W podręczniku omówiono zagadnienia objęte uniwersyteckim kursem tego przedmiotu, zawarte w Kodeksie pracy, ustawach dotyczących prawa pracy oraz aktach wykonawczych.
Dotyczą one m.in.:
- przedmiotu, funkcji, zasad i źródeł prawa pracy,
- powstania, zmiany oraz ustania stosunku pracy,
- odpowiedzialności prawnej w stosunkach pracy,
- praw i obowiązków pracowników,
- zbiorowego prawa pracy,
- pracowniczego ubezpieczenia społecznego.
Znajdź podobne książki
Ostatnio czytane w tej kategorii
Darmowy fragment publikacji:
PODRĘCZNIKI PRAWNICZE
Ludwik Florek • Prawo pracy
W sprzedaży:
L. Florek (wprow.)
PRAWO PRACY, wyd. 2
Zbiory Orzecznictwa Becka
M. Barzycka-Banaszczyk
PRAWO PRACY, wyd. 15
Skrypty Becka
K. Gonet
PRAWO PRACY I UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH, wyd. 2
Aplikacje Prawnicze
LEKSYKON PRAWA PRACY. 100 PODSTAWOWYCH POJĘĆ, wyd. 2
Leksykony Prawnicze
KODEKS PRACY Z WPROWADZENIEM, wyd. 40
Twoje Prawo
L. Florek (wprow.)
KODEKS PRACY, wyd. 35
Teksty Ustaw Becka
A. Patulski
PRAWO PRACY, wyd. 5
Prawo dla ekonomistów
www.ksiegarnia.beck.pl
Prawo pracy
Ludwik Florek
prof. zw. dr hab. nauk prawnych
Uniwersytet Warszawski
16. wydanie
zmienione i zaktualizowane
WYDAWNICTWO C. H.BECK
WARSZAWA 2014
Wydawca: Aneta Flisek
© Wydawnictwo C.H.Beck 2014
Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: Marta Świerk
Druk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa
ISBN 978-83-255-6521-3
ISBN e-book 978-83-255-6522-0
Spis treści
Wykaz skrótów ................................................................................................................. XVII
Wykaz literatury ............................................................................................................... XXI
Przedmowa do szesnastego wydania ............................................................................... XXIII
Rozdział I. Ogólne wiadomości o prawie pracy .........................................................
§ 1. Pojęcie, przedmiot i funkcje prawa pracy ........................................................
I. Praca jako przedmiot regulacji prawnej ...................................................
II. Praca a służba publiczna ...........................................................................
III. Przedmiot prawa pracy .............................................................................
IV. Prawo pracy jako gałąź prawa .................................................................
V. Funkcje prawa pracy .................................................................................
§ 2. Podstawowe zasady prawa pracy ......................................................................
§ 3. Równe traktowanie pracowników .....................................................................
I. Podstawy i zakres równego traktowania ..................................................
II. Dopuszczalne różnicowanie ......................................................................
III. Odpowiedzialność pracodawcy .................................................................
§ 4. Źródła prawa pracy ............................................................................................
I. Pojęcie i rodzaje źródeł prawa pracy .......................................................
II. Konstytucja RP ..........................................................................................
III. Kodeks pracy .............................................................................................
1. Zakres regulacji.....................................................................................
2. Charakter norm .....................................................................................
IV. Odrębne akty ustawowe ............................................................................
V. Akty wykonawcze .....................................................................................
VI. Pragmatyki służbowe ................................................................................
VII. Kodeks cywilny jako pomocnicze źródło prawa pracy ...........................
1. Prawo pracy a prawo cywilne ..............................................................
2. Przesłanki stosowania przepisów Kodeksu cywilnego .......................
3. Odpowiednie stosowanie ......................................................................
VIII. Źródła zbiorowego prawa pracy ...............................................................
IX. Układy zbiorowe pracy .............................................................................
X. Porozumienie zbiorowe .............................................................................
XI. Akty wewnątrzzakładowe .........................................................................
1. Regulamin pracy ...................................................................................
2. Regulamin wynagradzania ....................................................................
3. Statut .....................................................................................................
XII. Umowy międzynarodowe .........................................................................
XIII. Prawo unijne ..............................................................................................
1
1
1
3
4
6
8
9
17
17
19
20
21
22
25
27
27
28
29
30
31
33
33
34
36
37
38
38
40
40
41
42
42
44
VI
Spis treści
§ 5. Pojęcie, cechy i strony stosunku pracy .............................................................
I. Pojęcie i cechy stosunku pracy ................................................................
1. Pojęcie stosunku pracy .........................................................................
2. Cechy stosunku pracy ...........................................................................
3. Obowiązkowy charakter stosunku pracy .............................................
II. Podmioty (strony) stosunku pracy ............................................................
1. Pracodawca ...........................................................................................
2. Zmiana pracodawcy ..............................................................................
2.1. Kontynuacja stosunku pracy ........................................................
2.2. Zawiadomienie pracowników ......................................................
2.3. Rozwiązanie stosunku pracy przez pracownika ..........................
2.4. Odpowiedzialność pracodawcy ....................................................
3. Pracownik ..............................................................................................
III. Zdolność do czynności i działań prawnych w sprawach z zakresu
prawa pracy ...............................................................................................
1. Zdolność pracodawcy ...........................................................................
2. Zdolność pracownika ............................................................................
Rozdział II. Powstanie i zmiana stosunku pracy .......................................................
§ 6. Powstanie stosunku pracy..................................................................................
I. Uwagi ogólne ............................................................................................
II. Dane osobowe ...........................................................................................
III. Zawarcie umowy o pracę .........................................................................
1. Pojęcie umowy ......................................................................................
2. Odgraniczenie umowy o pracę od innych umów o świadczenie
usług ......................................................................................................
3. Funkcje umowy o pracę .......................................................................
4. Składniki (treść) umowy o pracę .........................................................
4.1. Postanowienia przewidziane kodeksem .......................................
4.2. Postanowienia dodatkowe ............................................................
4.3. Informowanie pracowników .........................................................
4.4. Pracownicy skierowani za granicę...............................................
5. Zakaz konkurencji.................................................................................
6. Sposób zawarcia umowy o pracę .........................................................
7. Forma zawarcia umowy o pracę ..........................................................
IV. Rodzaje umów o pracę .............................................................................
1. Uwagi wstępne ......................................................................................
2. Umowa na okres próbny ......................................................................
3. Umowa na czas określony....................................................................
4. Umowa na zastępstwo ..........................................................................
5. Umowa na czas wykonania określonej pracy .....................................
6. Umowa na czas nieokreślony ...............................................................
§ 7. Nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania
i spółdzielczej umowy o pracę ..........................................................................
I. Uwagi wstępne ..........................................................................................
II. Powołanie ..................................................................................................
III. Wybór ........................................................................................................
IV. Mianowanie ...............................................................................................
V. Spółdzielcza umowa o pracę ....................................................................
47
47
47
48
51
52
52
54
54
55
56
56
56
57
57
59
61
61
62
63
65
65
66
66
68
68
70
73
73
73
75
76
78
78
79
79
81
81
82
82
83
83
84
85
86
Spis treści
§ 7a. Nawiązanie stosunku pracy z cudzoziemcem...................................................
I. Warunki podjęcia pracy przez cudzoziemców .........................................
II. Cudzoziemcy wywodzący się z Unii .......................................................
III. Warunki zatrudnienia cudzoziemców .......................................................
§ 8. Zmiana stosunku pracy ......................................................................................
I. Uwagi wstępne ..........................................................................................
II. Porozumienie zmieniające ........................................................................
III. Wypowiedzenie zmieniające warunki pracy lub płacy ............................
1. Przedmiot, definicja ..............................................................................
2. Skuteczność ...........................................................................................
3. Skutki wypowiedzenia ..........................................................................
4. Zakres ....................................................................................................
IV. Zmiana umówionej pracy na podstawie jednostronnych czynności
pracodawcy ................................................................................................
1. Uwagi ogólne ........................................................................................
2. Przeniesienie pracownika do innej pracy ............................................
3. Powierzenie pracownikowi na okres przejściowy innej pracy ...........
VII
87
87
88
89
89
90
91
91
91
92
93
93
94
94
94
95
Rozdział III. Ustanie stosunku pracy ..........................................................................
96
96
§ 9. Zdarzenia powodujące ustanie stosunku pracy.................................................
96
I. Czynności prawne dwustronne (porozumienie stron) ..............................
96
1. Porozumienie stron – uwagi ogólne ....................................................
97
2. Rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron ...............
97
3. Skrócenie okresu wypowiedzenia ........................................................
98
4. Porozumienie pracodawców .................................................................
98
II. Czynności prawne jednostronne ...............................................................
98
III. Zdarzenia niebędące czynnościami prawnymi .........................................
99
§ 10. Wypowiedzenie umowy o pracę .......................................................................
99
I. Pojęcie i forma wypowiedzenia ...............................................................
1. Pojęcie ...................................................................................................
99
2. Forma .................................................................................................... 101
II. Okresy i terminy wypowiedzenia ............................................................. 101
1. Charakter prawny okresu wypowiedzenia ........................................... 101
2. Długość okresu wypowiedzenia ........................................................... 102
3. Termin wypowiedzenia ......................................................................... 103
III. Ograniczenia dopuszczalności wypowiadania umów o pracę przez
pracodawcę (ochrona trwałości stosunku pracy) ..................................... 103
1. Uwagi wstępne ...................................................................................... 103
2. Powszechna ochrona przed wypowiedzeniem ..................................... 104
3. Związkowa kontrola wypowiadania umów o pracę ............................ 105
4. Zasadność wypowiedzenia umowy o pracę ......................................... 106
IV. Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem ........................................... 108
1. Uwagi wstępne ...................................................................................... 108
2. Ograniczenie dopuszczalności wypowiedzenia ze względu
na sytuację osobistą lub rodzinną pracownika .................................... 109
3. Ograniczenia dopuszczalności wypowiadania (rozwiązywania)
umów o pracę ze względu na pełnione funkcje ................................. 111
V. Roszczenia pracownika w razie bezprawnego wypowiedzenia umowy
o pracę przez pracodawcę ......................................................................... 112
VIII
Spis treści
1. Uwagi wstępne ...................................................................................... 112
2. Orzeczenie o bezskuteczności wypowiedzenia lub przywróceniu
pracownika do pracy ............................................................................ 113
3. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy ................................ 115
4. Odszkodowanie z tytułu bezprawnego wypowiedzenia ...................... 116
VI. Rozwiązanie stosunku pracy w wyniku wypowiedzenia warunków
pracy lub płacy .......................................................................................... 117
1. Zakres ochrony powszechnej ............................................................... 117
2. Zasadność wypowiedzenia ................................................................... 117
3. Konsultacja ze związkami zawodowymi ............................................. 118
4. Ochrona szczególna .............................................................................. 118
5. Roszczenia pracownika......................................................................... 119
§ 11. Zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracowników ..................................... 120
I. Uwagi ogólne ............................................................................................ 120
II. Przyczyny zwolnień .................................................................................. 121
III. Pojęcie i tryb zwolnienia grupowego ....................................................... 122
IV. Ograniczenie ochrony trwałości stosunku pracy ..................................... 123
V. Odprawa..................................................................................................... 124
VI. Ponowne zatrudnienie ............................................................................... 125
§ 12. Ochrona miejsc pracy ........................................................................................ 125
§ 13. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia ........................................... 126
I. Pojęcie i forma .......................................................................................... 126
1. Pojęcie ................................................................................................... 126
2. Forma .................................................................................................... 127
II. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę .... 127
1. Uwagi wstępne ...................................................................................... 127
2. Przesłanki dopuszczalności niezwłocznego rozwiązania umowy
o pracę .................................................................................................. 128
2.1. Przyczyny zawinione przez pracownika ...................................... 128
2.2. Przyczyny niezawinione przez pracownika ................................. 130
3. Związkowa kontrola rozwiązywania umów o pracę bez
wypowiedzenia ..................................................................................... 132
III. Roszczenia pracowników w razie niezgodnego z prawem rozwiązania
umowy o pracę bez wypowiedzenia ........................................................ 133
1. Uwagi wstępne ...................................................................................... 133
2. Przywrócenie pracownika do pracy ..................................................... 134
3. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy ................................ 134
4. Odszkodowanie ..................................................................................... 135
IV. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika .... 136
1. Przesłanki .............................................................................................. 136
2. Termin i forma ...................................................................................... 137
3. Skutki .................................................................................................... 137
4. Odpowiedzialność odszkodowawcza pracownika ............................... 137
5. Inne przypadki ...................................................................................... 138
§ 14. Rozwiązanie terminowej umowy o pracę ......................................................... 138
I. Rozwiązanie umowy zawartej na okres próbny ...................................... 138
II. Rozwiązanie umowy zawartej na czas określony .................................... 138
III. Rozwiązanie umowy zawartej na czas wykonania określonej pracy ..... 139
Spis treści
IX
§ 15. Rozwiązanie stosunku pracy z powołania, wyboru lub mianowania .............. 140
I. Rozwiązanie stosunku pracy z powołania ............................................... 140
1. Odwołanie ............................................................................................. 140
2. Ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy ..................................... 141
3. Roszczenia służące odwołanemu pracownikowi ................................. 142
II. Rozwiązanie stosunku pracy z wyboru .................................................... 142
III. Rozwiązanie i wygaśnięcie stosunku pracy z mianowania ..................... 142
§ 16. Wygaśnięcie stosunku pracy .............................................................................. 143
I. Uwagi wstępne .......................................................................................... 143
II. Tymczasowe aresztowanie ........................................................................ 144
III. Śmierć pracownika .................................................................................... 145
IV. Śmierć pracodawcy (właściciela zakładu pracy) ..................................... 146
V. Roszczenia pracownika w razie naruszenia przez pracodawcę
przepisów o wygaśnięciu stosunku pracy ................................................ 147
§ 17. Obowiązki pracodawcy w związku z ustaniem stosunku pracy ...................... 147
I. Obowiązek udzielenia pracownikowi zwolnienia na poszukiwanie
pracy .......................................................................................................... 147
II. Obowiązek wydania pracownikowi świadectwa pracy ........................... 148
1. Wydanie i sprostowanie świadectwa pracy ......................................... 148
2. Treść świadectwa pracy ........................................................................ 148
3. Roszczenia pracownika w razie niewydania w terminie lub
wydania niewłaściwego świadectwa pracy ......................................... 149
3.1. Sprostowanie wadliwego świadectwa .......................................... 149
3.2. Odszkodowanie ............................................................................. 150
Rozdział IV. Treść stosunku pracy ............................................................................... 151
§ 18. Prawa i obowiązki stron w stosunkach pracy (wiadomości ogólne) .............. 151
I. Uwagi wstępne .......................................................................................... 152
II. Wzajemne prawa stron.............................................................................. 154
1. Uwagi ogólne ........................................................................................ 154
2. Prawo do zatrudnienia na stanowisku odpowiadającym umówionej
pracy ...................................................................................................... 155
3. Prawo pracownika do wynagrodzenia odpowiadającego rodzajowi
pracy ...................................................................................................... 155
4. Prawo do korzystania z wyników pracy pracownika.......................... 155
5. Uprawnienia kierownicze ..................................................................... 156
III. Obowiązki pracodawcy ............................................................................. 157
1. Obowiązki z art. 22 KP ........................................................................ 157
2. Obowiązki stanowiące zasady prawa pracy ........................................ 158
3. Obowiązki szczegółowe ....................................................................... 159
IV. Obowiązki pracownika .............................................................................. 159
1. Podstawowe obowiązki pracownika .................................................... 159
2. Obowiązki porządkowe ........................................................................ 160
3. Obowiązek dbałości o dobro pracodawcy ........................................... 161
4. Obowiązek przestrzegania tajemnicy ................................................... 162
5. Obowiązek stosowania się do poleceń pracodawcy ............................ 162
V. Umowne ustalanie treści stosunku pracy ................................................. 163
§ 19. Miejsce pracy ..................................................................................................... 164
I. Uwagi ogólne ............................................................................................ 164
X
Spis treści
II. Pojęcie miejsca pracy................................................................................ 164
III. Miejsce wykonywania czynności pracowniczych .................................... 166
IV. Sposób określenia miejsca pracy .............................................................. 166
§ 20. Czas pracy .......................................................................................................... 167
I. Uwagi ogólne ............................................................................................ 167
II. Pojęcie czasu pracy ................................................................................... 168
III. Wymiar (norma) i rozkład czasu pracy .................................................... 170
IV. Przerwy w pracy i okresy odpoczynku .................................................... 173
1. Przerwy w pracy ................................................................................... 174
2. Okresy odpoczynku .............................................................................. 174
V. Ustalanie rozkładu czasu pracy ................................................................ 175
VI. Ewidencja czasu pracy .............................................................................. 175
VII. Praca w godzinach nadliczbowych ........................................................... 176
1. Pojęcie pracy w godzinach nadliczbowych ......................................... 176
2. Ograniczenie dopuszczalności zatrudniania pracowników
w godzinach nadliczbowych ................................................................ 176
3. Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych ....................... 177
VIII. Praca w nocy, w niedziele i święta .......................................................... 179
IX. Czas pracy pracowników zarządzających ................................................ 180
§ 21. Urlop wypoczynkowy i inne przerwy w wykonywaniu pracy ........................ 181
I. Uwagi wstępne .......................................................................................... 181
II. Urlopy pracownicze .................................................................................. 181
1. Pojęcie i rodzaje ................................................................................... 181
1.1. Urlop wypoczynkowy .................................................................. 182
1.1.1. Uwagi wstępne ................................................................... 182
1.1.2. Nabycie prawa do urlopu .................................................. 182
1.1.3. Wymiar urlopu ................................................................... 183
1.1.4. Urlop proporcjonalny ......................................................... 184
1.1.5. Zasady udzielania i korzystania z urlopów ...................... 185
1.1.5.1. Udzielenie urlopu ................................................. 185
1.1.5.2. Charakter prawny planu urlopów ........................ 185
1.1.5.3. Zmiana terminu .................................................... 186
1.1.5.4. Urlop w okresie wypowiedzenia ......................... 186
1.1.5.5. Podział urlopu ....................................................... 187
1.1.5.6. Odwołanie z urlopu .............................................. 187
1.1.6. Wynagrodzenie za czas urlopu i ekwiwalent za
niewykorzystany urlop ....................................................... 187
1.1.6.1. Wynagrodzenie za czas urlopu ............................ 187
1.1.6.2. Ekwiwalent za niewykorzystany urlop ................ 188
1.1.6.3. Przedawnienie roszczenia urlopowego ................ 189
1.2. Urlop bezpłatny ............................................................................ 190
III. Zwolnienia od pracy (urlopy okolicznościowe)....................................... 190
IV. Przerwy z przyczyn uniemożliwiających stawienie się do pracy
(usprawiedliwiona nieobecność w pracy) ................................................ 191
1. Nieobecność w pracy lub spóźnienie ................................................... 191
2. Przyczyny uzasadniające nieobecność pracownika w pracy............... 191
3. Obowiązki pracownika ......................................................................... 192
§ 22. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia związane z pracą....................... 192
I. Ogólna charakterystyka wynagrodzenia za pracę .................................... 193
Spis treści
XI
II. Przedmiot wynagrodzenia za pracę .......................................................... 194
1. Praca wykonana .................................................................................... 194
2. Czas niewykonywania pracy ................................................................ 195
III. Warunki wynagrodzenia za pracę ............................................................. 197
1. Pojęcie ................................................................................................... 197
2. Ustalenie i zmiana warunków wynagrodzenia za pracę ..................... 197
IV. Składniki wynagrodzenia za pracę ........................................................... 199
1. Uwagi wstępne ...................................................................................... 199
2. Wynagrodzenie zasadnicze ................................................................... 199
3. Dodatkowe składniki wynagrodzenia za pracę ................................... 200
3.1. Premia ........................................................................................... 200
3.2. Prowizja ........................................................................................ 201
4. Dodatki do wynagrodzenia podstawowego ......................................... 202
V. Prawna ochrona wynagrodzenia za pracę ................................................ 202
1. Uwagi wstępne ...................................................................................... 202
2. Ograniczenia swobody dysponowania prawem do wynagrodzenia
za pracę ................................................................................................. 203
3. Ograniczenia dopuszczalności tzw. potrąceń z wynagrodzenia
za pracę ................................................................................................. 204
4. Termin, miejsce i forma wypłaty wynagrodzenia ............................... 206
5. Sankcje z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania
obowiązku zapłaty wynagrodzenia za pracę ....................................... 207
VI. Inne świadczenia związane z pracą .......................................................... 208
1. Uwagi ogólne ........................................................................................ 208
2. Świadczenia kompensacyjne ................................................................ 208
3. Odprawy ................................................................................................ 209
4. Wypłaty z zysku ................................................................................... 209
§ 23. Ochrona roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy ...... 210
1. Fundusz gwarancyjny ........................................................................... 210
2. Zakres podmiotowy .............................................................................. 211
3. Pojęcie niewypłacalności ...................................................................... 211
4. Świadczenia gwarancyjne ..................................................................... 212
§ 24. Staż pracy ........................................................................................................... 212
Rozdział V. Odpowiedzialność stron w stosunkach pracy ........................................ 216
§ 25. Ogólna charakterystyka odpowiedzialności pracowników i pracodawcy ........ 216
§ 26. Odpowiedzialność pracownicza ........................................................................ 217
I. Odpowiedzialność porządkowa ................................................................ 217
1. Ogólna charakterystyka ........................................................................ 217
2. Przesłanki odpowiedzialności ............................................................... 218
3. Kary porządkowe .................................................................................. 218
4. Tryb postępowania przy wymierzaniu kar oraz ich uchylanie
i zatarcie ................................................................................................ 219
II. Odpowiedzialność materialna ................................................................... 220
1. Ogólna charakterystyka ........................................................................ 220
2. Podstawy odpowiedzialności ................................................................ 221
3. Przesłanki odpowiedzialności ............................................................... 222
4. Naprawienie szkody .............................................................................. 225
5. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi ................... 226
XII
Spis treści
5.1. Podstawa i przesłanki ................................................................... 226
5.2. Zakres powierzania mienia .......................................................... 227
5.3. Zakres odpowiedzialności ............................................................ 228
6. Odpowiedzialność za szkodę kilku pracowników ............................... 229
7. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej
(pracownicza odpowiedzialność regresowa)........................................ 230
§ 27. Odpowiedzialność pracodawcy ......................................................................... 231
I. Odpowiedzialność majątkowa pracodawcy .............................................. 231
1. Uwagi ogólne ........................................................................................ 231
2. Odpowiedzialność kontraktowa i deliktowa ........................................ 232
3. Odpowiedzialność za szkodę w mieniu pracownika ........................... 233
II. Odpowiedzialność za wykroczenia i przestępstwa przeciwko
prawom pracownika .................................................................................. 234
1. Ogólna charakterystyka ........................................................................ 234
2. Odpowiedzialność za wykroczenia ...................................................... 235
3. Odpowiedzialność za przestępstwa ...................................................... 236
4. Postępowanie w sprawach o wykroczenia i przestępstwa
przeciwko prawom pracownika ........................................................... 237
Rozdział VI. Ochrona pracy ......................................................................................... 238
§ 28. Powszechna ochrona pracy................................................................................ 238
I. Pojęcie ochrony pracy ............................................................................... 238
II. Obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony pracy ................................. 239
1. Uwagi ogólne ........................................................................................ 239
2. Obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy................... 239
3. Szkolenie i informacja o ryzyku zawodowym .................................... 240
4. Profilaktyczna ochrona zdrowia ........................................................... 241
5. Służba i komisja bezpieczeństwa i higieny pracy ............................... 242
III. Obowiązki i prawa pracowników w zakresie ochrony pracy ................. 243
IV. Odpowiedzialność pracowników za naruszenie przepisów i zasad
ochrony pracy ............................................................................................ 244
§ 29. Uprawnienia związane z rodzicielstwem .......................................................... 245
I. Prace wzbronione kobietom...................................................................... 246
II. Ochrona pracy kobiet w związku z macierzyństwem ............................. 246
1. Uwagi ogólne ........................................................................................ 246
2. Ochrona zdrowia kobiety w ciąży ....................................................... 247
3. Urlop macierzyński i rodzicielski ........................................................ 248
4. Urlop wychowawczy ............................................................................ 250
5. Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy .................................... 250
6. Ochrona przed zmianą stosunku pracy ................................................ 253
7. Uprawnienia z tytułu opieki nad dziećmi ............................................ 253
§ 30. Zatrudnianie młodocianych ............................................................................... 254
I. Zasady ogólne ........................................................................................... 254
II. Umowy w celu przygotowania zawodowego .......................................... 255
1. Uwagi ogólne ........................................................................................ 255
2. Treść i forma umowy o pracę .............................................................. 255
3. Rozwiązanie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego ... 256
III. Zatrudnianie młodocianych przy wykonywaniu lekkich prac ................. 257
IV. Ochrona zdrowia młodocianych ............................................................... 257
Spis treści
XIII
V. Obowiązek dokształcania się młodocianego ............................................ 259
VI. Praca dzieci ............................................................................................... 259
§ 31. Kontrola i nadzór nad przestrzeganiem przepisów i zasad ochrony pracy ..... 260
I. Uwagi wstępne .......................................................................................... 260
II. Państwowa Inspekcja Pracy ...................................................................... 260
1. Organizacja Państwowej Inspekcji Pracy ............................................ 260
2. Kompetencje Państwowej Inspekcji Pracy .......................................... 261
III. Społeczna inspekcja pracy ........................................................................ 262
Rozdział VII. Spory ze stosunku pracy ....................................................................... 264
§ 32. Rozpatrywanie sporów ze stosunku pracy ........................................................ 264
I. Uwagi ogólne ............................................................................................ 264
II. Komisje pojednawcze ............................................................................... 265
III. Postępowanie pojednawcze ....................................................................... 265
IV. Ustrój sądów pracy ................................................................................... 266
V. Właściwość sądów pracy .......................................................................... 268
1. Właściwość rzeczowa ........................................................................... 268
2. Właściwość miejscowa ......................................................................... 269
3. Jurysdykcja krajowa ............................................................................. 269
VI. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy .................................. 270
VII. Mediacja .................................................................................................... 273
VIII. Sąd polubowny .......................................................................................... 273
IX. Wykonywanie orzeczeń i ugód ................................................................. 274
§ 33. Przedawnienie i terminy zawite ........................................................................ 275
I. Uwagi wstępne .......................................................................................... 275
II. Przedawnienie roszczeń ............................................................................ 276
1. Istota i cele przedawnienia ................................................................... 276
2. Przedmiot przedawnienia ...................................................................... 277
3. Terminy przedawnienia ......................................................................... 277
4. Bieg przedawnienia............................................................................... 278
III. Terminy zawite .......................................................................................... 280
Rozdział VIII. Zbiorowe prawo pracy......................................................................... 283
§ 34. Ogólna charakterystyka zbiorowego prawa pracy ............................................ 283
I. Pojęcie i zakres zbiorowego prawa pracy ................................................ 283
II. Ewolucja zbiorowego prawa pracy w Polsce .......................................... 286
§ 35. Związki zawodowe ............................................................................................ 287
I. Wprowadzenie ........................................................................................... 287
II. Swoboda zrzeszania się w związki zawodowe (wolność związkowa) ... 288
1. Uwagi ogólne ........................................................................................ 288
2. Swoboda tworzenia związków zawodowych ....................................... 288
3. Swoboda wyboru związku .................................................................... 289
4. Zakaz dyskryminacji ............................................................................. 289
5. Negatywna wolność związkowa .......................................................... 289
6. Samorządność i niezależność związku ................................................ 290
7. Granice wolności związkowej .............................................................. 291
8. Gwarancje materialne ........................................................................... 291
III. Zakres podmiotowy wolności związkowej .............................................. 291
XIV
Spis treści
IV. Tworzenie i rozwiązywanie związku zawodowego ................................. 292
V. Przedmiot działalności związkowej .......................................................... 293
VI. Uprawnienia związków zawodowych ...................................................... 294
VII. Reprezentatywność związków zawodowych ............................................ 296
VIII. Uprawnienia i ochrona działaczy związkowych ...................................... 298
1. Prawa działaczy związków zawodowych ............................................ 298
2. Ochrona trwałości stosunku pracy ....................................................... 299
IX. Skutki naruszenia prawa związkowego .................................................... 300
§ 36. Organizacje pracodawców ................................................................................. 301
I. Uwagi ogólne ............................................................................................ 302
II. Swoboda zrzeszania się pracodawców ..................................................... 302
III. Zadania organizacji pracodawców ............................................................ 303
IV. Tworzenie organizacji pracodawców ........................................................ 303
V. Uprawnienia organizacji pracodawców .................................................... 304
§ 37. Rokowania i układy zbiorowe pracy ................................................................ 304
I. Pojęcie i charakter prawny układu ........................................................... 305
II. Zakres stosowania układów ...................................................................... 306
III. Przedmiot układu ...................................................................................... 307
IV. Strony układu ............................................................................................ 309
1. Zdolność układowa pracodawców ....................................................... 309
2. Zdolność układowa pracowników ........................................................ 310
3. Reprezentatywność związku ................................................................. 310
V. Zakres podmiotowy układu ...................................................................... 311
VI. Rokowania zbiorowe ................................................................................. 312
VII. Zawarcie, rejestracja i rozwiązanie układu .............................................. 315
VIII. Autonomia (swoboda) układowa .............................................................. 316
IX. Zmiany organizacyjne stron układu ......................................................... 317
1. Połączenie lub podział organizacji ....................................................... 317
2. Rozwiązanie organizacji ....................................................................... 317
3. Przejęcie zakładu pracy ........................................................................ 318
X. Układ a umowa o pracę ............................................................................ 318
§ 38. Spory zbiorowe .................................................................................................. 319
I. Pojęcie i przedmiot sporu zbiorowego ..................................................... 319
II. Strony sporu zbiorowego .......................................................................... 320
III. Rozwiązywanie sporu zbiorowego ........................................................... 321
1. Uwagi wstępne ...................................................................................... 321
2. Rokowania ............................................................................................. 322
3. Mediacja ................................................................................................ 322
4. Arbitraż .................................................................................................. 322
5. Ograniczenie akcji strajkowej .............................................................. 323
IV. Prawo do strajku ....................................................................................... 323
1. Pojęcie i zakres podmiotowy ............................................................... 323
2. Przesłanki strajku legalnego ................................................................. 324
3. Zasady prowadzenia strajku ................................................................. 325
4. Sytuacja pracownika w czasie strajku ................................................. 325
5. Odpowiedzialność za naruszenie ustawy ............................................. 326
§ 39. Rady pracowników ............................................................................................ 327
I. Uwagi ogólne ............................................................................................ 327
II. Wybór rady pracowników ......................................................................... 327
Spis treści
XV
III. Informacja i konsultacja............................................................................ 328
IV. Informacje poufne ..................................................................................... 329
V. Naruszenie obowiązków ........................................................................... 329
VI. Rada pracowników a inni pozazwiązkowi przedstawiciele
pracowników ............................................................................................. 329
VII. Rada pracowników a związki zawodowe ................................................ 330
VIII. Europejskie rady zakładowe ..................................................................... 331
Rozdział IX. Zatrudnienie atypowe ............................................................................. 334
§ 40. Ogólna charakterystyka ..................................................................................... 334
§ 41. Praca tymczasowa .............................................................................................. 336
I. Podstawy i charakter pracy ....................................................................... 336
II. Warunki pracy ........................................................................................... 337
III. Przeciwdziałanie nadużywaniu pracy tymczasowej ................................. 338
§ 42. Telepraca ............................................................................................................ 338
I. Cel i podstawy prawne ............................................................................. 339
II. Pojęcie i zakres ......................................................................................... 339
III. Obowiązki i prawa pracodawcy ............................................................... 340
IV. Zakaz dyskryminacji ................................................................................. 340
Rozdział X. Pracownicze ubezpieczenia społeczne ..................................................... 341
§ 43. Ogólna charakterystyka pracowniczego ubezpieczenia społecznego ............... 341
I. Związki prawa pracy i ubezpieczeń społecznych .................................... 341
II. Cechy ubezpieczenia społecznego pracowników ..................................... 342
III. Podstawy prawne ...................................................................................... 342
IV. Stosunek ubezpieczenia społecznego ....................................................... 343
V. Obowiązek ubezpieczeniowy .................................................................... 343
VI. Składka ...................................................................................................... 344
1. Podstawa wymiaru ................................................................................ 344
2. Wysokość składki ................................................................................. 345
3. Podział składki ...................................................................................... 345
4. Skutki nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej
wysokości .............................................................................................. 346
§ 43. Ubezpieczenie chorobowe ................................................................................. 346
I. Uwagi wstępne .......................................................................................... 346
II. Zasiłek chorobowy .................................................................................... 347
1. Nabycie ................................................................................................. 347
2. Okres zasiłkowy .................................................................................... 347
3. Wymiar .................................................................................................. 348
4. Obniżenie lub pozbawienie prawa do zasiłku ..................................... 348
III. Inne świadczenia związane z chorobą ..................................................... 348
1. Świadczenie rehabilitacyjne ................................................................. 348
2. Zasiłek wyrównawczy .......................................................................... 349
IV. Zasiłek macierzyński ................................................................................. 349
V. Zasiłek opiekuńczy .................................................................................... 349
VI. Postępowanie w sprawie zasiłków ........................................................... 350
§ 45. Ubezpieczenie emerytalne ................................................................................. 350
I. Prawne podstawy ubezpieczenia emerytalnego ....................................... 350
XVI
Spis treści
II. Emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (I filar) ..................... 351
1. Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych przed 1.1.1949 r. .......... 351
2. Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1948 r. .......... 353
III. Otwarte fundusze emerytalne (II filar) ..................................................... 354
1. Cel funduszu ......................................................................................... 354
2. Członkostwo w otwartym funduszu emerytalnym .............................. 354
3. Transfer lub podział kapitału emerytalnego ........................................ 354
IV. Pracownicze programy emerytalne (III filar) ........................................... 355
1. Cel i forma programu ........................................................................... 355
2. Umowy .................................................................................................. 355
3. Uczestnictwo w programie ................................................................... 356
§ 46. Ubezpieczenie rentowe ...................................................................................... 356
I. Renta z tytułu niezdolności do pracy ....................................................... 356
1. Warunki nabycia ................................................................................... 356
2. Niezdolność do pracy ........................................................................... 357
3. Staż ubezpieczeniowy ........................................................................... 357
4. Wysokość renty ..................................................................................... 357
II. Renta rodzinna .......................................................................................... 358
1. Warunki, jakie musi spełnić zmarły żywiciel ...................................... 358
2. Krąg uprawnionych............................................................................... 358
3. Wysokość renty ..................................................................................... 359
III. Zasiłek pogrzebowy .................................................................................. 359
IV. Postępowanie w sprawie emerytur i rent ................................................. 359
V. Zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń ................................................ 360
§ 47. Ubezpieczenie wypadkowe ................................................................................ 360
I. Uwagi wstępne .......................................................................................... 360
II. Pojęcie wypadku przy pracy i choroby zawodowej ................................ 361
1. Wypadek przy pracy ............................................................................. 361
2. Wypadki zrównane z wypadkami przy pracy ..................................... 363
3. Choroba zawodowa............................................................................... 364
III. System kompensacji szkód ....................................................................... 364
IV. Wyłączenie odpowiedzialności za wypadek ............................................ 365
V. Świadczenia powypadkowe ...................................................................... 365
1. Jednorazowe odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu ........... 365
2. Jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci pracownika................. 366
3. Świadczenia rentowe i inne świadczenia ............................................. 367
4. Odszkodowanie za przedmioty utracone lub uszkodzone................... 367
VI. Wypadek w drodze do pracy i z pracy .................................................... 368
VII. Postępowanie w sprawie wypadku przy pracy, wypadku w drodze
do pracy lub z pracy lub choroby zawodowej ........................................ 368
Indeks rzeczowy ............................................................................................................... 371
Wykaz skrótów
1. Akty normatywne
FundŚwSocjU ................... ustawa z 4.3.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń so-
cjal nych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 592 ze zm.)
FUSU .................................. ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440
ze zm.)
InfPracU ............................ ustawa z 7.4.2006 r. o informowaniu pracowników i przepro-
wadzaniu z nimi konsultacji (Dz.U. Nr 79, poz. 550 ze zm.)
KC ..................................... Kodeks cywilny
KK ..................................... Kodeks karny
KKW ................................. Kodeks karny wykonawczy
Konstytucja RP .................. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
KP ...................................... Kodeks pracy
KPC ................................... Kodeks postępowania cywilnego
KPK ................................... Kodeks postępowania karnego
KPW .................................. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia
KRO .................................. Kodeks rodzinny i opiekuńczy
KSH ................................... Kodeks spółek handlowych
MinWynagrU .................... ustawa z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę
(Dz.U. Nr 200, poz. 1679 ze zm.)
OchRoszczPrU .................. ustawa z 13.7.2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w ra-
zie nie wy pła calności pracodawcy (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r.
poz. 272 ze zm.)
OPracodU .......................... ustawa z 23.5.1991 r. o organizacjach pracodawców (Dz.U.
Nr 55, poz. 235 ze zm.)
PIPU .................................. ustawa z 13.4.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (tekst
jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 404 ze zm.)
PromocZatrudU ................. ustawa z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.)
SporyZbiorU ..................... ustawa z 23.5.1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych
(Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.)
SystUbSpołU ..................... ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.)
TFUE ................................. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE L)
WypadkiU ......................... ustawa z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz.U.
z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.)
XVIII
Wykaz skrótów
ZNKU ............................... ustawa z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
(tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.)
ZwGrupU .......................... ustawa z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania
z pracow ni ka mi stosunków pracy z przyczyn niedotyczących
pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.)
ZwZawU ........................... ustawa z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn.
Dz.U. z 2014 r. poz. 107)
2. Orzecznictwo
OSN ................................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego
OSNAPiUS ....................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Zbiór Urzędowy. Izba Ad-
ministracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 2003 r.
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych)
OSNC .................................. Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna
OSP ................................... Orzecznictwo Sądów Polskich
OSPiKA ............................. Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych
OTK .................................. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
OTK-A ................................ Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego seria A
3. Czasopisma
MoPr ................................. Monitor Prawa Pracy
NP ...................................... Nowe Prawo
PiP ..................................... Państwo i Prawo
PiZS ................................... Praca i Zabezpieczenie Społeczne
PS ...................................... Przegląd Sądowy
PUG ................................... Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego
RPEiS ................................ Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
SP ...................................... Służba Pracownicza
SP-E .................................. Studia Prawno-Ekonomiczne
SPr ..................................... Studia Prawnicze
ZNUGd. ............................ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego
ZNUJ ................................. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego
ZPPPiPS ............................ Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej
4. Inne skróty
arg. ..................................... argument
bhp ..................................... bezpieczeństwo i higiena pracy
Dz.U. ................................. Dziennik Ustaw
Dz.Urz. .............................. Dziennik Urzędowy
FUS ................................... Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
IPiSS ................................. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
M.P. ................................... Monitor Polski
MOP .................................. Międzynarodowa Organizacja Pracy
MPiPS ............................... Minister Pracy i Polityki Społecznej
nast. ................................... następna (-y, -e)
NIK ..................................... Najwyższa Izba Kontroli
ofe ..................................... Otwarty Fundusz Emerytalny
orz. .................................... orzeczenie
PIP ..................................... Państwowa Inspekcja Pracy
Wykaz skrótów
XIX
por. ..................................... porównaj
poz. .................................... pozycja
SN ..................................... Sąd Najwyższy
tekst jedn. .......................... tekst jednolity
uchw. ................................. uchwała
uchw. SN (7) ..................... uchwała Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów
wyr. .................................... wyrok
z. ........................................ zeszyt
zob. .................................... zobacz
ZUS ................................... Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Uwaga: powołane w książce artykuły (art.) bez ich bliższego określenia odnoszą się do
przepisów Kodeksu pracy.
Pobierz darmowy fragment (pdf)
Gdzie kupić całą publikację:
Aktualnie brak ofert nabycia tej publikacji drogą kupna...
Opinie na temat publikacji:
Inne popularne pozycje z tej kategorii:
Czytaj również:
Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką :