Darmowy fragment publikacji:
Tom 12
Prawo rodzinne
i opiekuńcze
Pod redakcją
Tadeusza Smyczyńskiego
2. wydanie
SYSTEM PRAWA PRYWATNEGO
Prawo rodzinne i opieku(cid:276)cze
Tom 12
2. wydanie
SYSTEM
PRAWA PRYWATNEGO
Prawo rodzinne
i opieku(cid:276)cze
Tom 12
2. wydanie
REDAKTOR NACZELNY SYSTEMU PRAWA PRYWATNEGO
ZBIGNIEW RADWA(cid:275)SKI
Prawo rodzinne
i opieku(cid:276)cze
Tom 12
2. wydanie
Redaktor
Prof. dr hab. Tadeusz Smyczy(cid:276)ski
Instytut Nauk Prawnych PAN
Autorzy
dr hab. Marek Andrzejewski – Instytut Nauk Prawnych PAN, profesor
Uniwersytetu Szczeci(cid:276)skiego; dr hab. El(cid:298)bieta Holewi(cid:276)ska-Łapi(cid:276)ska –
profesor Uniwersytetu Warszawskiego; prof. dr hab. Tadeusz Smyczy(cid:276)-
ski – Instytut Nauk Prawnych PAN; prof. dr hab. Wanda Stojanowska
– Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszy(cid:276)skiego, Akademia Leona
Ko(cid:296)mi(cid:276)skiego; dr Jerzy Strzebinczyk – Uniwersytet Wrocławski
WYDAWNICTWO C. H. BECK
INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN
WARSZAWA 2011
Wydano we współpracy:
z Instytutem Nauk Prawnych PAN
w Warszawie
Poszczególne cz(cid:266)(cid:286)ci opracowali:
Marek Andrzejewski – rozdz. VIII
El(cid:298)bieta Holewi(cid:276)ska-Łapi(cid:276)ska – rozdz. IX
Tadeusz Smyczy(cid:276)ski – rozdz. I, III, IV, VI, X, XI § 57, 59, rozdz. XII
Wanda Stojanowska – rozdz. II, V
Jerzy Strzebinczyk – rozdz. VII, XI § 58
Redakcja serii: dr Agnieszka Mikos-Sitek
© Wydawnictwo C. H. Beck 2011
Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00–203 Warszawa
Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck
Druk i oprawa: Perfekt, Warszawa
ISBN 978-83-255-2012-0
ISBN e-book 978-83-255-2331-2
Przedmowa
Tom 12 Systemu Prawa Prywatnego po raz pierwszy wydano w 2003 r. Po jego
ukazaniu si(cid:266) prowadzono prace nad reform(cid:261) prawa rodzinnego i prawa socjalnego
wspieraj(cid:261)cego rodzin(cid:266), których rezultatem była kolejna obszerna nowelizacja Kodeksu
rodzinnego i opieku(cid:276)czego dotycz(cid:261)ca prawa osobowego. Stosowna ustawa z 2008 r.
(Dz.U. Nr 220, poz. 1431) weszła w (cid:298)ycie 13.6.2009 r. i wprowadziła istotne zmiany
w prawie fi liacyjnym, w prawie alimentacyjnym, w przepisach reguluj(cid:261)cych inne sto-
sunki osobiste, tj. władz(cid:266) rodzicielsk(cid:261) i kontakty z dzieckiem. Podobnie, w zakresie
prawa administracyjnego i ubezpieczeniowego dotycz(cid:261)cego stosunków rodzinnopraw-
nych, ukazały si(cid:266) nowe ustawy, które nale(cid:298)ało uwzgl(cid:266)dnić w niniejszym, drugim wy-
daniu tomu 12 Systemu Prawa Prywatnego. W opracowaniu tego tomu brali udział ci
sami autorzy, którzy przygotowali pierwsze wydanie z 2003 r. Gł(cid:266)boka reforma prawa
rodzinnego z 2008 r. wymagała nowego opracowania niektórych rozdziałów (I, IV, VI)
oraz znacznego zaktualizowania i uzupełnienia innych (zwłaszcza VIII i X), natomiast
prawo mał(cid:298)e(cid:276)skie zostało omówione w tomie 11, który ukazał si(cid:266) w 2009 r.
Wydanie drugie tomu 12 uwzgl(cid:266)dnia stan prawny na dzie(cid:276) 15 stycznia 2011 r.
Warszawa, 15 lutego 2011 r.
Prof. dr hab. Tadeusz Smyczy(cid:276)ski
V
Spis tre(cid:286)ci
str.
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XIII
Rozdział I. Pochodzenie dziecka.Wst(cid:266)pna charakterystyka . . . . . . . . . . . . .
1
§ 1. Ustalenie pokrewie(cid:276)stwa i statusu rodzinnego . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
I. Uwagi wst(cid:266)pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
6
II. Ustalenie stanu cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Standard mi(cid:266)dzynarodowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
§ 2. Macierzy(cid:276)stwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
I. Uwagi wst(cid:266)pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
II. Rola aktu urodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
III. S(cid:261)dowe ustalenie i zaprzeczenie macierzy(cid:276)stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
§ 3. Charakter prawny orzeczenia rozstrzygaj(cid:261)cego o pochodzeniu
dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
I. Przedmiot orzekania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
II. Charakter orzeczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Rozdział II. Dowody biologiczne w procesach dotycz(cid:261)cych pochodzenia
dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
§ 4. Uwagi wst(cid:266)pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
§ 5. Dowód z bada(cid:276) DNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
I. Aspekt medyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
II. Aspekt prawny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
§ 6. Dowód z grupowego badania krwi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
I. Aspekt medyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
II. Aspekt prawny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
§ 7. Dowód z porównania daty obcowania cielesnego stron
ze stopniem rozwoju dziecka po urodzeniu (dowód
z ustalenia najbardziej prawdopodobnego okresu pocz(cid:266)cia) . . . . . . . 83
I. Aspekt medyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
II. Aspekt prawny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
§ 8. Dowód z badania (andrologicznego) m(cid:266)(cid:298)czyzny w kierunku
oceny jego zdolno(cid:286)ci do zapłodnienia (impotencja) . . . . . . . . . . . . . . 87
I. Aspekt medyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
II. Aspekt prawny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
§ 9. Dowód z bada(cid:276) antropologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
I. Aspekt medyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
II. Aspekt prawny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Rozdział III. Ustalenie ojcostwa dziecka mał(cid:298)e(cid:276)skiego . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
§ 10. Domniemanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
I. Uwagi wst(cid:266)pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
II. Istnienie zwi(cid:261)zku mał(cid:298)e(cid:276)skiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
III. Urodzenie dziecka przez kobiet(cid:266) zam(cid:266)(cid:298)n(cid:261) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
IV. Macierzy(cid:276)stwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
§ 11. Zaprzeczenie ojcostwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
I. Uwagi wst(cid:266)pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
VII
Spis tre(cid:286)ci
II. Obalenie domniemania z art. 62 KRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
III. Przesłanki zaprzeczenia ojcostwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
§ 12. Charakter prawny wyroku i jego skutki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
I. Charakter wyroku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
II. Skutki wyroku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Rozdział IV. Uznanie ojcostwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
§ 13. Poj(cid:266)cie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
I. Uwagi wst(cid:266)pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
II. Charakter prawny o(cid:286)wiadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
§ 14. Przesłanki i skutki uznania ojcostwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
II. Dziecko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
III. Uznaj(cid:261)cy m(cid:266)(cid:298)czyzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
IV. Matka dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
V. Wymagania formalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
VI. Skutki prawne uznania dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
§ 15. Ustalenie bezskuteczno(cid:286)ci uznania ojcostwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
I. Uwagi wst(cid:266)pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
II. Podstawy ustalenia bezskuteczno(cid:286)ci uznania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
§ 16. Zagadnienie bezwzgl(cid:266)dnej niewa(cid:298)no(cid:286)ci uznania ojcostwa . . . . . . . . . 145
§ 17. Post(cid:266)powanie i skutki wyroku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
I. Post(cid:266)powanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
II. Wyrok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Rozdział V. S(cid:261)dowe ustalenie ojcostwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
§ 18. Uwagi wprowadzaj(cid:261)ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
§ 19. Domniemanie ojcostwa pozamał(cid:298)e(cid:276)skiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
I. Uwagi ogólne o domniemaniach prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
II. Rodzaj i funkcja domniemania ojcostwa pozamał(cid:298)e(cid:276)skiego . . . . . . . . . . 158
III. Podstawa domniemania ojcostwa pozamał(cid:298)e(cid:276)skiego i jej wpływ
na przemieszczanie si(cid:266) ci(cid:266)(cid:298)aru dowodu w procesie o ustalenie
ojcostwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
§ 20. S(cid:261)dowe ustalenie ojcostwa m(cid:266)(cid:298)czyzny, który obcował z matk(cid:261)
dziecka poza okresem koncepcyjnym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
§ 21. Exceptio plurium concumbentium jako jeden ze sposobów
obalenia domniemania ojcostwa pozamał(cid:298)e(cid:276)skiego . . . . . . . . . . . . . . 166
I. Sposoby obalenia domniemania ojcostwa pozamał(cid:298)e(cid:276)skiego . . . . . . . . . 166
II. Praktyczne mo(cid:298)liwo(cid:286)ci wykorzystania zarzutu plurium
concumbentium przez pozwanego w procesie o ustalenie ojcostwa . . . . . . . 167
III. Zamierzenia ustawodawcy odno(cid:286)nie do zarzutu plurium
concumbentium i próba znalezienia sposobu ich realizacji . . . . . . . . . . . 171
§ 22. Proces o ustalenie ojcostwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
II. Legitymacja czynna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
III. Legitymacja bierna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
IV. Tradycyjny i postulowany model procesu o ustalenie ojcostwa . . . . . . . 196
§ 23. Dochodzenie roszcze(cid:276) maj(cid:261)tkowych zwi(cid:261)zanych z s(cid:261)dowym
ustaleniem ojcostwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
§ 24. Charakter wyroku ustalaj(cid:261)cego ojcostwo i jego skutki . . . . . . . . . . . 204
I. Charakter wyroku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
II. Skutek wyroku ustalaj(cid:261)cego ojcostwo w postaci rozstrzygni(cid:266)cia
o władzy rodzicielskiej przysługuj(cid:261)cej ojcu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
VIII
Spis tre(cid:286)ci
Rozdział VI. Pochodzenie dziecka pocz(cid:266)tego w wyniku zabiegu medycznie
wspomaganej prokreacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
§ 25. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
§ 26. Status moralny płodu ludzkiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
§ 27. Status prawny płodu ludzkiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
I. Zagadnienie zdolno(cid:286)ci prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
II. Nasciturus jako podmiot roszcze(cid:276) odszkodowawczych . . . . . . . . . . . . . 220
§ 28. Ustalenie pochodzenia dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
I. Uwagi wst(cid:266)pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
II. Inseminacja homologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
III. Inseminacja heterologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
IV. Zagadnienie macierzy(cid:276)stwa w razie zapłodnienia in vitro
i implantacji zarodka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
Rozdział VII. Władza rodzicielska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
§ 29. Poj(cid:266)cie, podmioty i charakter prawny władzy rodzicielskiej . . . . . . . 233
I. Podstawowe funkcje władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
II. Wieloznaczno(cid:286)ć terminu „władza rodzicielska” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
III. Podmioty władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
IV. Stosunki prawne wynikaj(cid:261)ce z władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . 255
§ 30. Tre(cid:286)ć władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
I. Elementy tre(cid:286)ci władzy rodzicielskiej w ogólno(cid:286)ci . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
II. Osobowy element tre(cid:286)ci władzy rodzicielskiej (piecza
nad dzieckiem) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
III. Piecza nad maj(cid:261)tkiem dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
IV. Przedstawicielstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
§ 31. Wykonywanie władzy rodzicielskiej i odpowiedzialno(cid:286)ć
rodziców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
I. Obowi(cid:261)zek wykonywania władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
II. Zasada samodzielno(cid:286)ci działania (autonomii) rodziców . . . . . . . . . . . . . 293
III. Zasada pomocy organów pa(cid:276)stwowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
IV. Posłusze(cid:276)stwo dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
V. Reguły uzupełniaj(cid:261)ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
VI. Kryteria nale(cid:298)ytego wykonywania władzy rodzicielskiej
i ich hierarchia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
VII. Odpowiedzialno(cid:286)ć rodziców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
§ 32. Modyfi kacje władzy rodzicielskiej i jej ustanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
I. Zmiany w zakresie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
II. Ustanie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
§ 33. Stosunki mi(cid:266)dzy rodzicami a dziećmi niezale(cid:298)ne od władzy
rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
I. Systematyka stosunków mi(cid:266)dzy rodzicami a dziećmi niezale(cid:298)nych
od władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
II. Wzajemny obowi(cid:261)zek szacunku i wspierania si(cid:266) rodziców i dzieci . . . . 359
III. Nazwisko dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
IV. Udział dziecka w zaspokajaniu potrzeb rodziny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
V. Kontakty z dziećmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373
Rozdział VIII. Piecza zast(cid:266)pcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
§ 34. Poj(cid:266)cie pieczy zast(cid:266)pczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390
I. Uwagi wst(cid:266)pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390
II. Piecza zast(cid:266)pcza a inne formy sprawowania pieczy nad dzieckiem
przebywaj(cid:261)cym poza rodzin(cid:261) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
III. Spory terminologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394
IX
Spis tre(cid:286)ci
§ 35. Prawna regulacja pieczy zast(cid:266)pczej a prawo rodzinne . . . . . . . . . . . 397
I. Uwagi wst(cid:266)pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
II. Postulat jednolitej regulacji pieczy zast(cid:266)pczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401
III. Regulacje dotycz(cid:261)ce pieczy zast(cid:266)pczej jako normy prawa
dotycz(cid:261)cego rodziny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403
§ 36. Piecza zast(cid:266)pcza – standardy mi(cid:266)dzynarodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
I. Prawo mi(cid:266)dzynarodowe i orzecznictwo Trybunału Praw Człowieka . . . 406
II. Kierunki rozwoju pieczy zast(cid:266)pczej w Europie i Ameryce Północnej . . 417
§ 37. Piecza zast(cid:266)pcza jako element systemu pomocy społecznej . . . . . . . . 422
I. Przyczyny reformy pieczy zast(cid:266)pczej w latach 90. XX w. . . . . . . . . . . . 422
II. Konsekwencje wł(cid:261)czenia pieczy zast(cid:266)pczej do systemu pomocy
społecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427
§ 38. Piecza zast(cid:266)pcza a piecza rodzicielska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435
I. Uprawnienia, obowi(cid:261)zki i kompetencje rodziny zast(cid:266)pczej i placówki
opieku(cid:276)czo-wychowawczej a rodzice dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435
II. Sprawowanie pieczy zast(cid:266)pczej a styczno(cid:286)ć dziecka z rodzicami
i innymi osobami bliskimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
§ 39. Rodziny zast(cid:266)pcze i placówki opieku(cid:276)czo-wychowawcze . . . . . . . . . 445
I. Rodzinne a instytucjonalne formy pieczy zast(cid:266)pczej . . . . . . . . . . . . . . . 445
II. Przesłanki utworzenia rodziny zast(cid:266)pczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448
III. Rodzaje rodzin zast(cid:266)pczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455
IV. Rodziny zast(cid:266)pcze w powiatowym systemie opieki nad dzieckiem
i rodzin(cid:261) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459
V. Placówki opieku(cid:276)czo-wychowawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460
§ 40. Umieszczanie dzieci w instytucjach pieczy zast(cid:266)pczej . . . . . . . . . . . . 464
§ 41. Socjalne i ekonomiczne wsparcie wychowanków rodzin zast(cid:266)pczych
i placówek opieku(cid:276)czo-wychowawczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471
I. Uwaga wst(cid:266)pna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471
II. (cid:285)wiadczenia pieni(cid:266)(cid:298)ne na cz(cid:266)(cid:286)ciowe pokrycie kosztów utrzymania
wychowanka rodziny zast(cid:266)pczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471
III. Spór o zasady wypłacania (cid:286)wiadcze(cid:276) na pokrycie kosztów utrzymania
wychowanka rodziny zast(cid:266)pczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473
IV. (cid:285)wiadczenia na rzecz dzieci umieszczonych w placówkach
opieku(cid:276)czo-wychowawczych (standardy usług) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478
V. Usamodzielnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478
§ 42. Rz(cid:261)dowy projekt ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zast(cid:266)pczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483
Rozdział IX. Przysposobienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489
§ 43. Ogólna charakterystyka instytucji przysposobienia . . . . . . . . . . . . . . 498
I. Poj(cid:266)cie instytucji przysposobienia w obecnie obowi(cid:261)zuj(cid:261)cym polskim
prawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498
II. Kształtowanie si(cid:266) instytucji przysposobienia w Polsce po odzyskaniu
niepodległo(cid:286)ci w 1918 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502
III. Charakterystyka funkcji współczesnego przysposobienia w Polsce . . . . 511
§ 44. Strony stosunku przysposobienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523
I. Przysposabiaj(cid:261)cy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523
II. Przysposabiany. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546
§ 45. Organizacja po(cid:286)rednictwa adopcyjnego – o(cid:286)rodki
adopcyjno-opieku(cid:276)cze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552
II. Stan poprzedzaj(cid:261)cy wej(cid:286)cie w (cid:298)ycie rozporz(cid:261)dzenia Ministra Edukacji
Narodowej z 17.8.1993 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552
X
Spis tre(cid:286)ci
III. O(cid:286)rodki adopcyjno-opieku(cid:276)cze według rozporz(cid:261)dzenia Ministra
Edukacji Narodowej z 17.8.1993 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554
IV. O(cid:286)rodki adopcyjno-opieku(cid:276)cze w resorcie pracy i polityki społecznej . . 555
§ 46. Analiza stanu faktycznego prowadz(cid:261)cego do powstania stosunku
przysposobienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
I. (cid:297)(cid:261)danie przysposobienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
II. Wpływ woli dziecka i innych osób na dopuszczalno(cid:286)ć orzeczenia
przysposobienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563
III. Dobro osoby przysposabianej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587
IV. Osobista styczno(cid:286)ć stron przed orzeczeniem wnioskowanego
przysposobienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593
§ 47. Przysposobienie, którego orzeczenie powoduje zmian(cid:266)
dotychczasowego miejsca zamieszkania dziecka na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania za granic(cid:261)
(art. 1142 KRO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604
II. Przysposobienie powoduj(cid:261)ce przeniesienie dziecka do innego kraju
orzekane przed wej(cid:286)ciem w (cid:298)ycie ustawy z 26.5.1995 r. nowelizuj(cid:261)cej
normy o przysposobieniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 605
III. Zasada subsydiarno(cid:286)ci przysposobie(cid:276) mi(cid:266)dzynarodowych po wej(cid:286)ciu
w (cid:298)ycie ZmKRO z 1995 r. nowelizuj(cid:261)cej instytucj(cid:266) przysposobienia . . . 619
IV. Zobowi(cid:261)zania Rzeczypospolitej Polskiej wynikaj(cid:261)ce z Konwencji
haskiej o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie przysposobienia
mi(cid:266)dzynarodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629
V. „Adopcje zagraniczne” w (cid:286)wietle bada(cid:276) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 639
§ 48. Rodzaje przysposobienia. Osobiste i maj(cid:261)tkowe skutki ich
orzeczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648
II. Przysposobienie pełne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649
III. Przysposobienie niepełne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662
IV. Przysposobienie całkowite (pełne nierozwi(cid:261)zywalne) . . . . . . . . . . . . . . 668
§ 49. Tajemnica przysposobienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 673
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 673
II. Tajemnica przysposobienia w stosunkach wewn(cid:266)trznych – pomi(cid:266)dzy
stronami przysposobienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 674
III. Tajemnica przysposobienia wobec rodziców osoby przysposobionej . . . 676
IV. (cid:285)rodki ochrony tajemnicy przysposobienia w stosunku
do osób trzecich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 678
V. Tajemnica przysposobienia jako dobro osobiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 695
§ 50. Rozwi(cid:261)zanie przysposobienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 699
I. Rozwi(cid:261)zywalno(cid:286)ć przysposobienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 699
II. Przesłanki rozwi(cid:261)zania przysposobienia przez s(cid:261)d według KRO . . . . . . 706
III. Alternatywne do rozwi(cid:261)zania stosunku przysposobienia formy jego
ustania („cofni(cid:266)cia”) w obecnie obowi(cid:261)zuj(cid:261)cym polskim prawie . . . . . . 728
IV. Skutki rozwi(cid:261)zania stosunku przysposobienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 736
Rozdział X. Obowi(cid:261)zek alimentacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 751
§ 51. Poj(cid:266)cie i funkcja obowi(cid:261)zku alimentacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753
I. Poj(cid:266)cie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753
II. Funkcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 759
III. Standard mi(cid:266)dzynarodowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760
§ 52. Zakres podmiotowy i kolejno(cid:286)ć obowi(cid:261)zków alimentacyjnych . . . . . 761
I. Kr(cid:261)g osób uprawnionych i zobowi(cid:261)zanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 761
II. Kolejno(cid:286)ć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 763
XI
Spis tre(cid:286)ci
§ 53. Przesłanki i tre(cid:286)ć obowi(cid:261)zku alimentacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 767
I. Przesłanki powstania roszczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 767
II. Niegodno(cid:286)ć alimentacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782
III. Tre(cid:286)ć i zakres obowi(cid:261)zku alimentacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 787
IV. Rola (cid:286)wiadcze(cid:276) z zakresu zabezpieczenia społecznego . . . . . . . . . . . . . 790
§ 54. Wykonanie obowi(cid:261)zku alimentacyjnego i ochrona roszcze(cid:276) . . . . . . . 797
I. Wykonanie obowi(cid:261)zku alimentacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797
II. Ochrona roszcze(cid:276) alimentacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 802
III. Fundusz alimentacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 809
§ 55. Roszczenia zwrotne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 815
I. Uwagi wst(cid:266)pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 815
II. Roszczenia zwrotne z tytułu dostarczania (cid:286)rodków utrzymania
mał(cid:298)onkowi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 816
III. Roszczenia zwrotne z tytułu alimentacji dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . 818
IV. Zagadnienie roszczenia zwrotnego z tytułu dostarczenia (cid:286)wiadcze(cid:276)
socjalnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 819
V. Charakter prawny roszczenia z art. 140 KRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 820
§ 56. Wyga(cid:286)ni(cid:266)cie obowi(cid:261)zku alimentacyjnego i przedawnienie
roszczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 823
I. Wyga(cid:286)ni(cid:266)cie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 823
II. Przedawnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 824
Rozdział XI. Opieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 831
§ 57. Ogólna charakterystyka prawa opieku(cid:276)czego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 832
I. Zagadnienia terminologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 832
II. Cel i charakter prawny opieki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 833
III. Cechy prawa opieku(cid:276)czego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 835
IV. Organy opieki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 836
§ 58. Opieka nad małoletnim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 837
I. Ustanowienie opieki nad małoletnim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 837
II. Tre(cid:286)ć i sprawowanie opieki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 856
III. Nadzór nad sprawowaniem opieki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 874
IV. Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 884
§ 59. Opieka nad całkowicie ubezwłasnowolnionym . . . . . . . . . . . . . . . . . . 894
I. Cel i ustanowienie opieki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 894
II. Swoiste unormowania opieki nad ubezwłasnowolnionym . . . . . . . . . . . 897
III. Ustanie opieki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 899
Rozdział XII. Kuratela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 901
§ 60. Poj(cid:266)cie i funkcje kurateli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 901
I. Poj(cid:266)cie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 901
II. Funkcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904
§ 61. Typy i rodzaje kurateli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904
I. Typ kurateli trwałej, o znacznym zakresie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 905
II. Typ kurateli z ograniczonym zakresem pieczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 909
§ 62. Ustanie kurateli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 910
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 911
XII
Wykaz skrótów
1. (cid:295)ródła prawa
BankDanychR . . . . . . rozporz(cid:261)dzenie Ministra Polityki Społecznej z 5.10.2004 r. w sprawie
centralnego banku danych o dzieciach oczekuj(cid:261)cych na przysposobienie
oraz o(cid:286)rodków adopcyjno-opieku(cid:276)czych upowa(cid:298)nionych do współpra-
cy z licencjonowanymi przez rz(cid:261)dy innych pa(cid:276)stw organizacjami lub
o(cid:286)rodkami adopcyjnymi (Dz.U. Nr 223, poz. 2266)
EKonPrzyspDz . . . . . . Europejska Konwencja z 24.4.1967 r. o przysposobieniu dzieci (Dz.U.
z 1999 r. Nr 99, poz. 1157)
EKPCz . . . . . . . . . . . . Europejska Konwencja z 4.11.1950 r. o Ochronie Praw Człowieka i Pod-
stawowych Wolno(cid:286)ci (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.)
EmRentyFUSU . . . . . . ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiecze(cid:276)
Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.)
KC . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)
KC austr. . . . . . . . . . . Kodeks cywilny austriacki z 1.6.1811 r. (ABGB – Allgemeines Bürger-
liches Gesetzbuch)
KC fr. . . . . . . . . . . . . . Kodeks cywilny francuski z 21.3.1804 r. (Cciv – Code civil)
KC niem. . . . . . . . . . . Kodeks cywilny niemiecki z 18.8.1896 r. (BGB – Bürgerliches Gesetz-
buch)
KK . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.)
Konstytucja RP . . . . . Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78,
KonPD . . . . . . . . . . . . Konwencja z 20.11.1989 r. o prawach dziecka (Dz.U. z 1991 r. Nr 120,
poz. 483 ze zm., sprost. Dz.U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319)
poz. 526 ze zm.)
konwencja haska . . . . . Konwencja haska z 29.5.1993 r. o ochronie dzieci i współpracy w dzie-
dzinie przysposobienia mi(cid:266)dzynarodowego (Dz.U. z 2000 r. Nr 39,
poz. 448)
KP . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. Nr 21,
KPA . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks post(cid:266)powania administracyjnego (tekst
poz. 94 ze zm.)
KPC . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks post(cid:266)powania cywilnego (Dz.U. Nr 43,
jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)
KPK . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks post(cid:266)powania karnego (Dz.U. Nr 89,
poz. 296 ze zm.)
poz. 555 ze zm.)
KR . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 27.6.1950 r. – Kodeks rodzinny (Dz.U. Nr 34, poz. 308
KRO . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy (Dz.U. Nr 9,
ze zm.)
poz. 59 ze zm.)
KZ . . . . . . . . . . . . . . . rozporz(cid:261)dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.10.1933 r. – Kodeks
zobowi(cid:261)za(cid:276) (Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm.)
NadzPlacR . . . . . . . . . rozporz(cid:261)dzenie Ministra Polityki Społecznej z 19.10.2005 r. w sprawie
szczegółowych zasad nadzoru nad przestrzeganiem standardu opieki
i wychowania w placówkach opieku(cid:276)czo-wychowawczych oraz nadzo-
ru nad działalno(cid:286)ci(cid:261) o(cid:286)rodków adopcyjno-opieku(cid:276)czych (Dz.U. Nr 214,
poz. 1812 ze zm.)
XIII
Wykaz skrótów
NielU . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 26.10.1982 r. o post(cid:266)powaniu w sprawach nieletnich (tekst
jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178)
OchrKonkurU . . . . . . ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U.
OchrZdrPsychU . . . . . ustawa z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. Nr 111,
Nr 50, poz. 331 ze zm.)
poz. 535 ze zm.)
O(cid:286)rAd-OpR . . . . . . . . rozporz(cid:261)dzenie Ministra Polityki Społecznej z 30.9.2005 r. w sprawie
o(cid:286)rodków adopcyjno-opieku(cid:276)czych (Dz.U. Nr 205, poz. 1701 ze zm.)
O(cid:286)rAd-OpR z 1993 r. . rozporz(cid:261)dzenie Ministra Edukacji Narodowej z 17.8.1993 r. w sprawie
o(cid:286)rodków adopcyjno-opieku(cid:276)czych (Dz.U. Nr 84, poz. 394)
O(cid:286)rAd-OpR z 2001 r. . rozporz(cid:261)dzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 16.2.2001 r.
w sprawie o(cid:286)rodków adopcyjno-opieku(cid:276)czych (Dz.U. Nr 14, poz. 132)
PlacówkiR . . . . . . . . . rozporz(cid:261)dzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19.10.2007 r.
w sprawie placówek opieku(cid:276)czo-wychowawczych (Dz.U. Nr 201,
poz. 1455 ze zm.)
PlRodzU . . . . . . . . . . . ustawa z 7.1.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego
i warunkach dopuszczalno(cid:286)ci przerywania ci(cid:261)(cid:298)y (Dz.U. Nr 17, poz. 78
ze zm.)
PomAlimU . . . . . . . . . ustawa z 7.9.2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów
PomSpołU . . . . . . . . . ustawa z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r.
(tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 ze zm.)
PomSpołU z 1990 r. . . ustawa z 29.11.1990 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r.
Nr 175, poz. 1362 ze zm.)
PostNSRU . . . . . . . . . ustawa z 27.6.1950 r. o post(cid:266)powaniu niespornym w sprawach rodzin-
Nr 64, poz. 414 ze zm.)
PrASC . . . . . . . . . . . . ustawa z 29.9.1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn.:
nych oraz z zakresu kurateli (Dz.U. Nr 34, poz. 310 ze zm.)
PrASC z 1945 r. . . . . dekret z 25.9.1945 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. Nr 48,
Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688 ze zm.)
poz. 272 ze zm.)
PrASC z 1955 r. . . . . . dekret z 8.6.1955 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. Nr 25,
PrPrywM . . . . . . . . . . ustawa z 12.11.1965 r. – Prawo prywatne mi(cid:266)dzynarodowe (Dz.U. Nr 46,
poz. 151 ze zm.)
poz. 290 ze zm.)
PrRodz z 1946 r. . . . . . dekret z 22.1.1946 r. – Prawo rodzinne (Dz.U. Nr 6, poz. 52)
PWKK . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Przepisy wprowadzaj(cid:261)ce Kodeks karny (Dz.U.
PWKK z 1969 r. . . . . . ustawa z 19.4.1969 r. – Przepisy wprowadzaj(cid:261)ce Kodeks karny (Dz.U.
Nr 88, poz. 554 ze zm.)
PWKR . . . . . . . . . . . . ustawa z 27.6.1950 r. – Przepisy wprowadzaj(cid:261)ce Kodeks rodzinny
Nr 13, poz. 95 ze zm.)
(Dz.U. Nr 34, poz. 309)
ku(cid:276)czy (Dz.U. Nr 9, poz. 60)
PWKRO . . . . . . . . . . . ustawa z 25.2.1964 r. – Przepisy wprowadzaj(cid:261)ce Kodeks rodzinny i opie-
SysO(cid:286)wU . . . . . . . . . . ustawa z 7.9.1991 r. o systemie o(cid:286)wiaty (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r.
Nr 256, poz. 2572 ze zm.)
TFUE . . . . . . . . . . . . . Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 90,
poz. 864 ze zm.)
WyznO(cid:286)rR . . . . . . . . . rozporz(cid:261)dzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 17.9.2001 r.
w sprawie wyznaczenia o(cid:286)rodka adopcyjno-opieku(cid:276)czego prowadz(cid:261)ce-
go centralny bank danych o dzieciach oczekuj(cid:261)cych na przysposobienie
oraz wyznaczenia o(cid:286)rodków adopcyjno-opieku(cid:276)czych upowa(cid:298)nionych
do współpracy z licencjonowanymi przez rz(cid:261)dy innych pa(cid:276)stw organi-
zacjami lub o(cid:286)rodkami adopcyjnymi (Dz.U. Nr 106, poz. 1156)
ZmImNazU . . . . . . . . ustawa z 17.10.2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U. Nr 220,
poz. 1414)
XIV
Wykaz skrótów
ZmKRO z 1975 r. . . . . ustawa z 19.12.1975 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)-
ZmKRO z 1995 r. . . . . ustawa z 26.5.1995 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy
czy (Dz.U. Nr 45, poz. 234)
ZmKRO z 2008 r. . . . . ustawa z 6.11.2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 83, poz. 417)
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 220, poz. 1431)
2. Organy orzekaj(cid:261)ce
BGH . . . . . . . . . . . . . . Niemiecki Federalny S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy (Bundesgerichtshof)
ETPCz . . . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał Praw Człowieka
ETS . . . . . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał Sprawiedliwo(cid:286)ci
NSA . . . . . . . . . . . . . . . Naczelny S(cid:261)d Administracyjny
SA . . . . . . . . . . . . . . . . s(cid:261)d apelacyjny
SN . . . . . . . . . . . . . . . . S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy
SN (PS) . . . . . . . . . . . . S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy w pełnym składzie
SN (PSIC) . . . . . . . . . S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy w pełnym składzie Izby Cywilnej (w latach 1982–1989:
Izby Cywilnej i Administracyjnej)
SN (PSIAPiUS) . . . . . . S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy w pełnym składzie Izby Administracyjnej, Pracy i Ubez-
piecze(cid:276) Społecznych (od roku 1990: Izby Pracy i Ubezpiecze(cid:276) Społecz-
nych)
SN (PSIC) . . . . . . . . . . S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy w pełnym składzie Izby Cywilnej (w latach 1982–1989:
Izby Cywilnej i Administracyjnej)
SN (7) . . . . . . . . . . . . . S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy w składzie siedmiu s(cid:266)dziów
SW . . . . . . . . . . . . . . . . s(cid:261)d wojewódzki
TK . . . . . . . . . . . . . . . . Trybunał Konstytucyjny
3. Czasopisma i publikatory
AMSiK . . . . . . . . . . . . Archiwum Medycyny S(cid:261)dowej i Kryminologii
AUMCS . . . . . . . . . . . Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska
AUWr . . . . . . . . . . . . . Acta Universitatis Wratislaviensis
BMS . . . . . . . . . . . . . . Biuletyn Ministerstwa Sprawiedliwo(cid:286)ci
BSN . . . . . . . . . . . . . . . Biuletyn S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego
DPP . . . . . . . . . . . . . . . Demokratyczny Przegl(cid:261)d Prawniczy
Dz.U. . . . . . . . . . . . . . . Dziennik Ustaw
Dz.Urz. . . . . . . . . . . . . Dziennik Urz(cid:266)dowy
GP . . . . . . . . . . . . . . . . Gazeta Prawna
GS . . . . . . . . . . . . . . . . Gazeta S(cid:261)dowa
GSW . . . . . . . . . . . . . . Gazeta S(cid:261)dowa Warszawska
GSiP . . . . . . . . . . . . . . Gazeta S(cid:261)dowa i Penitencjarna
Jur. . . . . . . . . . . . . . . . Jurysta
KPP . . . . . . . . . . . . . . . Kwartalnik Prawa Prywatnego
KSP . . . . . . . . . . . . . . . Krakowskie Studia Prawnicze
MoP . . . . . . . . . . . . . . . Monitor Prawniczy
M.P. . . . . . . . . . . . . . . Monitor Polski
NJW . . . . . . . . . . . . . . Neue Juristische Wochenschrift
NP . . . . . . . . . . . . . . . . Nowe Prawo
ONSA . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Najwy(cid:298)szego S(cid:261)du Administracyjnego
OSN. . . . . . . . . . . . . . . Zbiór Orzecze(cid:276) S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego. Orzeczenia Izby Cywilnej (w la-
tach 1933–1952), Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego (w latach 1953–
1961: Izby Cywilnej i Izby Karnej, w 1962 r.: Izby Cywilnej, w latach
1963–1981: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpiecze(cid:276) Społecznych,
w latach 1982–1989: Izby Cywilnej i Administracyjnej oraz Izby Pracy
i Ubezpiecze(cid:276) Społecznych, w latach 1990–1994: Izby Cywilnej oraz
Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpiecze(cid:276) Społecznych, w 1995 r.:
Izby Cywilnej)
XV
Wykaz skrótów
OSP . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo S(cid:261)dów Polskich – Orzecznictwo S(cid:261)dów Polskich (1921–
1939), Orzecznictwo S(cid:261)dów Polskich i Komisji Arbitra(cid:298)owych (1957–
1989), Orzecznictwo S(cid:261)dów Polskich (od 1990)
OTK-A . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Seria A
Pal. . . . . . . . . . . . . . . . Palestra
PG . . . . . . . . . . . . . . . . Prawo Gospodarcze
PiM . . . . . . . . . . . . . . . Prawo i Medycyna
PiP . . . . . . . . . . . . . . . . Pa(cid:276)stwo i Prawo
PiZS. . . . . . . . . . . . . . . Praca i Zabezpieczenie Społeczne
POW . . . . . . . . . . . . . . Problemy Opieku(cid:276)czo-Wychowawcze
PPA . . . . . . . . . . . . . . . Przegl(cid:261)d Prawa i Administracji
PS . . . . . . . . . . . . . . . . Przegl(cid:261)d S(cid:261)dowy
PR . . . . . . . . . . . . . . . . Problemy Rodziny
Prok. i Pr. . . . . . . . . . . Prokuratura i Prawo
PWS . . . . . . . . . . . . . . Problemy Wymiaru Sprawiedliwo(cid:286)ci
Rej. . . . . . . . . . . . . . . . Rejent
RiP . . . . . . . . . . . . . . . . Rodzina i Prawo
RPEiS . . . . . . . . . . . . . Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
RPO-Mat. . . . . . . . . . . Biuletyn RPO – Materiały
Rzeczp. . . . . . . . . . . . . Rzeczpospolita
SC . . . . . . . . . . . . . . . . Studia Cywilistyczne
SI . . . . . . . . . . . . . . . . . Studia Iuridica
SIS . . . . . . . . . . . . . . . . Studia Iuridica Silesiana
SP . . . . . . . . . . . . . . . . Studia Prawnicze
SPE . . . . . . . . . . . . . . . Studia Prawno-Ekonomiczne
Wok. . . . . . . . . . . . . . . Wokanda
ZNIBPS . . . . . . . . . . . . Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa S(cid:261)dowego
ZNUG . . . . . . . . . . . . . Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gda(cid:276)skiego
ZNUJ . . . . . . . . . . . . . . Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiello(cid:276)skiego
ZNUWr . . . . . . . . . . . Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego
ZPUKSW . . . . . . . . . . Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszy(cid:276)skiego
4. Pi(cid:286)miennictwo
Andrzejewski,
Prawo rodzinne ........... M. Andrzejewski, Prawo rodzinne i opieku(cid:276)cze, Warszawa 2010
Czajkowska,
Pachniewska,
Komentarz ................... A. Czajkowska, E. Pachniewska, Prawo o aktach stanu cywilnego. Ko-
mentarz, orzecznictwo, wzory dokumentów i pism, Warszawa 2002
Dolecki, Sokołowski,
Komentarz KRO .......... Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy. Komentarz (pod red. H. Doleckiego,
T. Sokołowskiego), Warszawa 2010
Gajda, Komentarz KRO,
1999 (2000, 2002) ........ J. Gajda, Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy. Komentarz, Warszawa 1999,
2000; Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy. Akta stanu cywilnego. Komentarz,
Warszawa 2002
Gniewek,
Komentarz KC, t. [ ] .... Kodeks cywilny. Komentarz, t. I i II (pod red. E. Gniewka) Warszawa
2004
Gniewek, Komentarz KC,
2006 (2008, 2011) ........ Kodeks cywilny. Komentarz (pod red. E. Gniewka) Warszawa 2006,
2008, 2011
XVI
Wykaz skrótów
Gromek,
Komentarz KRO,
2004 (2006, 2009) ........ K. Gromek, Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy. Komentarz, Warszawa 2004,
2006, 2009
Grzybowski,
Prawo rodzinne ............ S. Grzybowski, Prawo rodzinne. Zarys wykładu, Warszawa 1980
Haak, Komentarz KRO,
1995 (1996, 2009) ........ H. Haak, Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy. Komentarz, Władza rodzi-
cielska, Toru(cid:276) 1995; Przysposobienie, Toru(cid:276) 1996; Komentarz do
art. 617–91, Toru(cid:276) 2009
Ignaczewski,
Komentarz KRO .......... J. Ignaczewski, Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy. Komentarz, Warszawa
2010
Ignatowicz,
Prawo rodzinne, 1987
(1995, 1996, 1998,
2000, 2001, 2002) ........ J. Ignatowicz, Prawo rodzinne. Zarys wykładu, Warszawa 1987, 1995,
1996; Prawo rodzinne (zaktualizowane i uzupełnione przez M. Nazara),
Warszawa 1998, 2000, 2001, 2002
Ignatowicz, Nazar,
Prawo rodzinne, 2005
(2006, 2010) ................. J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, Warszawa 2005, 2006, 2010
KC z Komentarzem,
t. [ ] ............................... Kodeks cywilny z Komentarzem (pod red. J. Winiarza), t. I i II, Warsza-
wa 1980, 1989
Komentarz do KC,
Ks. [ ], t. [ ] ............. Komentarz do Kodeksu cywilnego. Ksi(cid:266)ga pierwsza, Cz(cid:266)(cid:286)ć ogólna, War-
szawa 1998, 1999, 2001, 2002, 2003, 2004, 2006, 2007, 2009; Ksi(cid:266)ga
druga, Własno(cid:286)ć i inne prawa rzeczowe, Warszawa 1996, 1999, 2001,
2002, 2003, 2004, 2006, 2007; Ksi(cid:266)ga trzecia, Zobowi(cid:261)zania, t. I i II,
1996–1997, 1999, 2001, 2002, 2003, 2005, 2006, 2007; Ksi(cid:266)ga czwarta,
Spadki, Warszawa 1995, 1999, 2001, 2002, 2003, 2005, 2006, 2007,
2008
Komentarz do KPC
cz. [ ], t. [ ] .................... T. Ereci(cid:276)ski, J. Gudowski, M. J(cid:266)drzejewska, K. Weitz, Komentarz do
Kodeksu post(cid:266)powania cywilnego. Cz(cid:266)(cid:286)ć pierwsza. Post(cid:266)powanie roz-
poznawcze. Cz(cid:266)(cid:286)ć druga. Post(cid:266)powanie zabezpieczaj(cid:261)ce, t. I, Warszawa
1997, 1999, 2001, 2002, 2003, 2007, 2009; T. Ereci(cid:276)ski, J. Ciszewski,
Komentarz do Kodeksu post(cid:266)powania cywilnego. Cz(cid:266)(cid:286)ć trzecia. Prze-
pisy z zakresu mi(cid:266)dzynarodowego post(cid:266)powania cywilnego, Warszawa
2004; t. II, Warszawa 1998, 2002; T. Ereci(cid:276)ski, J. Ciszewski, K. Weitz,
Komentarz do Kodeksu post(cid:266)powania cywilnego. Cz(cid:266)(cid:286)ć czwarta. Prze-
pisy z zakresu mi(cid:266)dzynarodowego post(cid:266)powania cywilnego. Cz(cid:266)(cid:286)ć pi(cid:261)-
ta. S(cid:261)d polubowny (arbitra(cid:298)owy), t. V, Warszawa 2006, 2009
Komentarz KC,
t. [ ], 1972 ..................... Kodeks cywilny. Komentarz (pod red. Z. Resicha, J. Ignatowicza, J. Pie-
trzykowskiego, I. Bieleckiego), t. I–III, Warszawa 1972
Komentarz KC,
t. [ ] ............................... Kodeks cywilny. Komentarz (pod red. K. Pietrzykowskiego), t. I, War-
szawa 1997, 1999, 2002, 2004, 2005, 2008; t. II, Warszawa 1998, 2000,
2003, 2004, 2005, 2009
XVII
Wykaz skrótów
Komentarz KPC,
t. [ ] ............................... Kodeks post(cid:266)powania cywilnego. Komentarz (pod red. K. Piaseckiego),
t. I, Warszawa 1996, 2001, 2006, 2010; t. II, Warszawa 1997, 2006; t. III,
Warszawa 2007
Komentarz KR,
1959.............................. Kodeks rodzinny. Komentarz (pod red. M. Grudzi(cid:276)skiego, J. Ignatowi-
cza), Warszawa 1959
Komentarz KRO,
1966.............................. Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy. Komentarz, Warszawa 1966
Komentarz KRO,
1975.............................. Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy. Komentarz (pod red. B. Dobrza(cid:276)skiego,
J. Ignatowicza), Warszawa 1975
Komentarz KRO,
1993.............................. Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy z komentarzem (pod red. J. Pietrzykow-
skiego), Warszawa 1993
Ohanowicz, Górski,
Zarys ............................ A. Ohanowicz, J. Górski, Zarys prawa zobowi(cid:261)za(cid:276), Warszawa 1970
Ohanowicz, Górski,
Zobowi(cid:261)zania ............... A. Ohanowicz, J. Górski, Zobowi(cid:261)zania. Zarys według kodeksu cywil-
nego. Cz(cid:266)(cid:286)ć szczegółowa, Warszawa–Pozna(cid:276) 1966
Ohanowicz,
Zobowi(cid:261)zania ............... A. Ohanowicz, Zobowi(cid:261)zania. Zarys według kodeksu cywilnego. Cz(cid:266)(cid:286)ć
ogólna, Warszawa–Pozna(cid:276) 1965
Piasecki,
Komentarz KRO,
2000 (2002,
2006, 2009) .................. H. Ciepła, B. Czech, T. Domi(cid:276)czyk, S. Kalus, K. Piasecki, M. Sychowicz,
Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy z komentarzem (pod red. K. Piaseckie-
go), Warszawa 2000, 2002, 2006, 2009
Pietrzykowski,
Komentarz KRO,
2003 (2010) .................. J. Gajda, J. Ignatowicz, J. Pietrzykowski, J. Winiarz, Kodeks rodzinny
i opieku(cid:276)czy. Komentarz (pod red. K. Pietrzykowskiego), Warszawa
2003, 2010
Radwa(cid:276)ski,
Prawo cywilne, 1993
(1994, 1997, 1999,
2002, 2003, 2004,
2005, 2007, 2009) ...... Z. Radwa(cid:276)ski, Prawo cywilne – cz(cid:266)(cid:286)ć ogólna, Warszawa 1993, 1994,
1997, 1999, 2002, 2003, 2004, 2005, 2007, 2009
Smyczy(cid:276)ski,
Prawo rodzinne,
1997 (1999, 2003,
2005, 2009) .................. T. Smyczy(cid:276)ski, Prawo rodzinne i opieku(cid:276)cze, Warszawa 1997, 1999,
2003, 2005, 2009
Smyczy(cid:276)ski,
Prawo rodzinne,
2001.............................. T. Smyczy(cid:276)ski, Prawo rodzinne i opieku(cid:276)cze. Analiza i wykładnia, War-
szawa 2001
Strzebi(cid:276)czyk,
Prawo rodzinne,
2002 ............................. J. Strzebi(cid:276)czyk, Prawo rodzinne, Kraków 2002
XVIII
Wykaz skrótów
Strzebinczyk,
Prawo rodzinne,
2010.............................. J. Strzebinczyk, Prawo rodzinne, Warszawa 2010
Szer, Prawo rodzinne
1954 (1956, 1957,
1959, 1966, 1967,
1969) ............................ S. Szer, Prawo rodzinne, Warszawa 1954, 1956, 1957, 1959, 1966, 1967;
Prawo rodzinne w zarysie, Warszawa 1969
System,
t. [ ] ...................... System prawa cywilnego, t. I, Ossolineum 1974, 1985; t. II, Ossolineum
1977; t. III, cz. 1, Ossolineum 1981; t. III, cz. 2, Ossolineum 1976; t. IV,
Ossolineum 1986
System PrPryw,
t. [ ] ............................... System Prawa Prywatnego, t. 1, Warszawa 2007; t. 2, Warszawa 2002,
2008; Suplement do t. 2, Warszawa 2004; t. 3, Warszawa 2003, 2007;
t. 4, Warszawa 2005, 2007; t. 5, Warszawa 2006; t. 6, Warszawa 2009;
Suplement do t. 6, Warszawa 2010; t. 7, Warszawa 2001, 2003; t. 8,
Warszawa 2004; t. 9, Warszawa 2010; t. 10, Warszawa 2009; t. 11, War-
szawa 2009; t. 12, Warszawa 2003; t. 13, Warszawa 2003, 2007; t. 16,
Warszawa 2008; t. 17A, Warszawa 2010, t. 17B, Warszawa 2010; t. 18,
Warszawa 2005, 2010; Suplement do t. 18, Warszawa 2006; t. 19, War-
szawa 2006
System PrRodz ............. System Prawa Rodzinnego i Opieku(cid:276)czego (pod red. J. St. Pi(cid:261)towskie-
go), Ossolineum 1985
Walaszek, Zarys ........... B. Walaszek, Zarys prawa rodzinnego i opieku(cid:276)czego, Warszawa 1971
Winiarz, Prawo rodzinne,
1974 (1977, 1980, 1983,
1987, 1992, 1993, 1994,
1995, 1996) .................. J. Winiarz, Prawo rodzinne, Warszawa 1974, 1977, 1980, 1983, 1987,
1992, 1993, 1994, 1995, 1996
Winiarz, Gajda,
Prawo rodzinne,
1999 (2001) .................. J. Winiarz, J. Gajda, Prawo rodzinne, Warszawa 1999, 2001
Wolter, Igantowicz,
Stefaniuk, Prawo cywilne,
1996 (1998, 1999, 2001) A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys cz(cid:266)(cid:286)ci ogól-
nej, Warszawa 1996, 1998, 1999, 2001
Zieli(cid:276)ski,
Prawo rodzinne ............ A. Zieli(cid:276)ski, Prawo rodzinne i opieku(cid:276)cze, Warszawa 2000
5. Orzecznictwo
Wytyczne SN
z 1952 r. ........................ uchw. SN z 26.4.1952 r., C 798/51, OSN 1952, Nr 1, poz. 1
Wytyczne SN
z 1955 r. ....................... Wytyczne SN z 28.5.1955 r. w zakresie stosowania art. 29 KR, OSN
1955, Nr 3, poz. 46
Wytyczne SN
z 1968 r. ........................ Wytyczne SN z 18.3.1968 r. w zakresie stosowania przepisów art. 56
oraz art. 58 KRO, OSN 1968, Nr 5, poz. 77
XIX
Pobierz darmowy fragment (pdf)
