Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00100 006106 13650015 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Proces dowodzenia w sprawach przestępstw i wykroczeń skarbowych. Zarys systemu - ebook/pdf
Proces dowodzenia w sprawach przestępstw i wykroczeń skarbowych. Zarys systemu - ebook/pdf
Autor: , , Liczba stron: 398
Wydawca: Difin Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7930-131-7 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Proces dowodzenia w sprawach przestępstw i wykroczeń skarbowych. Zarys systemu to opracowanie łączące w sobie elementy monografii oraz podręcznika. Składa się z czterech części, przy czym każda z nich, co należy podkreślić, ściśle łączy się z procesem dowodzenia. I tak, część pierwsza omawia zagadnienia ogólne dotyczące przestępstw i wykroczeń skarbowych. Część druga to analiza zagadnień podstawowych w procesie rozpoznania ustawowych znamion przestępstw i wykroczeń skarbowych z części szczegółowej Kodeksu karnego skarbowego, tj. przestępstw i wykroczeń skierowanych przeciwko obowiązkom podatkowym oraz rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji, przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami, przestępstw i wykroczeń skarbowych przeciwko obrotowi dewizowemu oraz przestępstw i wykroczeń przeciwko organizacji gier hazardowych. 

Część trzecia poświęcona została zagadnieniom związanym z procesem dowodzenia w sprawach przestępstw i wykroczeń skarbowych. Uwzględnia ona specyfikę tego rodzaju postępowania, jak też odmienności w odniesieniu do Kodeksu postępowania karnego. Dostrzega jednak, że w praktyce, zwłaszcza w odniesieniu do przestępstw skarbowych, powiązane są one z przestępstwami powszechnymi, np. działanie w zorganizowanym związku lub grupie przestępczej, łączą się z przestępstwami przeciwko dokumentom, wyłudzeniami, oszustwami czy też występkami określanymi jako gospodarcze. Nie zostały pominięte ważne zagadnienia dotyczące dyskwalifikacji dowodów z zeznań, jak też wyjaśnień. Analizie zostały poddane procesowe konsekwencje związane z brakami w postępowaniu dowodowym. 

Ostatnią częścią opracowania są zagadnienia dotyczące, w razie uznania winy, ukarania sprawcy zarówno karami zasadniczymi, jak też środkami karnymi. Omówione zostały kwestie związane z okolicznościami obciążającymi oraz łagodzącymi. Nie została pominięta problematyka związana z odstąpieniem od wymierzenia kary oraz nadzwyczajnego jej złagodzenia. Omówione zostały również środki probacyjne, jak też zabezpieczające – związane z uzyskaniem w toku postępowania opinii sądowo-psychiatrycznej, wspomaganej wielokrotnie opinią psychologiczną. Oddawana do rąk Czytelników książka przeznaczona jest dla studentów prawa, ekonomii, doradców podatkowych, funkcjonariuszy zajmujących się prowadzeniem postępowań w sprawach przestępstw i wykroczeń skarbowych, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych, sędziów, aplikantów oraz innych zainteresowanych tego rodzaju problematyką.

Autorzy są praktykami (adwokatami i aplikantami adwokackimi), specjalizującymi się w procesie karnym, prawie karnym skarbowym jak też zagadnieniami pozostającymi na styku gospodarki i prawa karnego. Kazimierz J. Pawelec jest doktorem nauk prawnych, autorem kilkunastu publikacji dotyczących wypadków drogowych i procesu karnego.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Proces dowodzenia w sprawach przestępstw i wykroczeń skarbowych Julia Decowska-Olejnik Anna Imbirska Kazimierz J. Pawelec Proces dowodzenia w sprawach przestępstw i wykroczeń skarbowych Zarys systemu pod redakcją Kazimierza J. Pawelca Difin Recenzent Doc. dr Hanna Gajewska-Kraczkowska, Uniwersytet Warszawski Korekta Mirosława Szprenglewska Copyright © Difin SA Warszawa 2013 Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej pracy bez zgody wydawcy zabronione. Redaktor prowadzący Edward Mitek ISBN 978-83-7930-131-7 Książka którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmie- niaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo. Printed in Poland Difin SA, Wydanie I, Warszawa 2013 00-768 Warszawa, ul. F. Kostrzewskiego 1 tel. +48 22 851 45 61, +48 22 851 45 62, fax +48 22 841 98 91 Skład i łamanie: Grzegorz Kalisiak | Pracownia Liternictwa i Grafiki Druk: Fabryka Druku Sp. z o.o., http://www.fabrykadruku.pl, tel./fax +48 22 814 35 40 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów ............................................................................................. 13 Wstęp  ............................................................................................................. 15 Rozdział I.  Podstawowe zasady odpowiedzialności za przestępstwa  i wykroczenia skarbowe ............................................................................... 19 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 19 Zasady międzyczasowe .................................................................................. 23 – Zasada terytorialności ................................................................................. 24 – Zasada winy ................................................................................................ 26 – Zasada indywidualizacji .............................................................................. 28 – Zasada humanitaryzmu ............................................................................... 29 Pozostałe zasady ............................................................................................ 29 – Zasady określoności, pisemności i dokładności ......................................... 29 Rozdział II. Formy popełnienia przestępstwa i wykroczenia skarbowego  ................................................................................................... 31 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 31 Przygotowanie ................................................................................................ 31 Usiłowanie ..................................................................................................... 32 Dokonanie ...................................................................................................... 33 Rozdział III.  Współdziałanie przestępcze  ................................................. 35 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 35 Związek lub grupa przestępcza ...................................................................... 35 Sprawstwo i współsprawstwo ........................................................................ 36 Podżeganie ..................................................................................................... 38 Pomocnictwo .................................................................................................. 39 Zasady odpowiedzialności ............................................................................. 39 Prowokacja ..................................................................................................... 40 6 Spis treści Rozdział IV.  Zbiegi przestępstw i czynów  ................................................. 44 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 44 Czyn ciągły .................................................................................................... 44 Zbieg przepisów ............................................................................................. 45 Zbieg z przepisami innych ustaw ................................................................... 47 Rozdział V.  Wyłączenie odpowiedzialności  ............................................... 48 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 48 Okoliczności wyłączające bezprawność ........................................................ 49 – Ryzyko nowatorskie .................................................................................... 49 – Nieletniość .................................................................................................. 50 Okoliczności wyłączające winę ..................................................................... 50 – Błąd ............................................................................................................. 50 – Niepoczytalność i stan ograniczonej poczytalności .................................... 52 Rozdział VI.  Kary i środki karne  .............................................................. 55 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 55 Ogólna charakterystyka kar i środków karnych ............................................. 56 – Grzywna ...................................................................................................... 58 – Kara ograniczenia wolności ........................................................................ 30 – Kara pozbawienia wolności ........................................................................ 61 Środki karne ................................................................................................... 62 – Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności ............................................ 63 – Przepadek .................................................................................................... 64 – Pozbawienie praw publicznych ................................................................... 66 – Zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej ......................... 67 – Zakaz zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu ................................................................................... 68 – Podanie wyroku do wiadomości publicznej ............................................... 68 Nadzwyczajne obostrzenie kary .................................................................... 69 Nadzwyczajne złagodzenie kary .................................................................... 72 Zaniechanie ukarania ..................................................................................... 75 Czynny żal ..................................................................................................... 76 Dokonanie korekty podatkowej ..................................................................... 77 Inne odstąpienia ............................................................................................. 77 Bezkarność świadka koronnego ..................................................................... 78 Odpowiedzialność pośrednia ......................................................................... 78 Odpowiedzialność posiłkowa ........................................................................ 79 Przepadek korzyści ........................................................................................ 80 Spis treści 7 Rozdział VII.  Środki probacyjne  ............................................................... 81 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 81 Warunkowe zawieszenie wykonania kary ..................................................... 82 Warunkowe przedterminowe zwolnienie ....................................................... 84 Warunkowe umorzenie postępowania karnego .............................................. 87 Umorzenie postępowania wobec świadka koronnego ................................... 88 Rozdział VIII.  Środki zabezpieczające  ...................................................... 91 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 91 Środki izolacyjno-lecznicze ........................................................................... 91 Środki administracyjne .................................................................................. 93 Rozdział IX.  Przestępstwa i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji ...................................................................................................... 96 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 96 Uchylanie się od obowiązku podatkowego .................................................... 97 Firmanctwo .................................................................................................... 100 Oszustwo podatkowe ..................................................................................... 101 Uporczywe niewpłacanie podatku w terminie ............................................... 104 Nieprowadzenie księgi ................................................................................... 105 Prowadzenie ksiąg nierzetelnie lub wadliwie ................................................ 105 Niewystawianie faktury lub rachunku ........................................................... 107 Obrót bez znaków akcyzy .............................................................................. 110 Bezprawny wywóz wyrobu akcyzowego ....................................................... 113 Paserstwo akcyzowe ...................................................................................... 115 Wadliwe oznaczenie wyrobu akcyzowego .................................................... 115 Fałszerstwo znaku akcyzy albo upoważnienia do odbioru banderol ............. 116 Niedopełnienie obowiązku oznaczenia wyrobu akcyzowego ........................ 118 Nieprawidłowości w czynnościach handlowych ........................................... 118 Czynności poza składem podatkowym .......................................................... 120 Nieuprawniony obrót znakami akcyzy .......................................................... 120 Narażenie znaków akcyzy na niebezpieczeństwo .......................................... 122 Nierozliczanie się ze znaków akcyzy ............................................................ 122 Zmiana oznaczenia wyrobu akcyzowego ...................................................... 123 Zmiana przeznaczenia wyrobu akcyzowego ................................................. 124 Niedopełnienie obowiązku uzyskania rozliczenia z przekazanych znaków akcyzy ......................................................................................................... 125 Naruszenie procedury pomiarów ................................................................... 125 Nieprowadzenie ewidencji ............................................................................. 126 Prowadzenie działalności bez urzędowego sprawdzenia ............................... 127 8 Spis treści Bezpodstawny zwrot podatku ........................................................................ 127 Nienależny zwrot wydatków .......................................................................... 129 Niewpłacenie pobranego podatku przez płatnika lub inkasenta .................... 130 Naruszenie procedury podatkowej ................................................................. 131 Wykroczenie niewyznaczenia osoby odpowiedzialnej za obliczania, pobranie oraz wpłacenie organowi podatkowemu pobranych kwot ............................ 132 Zaniedbanie informacji podatkowej .............................................................. 132 Nieprawidłowości w informacji podsumowującej ......................................... 133 Zaniedbanie identyfikacji ............................................................................... 135 Naruszenie zasad dotacji lub subwencji ........................................................ 136 Utrudnianie kontroli ....................................................................................... 137 Niedopełnienie nadzoru ................................................................................. 138 Rozdział X.  Przestępstwa i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami  ...................................................................................................... 139 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 139 Wyłudzenie zezwolenia celnego .................................................................... 140 Przemyt celny ................................................................................................. 141 Oszustwo celne .............................................................................................. 143 Nadużycie odprawy czasowej ........................................................................ 144 Naruszenie warunku zwolnienia od cła ......................................................... 145 Usunięcie spod dozoru celnego ..................................................................... 147 Paserstwo celne .............................................................................................. 147 Bezpodstawny zwrot cła ................................................................................ 150 Wadliwa działalność celna ............................................................................. 151 Utrudnianie kontroli celnej ............................................................................ 153 Zaniedbania w dokumentacji ......................................................................... 154 Niedopełnienie nadzoru ................................................................................. 155 Rozdział XI.  Przestępstwa i wykroczenia skarbowe przeciwko obrotowi dewizowemu  ................................................................................. 156 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 156 Wyłudzenie indywidualnego zezwolenia dewizowego ................................. 157 Nielegalny transfer środków płatniczych ....................................................... 158 Nabycie i zbycie papierów wartościowych przez nierezydenta .................... 160 Naruszenie innych ograniczeń rezydenta w nabywaniu bez zezwolenia dewizowego ................................................................................................ 160 Naruszenie ograniczeń rezydenta w zbywaniu .............................................. 162 Otwarcie rachunku bankowego bez zezwolenia ............................................ 163 Dokonywanie rozliczeń pieniężnych bez zezwolenia .................................... 163 Spis treści 9 Nielegalna działalność kantorowa ................................................................. 164 Nieudzielenie wyjaśnień ................................................................................ 165 Niezgłoszenie przewozu dewiz i niepoddanie się kontroli ............................ 166 Wysyłanie z pominięciem banku ................................................................... 167 Nieprzechowywanie dokumentów ................................................................. 168 Niezgłoszenie danych do NBP ....................................................................... 169 Niedopełnienie obowiązku nadzoru ............................................................... 170 Rozdział XII.  Przestępstwa i wykroczenia skarbowe przeciwko organizacji gier hazardowych  ..................................................................... 171 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 171 Nielegalne gry i zakłady ................................................................................ 172 Gry bez urzędowych zabezpieczeń ................................................................ 174 Zakaz niszczenia losów, kartonów lub innych dowodów udziału w loterii fantowej ...................................................................................................... 176 Brak zawiadomienia ....................................................................................... 177 Gry i loterie wbrew przepisom ...................................................................... 178 Udział w nielegalnych grach lub zakładach ................................................... 177 Sprzedaż losów bez uprawnienia ................................................................... 179 Zakazana promocja lub reklama gier ............................................................. 179 Udział w grze losowej niepełnoletniego ........................................................ 182 Niedopełnienie nadzoru ................................................................................. 183 Rozdział XIII.  Dowody  ............................................................................... 184 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 184 Zadania postępowania karno-skarbowego ..................................................... 185 Ciężar dowodu i udowodnienia ..................................................................... 187 Pozyskiwanie dowodów ................................................................................. 192 – Uwagi wprowadzające ................................................................................ 192 – Dowody przeprowadzane z urzędu ............................................................. 194 – Dowody wnioskowane przez strony ........................................................... 199 Rozdział XIV.  Czynności dowodowe poprzedzające wszczęcie postępowania  ................................................................................................ 205 Postępowanie sprawdzające ........................................................................... 205 – Uwagi wprowadzające ................................................................................ 205 – Notatka urzędowa ....................................................................................... 206 – Rozpytanie uczestników i świadków .......................................................... 208 – Ograniczenie kręgu podejrzanych ............................................................... 209 10 Spis treści Rozdział XV.  Czynności dowodowe po wszczęciu postępowania  ............ 211 Wyjaśnienia oskarżonego (podejrzanego) ..................................................... 211 – Uwagi wprowadzające ................................................................................ 211 Wyjaśnienia jako środek dowodowy ............................................................. 212 Rodzaje wyjaśnień ......................................................................................... 213 – Odmowa wyjaśnień ..................................................................................... 213 – Przyznanie się do winy ............................................................................... 214 – Fałszywe samooskarżenie ........................................................................... 217 – Wyjaśnienia obciążające ............................................................................. 219 – Nieprzyznanie się do winy .......................................................................... 221 – Zmiana wyjaśnień ....................................................................................... 222 – Wyjaśnienia pisemne ................................................................................... 224 – Ostatnie słowo ............................................................................................. 225 Ocena wyjaśnień ............................................................................................ 226 Badania i oględziny ........................................................................................ 229 – Uwagi wprowadzające ................................................................................ 229 – Obowiązek znoszenia .................................................................................. 231 – Dopuszczalność zastosowania przymusu ................................................... 232 Rozdział XVI.  Pozycja i rola odpowiedzialnego posiłkowo oraz podmiotu zobowiązanego do zwrotu korzyści  .................................. 234 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 234 Podwójna rola podmiotu pociągniętego posiłkowo i zobowiązanego do zwrotu korzyści ..................................................................................... 235 Sytuacja procesowa interwenienta ................................................................. 238 – Uwagi wprowadzające ................................................................................ 238 – Ograniczenia dowodzenia ........................................................................... 239 Zeznania świadków ........................................................................................ 239 – Uwagi wprowadzające ................................................................................ 239 – Czynniki zapewniające udział świadka ...................................................... 242 – Procesowe czynniki wpływające na prawdomówność świadka ................. 244 – Prawo do odmowy zeznań .......................................................................... 244 – Częściowa odmowa zeznań ........................................................................ 248 – Zwolnienie z zeznań ................................................................................... 250 – Przyrzeczenie .............................................................................................. 252 – Uprzedzenie o odpowiedzialności .............................................................. 253 – Pozostałe gwarancje .................................................................................... 253 Świadek anonimowy ...................................................................................... 254 Spis treści 11 Rozdział XVII.  Czynniki procesowe mogące wpływać na zeznania i wyjaśnienia  . ................................................................................................ 265 Uwagi wprowadzające . .................................................................................. 265 Udział w czynnościach przed wszczęciem postępowania . ............................ 267 – Uwagi wprowadzające . ............................................................................... 267 – Oględziny miejsca . ...................................................................................... 269 – Oględziny rzeczy . ....................................................................................... 271 Uczestnictwo w stadium postępowania ad personam . .................................. 272 – Przesłuchanie . ............................................................................................. 272 – Odczytywanie protokołów . ......................................................................... 273 – Konfrontacja . .............................................................................................. 275 – Eksperyment procesowy i wizja lokalna . .................................................... 276 – Okazanie . .................................................................................................... 278 – Inne czynniki . .............................................................................................. 280 Wniosek o dobrowolne poddanie się karze i dobrowolne poddanie się odpowiedzialności . ............................................................................... 281 Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności . .............................................. 383 Rozdział XVIII.  Dyskwalifikacja dowodu z zeznań lub wyjaśnień  . ....... 287 Uwagi wprowadzające . .................................................................................. 287 Swoboda wypowiedzi . ................................................................................... 288 Zakaz zastępowania zeznań lub wyjaśnień pismami, zapiskami bądź notatkami . ................................................................................................... 295 Procesowe możliwości wykorzystywania dowodów nielegalnie uzyskanych . ................................................................................................ 297 – Uwagi wprowadzające . ............................................................................... 297 – Dowody pośrednio nielegalne . .................................................................... 298 – Wyłączenie dowodu nielegalnie uzyskanego . 300 Rozdział XIX.  Dowody elektroniczne . Rozdział XX.  Biegli i specjaliści  . Uwagi wprowadzające . Dopuszczenie dowodu . Przedmiot opinii . Bezstronność i obiektywizm przy opiniowaniu . Przesłuchanie biegłego . Opinia pozaprocesowa (prywatna) i jej znaczenie . Ocena opinii . 302 308 308 310 311 313 317 319 322 12 Spis treści Rozdział XXI.  Opiniowanie w sprawach przestępstw i wykroczeń  skarbowych  ................................................................................................... 329 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 329 Opinia antropologiczna .................................................................................. 330 Opinia fonoskopijna ....................................................................................... 331 Opinia grafologiczna ...................................................................................... 332 Ekspertyza dokumentów ................................................................................ 334 Opinia księgowa ............................................................................................. 336 Opinia informatyczna ..................................................................................... 356 Opinia techniczna i wyceniająca .................................................................... 337 Opinia sądowo-psychiatryczna ...................................................................... 339 – Uwagi wprowadzające ................................................................................ 339 – Przesłanki powołania .................................................................................. 340 – Postanowienie o powołaniu ........................................................................ 342 – Opiniowanie ................................................................................................ 343 Opinia psychologiczna ................................................................................... 345 – Uwagi wprowadzające ................................................................................ 345 – Przedmiot opinii .......................................................................................... 345 – Ocena opinii ................................................................................................ 347 Rozdział XXII.  Opinie i wywiady – kwestie węzłowe  .............................. 350 Rozdział XXIII.  Procesowe konsekwencje niedostatków  postępowania dowodowego  ......................................................................... 354 Uwagi wprowadzające ................................................................................... 354 Istotne braki postępowania przygotowawczego ............................................ 359 Niedostatki dowodów a zarzuty odwoławcze ................................................ 362 Dopuszczenie dowodów w postępowaniu odwoławczym ............................. 364 Uchylenie wniosku do ponownego rozpoznania ........................................... 366 Swobodna ocena dowodów a zasada in dubio pro reo .................................. 367 Ocena poszlak jako dowodów ....................................................................... 368 Rzetelność postępowania dowodowego ........................................................ 373 Bibliografia  ................................................................................................... 377 WYKAZ SKRÓTÓW ABWiAW Biul. PK Biul. SN CBA d.k.k., k.k. z 1969 r. – Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencja Wywiadu – Biuletyn Prawa Karnego – Biuletyn Sądu Najwyższego – Centralne Biuro Antykorupcyjne – dawny Kodeks karny – ustawa z 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 94 ze zm.) d.k.p.k., k.p.k. z 1969 r. – dawny kodeks postępowania karnego – ustawa z 19 kwietnia 1969 r. – k.p.k., k.p.k. z 1997 r. – Kodeks postępowania karnego – ustawa z 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. DP Dz.U. EKPC ETPC ETS GP GS Inf. Praw. k.k. k.k.s. k.p.c. KPP k.w. KZS Legalis LEX LexPolonica m.k.k. MP M. Praw. MTK MS NP Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 13, poz. 96 ze zm.) – Doradztwo Podatkowe – Dziennik Ustaw – Europejska Konwencja z 4 listopada 1950 r. o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz.U. z 1993 Nr 61, poz. 284 i 285) – Europejski Trybunał Praw Człowieka – Europejski Trybunał Sprawiedliwości – „Gazeta Prawna” – „Gazeta Sądowa” – „Informacja Prawnicza” – Kodeks karny – ustawa z 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze – Kodeks karny skarbowy – ustawa z 10 września 1999 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.) – Kodeks postępowania cywilnego – ustawa z 17 listopada 1964 r. (Dz.U. zm.) Nr 43, poz. 296 ze zm.) Nr 89, poz. 555 ze zm.) poz. 756) wie w sprawach karnych – Karta Praw Podstawowych – ustawa z 1971 r. – Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 109, – Krakowskie Zeszyty Sądowe. Orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Krako- – system informacji prawnej Wydawnictwa C.H. Beck – system informacji prawnej Wydawnictwa Wolters Kluwer – system informacji prawnej Wydawnictwa Prawniczego LexisNexis – mały Kodeks karny – dekret z 13 czerwca 1946 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 192) – Monitor Podatkowy – „Monitor Prawniczy” – Międzynarodowy Trybunał Karny – Monitor Sądowy – „Nowe Prawo” 14 o.p.z.u. ord.p.u. OSA OSNAPiUS OSNC OSNCP OSN(K) OSNKW OSNP OSNPG OSNPK OSNwSK OSP OSPiKA OTK Pal. PiP PK PPK pr.cel. Prob. PK Prob. Praw. Prok. i Pr. PS PTMSiK PWS RPiD RPEiS SA sł.cel.u. SN SKWiSWW St.Praw. St. Pr.-Ek. TK u.ś.k. UMCS UOP WiŻ w.k.c. Wok. WPP ZNASW SKWiSWW ŻW Wykaz skrótów – ustawa z 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbioro- wych (Dz.U. 2002 Nr 192, poz. 1661) – ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. 2005 Nr 8, – Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubez- poz. 60 ze. zm.) pieczeń Społecznych Społecznych – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna oraz Pracy i Ubezpieczeń – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Prokuratury Generalnej – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Prokuratury Krajowej – Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych – Orzecznictwo Sądów Polskich – Orzeczenie Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – „Palestra” – „Państwo i Prawo” – „Problemy Kryminalistyki” – „Przegląd Prawa Karnego” – ustawa z 19 marca 2004 r. – Prawo celne (Dz.U. Nr 68, poz. 622 ze zm.) – „Problemy Prawa Karnego” – „Problemy Praworządności” – „Prokuratura i Prawo” – „Przegląd Sądowy” – Polskie Towarzystwo Medycyny Sądowej i Kryminologii – „Problemy Wymiaru Sprawiedliwości” – „Reguły Procesowe i Dowodowe” – „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” – Sąd Apelacyjny – ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz.U. z 2009 r. Nr 168, poz. 1323) – Sąd Najwyższy – Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego – „Studia Prawnicze” – „Studia Prawno-Ekonomiczne” – Trybunał Konstytucyjny – Ustawa z 25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym (Dz.U. z 1997 r. Nr 114, poz. 738 ze zm.) – Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie – Urząd Ochrony Państwa – „Wiedza i Życie” – wspólnotowy kodeks celny – „Wokanda” – „Wojskowy Przegląd Prawniczy” – Zeszyty Naukowe Akademii Spraw Wewnętrznych – Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego – „Życie Warszawy” WSTĘP Przed przeszło trzydziestu laty Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 czerwca 1981 r.1 zajął następujące stanowisko: „W dążeniu do wykrycia prawdy rodzaj dowodu nie krępuje sądu, albowiem za dowód należy uważać wszystko, co jest zdolne wyro- bić przekonanie sędziowskie o winie lub niewinności. Fakt ten nakazuje sądowi posługiwanie się m.in. domniemaniami faktycznymi, empirycznymi zasadami – zawsze wtedy, gdy zastępująca brakujący dowód bezpośredni koncepcja myślowa jest logicznie poprawna i konsekwencją swego rozumowania eliminuje inne, przy czym wnioski końcowe nie muszą wykluczać rozumowania odmiennego”. Przytoczony pogląd, mimo że spotkał się z uwagami krytycznymi, np. A. Ga- berle2, ma walor ogólniejszy. Wynika z niego wprost, że głównym celem procesu karnego jest realizacja prawa materialnego, za pomocą właściwej reakcji karnej, wedle której sprawca za zarzucony mu czyn powinien ponieść odpowiedzialność, na jaką zasłużył3. Według M. Cieślaka4 obowiązkiem organów procesowych jest ustalenie istotnych faktów dla rozstrzygnięcia, i to z taką dokładnością, która po- zwala na trafne zastosowanie prawa materialnego, co sprawia, że działalność tych organów koncentruje się w największym stopniu wokół zagadnień dowodowych. To jest istotą zagadnienia. Dowody stanowią podstawę ustaleń faktycznych, ale także są zasadniczo jedynym źródłem poznania w procesie karnym. One właśnie kształtują przekonanie, czy określone zachowanie wyczerpuje ustawowe znamiona określonego przestępstwa (wykroczenia), a jeśli tak, to czy świadczą one o winie, czy też o niewinności, a także determinują zastosowanie właściwej represji karnej5. One stanowią przedmiot dowodzenia przy zastosowaniu poprawności procesowania, szawa 1995, s. 32. 3 Por. M. Cieślak: Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1984, 1 Wyrok SN z dnia 11 czerwca 1981 r., I KR 78/81, OSNPG 1982, nr 2, poz. 22. 2 A. Gaberle: Dowody w procesie karnym. Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Komentarz, War- s. 20–21; S. Waltoś: Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2003, s. 20–21. 4 M. Cieślak: Zagadnienia dowodowe w procesie karnym, Warszawa 1955, s. 3. 5 Por. J. Grajewski: Przebieg procesu karnego, Warszawa 2004, s. 140–141. 16 Wstęp rozumowania dedukcyjnego, przyjmowania za udowodnione faktów notoryjnych, domniemań prawnych, jak też faktycznych. Niniejsze opracowanie jest poświęcone procesowi dowodzenia w sprawach przestępstw i wykroczeń skarbowych. Trudno jednoznacznie zakwalifikować jego rodzaj, albowiem łączy w sobie elementy podręcznika akademickiego, jak też mono- grafii oraz opracowania przeznaczonego dla praktyków. Akcentuje, że przedmiotem dowodzenia, przy uwzględnieniu zasady ciężaru dowodu, są zarówno ustawowe znamiona przestępstw i wykroczeń skarbowych, winy lub jej braku, okoliczności wyłączających ukaranie, właściwe zastosowanie kar i środków karnych, jak też środków probacyjnych oraz zabezpieczających. Na tematy związane z odpowiedzialnością za przestępstwa i wykroczenia skarbowe pisało wielu znamienitych autorów. Przede wszystkim ukazywały się ko- mentarze do kodeksu karnego skarbowego, a wcześniej do ustawy karno-skarbowej, rzadziej natomiast podręczniki czy monografie. Jednak na rynku wydawniczym nie ukazała się książka traktująca o procesie dowodzenia w sprawach przestępstw i wykroczeń skarbowych, zwłaszcza że omawia ona trudne i kontrowersyjne za- gadnienia w sposób inny, niż dotychczas to czyniono. Zarys systemu składa się z czterech części, przy czym każda z nich, co należy raz jeszcze podkreślić, ściśle łączy się z procesem dowodzenia. I tak, część pierw- sza omawia zagadnienia ogólne dotyczące przestępstw i wykroczeń skarbowych. Analizuje m.in. zagadnienia warunkujące odpowiedzialność, zasady międzycza- sowe, miejsce popełnienia, problematykę winy, kontratypy. Część druga to analiza zagadnień podstawowych w procesie rozpoznania ustawowych znamion przestępstw i wykroczeń skarbowych z części szczegółowej kodeksu karnego skarbowego, tj. przestępstw i wykroczeń skierowanych przeciwko obowiązkom podatkowym oraz rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji, przestępstw skarbowych i wykro- czeń skarbowych przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami, przestępstw i wykroczeń skarbowych przeciwko obrotowi dewizowemu oraz przestępstw i wykroczeń przeciwko organizacji gier hazardo- wych. Z konieczności będą w tej części wskazane regulacje pozakodeksowe, jako wypełniające dyspozycje poszczególnych przestępstw i wykroczeń skarbowych, np. ordynacji podatkowej, prawa celnego czy też dewizowego. Część trzecia poświęcona została zagadnieniom związanym z procesem dowodzenia w sprawach przestępstw i wykroczeń skarbowych. Uwzględnia ona specyfikę tego rodzaju postępowania, jak też odmienności w odniesieniu do kodeksu postępowania karnego. Dostrzega jednak, że w praktyce, zwłaszcza w odniesieniu do przestępstw skarbowych, powiązane są one z przestępstwami powszechnymi, np. działanie w zorganizowanym związku lub grupie przestępczej, łączą się z przestępstwami przeciwko dokumentom, wyłudzeniami, oszustwami czy też występkami określanymi jako gospodarcze. Stąd w tej części pracy omówione zostały czynności dowodowe inicjujące wszczęcie postępowania karnego, ze szczególnym uwzględnieniem Wstęp 17 ich wartości dowodowej. Następnie przedstawione zostały zagadnienia związane z analizą poszczególnych rodzajów dowodów, w tym wyjaśnień oskarżonych, wy- jaśnień posiłkowo pociągniętych do odpowiedzialności, zeznań świadków, zeznań interwenientów, jak też opinii biegłych opiniujących w tego rodzaju sprawach. W tej części omówione zostały także dowody z opinii oraz wywiadów, tak nieraz ważnych, zwłaszcza w procesie wymierzenia kary czy środka karnego. Wszak wybór określonej kary (również środka karnego), jej surowość wymagają także dowodzenia. Nie zostały pominięte ważne zagadnienia dotyczące dyskwalifikacji dowodów z zeznań, jak też wyjaśnień. Analizie zostały poddane procesowe konse- kwencje związane z brakami w postępowaniu dowodowym. Przypisując sprawcy winę lub uniewinniając go, umarzając postępowanie, rezygnując z wymierzenia kary, nie można było zrezygnować z omówienia zagadnień związanych z oceną wyjaśnień, zeznań, opinii biegłych bądź innych dowodów, np. z podsłuchów czy też innych sekretnych czynności właściwych służb. Nie pominięto również tzw. do- wodu poszlakowego oraz sposobu gromadzenia dowodów oraz dowodzenia, który powinien być rzetelny, właściwy dla państwa prawa. W książce omówione zostały również kwestie orzekanych kar i środków kar- nych. Uwzględnione zostały kwestie związane z okolicznościami obciążającymi oraz łagodzącymi. Nie została pominięta problematyka związana z odstąpieniem od wymierzenia kary oraz nadzwyczajnego jej złagodzenia. Omówiono też środki probacyjne i zabezpieczające – związane z uzyskaniem w toku postępowania opinii sądowo-psychiatrycznej, wspomaganej wielokrotnie opinią psychologiczną. Oddawana do rąk Czytelników książka przeznaczona jest dla studentów prawa, ekonomii, doradców podatkowych, funkcjonariuszy zajmujących się prowadzeniem postępowań w sprawach przestępstw i wykroczeń skarbowych, prokuratorów, ad- wokatów, radców prawnych, sędziów, aplikantów oraz innych zainteresowanych tego rodzaju problematyką. I.  PODSTAWOWE ZASADY  ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA PRZESTĘPSTWA  I WYKROCZENIA SKARBOWE UWAGI WPROWADZAJĄCE Ustawowe znamiona przestępstwa skarbowego określa art. 1 k.k.w. Według A. Go- mułowicza i J. Małeckiego6 przestępstwem skarbowym jest czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności bądź kary pozbawienia wolności. I dalej, kwota uszczuplenia podatkowego lub narażonej na uszczuplenie należności publicznej albo wartość przedmiotu czynu muszą przekraczać pięciokrotnie wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Kiedy wskazana kwota jest niższa, wówczas mamy do czynienia z wykroczeniem skarbowym, chyba że ustawa stanowi inaczej, co musi być precyzyjnie określone. Nie jest to definicja najszczęśliwiej sformułowana, albowiem nie oddaje pełnej treści kryminalnej przestępstw skarbowych. Godzi się wskazać, że podstawy odpo- wiedzialności karnej za przestępstwa skarbowe są określone dokładnie tak samo, jak w kodeksie karnym, z wyjątkiem wprowadzenia do art. 1 § 1 k.k.s. nieznacznej zmiany terminologicznej, tj. wprowadzenia pojęcia „czyn społecznie szkodliwy”7. Tak samo, jak art. 115 § 2 k.k. w objaśnieniach ustawowych, art. 53 § 7 k.k.s. zawiera swoistego rodzaju stopniowanie społecznej szkodliwości czynu, odnosząc zawarte tam kryteria do elementów charakteryzujących czyn (okoliczności przedmiotowe), a nie charakteryzujących sprawcę (okoliczności podmiotowe). Wprowadza rów- nież typowe dla przestępstw (również wykroczeń) skarbowych kryteria, np. wagę naruszonego przez sprawcę obowiązku finansowego, wysokość uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej8. 6 A. Gomułowicz, J. Małecki: Podatki i prawo podatkowe, Warszawa 2011, s. 546. 7 Por. J. Michalski: Kodeks karny skarbowy. Komentarz, LexPolonica 2011. 8 Ibidem. 20 Rozdział I. Nadto, podobnie jak w kodeksie karnym, wyznacznikami społecznej szkod- liwości czynu są: sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego, postać zamiaru, motywacja sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności oraz stopień ich naruszenia. Można przyjąć, że wyliczenie zawarte w art. 53 § 7 k.k.s. nie jest enumeratywne, mimo użycia przez ustawodawcę sformułowania „bierze się pod uwagę”. Nie może to oznaczać, że inne niż wymienione okoliczności nie będą uwzględnione, jeśli będą, zdaniem Sądu, miały znaczenie dla oceny społecznej szkodliwości czynu. Kolejnym elementem statuującym odpowiedzialność za przestępstwa (wy- kroczenia) skarbowe jest obowiązywanie ustawy w czasie popełnienia czynu. Podkreślić należy, że normy określające przestępstwa i wykroczenia skarbowe są ściśle powiązane z przepisami ustaw administracyjnych w zakresie porządku finansowego państwa. Stąd przepisy kodeksu wielokrotnie odwołują się do aktów prawnych zawierających nakazy lub zakazy w zakresie prawa podatkowego, celnego, dewizowego i innych9. Do czasu wydania przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia z dnia 26 kwietnia 1995 r.10, w doktrynie, jak też orzecznictwie przyjmowano, że przez pojęcie „ustawa” należy rozumieć całokształt przepisów uzasadniających odpowiedzialność karną. Nie dotyczyło to zatem wyłącznie ustaw, ale również wydawanych na ich podstawie rozporządzeń czy zarządzeń11. Tymczasem w powo- łanym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że „ustawowe sformułowanie przepisów karnych represyjnych musi w sposób zupełny odpowiadać zasadzie określoności. Oznacza to, że sama ustawa musi w sposób kompletny, precyzyjny i jednoznaczny definiować wszystkie znamiona czynów zagrożonych karą”. Nie może dokonywać tego akt wykonawczy, który wyłącznie może niejako dookreślać ustawowe obowiązki, których naruszenie jest następnie spenalizowane w kodeksie. Może zatem, przykładowo precyzować sposób prowadzenia określonych ksiąg czy zwalniać od dochowania tego obowiązku12. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 lutego 2001 r.13 dopuścił możliwość doprecyzowania wykazanych w ustawie znamion przedmiotowych aktami wykonawczymi, ale z zachowaniem dyrektyw art. 92 Konstytucji RP. Przedłożona kwestia jest niezwykle istotna, albowiem brak stabilizacji rozwiązań prawnych determinuje konieczność badania każdego przypadku, w tym również odpowiedzialności karnej osób fizycznych, gdyż to tylko one mogą ponosić odpowiedzialność karną, a nie osoby prawne lub jednostki organizacyjne. Ich odpowiedzialność ma zbliżony charakter do odpowiedzialno- ści cywilnej i dotyczy wyłącznie kary grzywny oraz równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów (art. 24 § 1 i 2 k.k.s.). Np. Sąd Najwyższy w wyroku 9 T. Grzegorczyk: Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2009, s. 36. 10 Orzeczenie TK z dnia 26 kwietnia 1995 r., K 11/94, OTK 1995, nr 1, poz. 12 11 Por. F. Prusak: Ustawa karna skarbowa z komentarzem, Warszawa 1994, teza 2 do art. 1. 12 T. Grzegorczyk: op. cit., s. 36–37. 13 Wyrok TK z dnia 20 lutego 2001 r., P 2/00, OTK 2001, nr 2, poz. 32. Podstawowe zasady odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia skarbowe 21 z dnia 1 grudnia 2005 r.14 stanął na stanowisku, że „podatnikiem jest tylko ten, czyj obowiązek ma swe źródło w przepisach ustawy podatkowej, określających zobowiązany podmiot oraz przedmiot i stawkę opodatkowania”. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 2 sierpnia 2005 r.15 stwierdził, że „w zakresie po- stępowania karnego skarbowego spółka cywilna, jako podatnik nie może popełnić przestępstwa ani wykroczenia. Może je popełnić wyłącznie osoba fizyczna (...)”. Takie same zapatrywanie wyraził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w dwóch wyrokach z dnia 6 maja 2010 r.16 dotyczących tzw. firmanctwa zdefi- niowanego w art. 113 ord.p.u. Przesłanką o charakterze materialnym eliminującą przestępczość czynu skarbo- wego jest jego znikoma szkodliwość (art. 1 § 2 k.k.s.). Pojęcie to zostało określone w rozdz. 5 (Objaśnienie wyrażeń ustawowych) k.k.s. Pozostawione zostało praktyce. Na przykład w wyroku z dnia 12 października 2006 r.17 Sąd Najwyższy stwierdził: „Zgodnie z treścią przytaczanego przepisu art. 53 § 7 k.k.s. przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu zabronionego bierze się pod uwagę okoliczności wiążące się zarówno ze stroną podmiotową, jak i przedmiotową analizowanego czynu, zaś obowiązkiem sądu rozstrzygającego w tej kwestii jest rozważenie wszystkich przesłanek wymienionych wskazanym przepisem, których katalog jest zbiorem zamkniętym”. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy podkreślił, że okoliczności mające wpływ na ocenę stopnia szkodliwości społecznej czynu, tj. podmiotowe (postać zamiaru, motywacji oskarżonego), jak i przedmiotowe (sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego oraz rodzaj i charakter naruszonego dobra) należało dokładnie rozważyć. Przepis art. 1 § 3 k.k.s. dosłownie recypuje uregulowanie zawarte w art. 1 § 3 k.k. Przyjmuje winę jako warunek ponoszenia odpowiedzialności18, ale bez podania jej definicji. Samo jednak wskazanie winy jako warunku sine qua non odpowie- dzialności powoduje, że organ orzekający kwestię tę będzie musiał rozważyć. Nie wystarczy bowiem samo stwierdzenie naruszenia prawa finansowego. Konieczne będzie wykazanie winy, przy czym wzorem kodeksu karnego k.k.s. nie operuje pojęciami wina umyślna i nieumyślna. Traktuje umyślność i nieumyślność jako pod- miotowe znamiona czynu zabronionego19. Tak więc ustalenie umyślności (sprawca 14 Wyrok SN z dnia 1 grudnia 2005 r., IV KK 122/2005, OSNKW 2006, nr 2, poz. 19. 15 Wyrok NSA z dnia 2 sierpnia 2005 r., I FSK 441/2005, „Rejent” 2006, nr 10, s. 200. 16 Wyroki WSA w Kielcach z dnia 6 maja 2010 r. I SA/Ke 162/10 i I SA/Ke 185/10, LexPolonica 2010. 17 Wyrok SN z dnia 12 października 2006 r., IV KK 237/2006, OSNwSK 2006, poz. 1959. 18 Por. L. Gardocki: Prawo karne, Warszawa 2008, s. 52–55. 19 Por. T. Grzegorczyk: op. cit. s. 37; A. Wąsek: Kodeks karny. Komentarz, t. 1, Gdańsk 1999, s. 35; L. Gardocki: op. cit., s. 53, 76 i n.; A. Marek: Komentarz do kodeksu karnego. Część ogólna, Warszawa 1999, s. 9–11. 22 Rozdział I. chce popełnić czyn zabroniony lub przewidując jego popełnienie na to się godzi) lub nieumyślności (sprawca nie chce popełnić czynu zabronionego, ale bezpodstawnie przypuszcza, że go uniknie) nie przesądza jeszcze o winie, a jedynie warunkuje jej wystąpienie. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie wyrażano pogląd, że „(...) zamiar, zarówno bezpośredni, jak i ewentualny, oznacza zjawisko obiektywnej rzeczywistości, realny przebieg procesów psychicznych (...), nie jest pojęciem z dziedziny ocen, czy też dziedziny wartości”.20 Z kolei w wyroku z dnia 13 sierpnia 1974 r.21 Sąd Najwyższy stwierdził: „(...) rekonstrukcja procesu motywacyjnego sprawcy musi opierać się na analizie jego osobowości, a więc uwzględniać cechy jego charakteru, usposobienia, poziomu umysłowego itp. – i dopiero suma tych danych, w zestawieniu z okolicznościami popełnionego czynu, daje podstawę do prawidłowej oceny strony podmiotowej czynu”. Brak umyślności działania (zaniechania) sprawcy oznacza niemożność przypisa- nia mu winy umyślnej. Do rozważenia pozostaje zatem jego działanie nieumyślne. Trzeba jednak podkreślić, że kodeks karny skarbowy tylko wyjątkowo przewiduje odpowiedzialność karną za nieumyślne popełnienie przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Jeśli zatem w tego rodzaju przypadku postępowanie zostało wszczęte, musi zostać umorzone, a w razie skierowania aktu oskarżenia – powinien zapaść wyrok uniewinniający. Tak samo należy postąpić w razie zaistnienia sytuacji niewy- czerpujących dyspozycji art. 1 § 1 k.k.s. lub przy stwierdzeniu istnienia znikomości społecznej szkodliwości czynu (art. 1 § 2 k.k.s.)22. Przepis art. 1 § 4 k.k.s. normuje warunek odpowiedzialności za czyny skutkowe popełnione przez zaniechanie. Łączyć z nimi należy istnienie po stronie sprawcy szczególnego obowiązku prawnego zapobiegnięcia skutkowi. Jest to przepis „aseku- racyjny”, jak to określił T. Grzegorczyk23. Uchwalony został „na wszelki wypadek”, gdyż typowe przestępstwa i wykroczenia skarbowe mają charakter formalny – są bezskutkowe. Kodeks przy niektórych czynach z zaniechania przewiduje karalność jedynie w sytuacji zaistnienia innego czynu zabronionego. Dotyczą tego np.: art. 84, art. 96 oraz art. 111 k.k.s. Wskazane przepisy przewidują niedopełnienie obowiązku nadzoru, jeśli sprawca chociażby nieumyślnie dopuścił się popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego określonego rodzaju. Tak więc sprawca musi posia- dać określone właściwości, być niejako gwarantem nienastąpienia zabronionego prawem skutku24. Odpowiedzialność może zatem ponieść wyłącznie ten, kto ma obowiązek nadzoru nad przestrzeganiem reguł obowiązujących w działalności 20 Wyrok SN z dnia 7 kwietnia 1977 r., III KK 68/77, OSNPG 1977, nr 11, poz. 94. 21 Wyrok SN z dnia 13 sierpnia 1974 r., IV KK 177/74, OSNKW 1974, nr 12, poz. 222. 22 Por. W. Grzeszczyk: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2008, s. 40. 23 T. Grzegorczyk: op. cit., s. 38. 24 Por. L. Gardocki: op. cit., s. 68–69. Podstawowe zasady odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia skarbowe 23 danego przedsiębiorcy lub innej jednostki organizacyjnej. Obowiązek ten może wynikać z innych przepisów prawa, np. prawa o spółkach prawa handlowego, prawa spółdzielczego lub z umowy. Oczywiście, wskazane w art. 1 § 1–3 k.k.s. reguły znajdują zastosowanie. ZASADY MIĘDZYCZASOWE Reguły intertemporalne wskazują, w jaki sposób rozstrzygać należy wątpliwo- ści, które powstają w związku z odrębnym od dotychczasowego uregulowaniem w prawie skarbowym zagadnień materialnoprawnych, procesowych oraz związa- nych wykonywaniem orzeczeń25. Innymi słowy, chodzi o sytuację, gdy w czasie orzekania obowiązuje inne prawo niż w czasie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego26. Powyższą kwestię reguluje art. 2 k.k.s., który zawiera reguły prawa międzyczasowego. Jest on odpowiednikiem art. 4 k.k. i art. 6 § 1 k.k. Cechą charakterystyczną tego przepisu jest, jak zauważył J. Michalski27, że odnosi się w większości do norm blankietowych. Zmiana stanu prawnego wiąże się nie tylko ze zmianą przepisów k.k.s., ale również i to w większości przypadków ze zmianami ustaw zewnętrznych. Wskazany przepis w § 1 normuje czas popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego, § 2 powołuje się na zasadę lex mitior agit, § 3 wskazuje na zakaz eklektyzmu, a § 4 i 5 zawierają szczegółowe reguły postępowania na wypadek degresji karalności w sytuacji zmiany normatywnej28. Należy zwrócić uwagę, że art. 2 § 1 k.k.s., ustalając czas popełnienia czynu, używa czasu, w którym nastąpiło zachowanie sprawcy. Z kolei, z uwagi na domi- nację kary grzywny przyjmuje, w razie eliminacji w nowej ustawie zagrożenia karą pozbawienia wolności, zmianę orzeczonej kary pozbawienia wolności wyłącznie na grzywnę. Dalej, wyraźnie określa sytuację wykonania środka karnego, którego stosowania nowa ustawa nie przewiduje, czy też za dany czyn przyjmuje niewyko- nywanie takiego środka. I na koniec, wyklucza możliwość stosowania częściowo ustawy nowej, częściowo zaś poprzednio obowiązującej29. Tak więc, stosując reguły intertemporalne określone w art. 2 k.k.s., przedmio- tem rozważań musi być czas, w którym miało miejsce zachowanie sprawcy, czas orzekania, jak też analiza rozwiązań ustawowych, pod kątem ich względniejszości dla sprawcy. Zwłaszcza ta ostatnia kwestia wymaga szczególnego zainteresowania. W tej materii niezwykle pouczające jest orzecznictwo sądowe. I tak, w wyroku 25 Por. A. Gomułowicz, J. Małecki: op. cit., s. 549. 26 M. Błaszczyk, M. Zbrojewska: Kodeks karny skarbowy, Warszawa 2011, s. 35. 27 J. Michalski: op. cit. 28 P. Kardas, G. Łabuda, T. Razowski: Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2010, s. 27; por. M. Błaszczyk, M. Zbrojewska: op. cit., s. 35–36. 29 Por. T. Grzegorczyk: op. cit., s. 59. 24 Rozdział I. z dnia 4 lipca 2001 r.30 Sąd Najwyższy stwierdził: „Na gruncie prawa karnego przyjmuje się trafnie, że przez obowiązywanie w czasie orzekania ustawy innej niż w czasie popełnienia przestępstwa (...) – wzruszyć należy cały obowiązujący w danym czasie stan prawny odnoszący się do badanego czynu”31. W wyroku z 12 czerwca 2003 r.32 Sąd Najwyższy trafnie zauważył: „Zgodnie z ustaloną interpretacją przepisów regulujących zasady prawa karnego między- czasowego przez czas orzekania rozumie się nie tylko czas wydawania wyroku rozstrzygającego o odpowiedzialności karnej oskarżonego, lecz także czas orzekania we wszystkich fazach postępowania karnego, w których ma zapaść rozstrzygnięcie dotyczące losu osoby, przeciwko której toczy się postępowanie”33. Aby uczynić przedłożone wyżej rozważania czytelniejszymi, sięgnijmy po jeszcze jedno orzeczenie Sądu Najwyższego34: „Zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2002 r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie usta- nowienia Taryfy celnej (...) zniesione zostało cło m.in. na pojazdy samochodowe wyprodukowane w krajach Unii Europejskiej. Zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i literaturze utrwalił się pogląd, że skoro przepisy wypełniające blankiet przepisu ustawy karnej tworzą łącznie z nim normę prawa karnego, to zmiana choćby jednego elementu tej normy jest zmianą jej treści. W takiej sytuacji musi zatem mieć zastosowanie zasada określona w art. 2 § 2 k.k.s.”. I uwaga końcowa odnosząca się do treści art. 2 § 6 k.k.s. dotyczącego zatarcia skazania, jeśli chodziło o przestępstwo skarbowe oraz uznanie ukarania za niebyłe – w przypadku wykroczenia skarbowego. Otóż ustawodawca przyjął interesujące rozwiązanie w razie depenalizacji określonego czynu. Dla przestępstw dał dyrek- tywę zatarcia skazania z mocy prawa, co oznacza uznanie go za niebyłe, czego konsekwencją jest usunięcie wpisu z rejestru skazanych ( art. 106 k.k. w zw. z art. 20 § 1 k.k.s.). W przypadku wykroczeń skarbowych uznał za wystarczające przyjęcie skazania jako niebyłe, co oznacza również niekaralność danej osoby35. Zasada terytorialności Kodeks karny skarbowy stwierdza, że zasada terytorialności jest podstawą podległości polskiej ustawy. Dlatego też przepisy k.k.s. stosuje się do sprawcy, który popełnił 30 Wyrok SN z dnia 4 lipca 2001 r., V KKN 346/99, KZS 2002, nr 2, poz. 12. 31 Por. wyrok SO w Białymstoku z dnia 17 września 2003 r., VIII Ka 389/2002, LexPolonica nr 372521; wyrok SN z dnia 11 marca 2009 r., II KK 298/2008, OSNwSK 2009, poz. 665; wyrok SN z dnia 18 grudnia 2002 r., II KK 319/2002, Prok. i Pr. 2003, nr 7–8, poz. 24. 32 Wyrok SN z dnia 12 czerwca 2003 r., IV KK 194/2003, OSNwSK 2003, poz. 1285. 33 Por. postanowienie SN z dnia 24 stycznia 2008 r., V KK 218/2007, OSNwSK 2008, poz. 205; wyrok SN z 17 maja 2000 r., V KKN 141/2000, LexPolonica nr 1630655. 34 Wyrok SN z dnia 10 lipca 2003 r., III KK 135/2003, KZS 2004, nr 5, poz. 323. 35 Por. M. Bojarski, W. Radecki: Kodeks wykroczeń. Komentarz, Warszawa 2005, s. 95. Podstawowe zasady odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia skarbowe 25 czyn zabroniony na terytorium Polski, polskim statku wodnym lub powietrznym. Warto przy tym zwrócić uwagę na okoliczność, że czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym nastąpiło działanie (zaniechanie) sprawcy, albo gdzie w skutek stanowiący znamię przestępstwa lub wykroczenia skarbowego miał nastąpić (art. 3 § 1 k.k.s.)36. Wyjątkowo, niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa skarbowego, przepisy k.k.s. stosuje się także do obywatela polskiego lub cudzoziemca w razie jego popełnienia za granicą, w sytuacji, kiedy zarzucone przestępstwo skarbowe skierowane jest przeciwko „istotnym interesom państwa polskiego”. Pojęcie to zostało zdefiniowane w art. 53 § 11 k.k.s. Jest nim również przestępstwo skarbowe, które zagraża Skarbowi Państwa poważnym uszczerbkiem finansowym (art. 53 § 16 k.k.s.)37. Z mocy art. 3 § 4 k.k.s. karalne są również przestępstwa i wykroczenia skarbowe popełnione za granicą, a określone w rozdziale 7 k.k.s. (przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe skierowane przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami), ale pod warunkiem, że ujawniły je polskie organy poza terytorium Polski bądź inny organ uprawniony na podstawie umów analogicznie w odniesieniu do wykroczeń dewizowych sprecyzowanych w art. 106 § 1 i 2 k.k.s. Interesujące w tej materii stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 sierpnia 2005 r.38 Warto zacytować je w całości: „Odczytywanie z tonu i intonacji wypowiedzi, a nie z treści wypowiadanych słów, ich znaczenia, wskazuje jedynie na subiektywne odczucie odbioru znaczenia tych słów przez świadka i nie jest wystarczające do obiektywnego przyjęcia, iż (oskarżony) nakłaniał (...) do składania fałszywych zeznań. Skoro oskarżeni zakupiony za granicą bez oznacze- nia odpowiednimi znakami akcyzy towar rozmieścili na okrętach, które stanowią terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, to nawet po wyrzuceniu go później do morza, dopuścili się usiłowania dokonania przestępstwa celnego”. Bliższego wyjaśnienia wymagają dwa pojęcia, tj. zasady terytorialności oraz interesy finansowe Wspólnot Europejskich. Otóż przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej należy rozumieć obszar określony ustawą z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej39. Wskazana zasada obejmuje również znajdującą się poza morzem terytorialnym wyłączną strefę ekonomiczną, w której RP na podstawie prawa wewnętrznego i zgodnie z prawem międzynarodowym wykonuje prawa związane z badaniem i eksploatacją dna morskiego i jego podglebia oraz zasobów naturalnych (art. 53 § 9 k.k.s.). Zasada bandery oznacza zaś, że k.k.s. ma zastosowanie również do sprawcy, który popełnił przestępstwo lub wykroczenie 36 Por. M. Błaszczyk, M. Zbrojewska: op. cit., s. 37. 37 Por. A. Gomułowicz, J. Małecki: op. cit., s. 549. 38 Wyrok SN z dnia 18 sierpnia 2005 r., WA 18/2005, OSNwSK 2005, poz. 1551. 39 Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej, Dz.U. 2009, Nr 12, poz. 67. 26 Rozdział I. skarbowe na polskim statku wodnym lub powietrznym. Statkiem wodnym jest także stała platforma umieszczona na szelfie kontynentalnym. Z kolei termin „interesy finansowe Wspólnot Europejskich” znajduje się w Traktacie o Unii Europejskiej z dnia 7 lutego 1992 r. (wszedł w życie z dniem 1 listopada 1993 r.). Chodzi w nim o przychody i wydatki w budżecie ogólnym Wspólnot oraz innych budżetach należących do wspólnotowego systemu finanso- wego, tj. cła, podatek VAT, wpłaty państw członkowskich i inne. Zasada winy Prawo karne skarbowe, podobnie jak prawo karne, opiera się na zasadzie winy, co zostało już zasygnalizowane przy okazji omawiania art. 1 § 3 k.k.s. Podstawowym warunkiem przypisania winy jest wykazanie określonej więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem. Ów element psychiczny nazywany jest stroną podmiotową40. Regulacja zawarta w art. 4 k.k.s. podaje, że stypizowane w ustawie czyny (przestępstwa i wykroczenia skarbowe) mogą być popełnione umyślnie bądź są wynikiem nieumyślności. Umyślność zakłada, że każdy typ czynu zabronionego określonego w części szczegółowej kodeksu karnego skarbowego, o ile nie zawiera znamienia nieumyślności, jest typem umyślnym41. Powyższe oznacza, że prze- stępstwa skarbowe popełnione są z winy umyśln
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Proces dowodzenia w sprawach przestępstw i wykroczeń skarbowych. Zarys systemu
Autor: , ,
Sklep
Format
Cena
Nexto.pl Nexto.pl
ebook/pdf
60,00 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: