prawa, oraz takim, po którego wydaniu ogłoszono amnestię [por. orzeczenia SN: z 13 stycznia 1958 r., 3 CR 511/57, OSPiKA 1958, nr 10, poz. 265; z 18 marca 1961 r., 1 CR 244/60, OSN 1962, nr 4, poz. 135, z aprobującą glosą B. Dobrzańskiego, OSPiKA 1962, nr 7–8, poz. 196, i krytyczną glosą T. Rowińskiego, PiP 1963, nr 8–9, s. 428; por. K. Piasecki (red.), w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do artykułów 1–50514, t. 1, Warszawa 2006, s. 127. Ponadto w uchwale składu siedmiu sędziów SN z 26 lutego 1965 r., III PO 31/64, OSNCP 1966, nr 2, poz. 13, został wyrażony pogląd, iż sąd cywilny wiąże taki prawomocny skazujący wyrok, w którym orzeczono warunkowe zawieszenie wykonania kary i gdy z powodu niezarządzenia wykona-nia tej kary w stosownym czasie skazanie zostało uznane za niebyłe]. Ustalenia prawomocnych wyroków karnych skazujących wiążą sąd nie tylko w procesie, ale także w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.). Związanie takie rozciąga się również na następców praw-nych skazanego po jego śmierci (por. orzeczenie SN z 27 listopada 1961 r., 2 CR 1043/60, OSNCP 1963, nr 2, poz. 35, z aprobującą glosą K. Lipińskiego, OSPiKA 1963, nr 2, poz. 35; zob. K. Piasecki, Wpływ postępowania i wyroku karnego na postępowanie i wyrok cywilny, War-szawa 1970, s. 163).Jak trafnie podnosi się w doktrynie, art. 11 k.p.c. odnosi się do sytuacji, w której postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone. Spistreści
9
8 . Porozumienia zawierane w ramach grupy kapitałowej
(Małgorzata Kozak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
Rozdział 5. Praktyka jednostronna – nadużywanie pozycji dominują-
cej (Marcin Kulesza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
1 . Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
2 . Wyznaczenie rynku właściwego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
265
3 . Pozycja dominująca i jej nadużycie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
4 . Praktyka nazwana lub nienazwana . Rodzaje praktyk nazwanych . . . . . 275
5 . Narzucanie nieuczciwych cen i innych warunków umów . . . . . . . . . . . 277
6 . Ograniczanie produkcji, zbytu lub postępu technicznego . . . . . . . . . . . 280
7 . Dyskryminacja kontrahentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
8 . Transakcje wiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
9 . Przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych do po-
wstania bądź rozwoju konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
10 . Narzucanie przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów . . . . . 293
11 . Podział rynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
295
12 . Praktyki nienazwane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
13 . Obiektywne uzasadnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
Rozdział 6. Sposoby postępowania w przypadku stwierdzenia prak-
tyki antymonopolowej (Sabina Famirska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
301
1 . Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
2 . Przedawnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
307
2 .1 . Przedawnienie ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
2 .2 . Przedawnienie antymonopolowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
2 .3 . Data wszczęcia postępowania w sprawie praktyk ograniczających
konkurencję . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 .4 . Skutek upływu terminu przedawnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
313
314
3 . Program łagodzenia kar (leniency) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
3 .1 . Charakterystyka i założenia programu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
316
3 .2 . Rodzaje wniosków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
3 .3 . Złożenie wniosku i procedura po złożeniu wniosku . . . . . . . . . . . .
328
3 .4 . Przesłanki zastosowania programu łagodzenia kar . . . . . . . . . . . . . 333
3 .5 . Ochrona oświadczeń złożonych przez wnioskodawców leniency . .
339
3 .6 . Wpływ wniosku leniency na dochodzenie roszczeń za naruszenie
prawa konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
3 .7 . Pozostałe zagadnienia proceduralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349
3 .8 . Odmowa zastosowania programu łagodzenia kar . . . . . . . . . . . . . . 352
3 .9 . Kary nakładane na wnioskodawców leniency . . . . . . . . . . . . . . . . .
355
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 9
2012-03-05 13:44:54
10
Spistreści
4 . Zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
4 .1 . Charakterystyka i przedmiot instytucji zobowiązań . . . . . . . . . . . .
357
4 .2 . Zagadnienia proceduralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
365
5 . Oszacowanie wysokości kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6 . Zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk ogranicza-
jących konkurencję . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
Rozdział 7. Kontrola koncentracji (Andrzej Madała) . . . . . . . . . . . . . . . 385
1 . Kryteria obowiązku zgłoszenia zamiaru przeprowadzenia transakcji
(koncentracji) Prezesowi UOKiK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
1 .1 . Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
1 .2 . Pojęcie przedsiębiorcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
1 .3 . Pojęcie koncentracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
391
1 .4 . Zamiar dokonania koncentracji i moment zgłoszenia . . . . . . . . . . . 392
1 .5 . Progi zgłoszeniowe . Obliczanie obrotów na potrzeby badania zdol-
ności zgłoszeniowej . Pojęcie grupy kapitałowej . . . . . . . . . . . . . . .
395
1 .6 . Reguła skutku i koncentracje zagraniczne (eksterytorialne) . . . . . . 401
1 .7 . Koncentracje o wymiarze unijnym a kontrola koncentracji przez
Prezesa UOKiK – uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403
2 . Rodzaje koncentracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405
2 .1 . Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405
405
2 .2 . Połączenie samodzielnych przedsiębiorców . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 .3 . Przejęcie bezpośredniej lub pośredniej kontroli . . . . . . . . . . . . . . .
408
2 .3 .1 . Pojęcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408
2 .3 .2 . Rodzaje kontroli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
409
2 .3 .3 . Szczególne przypadki przejęcia kontroli . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412
2 .3 .4 . Poszczególne formy przejęcia kontroli wskazane w ustawie
o ochronie konkurencji i konsumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 .4 . Utworzenie wspólnego przedsiębiorcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 .5 . Nabycie składników majątkowych (części mienia innego przedsię-
biorcy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 .6 . Koncentracje będące połączeniem podstawowych form koncentra-
414
425
429
cji i koncentracje wieloetapowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433
3 . Wyłączenia obowiązku dokonania zgłoszenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435
3 .1 . Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435
3 .2 . Koncentracje o znaczeniu bagatelnym (wyłączenie de minimis) . . . 436
3 .3 . Czasowe nabycie akcji lub udziałów przez instytucje finansowe . . . 439
3 .4 . Nabycie akcji lub udziałów w celu zabezpieczenia wierzytelności . 443
3 .5 . Koncentracje w toku postępowania upadłościowego . . . . . . . . . . .
444
3 .6 . Koncentracje w ramach jednej grupy kapitałowej . . . . . . . . . . . . . . 447
4 . Postępowanie w sprawach z zakresu kontroli koncentracji . . . . . . . . . . 449
4 .1 . Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449
449
4 .1 .1 . Systematyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 10
2012-03-05 13:44:54
24Część pierwsza. Kazusynr 2, poz. 25; z 10 lipca 1980 r., II UZP 10/80, OSNCP 1981, nr 1, poz. 5; a także L. Pawlak, Moc wiążąca prawomocnego wyroku sądu administracyjnego oddalającego skargę na decyzję inspektora sanitarnego w przedmiocie choroby zawodowej w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych, „Administracja” 2009, nr 4, s. 253). A contrario sąd cywilny nie jest związany ustaleniami wyroku uniewinniające-go, umarzającego postępowanie z powodu okoliczności wyłączających dopuszczalność postępowania karnego (umorzenie bezwarunkowe), warunkowo umarzającego postępowanie, a także wyrokiem nakazo-wym (wyrok taki stanowi jedynie dowód z dokumentu – por. wyrok SN z 15 października 1997 r., III CKN 238/97, niepubl.; zob. C.P. Kłak, Wyrok nakazowy a postępowanie cywilne, Pal. 2004, nr 11–12, s. 41 i n.). Jest natomiast związany wyrokiem skazującym, w którym sąd odstąpił od wymierzenia kary i w którym nastąpiło zatarcie skazania z mocy prawa, oraz takim, po którego wydaniu ogłoszono amnestię [por. orzeczenia SN: z 13 stycznia 1958 r., 3 CR 511/57, OSPiKA 1958, nr 10, poz. 265; z 18 marca 1961 r., 1 CR 244/60, OSN 1962, nr 4, poz. 135, z aprobującą glosą B. Dobrzańskiego, OSPiKA 1962, nr 7–8, poz. 196, i krytyczną glosą T. Rowińskiego, PiP 1963, nr 8–9, s. 428; por. K. Piasecki (red.), w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do artykułów 1–50514, t. 1, Warszawa 2006, s. 127. Ponadto w uchwale składu siedmiu sędziów SN z 26 lutego 1965 r., III PO 31/64, OSNCP 1966, nr 2, poz. 13, został wyrażony pogląd, iż sąd cywilny wiąże taki prawomocny skazujący wyrok, w którym orzeczono warunkowe zawieszenie wykonania kary i gdy z powodu niezarządzenia wykona-nia tej kary w stosownym czasie skazanie zostało uznane za niebyłe]. Ustalenia prawomocnych wyroków karnych skazujących wiążą sąd nie tylko w procesie, ale także w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.). Związanie takie rozciąga się również na następców praw-nych skazanego po jego śmierci (por. orzeczenie SN z 27 listopada 1961 r., 2 CR 1043/60, OSNCP 1963, nr 2, poz. 35, z aprobującą glosą K. Lipińskiego, OSPiKA 1963, nr 2, poz. 35; zob. K. Piasecki, Wpływ postępowania i wyroku karnego na postępowanie i wyrok cywilny, War-szawa 1970, s. 163).Jak trafnie podnosi się w doktrynie, art. 11 k.p.c. odnosi się do sytuacji, w której postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone. Spistreści
11
4 .1 .2 . Postępowanie antymonopolowe w sprawach kontroli koncen-
4 .2 . Procedura zgłaszania zamiaru koncentracji . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450
451
4 .2 .1 . Strony postępowania (podmioty zobowiązane do dokonania
zgłoszenia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
451
4 .2 .2 . Złożenie wniosku i opłata zgłoszeniowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454
4 .2 .3 . Wniosek zgłoszeniowy – zakres informacji i określenie rynków
456
właściwych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
464
4 .2 .4 . Dokumenty dołączane do wniosku zgłoszeniowego . . . . . . . . .
467
4 .2 .5 . Tajemnica przedsiębiorstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
469
4 .2 .6 . Terminy na dokonanie zgłoszenia i wszczęcie postępowania . .
470
4 .2 .7 . Zwrot wniosku zgłoszeniowego przez Prezesa UOKiK . . . . . . .
4 .2 .8 . Publikacja informacji na temat zgłoszenia przez UOKiK . . . . . . 472
4 .2 .9 . Kontakty z UOKiK przed postępowaniem i w trakcie postępo-
wania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
473
4 .2 .10 . Udział osób trzecich w postępowaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476
4 .2 .11 . Czas trwania postępowania i liczenie terminów . . . . . . . . . . . . 477
4 .2 .12 . Obowiązek powstrzymania się z dokonaniem koncentracji
do momentu wydania decyzji przez Prezesa UOKiK . . . . . . . . . 481
4 .3 . Ocena koncentracji . Rodzaje decyzji kończących postępowa-
nie antymonopolowe w sprawach koncentracji i kryterium ich
wydawania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482
4 .3 .1 . Decyzja zezwalająca na dokonanie koncentracji . . . . . . . . . . . . 486
4 .3 .2 . Decyzja zezwalająca na dokonanie koncentracji pod pewnymi
warunkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 .3 .3 . Decyzja zezwalająca na dokonanie koncentracji pomimo istot-
486
nego ograniczenia konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489
4 .3 .4 . Decyzja zakazująca dokonania koncentracji . . . . . . . . . . . . . . . 490
4 .3 .5 . Inne sposoby zakończenia postępowania antymonopolowego
w sprawach koncentracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490
4 .3 .6 . Pozostałe rozstrzygnięcia w sprawach kontroli koncentracji . . . 492
4 .3 .7 . Sankcje za niewykonanie obowiązków wynikających z przepi-
sów dotyczących kontroli koncentracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
493
4 .4 . Sądowa kontrola postępowań w sprawach koncentracji . . . . . . . . . 498
Wykaz przykładów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
501
Wykaz tekstów źródłowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
507
Wykaz literatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
519
Skorowidz przedmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 11
2012-03-05 13:44:54
Wykaz skrótów
CMLR
Dz .Urz . UOKiK
– Common Market Law Review
– Dziennik Urzędowy Urzędu Ochrony Konkurencji
ECLR
EPS
k .c .
k .k .
i Konsumentów
– European Competition Law Review
– „Europejski Przegląd Sądowy”
– ustawa z 23 kwietnia 1964 r . – Kodeks cywilny
(Dz .U . Nr 16, poz . 93 ze zm .)
– ustawa z 6 czerwca 1997 r . – Kodeks karny (Dz .U .
Nr 88, poz . 553 ze zm .)
Komisja
Konstytucja RP
– Komisja Europejska
– Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwiet-
k .p .a .
k .p .c .
k .s .h .
Legalis
Lex
nia 1997 r . (Dz .U . Nr 78, poz . 483 ze zm .)
– ustawa z 14 czerwca 1960 r . – Kodeks postępowa-
nia administracyjnego (tekst jedn . Dz .U . z 2000 r .
Nr 98, poz . 1071 ze zm .)
– ustawa z 17 listopada 1964 r . – Kodeks postępo-
wania cywilnego (Dz .U . Nr 43, poz . 296 ze zm .)
– ustawa z 15 września 2000 r . – Kodeks spółek
handlowych (Dz .U . Nr 94, poz . 1037 ze zm .)
– system informacji prawnej C .H . Beck
– system informacji prawnej Wydawnictwa Wolters
Kluwer
LexPolonica
– serwis prawniczy LexisNexis
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 13
2012-03-05 13:44:54
14
Wykaz skrótów
obwieszczenie
de minimis
obwieszczenie
w sprawie
współpracy
organów ochrony
konkurencji
obwieszczenie
w sprawie
zwalniania
z grzywien
ord .pod .
ONSA
OSNC
OSNCP
OSNP
– obwieszczenie Komisji w sprawie porozumień
o mniejszym znaczeniu, które nie ograniczają
odczuwalnie konkurencji na mocy art . 81 ust . 1
Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską
(Dz .Urz . WE 2001 C 368/13)
– obwieszczenie Komisji w sprawie współpracy
w ramach sieci organów ochrony konkurencji
(Dz .Urz . UE 2004 C 101/43)
– obwieszczenie Komisji w sprawie zwalniania
z grzywien i zmniejszania grzywien w sprawach
kartelowych (Dz .Urz UE 2006 L 298/17)
– ustawa z 29 sierpnia 1997 r . – Ordynacja podat-
kowa (tekst jedn . Dz .U . z 2005 r . Nr 8, poz . 60
ze zm .)
– Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjne-
go
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
(od 1995 r .)
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna,
Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych (do 1994 r .)
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Pracy,
Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
OSNPG
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Wydawnic-
OSP
OTK
rozporządzenie
1400/2002
two Prokuratury Generalnej
– Orzecznictwo Sądów Polskich
– Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
– rozporządzenie Rady (WE) nr 1400/2002
z 31 lipca 2002 r . w sprawie stosowania art . 81
ust . 3 Traktatu do kategorii porozumień wer-
tykalnych i praktyk uzgodnionych w sektorze
motoryzacyjnym (Dz .Urz . WE 2002 L 203/30
ze zm .) – nieobowiązujące
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 14
2012-03-05 13:44:54
24Część pierwsza. Kazusynr 2, poz. 25; z 10 lipca 1980 r., II UZP 10/80, OSNCP 1981, nr 1, poz. 5; a także L. Pawlak, Moc wiążąca prawomocnego wyroku sądu administracyjnego oddalającego skargę na decyzję inspektora sanitarnego w przedmiocie choroby zawodowej w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych, „Administracja” 2009, nr 4, s. 253). A contrario sąd cywilny nie jest związany ustaleniami wyroku uniewinniające-go, umarzającego postępowanie z powodu okoliczności wyłączających dopuszczalność postępowania karnego (umorzenie bezwarunkowe), warunkowo umarzającego postępowanie, a także wyrokiem nakazo-wym (wyrok taki stanowi jedynie dowód z dokumentu – por. wyrok SN z 15 października 1997 r., III CKN 238/97, niepubl.; zob. C.P. Kłak, Wyrok nakazowy a postępowanie cywilne, Pal. 2004, nr 11–12, s. 41 i n.). Jest natomiast związany wyrokiem skazującym, w którym sąd odstąpił od wymierzenia kary i w którym nastąpiło zatarcie skazania z mocy prawa, oraz takim, po którego wydaniu ogłoszono amnestię [por. orzeczenia SN: z 13 stycznia 1958 r., 3 CR 511/57, OSPiKA 1958, nr 10, poz. 265; z 18 marca 1961 r., 1 CR 244/60, OSN 1962, nr 4, poz. 135, z aprobującą glosą B. Dobrzańskiego, OSPiKA 1962, nr 7–8, poz. 196, i krytyczną glosą T. Rowińskiego, PiP 1963, nr 8–9, s. 428; por. K. Piasecki (red.), w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do artykułów 1–50514, t. 1, Warszawa 2006, s. 127. Ponadto w uchwale składu siedmiu sędziów SN z 26 lutego 1965 r., III PO 31/64, OSNCP 1966, nr 2, poz. 13, został wyrażony pogląd, iż sąd cywilny wiąże taki prawomocny skazujący wyrok, w którym orzeczono warunkowe zawieszenie wykonania kary i gdy z powodu niezarządzenia wykona-nia tej kary w stosownym czasie skazanie zostało uznane za niebyłe]. Ustalenia prawomocnych wyroków karnych skazujących wiążą sąd nie tylko w procesie, ale także w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.). Związanie takie rozciąga się również na następców praw-nych skazanego po jego śmierci (por. orzeczenie SN z 27 listopada 1961 r., 2 CR 1043/60, OSNCP 1963, nr 2, poz. 35, z aprobującą glosą K. Lipińskiego, OSPiKA 1963, nr 2, poz. 35; zob. K. Piasecki, Wpływ postępowania i wyroku karnego na postępowanie i wyrok cywilny, War-szawa 1970, s. 163).Jak trafnie podnosi się w doktrynie, art. 11 k.p.c. odnosi się do sytuacji, w której postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone. Wykaz skrótów
rozporządzenie
1/2003
rozporządzenie
139/2004
rozporządzenie
330/2010
rozporządzenie
461/2010
rozporządzenie
w sprawie
leniency
rozporządzenie
w sprawie
wyłączeń
motoryzacyjnych
rozporządzenie
w sprawie
wyłączeń
wertykalnych
15
– rozporządzenie Rady (WE) nr 1/2003 z 16 grud-
nia 2002 r . w sprawie wprowadzenia w życie
reguł konkurencji ustanowionych w art . 81 i 82
Traktatu (Dz .Urz . WE 2003 L 1/1)
– rozporządzenie Rady
(WE) nr 139/2004
z 20 stycznia 2004 r . w sprawie kontroli koncen-
tracji przedsiębiorstw (DZ .Urz . UE 2004 L 24/1)
– rozporządzenie Komisji (UE) nr 330/2010
z 20 kwietnia 2010 r . w sprawie stosowania
art . 101 ust . 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej do kategorii porozumień wertykal-
nych i praktyk uzgodnionych (Dz .Urz . UE 2010
L 102/1)
– rozporządzenie Komisji (UE) nr 461/2010
z 27 maja 2010 r . w sprawie stosowania art . 101
ust . 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Euro-
pejskiej do kategorii porozumień wertykalnych
i praktyk uzgodnionych w sektorze pojazdów sil-
nikowych (Dz .Urz . UE 2010 L 129/52)
– rozporządzenie Rady Ministrów z 26 stycznia
2009 r . w sprawie trybu postępowania w przy-
padku wystąpienia przedsiębiorców do Prezesa
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej
lub jej obniżenie (Dz .U . Nr 20, poz . 109)
– rozporządzenie Rady Ministrów z 8 października
2010 r . w sprawie wyłączenia określonych poro-
zumień wertykalnych w sektorze pojazdów sa-
mochodowych spod zakazu porozumień ograni-
czających konkurencję (Dz .U . Nr 198, poz . 1315)
– rozporządzenie Rady Ministrów z z 30 marca
2011 r . w sprawie wyłączenia niektórych rodza-
jów porozumień wertykalnych spod zakazu po-
rozumień ograniczających konkurencję (Dz .U .
Nr 81, poz . 441)
SAM
Sąd
SN
– Sąd Antymonopolowy
– Sąd (dawniej: Sąd Pierwszej Instancji)
– Sąd Najwyższy
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 15
2012-03-05 13:44:54
16
Wykaz skrótów
SOKiK
Traktat
(lub) TFUE
Trybunał
(lub) TS
TSUE
TWE
UOKiK
u .o .k .k .
u .p .e .a .
u .p .u .n .
u .s .d .g .
u .z .n .k .
Wyjaśnienia
Prezesa UOKiK
Wyjaśnienia
w sprawie kar
wyłączenie
specjalizacyjne
– Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
– Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wer-
sja skonsolidowana Dz .Urz . UE 2010 C 83/47)
– Trybunał Sprawiedliwości
– Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
– Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską
– Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
– ustawa z 16 lutego 2007 r . o ochronie konkuren-
cji i konsumentów (Dz .U . Nr 50, poz . 331 ze zm .)
– ustawa z 17 czerwca 1966 r . o postępowaniu eg-
zekucyjnym w administracji (tekst jedn . Dz .U .
z 2005 r . Nr 229, poz . 1954 ze zm .)
– ustawa z 28 lutego 2003 r . – Prawo upadłościowe
i naprawcze (tekst jedn . Dz .U . z 2009 r . Nr 175,
poz . 1361 ze zm .)
– ustawa z 2 lipca 2004 r .o swobodzie działalności
gospodarczej (tekst jedn . Dz .U . z 2010 r . Nr 220,
poz . 1447 ze zm .)
– ustawa z 16 kwietnia 1993 r . o zwalczaniu nie-
uczciwej konkurencji (tekst jedn . Dz .U . z 2003 r .
Nr 153, poz . 1503 ze zm .)
– Wyjaśnienia w sprawie kryteriów i procedu-
ry zgłaszania zamiaru koncentracji Prezesowi
UOKiK opublikowane na stronach internetowych
UOKiK w październiku 2010 r .
– Wyjaśnienia w sprawie ustalania wysokości kar
pieniężnych w przypadku zastosowania praktyk
ograniczających konkurencję
– rozporządzenie Rady Ministrów z 13 grudnia
2011 r . w sprawie wyłączenia określonych poro-
zumień specjalizacyjnych i badawczo-rozwojo-
wych spod zakazu porozumień ograniczających
konkurencję (Dz .U . Nr 288, poz . 1691)
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 16
2012-03-05 13:44:54
24Część pierwsza. Kazusynr 2, poz. 25; z 10 lipca 1980 r., II UZP 10/80, OSNCP 1981, nr 1, poz. 5; a także L. Pawlak, Moc wiążąca prawomocnego wyroku sądu administracyjnego oddalającego skargę na decyzję inspektora sanitarnego w przedmiocie choroby zawodowej w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych, „Administracja” 2009, nr 4, s. 253). A contrario sąd cywilny nie jest związany ustaleniami wyroku uniewinniające-go, umarzającego postępowanie z powodu okoliczności wyłączających dopuszczalność postępowania karnego (umorzenie bezwarunkowe), warunkowo umarzającego postępowanie, a także wyrokiem nakazo-wym (wyrok taki stanowi jedynie dowód z dokumentu – por. wyrok SN z 15 października 1997 r., III CKN 238/97, niepubl.; zob. C.P. Kłak, Wyrok nakazowy a postępowanie cywilne, Pal. 2004, nr 11–12, s. 41 i n.). Jest natomiast związany wyrokiem skazującym, w którym sąd odstąpił od wymierzenia kary i w którym nastąpiło zatarcie skazania z mocy prawa, oraz takim, po którego wydaniu ogłoszono amnestię [por. orzeczenia SN: z 13 stycznia 1958 r., 3 CR 511/57, OSPiKA 1958, nr 10, poz. 265; z 18 marca 1961 r., 1 CR 244/60, OSN 1962, nr 4, poz. 135, z aprobującą glosą B. Dobrzańskiego, OSPiKA 1962, nr 7–8, poz. 196, i krytyczną glosą T. Rowińskiego, PiP 1963, nr 8–9, s. 428; por. K. Piasecki (red.), w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do artykułów 1–50514, t. 1, Warszawa 2006, s. 127. Ponadto w uchwale składu siedmiu sędziów SN z 26 lutego 1965 r., III PO 31/64, OSNCP 1966, nr 2, poz. 13, został wyrażony pogląd, iż sąd cywilny wiąże taki prawomocny skazujący wyrok, w którym orzeczono warunkowe zawieszenie wykonania kary i gdy z powodu niezarządzenia wykona-nia tej kary w stosownym czasie skazanie zostało uznane za niebyłe]. Ustalenia prawomocnych wyroków karnych skazujących wiążą sąd nie tylko w procesie, ale także w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.). Związanie takie rozciąga się również na następców praw-nych skazanego po jego śmierci (por. orzeczenie SN z 27 listopada 1961 r., 2 CR 1043/60, OSNCP 1963, nr 2, poz. 35, z aprobującą glosą K. Lipińskiego, OSPiKA 1963, nr 2, poz. 35; zob. K. Piasecki, Wpływ postępowania i wyroku karnego na postępowanie i wyrok cywilny, War-szawa 1970, s. 163).Jak trafnie podnosi się w doktrynie, art. 11 k.p.c. odnosi się do sytuacji, w której postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone. Wykaz skrótów
Wytyczne
Komisji
w sprawie
ograniczeń
wertykalnych
Wytyczne
horyzontalne
Wytyczne
Komisji
w sprawie
stosowania
art . 82 TWE
Wytyczne
Komisji
dotyczące
stosowania
art . 81 ust . 3
(obecnie art . 101
ust . 3 TFUE)
Wytyczne
leniency
Zb .Orz .
– komunikat Komisji – Wytyczne w sprawie ogra-
niczeń wertykalnych (Dz .Urz . UE 2010 C 130/1)
17
– komunikat Komisji – Wytyczne w sprawie stoso-
wania art . 101 Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej do horyzontalnych porozumień ko-
operacyjnych (Dz .Urz . UE 2011 C 11/1)
– komunikat Komisji z 24 lutego 2009 r . – Wytycz-
ne w sprawie priorytetów, którymi Komisja bę-
dzie się kierować przy stosowaniu art . 82 Trak-
tatu WE w odniesieniu do szkodliwych działań
o charakterze praktyki wyłączającej, podejmowa-
nych przez przedsiębiorstwa dominujące (Dz .Urz .
UE 2009 C 45/7)
– Guidelines on the application of Article 81(3) of
the Treaty (Dz .Urz . UE 2004 C 101/8) (dokument
niedostępny w języku polskim)
– Wytyczne Prezesa UOKiK w sprawie programu
łagodzenia kar
– Zbiór Orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości
Unii Europejskiej
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 17
2012-03-05 13:44:54
Przedmowa
Prawo konkurencji, które od ponad 20 lat funkcjonuje w systemie prawa
polskiego, stanowi jedną z najistotniejszych dziedzin prawa z punktu
widzenia gospodarki . Ustawa antymonopolowa z 1990 r . była jednym
z najważniejszych aktów prawnych, jakie uchwalono w celu dokonania
transformacji ustrojowej . Chociaż od jej uchwalenia minęły już ponad
dwie dekady, to ze względu na 45-letnie funkcjonowanie gospodarki
centralnie zarządzanej działania godzące w konkurencję – mimo inten-
sywnych działań organu antymonopolowego – nadal nie są przez ogół
społeczeństwa oceniane negatywnie z moralnego punktu widzenia .
Obecnie w dziedzinie prawa konkurencji specjalizuje się jedynie nie-
wielka część środowiska prawniczego . Oczywiście w dużych firmach
adwokackich i radcowskich funkcjonują zespoły wyspecjalizowane
w prawie konkurencji, służące pomocą prawną dużym przedsiębior-
stwom przemysłowym i handlowym . Istnieje też kilka firm niszowych,
zajmujących się wyłącznie prawem konkurencji . Zdarza się jednak,
że adwokaci lub radcowie prawni, którzy nie specjalizują się wyłącz-
nie w tej dziedzinie, muszą chronić prawa swoich klientów ze względu
na istniejące i powtarzające się naruszenia prawa konkurencji . To właś-
nie do nich adresowana jest ta książka .
Niniejsza publikacja zawiera opisy orzeczeń, kazusów (fikcyjnych lub
opartych na rzeczywistych przypadkach1) oraz wybranych, podstawo-
wych problemów praktycznych, z jakimi w swojej działalności zawodo-
1 Jeżeli inaczej nie zaznaczono, przykłady podane w niniejszej książce mają charakter
fikcyjny .
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 19
2012-03-05 13:44:54
20
Przedmowa
wej mieli do czynienia prawnicy zespołu prawa konkurencji kancelarii
adwokatów i radców prawnych Wardyński i Wspólnicy . Jej lektura ma
umożliwić efektywne i kompetentne budowanie argumentacji w dzie-
dzinie trudnej i wkraczającej głęboko w obszar zjawisk ekonomicznych .
Trzeba pamiętać, że prawo konkurencji dotyczy nie tylko nadużyć
i związanych z nimi postępowań wszczynanych przez organ anty-
monopolowy . Ma ono zastosowanie do każdego większego przedsię-
wzięcia gospodarczego, poczynając od transakcji fuzji i przejęć, przez
organizację sieci dystrybucji, aż po udział w tzw . stowarzyszeniu bran-
żowym . Prawo to odgrywa istotną rolę nie tylko w kontaktach z or-
ganem antymonopolowym (UOKiK), ale także w relacjach między
podmiotami prywatnymi . W sporach cywilnych i gospodarczych jego
przepisy mogą być samoistną podstawą roszczeń odszkodowawczych
lub źródłem argumentacji co do treści i ważności spornych praw i obo-
wiązków . Znajomość podstawowych celów prawa konkurencji jest więc
niezbędna każdemu adwokatowi i radcy prawnemu, a nie tylko specja-
liście zajmującemu się wyłącznie tą dziedziną .
Właściwe wykonywanie obowiązków zawodowych, a więc skutecz-
na ochrona praw klienta, wymaga właściwego określenia, czym jest
przedmiot ochrony tej dziedziny prawa, na tle której powstał problem .
Umiejętność właściwego rozpoznania przedmiotu ochrony danej dzie-
dziny prawa jest prawnikowi tak samo niezbędna jak zrozumienie pod-
stawowych zasad konstytucyjnych w porządku państwa, na którego
terenie praktykuje . Bez właściwego zrozumienia, czym jest przedmiot
ochrony prawa konkurencji, nie będziemy w stanie budować strategii
swoich działań ani konstruować skutecznej argumentacji trafiającej nie
tylko do umysłów, ale też do serc sędziów i urzędników .
Zdefiniowanie pojęcia konkurencji nie jest proste, ponieważ ani
w doktrynie, ani w orzecznictwie nie została wypracowana spójna
i powszechnie akceptowana definicja konkurencji jako dobra prawnie
chronionego . Prawo antymonopolowe na całym świecie przechodziło
istotną ewolucję od korzeni ordoliberalnych do regulacji obowiązują-
cych obecnie, sprzyjających efektywności gospodarczej i chroniących
przede wszystkim interesy konsumentów (społeczeństwa) .
Podporządkowanie systemu gospodarczego mechanizmom wolnej kon-
kurencji jest wyrazem teorii, zgodnie z którą wolni i świadomi swoich
praw obywatele są w stanie samodzielnie ułożyć wzajemne stosunki
w sposób lepszy i sprawiedliwszy, niżby się to odbyło w wyniku przy-
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 20
2012-03-05 13:44:54
24Część pierwsza. Kazusynr 2, poz. 25; z 10 lipca 1980 r., II UZP 10/80, OSNCP 1981, nr 1, poz. 5; a także L. Pawlak, Moc wiążąca prawomocnego wyroku sądu administracyjnego oddalającego skargę na decyzję inspektora sanitarnego w przedmiocie choroby zawodowej w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych, „Administracja” 2009, nr 4, s. 253). A contrario sąd cywilny nie jest związany ustaleniami wyroku uniewinniające-go, umarzającego postępowanie z powodu okoliczności wyłączających dopuszczalność postępowania karnego (umorzenie bezwarunkowe), warunkowo umarzającego postępowanie, a także wyrokiem nakazo-wym (wyrok taki stanowi jedynie dowód z dokumentu – por. wyrok SN z 15 października 1997 r., III CKN 238/97, niepubl.; zob. C.P. Kłak, Wyrok nakazowy a postępowanie cywilne, Pal. 2004, nr 11–12, s. 41 i n.). Jest natomiast związany wyrokiem skazującym, w którym sąd odstąpił od wymierzenia kary i w którym nastąpiło zatarcie skazania z mocy prawa, oraz takim, po którego wydaniu ogłoszono amnestię [por. orzeczenia SN: z 13 stycznia 1958 r., 3 CR 511/57, OSPiKA 1958, nr 10, poz. 265; z 18 marca 1961 r., 1 CR 244/60, OSN 1962, nr 4, poz. 135, z aprobującą glosą B. Dobrzańskiego, OSPiKA 1962, nr 7–8, poz. 196, i krytyczną glosą T. Rowińskiego, PiP 1963, nr 8–9, s. 428; por. K. Piasecki (red.), w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do artykułów 1–50514, t. 1, Warszawa 2006, s. 127. Ponadto w uchwale składu siedmiu sędziów SN z 26 lutego 1965 r., III PO 31/64, OSNCP 1966, nr 2, poz. 13, został wyrażony pogląd, iż sąd cywilny wiąże taki prawomocny skazujący wyrok, w którym orzeczono warunkowe zawieszenie wykonania kary i gdy z powodu niezarządzenia wykona-nia tej kary w stosownym czasie skazanie zostało uznane za niebyłe]. Ustalenia prawomocnych wyroków karnych skazujących wiążą sąd nie tylko w procesie, ale także w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.). Związanie takie rozciąga się również na następców praw-nych skazanego po jego śmierci (por. orzeczenie SN z 27 listopada 1961 r., 2 CR 1043/60, OSNCP 1963, nr 2, poz. 35, z aprobującą glosą K. Lipińskiego, OSPiKA 1963, nr 2, poz. 35; zob. K. Piasecki, Wpływ postępowania i wyroku karnego na postępowanie i wyrok cywilny, War-szawa 1970, s. 163).Jak trafnie podnosi się w doktrynie, art. 11 k.p.c. odnosi się do sytuacji, w której postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone. Przedmowa
21
musu państwowego . Z tego względu ochrona konkurencji jako mecha-
nizmu rządzącego funkcjonowaniem gospodarki w społeczeństwie słu-
ży takim podstawowym wartościom konstytucyjnym, jak wolność oby-
wateli od nieuzasadnionego przymusu państwowego i urzeczywistnia-
jące się przez tę wolność społeczeństwo obywatelskie zorganizowane
w demokratyczne państwo prawa . Historia uczy, że nieprzypadkowo
następstwem ograniczeń wolności gospodarczej są ograniczenia in-
nych swobód obywatelskich .
Takie rozumienie konkurencji jako dobra prawnie chronionego pozwa-
la właściwie określić istotę zadań stojących przed profesjonalnymi peł-
nomocnikami oraz organami administracyjnymi i sądowymi zajmują-
cymi się jej ochroną . Ich rolą będzie strzeżenie wolności osób w sferze
gospodarki zarówno przed działaniami podmiotów prywatnych, które
nadużywają przysługujących im praw, jak i przed nieuzasadnioną, nie-
proporcjonalną ingerencją ze strony władzy państwowej .
Reasumując, należy stwierdzić, że podstawowym przedmiotem ochro-
ny prawa konkurencji jest wolność gospodarcza . Jej ochrona polega
na eliminacji nieuzasadnionych lub nieproporcjonalnych ograniczeń
wynikających z działalności państwa (competition advocacy), ograni-
czeń wynikających z przeszkód naturalnych (działania sił przyrody
oraz fizycznych, technicznych lub społecznych uwarunkowań, w ja-
kich odbywa się gra rynkowa), a także ograniczeń wynikających
z nadużyć wolności gospodarczej, a więc praktyk ograniczających
konkurencję .
Celem prawa konkurencji jest eliminacja ograniczeń wolności po-
dejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej po to, aby nie
została ograniczona również presja, jaką wywierają na siebie rze-
czywiści i potencjalni konkurenci . Presja ta, zgodnie z założeniami
systemu, motywuje bowiem przedsiębiorców do stałego doskonalenia
produktów i usług oraz obniżania cen w dobrze pojętym społecznym
interesie .
Aby zrozumieć, jak funkcjonuje system ochrony konkurencji, warto
przyjrzeć się metodzie stosowanej przez organy ochrony konkurencji
egzekwujące przepisy prawa antymonopolowego . Organy te działają
w sytuacji rzeczywistego lub potencjalnego ograniczenia konkurencji .
Ustalając, czy dana praktyka ma charakter antykonkurencyjny, muszą
więc porównywać jej rzeczywiste lub potencjalne skutki z sytuacją, jaka
miałaby miejsce, gdyby ograniczenie konkurencji nie występowało .
CB_Bolecki_prawo_konk_kor2.indd 21
2012-03-05 13:44:55
22
Przedmowa
Otwarty charakter katalogów praktyk ograniczających konkurencję
nie pozwala na ścisłe określenie znamion i wyróżnienie abstrakcyj-
nej kategorii zakazanych działań . Ten brak precyzji wynika z faktu,
że praktyki ograniczające konkurencję są w istocie nadużyciami wol-
ności gospodarczej . Każde działanie będące nadużyciem prawa pod-
miotowego lub wolności z samej swojej natury wymyka się ścisłym
definicjom . Z formalnego punktu widzenia mieści się bowiem w grani-
cach prawa . Dopiero uwzględnienie okoliczności towarzyszących temu
działaniu oraz celu, w jakim działanie to jest podejmowane, i skutków,
do których może prowadzić, oraz skonfrontowanie ich z celem i funk-
cją danego uprawnienia lub wolności, pozwala stwierdzić, że stanowi
ono nadużycie . W podobny sposób praktyki ograniczające konkuren-
cję z formalnego punktu widzenia mieszczą się w granicach wolności
gospodarczej . Analiza konkretnego kontekstu ekonomicznego, a także
celu i potencjalnych skutków tych praktyk pozwala jednak stwierdzić,
że przedsiębiorcy, którzy się ich dopuszczają, korzystają z wolności
gospodarczej w sposób sprzeczny z jej celem i społecznym przezna-
czeniem: wykorzystu
Pobierz darmowy fragment (pdf)
