Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00204 007157 20957233 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Projekty offshoringowe w usługach biznesowych. Pozycja Polski - ebook/pdf
Projekty offshoringowe w usługach biznesowych. Pozycja Polski - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 168
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-8220-145-1 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> poradniki >> ekonomia
Porównaj ceny (książka, ebook (-22%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Rosnąca pozycja usług we współczesnej gospodarce jest faktem bezspornym. Mamy do czynienia z procesem serwicyzacji gospodarek. Wzrasta więc udział usług w rozumieniu trójsektorowego podziału, a także rośnie znaczenie funkcji usługowych w sektorach produkcji materialnej. Szczególnie interesującymi zjawiskami, które stanowią przedmiot badań autorki, są: delokalizacja potencjału usług (tzw. offshoring) i powstawanie nowoczesnych modeli centrów usługowych.

W monografii podjęto próbę oceny procesu delokalizacji korporacyjnych centrów usług biznesowych do Polski oraz perspektyw ich rozwoju. Przedstawiono miejsce Polski wśród krajów Europy Środkowo-Wschodniej, a także na globalnej mapie lokalizacji.

Publikacja jest skierowana zarówno do studentów ekonomii, jak i do osób zajmujących się zmianami zachodzącymi we współczesnej gospodarce.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Monika Wodnicka – Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Katedra Logistyki i Innowacji, 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. nr 37 RECENZENT Stanisław Maciej Szukalski REDAKTOR INICJUJĄCY Monika Borowczyk REDAKCJA Wojciech Górnaś SKŁAD I ŁAMANIE AGENT PR KOREKTA TECHNICZNA Anna Sońta PROJEKT OKŁADKI Agencja Reklamowa efectoro.pl Zdjęcie wykorzystane na okładce: © stock.adobe.com/Makkuro_GL © Copyright by Monika Wodnicka, Łódź 2020 © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2020 Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydanie I. W.09839.20.0.M Ark. wyd. 10,0; ark. druk. 10,5 ISBN 978-83-8220-142-0 e-ISBN 978-83-8220-145-1 Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 90-131 Łódź, ul. Lindleya 8 www.wydawnictwo.uni.lodz.pl e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl tel. 42 665 58 63 Spis treści Wstęp  Rozdział I Internacjonalizacja rynku usług  1.1. Megatrendy w rozwoju usług  1.2. Teoria wobec umiędzynarodowienia usług  1.3. Międzynarodowy rynek usług – charakterystyczne procesy  1.4. Instytucjonalno‑prawne regulacje determinujące wzrost obrotu usługami w gospodarce światowej  1.5. Czynniki rozwoju międzynarodowego rynku usług  Rozdział II Geneza, uwarunkowania i determinanty przemieszczenia światowego potencjału usług  2.1. Zmiany w systemie organizacji biznesu w warunkach globalizacji   2.2. Determinanty internacjonalizacji procesów biznesowych na poziomie korporacji  2.3. Redefinicja działalności przedsiębiorstw w aspekcie umiędzynarodowienia procesów gospodarczych  2.4. Delokalizacja potencjału wytwórczego i usługowego  2.4.1. Pojęcie delokalizacji działalności gospodarczej  2.4.2. Czynniki determinujące delokalizację usług biznesowych  2.5. Delokalizacja usług jako nowoczesna forma zwiększania konkurencyjności  Rozdział III Offshoringowe projekty w usługach biznesowych  3.1. Outsourcing, offshoring usług i pokrewne pojęcia  3.2. Klasyfikacja usług biznesowych z punktu widzenia działań offshoringowych  3.3. Rodzaje offshoringu usług biznesowych  3.4. Zakres projektów i modele usług BPO  3.4.1. Projekty realizowane w ramach BPO  3.4.2. Modele świadczenia usług BPO  7 9 9 14 18 23 26 31 31 35 39 44 44 49 50 57 57 62 74 84 84 88 6 Spis treści Rozdział IV Offshoring usług biznesowych – globalne trendy  4.1. Tendencje rozwoju transgranicznego transferu potencjału usług biznesowych  4.2. Determinanty lokowania usług biznesowych i przestrzenna konfiguracja działalności offshoringowej  4.3. Ocena regionów gospodarki światowej dla transferu potencjału usług  4.3.1. Ocena regionu Azji i Pacyfiku  4.3.2. Rynek Ameryki Łacińskiej  4.3.3. Region Afryki  4.3.4. Rynek Europy Środkowo‑Wschodniej  Rozdział V Polska w offshoringu usług biznesowych. Wyniki badań  5.1. Polska jako miejsce offshoringu usług biznesowych   5.1.1. Atuty Polski  5.1.2. Rządowe i regionalne systemy wsparcia inwestycji  5.2. Charakterystyka rynku usług biznesowych w Polsce  5.2.1. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w sektor usług biznesowych w Polsce w latach 2003–2018  5.2.2. Charakterystyka centrów usługowych  5.2.3. Zatrudnienie w centrach usług biznesowych  5.2.4. Regionalna lokalizacja centrów usług i atrakcyjność regionów Polski  5.3. Inwestycje w sektor usług w Polsce. Wyniki badań własnych   5.3.1. Cel badań  5.3.2. Metoda badań i charakterystyka badanej populacji   5.3.3. Wyniki badań zagranicznych centrów usług w Polsce  Zakończenie  Bibliografia  Spis tabel  Spis rysunków  Spis wykresów  95 95 97 107 114 116 119 121 127 127 127 129 133 133 135 140 142 143 143 144 144 153 155 163 165 167 Wstęp Dyfuzja postępu technicznego w usługach oraz rozwój gospodarki opartej na wie- dzy, w której usługi wiedzy zajmują wiodącą pozycję, to procesy charakteryzu- jące  zmiany strukturalne tego sektora oraz  gospodarki jako całości. W  sferze realnej mamy do czynienia z procesem serwicyzacji gospodarek, co oznacza zmia- ny w ich strukturze na korzyść usług. Dotyczy to zarówno struktur sektorowych, jak i struktur wewnątrz sektorów produkcyjnych, w których rośnie znaczenie roz- maitych funkcji usługowych. Intensyfikuje się międzynarodowy obrót usługami. Szczególnie interesującym zjawiskiem w rozwoju międzynarodowego rynku usług jest delokalizacja potencjału usług biznesowych (offshoring usług) określana jako BPO (business process offshoring), czyli przenoszenie usług do innych krajów, cza- sem odległych od  lokalizacji centrum korporacyjnego. To zjawisko nasiliło  się w ostatnich latach. Korporacje transnarodowe, poszukując źródeł obniżki kosz- tów dzia łania oraz mając na uwadze ekspansję na globalnym rynku, tworzą centra usługowe, zwane centrami wsparcia lub centrami usług wspólnych, które wspo- magają procesy zarządzania i nierzadko lokowane są w innych, czasem odległych krajach. Dla krajów przyjmujących te inwestycje są źródłem wzrostu eksportu usług. Polska stała się miejscem lokowania korporacyjnych centrów usług. Celem pracy jest przedstawienie pozycji Polski na tle krajów Europy Środkowo-Wschod- niej jako miejsca delokalizacji centrów usług biznesowych. Praca składa się z pięciu rozdziałów. Rozdział I dotyczy teoretycznych i praktycz- nych aspektów międzynarodowego rynku usług we współczesnej gospodarce. Omó- wiono w nim koncepcję międzynarodowej wymiany usług oraz współczesne teorie rozwoju handlu międzynarodowego w odniesieniu do międzynarodowego handlu usługami. Wskazano na instytucjonalno-prawne regulacje determinujące wzrost obrotu usługami w gospodarce światowej. Rozdział II poświęcono genezie, uwarunkowaniom i  determinantom prze- mieszczania światowego potencjału usług. Zwrócono w  nim uwagę na  procesy globalizacji, kluczowe zmiany makroekonomiczne, czynniki warunkujące de- cyzję podmiotów o przenoszeniu za granicę usług biznesowych. Przedstawiono determinanty internacjonalizacji procesów biznesowych na  poziomie korpora- cji, redefinicję działalności przedsiębiorstw w  aspekcie umiędzynarodowienia proce sów gospodarczych i delokalizacji potencjału wytwórczego oraz usługowego 8 Wstęp we współczesnej gospodarce światowej. Omówiono także pojęcie delokalizacji i jej istotę, czynniki determinujące delokalizację usług biznesowych. Kolejny rozdział dotyczy offshoringowych projektów w  usługach bizneso- wych. Zaprezentowano w  nim klasyfikację usług z  punktu widzenia projektów offshoringowych, zarówno w  ujęciu teoretycznym, jak i  statystyki międzynaro- dowej. Scharakteryzowano także tradycyjne modele captive offshoring i offshore outsourcing  oraz  nowoczesne modele takie jak: offshore joint ventures, virtual captive, build–operate–transfer, dzięki którym można uzyskać złagodzenie ryzy- ka tran sferu usług bądź jego wyeliminowanie. Omówiono typy projektów offsho- ringowych oraz przestawiono modele outsourcingu typu: onsite, offsite, offshore, customer project manager offshore model. Rozdział IV poświęcony jest globalnym trendom transgranicznego transferu potencjału usług biznesowych. Skoncentrowano się na analizie tendencji świato- wych, determinantach lokowania usług i przestrzennej konfiguracji działalności offshoringowej. Podjęto także próbę oceny regionalnych rynków dla  transferu tych usług. Przedstawiono również opis regionu Europy Środkowo-Wschodniej i pozycję Polski w tym obszarze. W  ostatnim, V rozdziale zaprezentowano charakterystykę zagranicznych centrów usługowych w Polsce oraz przedstawiono wyniki badań własnych. Zain- teresowanie skoncentrowano na motywach uruchomienia centrum usług, ocenie warunków prowadzenia biznesu usługowego w  Polsce przez badane korpora- cje (od momentu uruchomienia centrum), roli polskich instytucji wspierania biz- nesu w procesie przygotowania do inwestycji, ocenie perspektyw rozwoju usług BPO w Polsce. Rozdział I Internacjonalizacja rynku usług 1.1. Megatrendy w rozwoju usług Rosnąca pozycja usług we współczesnej gospodarce jest faktem bezspornym. Na szczególną uwagę zasługują następujące kwestie: − postępująca serwicyzacja sfery produkcji materialnej, − wysoka innowacyjność i absorpcja techniki, głównie związanej z technolo- giami informacyjnymi, − intensywne umiędzynarodowienie procesów usługowych, − delokalizacja potencjału usługowego poza granice kraju, − zmiana sposobu świadczenia usług, głównie biznesowych, oraz ich standary- zacja przy wykorzystaniu technik informacyjnych. Serwicyzacja gospodarki oznacza wzrost udziału usług nie tylko w rozumieniu trójsektorowego podziału gospodarki, ale także jeżeli chodzi o znaczenie funkcji usługowych w sektorach produkcji materialnej. Produkcja przemysłowa i rolnicza nie jest możliwa bez usług, które w znacznym stopniu je kształtują. Większości produktów nie można sprzedawać bez serwisu usługowego. Istnieje silna zależ- ność przedmiotów materialnych i usług we wszystkich procesach wytwórczych. Można mówić o serwicyzacji produktów, rynków, procesów produkcyjnych, czyn- ników produkcji, a także zatrudnienia1. Co więcej, umiędzynarodowienie proce- sów gospodarczych dynamizują procesy, pobudzają popyt na nowe rodzaje usług, natomiast szybki rozwój niektórych usług, takich jak transport, informatyka, te- lekomunikacja, sprzyja procesom globalizacji2. Szczególnie istotna dla  rozwo- ju gospodarczego jest dyfuzja tak zwanych nowoczesnych usług. Pod  pojęciem tym należy rozumieć (w wąskim znaczeniu) usługi nowe (nieistniejące dotychczas w gospodarce narodowej lub mające marginalne znaczenie) lub usługi świadczone 1 S.M. Szukalski, Serwicyzacja gospodarki i industrializacja usług, „Handel Wewnętrzny” 2004, 2 J. Naisbitt, Megatrendy. Dziesięć nowych kierunków zmieniających nasze życie, Poznań 1997, nr 4–5, s. 48. s. 80–105. 10 Projekty offshoringowe w usługach biznesowych… w nowoczesny sposób. W znaczeniu szerszym to przede wszystkim usługa świad- czona przez nowoczesne, innowacyjne przedsiębiorstwo oferujące kompleksowe rozwiązania biznesowe lub usługi konsumpcyjne oparte na nowoczesnych tech- nologiach. Dynamiczne zmiany w gospodarce zrodziły liczne problemy badawcze związa- ne ze wzrostem ich roli w tej dziedzinie, w tym również absorpcji nowych technik. Warto zwrócić uwagę na niektóre z nich. Po pierwsze, w dalszym ciągu istnieje problem definicji usług wobec wzrostu ich zakresu, komplementarności ze sferą materialną oraz zacierania się różnicy pomiędzy produkcją i usługami a nowymi usługami związanymi z technologia- mi informacyjnymi. Z jednej strony mamy do czynienia z procesem serwicyzacji procesów produkcyjnych, z drugiej z materializacją usług (na przykład produkt usługowy coraz częściej dociera do odbiorcy za pomocą nośników cyfrowych). W definiowaniu usług wyodrębnia się podejście makroekonomiczne i mikroeko- nomiczne3. Stosuje się także sektorowe podejście, choć granica podziału pomiędzy poszczególnymi sektorami jest elastyczna i, w zależności od przyjętych kryteriów, różne są wyniki tych klasyfikacji4. Początkowe próby zdefiniowania usług koncen- trowały się na zidentyfikowaniu cech odróżniających usługi od towarów, z czasem zwróciły się w kierunku świadczenia na szczególny rodzaj transakcji ekonomicz- nej5. Spośród wielu autorów zajmujących  się tą problematyką wymienić trzeba między innymi T.P. Hilla6, J.N. Bhagwatiego7, I.B. Kravisa8 i innych. Po drugie, heterogeniczność usług w dalszym ciągu sprawia kłopoty z ich ty- pologią. J. Gershuny i I. Miles9 wyróżnili usługi produkcyjne, dystrybucyjne i per- sonalne. Z kolei M. Gibbs10 wyodrębnił usługi: − przedprodukcyjne (pre‑production services) – projektowanie produktu, ba- dania rynkowe i studia wykonalności,  3 Dla przykładu: K.A. Kłosiński, Pojęcia: usług oraz sektora usług, „Handel Wewnętrzny” 1993, nr  4; M.  Daszkowska, Ekonomika organizacji usług, Warszawa 1982; K.  Naumowicz, Usługi – zagadnienia ogólne, Szczecin 1992.  4 Szerzej: V.R. Fuchs, The Service Economy, New York 1968, National Bureau of Economic Re‑ search, General series, no. 87; V.R. Fuchs, The Growing Importance of the Service Industries, New York 1965, National Bureau of Economic Research, Occasional Paper, no. 96.  5 P. Nicolaides, Liberalizing Service Trade, Strategies for Success, The Royal Institute of Interna‑ tional Affairs, London 1989, s. 9. cember.  6 Zob. T.P. Hill, On Goods and Services, „Review of Income and Wealth” 1977, vol. 23, no. 4, De‑  7 J.N. Bhagwati, International Trade in Services and its Relevance for Economic Development, [w:] O. Giarini (red.), The Emerging Service Economy, Oxford 1987.  8 I.B. Kravis, Services in the Domestic Economy and in World Transactions, Working Paper No. 1124, Cambridge Massachusetts: National Bureau of Economic Research, 1983.  9 J.  Gershuny, I.  Miles, The New Service Economy. The Transformation of Employment in In­ dustrial Societies, London 1983. 10 Szerzej: M. Gibbs, Interlinkages Between Services and Other Economic Sectors in United Na­ tions Centre on Transnational Corporations, Services and Development: The Role of Foreign Direct Investment and Trade, United Nations, New York 1989, s. 9–11. Internacjonalizacja rynku usług 11 − usługi produkcyjne (production services) – kontrola jakości, oprogramowanie, zarządzanie zasobami ludzkimi, − usługi poprodukcyjne (post‑production services) – reklama, marketing, trans- port. Z punktu widzenia roli usług w innowacyjności gospodarki można wyodręb- nić usługi oparte na wiedzy, charakteryzujące się stosunkowo wysokim udziałem kapitału ludzkiego (ubezpieczenia, usługi profesjonalne i techniczne, pewne usłu- gi bankowe, techniki informacyjne, doradztwo, zdrowie, edukacja i niektóre usługi rządowe), oraz usługi konwencjonalne, zorientowane na zaopatrzenie konsumpcyj- nie, o niższym udziale kapitału ludzkiego i o bardziej standaryzowanych metodach ich świadczenia (leasing, dystrybucja, franchising, handel detaliczny, podróże za- graniczne, niektóre usługi socjalne i większość usług rozrywkowych i prywatnych). Po  trzecie, otwarte jest w  dalszym ciągu zagadnienie innowacyjności usług i ich wpływ na gospodarkę, szczególnie chodzi tutaj o kwestię wpływu poziomu rozwoju usług nasyconych wiedzą na ich innowacyjność oraz innowacyjność ca- łej gospodarki11. W związku z intensyfikacją międzynarodowego obrotu usługami warto zwrócić uwagę na teorię wymiany usługowej w skali międzynarodowej. Jak zauważa J. Mi- sala12, „pełna i spójna teoria wymiany usług jest na dzień dzisiejszy niemożliwa”. Trudności wynikają po pierwsze z tego, że większość produkcji usługowej nie przyj- muje postaci materialnej. Po drugie – z braku jednoznacznej i powszechnie akcep- towanej definicji usług, zwłaszcza w odniesieniu do wymiany międzynarodowej. Nawet GATS13 nie podaje definicji usług, określa jedynie, w jakim przypadku do- chodzi do międzynarodowego przepływu usług (tabela I.1). Po trzecie – z braku jednoznacznych kryteriów podziału usług, co  w  efekcie prowadzi do  istnienia różnorodnych ich klasyfikacji, co  z  kolei utrudnia analizy i  porównanie usług w  czasie i  przestrzeni. Po  czwarte, wobec silnego zintegrowania wielu produk- tów i usług istnieją trudności w wyodrębnieniu międzynarodowej wymiany usług od między narodowej wymiany towarów. Ostatnie lata zapoczątkowały zjawisko przenoszenia potencjału usług za granicę, które także komplikuje analizę wymiany usługowej, oznacza bowiem, iż w wyniku tych procesów kraje wysoko rozwinięte 11 Pośród licznych prac na ten temat wymienić warto: I. Miles, Services in the New Industrial Economy, „Futures” 1993, vol. 25, July/Aug.; I. Miles, N. Kastrinos, K. Flanagan, R. Bilderbeek, P. den Hertog, W. Hunting and M. Bouman, Knowledge­intensive Business Services: Their Roles as Users, Carriers and Sources of Innovation, Manchester: PREST, 1995; B. Naslund, Financial Innovations. A Comparison with R D in Physical Products, EFI Research Paper/Report, Stock‑ holm 1986; D. Czarnitzki, A. Spielkamp, Business Services in Germany: Bridges for Innovation, October 2000, Centre for European Economic Research (ZEW), Mannheim University of Ap‑ plied Sciences Gelsenkirchen, s. 1. 12 Szerzej: J. Misala, W kierunku teorii międzynarodowej wymiany usług, www.we.radom.pl/pli‑ ki/upload/kmsgiir/Wymiany_uslug.pdf (dostęp: 29.06.2012). 13 The General Agreement on Trade in Services, Annex 1B, http://www.mg.gov.pl/NR/rdonly‑ res/6239F88F‑91AE‑4103‑8741‑91F64495E032/13525/tekstgats1.pdf (dostęp: 29.06.2012). 12 Projekty offshoringowe w usługach biznesowych… tracą przewagi komparatywne w  usługach na  rzecz krajów rozwijających się14. Powstaje także problem, czy offshoring15 usług można traktować jako wymia- nę handlową w tradycyjnym ujęciu teorii handlu. Tradycyjna teoria handlu mię- dzynarodowego może być pomocna w  zrozumieniu zjawisk występujących w obrocie usługami, jednakże wymaga modyfikacji, zmienił się bowiem zasadni- czo system organizacji biznesu, sytuacja w strukturze handlu i na rynkach pracy, możliwości w dostępie do zaawansowanej technologii oraz aktywność działalno- ści w różnych lokalizacjach. A zatem z jednej strony, z punktu widzenia teorii mię- dzynarodowej wymiany gospodarczej, nie ma istotnych różnić między dobrami a usługami, z drugiej jednak międzynarodowa wymiana usług może być realizo- wana na rozmaite sposoby, które zasadniczo różną się od handlu dobrami. Jedyne podobieństwo jest takie, że usługi podobnie jak dobra są przeznaczone na sprzedaż i mają określoną wartość wymienną wyrażoną przez cenę16. Teoria międzynarodo- wej wymiany usług musi uwzględniać specyfikę obrotu usługami, która sprowa- dza się do trzech elementów: 1. Cech samych usług (na przykład niematerialność, niejednolitość, nietrwałość, brak możliwości nabycia na własność) – analizując problem, trzeba w więk- szym stopniu zwrócić uwagę na proces świadczenia usług, a nie na wynik ich  świadczenia. Przykładem są usługi biznesowe w  korporacyjnych cen- trach usług wsparcia, w których czynność usługowa w końcowym efekcie przyczynia się do powstania produktu materialnego będącego przedmiotem transakcji rynkowej. 2. Sposobu dostarczenia usługi na  rynek –  rosnąca zdolność handlowa nie- których usług stała się podstawą dla specyficznych, zorganizowanych form międzynarodowej wymiany usług w postaci (jak to definiuje GATS): hand- lu transgranicznego, zagranicznej konsumpcji usług, możliwości świadcze- nia usług poza granicami kraju, możliwości okresowej migracji określonych osób poza granice kraju w celu świadczenia tam pewnych usług (tabela I.1). 3. Sposobu współdziałania usługodawcy i usługobiorcy – międzynarodowa wy- miana usług jest równoważona z mobilnością czynników wytwórczych. W tym kontekście handel usługami, jak zauważają G.P. Sampson i R.H. Snape17, jest powiązany z międzynarodową wymianą dóbr, przepływem ludzi i informa- cji. Autorzy ci wyróżniają usługi będące bezpośrednio przedmiotem obrotu międzynarodowego (typ A w tabeli I.2) od tych, które mogą być świadczo- ne za pośrednictwem międzynarodowych przepływów usługodawców (typ B i D) i/lub międzynarodowych przepływów usługobiorców (typ C i D). 14 B. Liberska, Globalizacja a offshoring usług sektora IT, [w:] A. Szymaniak, Globalizacja usług. Outsourcing, offshoring i shared services center, Warszawa 2008, s. 251. 15 Offshoring usług oznacza przenoszenie ich potencjału do odległych krajów. 16 D. Mongiało, Pojęcie usług we współczesnej myśli ekonomicznej, „Studia Ekonomiczne” 2007, 17 Szerzej: G.P. Sampson, R.H. Snape, Identifying the issues in trade in services, „The World Eco‑ nr 1–2, s. 94. nomy” 1985, no 8, s. 171–182. Terminologia GATS – sposób dostarczenia usługi na rynek Handel transgra‑ niczny oznaczają‑ cy sprzedaż usług z terytorium jednego kraju bezpośrednio na terytorium innego – cross border; usługa transgraniczna Zagraniczna kon‑ sumpcja usług (consumption abroad) Obecność hand‑ lowa (commercial presence) Obecność poza granicami kraju określonych osób (presence of natural persons) Definicja Możliwość świad‑ czenia określonej usługi przez usługo‑ dawcę w innym kra‑ ju przy przekracza‑ niu granicy jedynie przez tę usługę Przejawy umiędzyna‑ rodowienia działalno‑ ści – migracja czynni‑ ków wytwórczych Bez potrzeby migracji usługodawcy i usługo‑ biorcy, brak migracji czynników wytwór‑ czych; dostawa usługi za pomocą telefonu, internetu, faksu, tele‑ wizji, poczty, kuriera Usługa nie przekracza granicy, jedynie jej kon‑ sument. Usługobiorca przemieszcza się czaso‑ wo poza granice kraju w celu nabycia usługi i/lub jej konsumpcji, czyli międzynarodowy obrót usługami związa‑ ny z ruchem granicz‑ nym odbiorców Usługodawca prze‑ mieszcza się na dłuższy okres poza granice kraju (zagraniczne in‑ westycje bezpośrednie) Zagwarantowane obywatelom możli‑ wości nabycia i/lub konsumpcji okre‑ ślonych usług poza granicami własnego kraju Możliwość świad‑ czenia usług poza granicami kraju przez tworzenie tam i/lub rozbudo‑ wę przez danego usługodawcę filii zagranicznych włas‑ nej firmy, przedsta‑ wicielstwa Możliwość okreso‑ wej migracji okreś‑ lonych osób poza granice kraju w celu świadczenia tam pewnych usług Internacjonalizacja rynku usług 13 Tabela I.1. Międzynarodowe transakcje usługami według GATS Rodzaje usług Usługi świadczone przez usługodawcę dzięki mię‑ dzynarodowym sieciom komunikacyjnym; tak zwane usługi odseparo‑ wane (separated services), na przykład usługi trans‑ portowe, pocztowe, kurier‑ skie, doradcze, transmisja danych, niektóre usługi finansowe czy handel wysyłkowy Usługi turystyczne, eduka‑ cyjne (studia zagraniczne), zdrowotne (specjalistyczne usługi medyczne), gastro‑ nomiczne i usługi świad‑ czone w zagranicznych portach Częste i intensywne inter‑ akcje między usługodawcą i usługobiorcą (na przykład usługi marketingowe, ubezpieczeniowe czy bankowe) Usługodawcy prze‑ mieszczają się na okreś lony czas do macierzystych kra‑ jów usługobiorców Migracja personelu (głów‑ nie kierowniczego) mają‑ cego specjalne zdolności i umiejętności, na przykład niektóre usługi biznesowe, usługi wyspecjalizowane lub inżynieryjne czy kultu‑ ralno‑oświatowe Źródło: opracowanie własne na podstawie The Results of the Uruguay Roung of Multilaterial Trade Negotiations, WTO, Geneva 1995; L. Kuczewska, Polski handel usługami na arenie między­ narodowej, „Handel Wewnętrzny” 2002, nr 3, s. 28–29; J. Misala, Współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki ekonomicznej, Warszawa 2003, s. 152; A. Wróbel, Między­ narodowa wymiana usług, Warszawa 2009, s. 53. 14 Projekty offshoringowe w usługach biznesowych… Tabela I.2. Podział usług w obrocie międzynarodowym według G.P. Sampsona i R.H. Snape’a  Cechy, rodzaj współdziałania oraz typ transakcji Usługobiorca Nie przemieszcza się za granicę Przemieszcza się za granicę Usługodawca Nie przemieszcza się za granicę Typ A – transakcje usługowe świadczone są bez koniecz‑ ności fizycznego kontaktu usługodawcy i usługobiorcy, granicę przekracza sama usługa jako produkt finalny, co jest możliwe dzięki trady‑ cyjnym i nowoczesnym me‑ todom łączności. Przykładem mogą być usługi doradcze, bankowe, dystrybucyjne Przemieszcza się za granicę Typ B – dotyczy transakcji, gdzie producent usługi prze‑ mieszcza się do kraju, w któ‑ rym obecny jest niemobilny konsument. Przybiera formę bezpośrednich inwestycji zagranicznych (na przykład filia banku). Przykładem mogą być usługi: profesjo‑ nalne, finansowe Typ C – ta forma transakcji charakteryzuje się przyjaz‑ dem usługobiorcy do kraju usługodawcy, gdzie świad‑ czona jest usługa. Przy‑ kładem mogą być usługi medyczne, turystyczne, edukacyjne Typ D – odnosi się do trans‑ akcji, gdzie zarówno usługo‑ dawca, jak i usługobiorca są mobilni. W tym przypadku usługa jest realizowana w państwie, z którego nie pochodzą ani jej producent, ani jej konsument Źródło: opracowanie własne na podstawie G.P. Sampson, R.H. Snape, Identifying…, s. 171–182. 1.2. Teoria wobec umiędzynarodowienia usług W  teorii można wyróżnić dwa podejścia do  zdefiniowania zjawiska międzyna- rodowego handlu usługami. Pierwsze jest próbą przedstawienia ogólnej definicji obrotu usługami w skali międzynarodowej, nie określając sposobów przepływu usług między krajami. Wykorzystuje  się do  tego klasyczne i  neoklasyczne teo- rie wymiany. Drugie, czyli międzynarodowy handel usługami, jest definiowane poprzez wskazanie poszczególnych sposobów międzynarodowego świadczenia usług, posługując się przy tym na przykład teoriami międzynarodowej migracji czynników: wytwórczych, ludności, kapitału, wiedzy technicznej, a także teorią lo- kalizacji działalności gospodarczej. W pierwszym podejściu na potrzeby analizy można zaadaptować teorię kosz- tów absolutnych A. Smitha, teorię kosztów względnych, określaną też jako teoria przewagi komparatywnej D.  Ricardo, oraz  model Heckshera-Ohlina-Samuelso- na (HOS) będący uzupełnieniem teorii kosztów względnych (tak zwana teoria Internacjonalizacja rynku usług 15 obfitości zasobów). Pomimo iż przydatność klasycznej teorii wymiany między- narodowej do wyjaśnienia handlu usługami jest dziś dyskusyjna z uwagi na wie- le nierealnych założeń, nieprzystających do współczesnej gospodarki18, to jednak teoria kosztów komparatywnych w pewnym stopniu może okazać się przydatna z punktu widzenia wyjaśnienia i zrozumienia handlu między krajami rozwinięty- mi i rozwijającymi się, które różnią się od siebie warunkami (na przykład wydaj- nością pracy lub dostępnością czynników wytwórczych). Wśród współczesnych teorii rozwoju handlu międzynarodowego, odnoszą- cych się do wszystkich transakcji międzynarodowego handlu usługami, przydat- ne są teorie neotechnologiczne, które pozwalają wyjaśnić model handlu usługami zarówno w postaci transgranicznej, jak i wymiany usług związanej z przemieszcza- niem się ich producenta i/lub konsumenta. W teoriach neotechnologicznych pod- stawą międzynarodowej wymiany i korzyści z niej płynących są różnice w poziomie kosztów i cen, wzbogacone uwzględnieniem zmian spowodowanych ciągłym roz- wojem postępu technicznego. W  ramach tej grupy wyróżnić można: a)  teorię luki technologicznej M.V. Posnera19; b) teorię cyklu życia produktu R. Vernona20; c)  teorię korzyści skali. Pierwsza z  wymienionych kładzie nacisk na  możliwości rozwoju międzynarodowego handlu dzięki różnicom w  poziomie wiedzy tech- nicznej i w tempie postępu technicznego. Wyróżnia się twórców (innowatorów) i  naśladowców (imitatorów) nowych technologii. Znaczenie ma tutaj opanowa- nie określonych technologii przez poszczególne kraje i  opóźnienie naśladowcze w krajach imitujących rozwiązania. Przygotowanie i wdrożenie nowych technolo- gii daje firmie -innowatorowi pozycję lidera (quasi-monopolisty) w pewnym obsza- rze. Im większe będą luki technologiczne oraz opóźnienie naśladowcze pomiędzy innowatorem a  imitatorami, tym większe będą korzyści dla  innowatora. Wraz z dyfuzją postępu technologicznego firma innowator traci swoją przewagę, pozy- cję quasi-monopolisty, dana technologia staję się coraz tańsza i bardziej dostępna. Teoria ta jest szczególnie użyteczna do wytłumaczenia kształtu i przyczyn pojawie- nia się handlu usługami o dużym zaawansowaniu technologicznym lub wysokim udziale kapitału ludzkiego i odnosi się zarówno do innowacji w usługach, jak i in- nowacji ich procesów wytwórczych. W literaturze wskazuje się na przydatność tej koncepcji w odniesieniu do usług finansowych oraz usług telekomunikacyjnych21. 18 Wśród założeń należy wymienić: doskonałość rynków, brak mobilności kapitału w skali mię‑ dzynarodowej oraz migracji siły roboczej. Aktywność międzynarodowa przedsiębiorstwa uza‑ leżniona była od lokalizacji działalności w kraju posiadającym przewagę komparatywną. 19 M.V. Posner, International trade and technological change, „Oxford Economic Papers” 1961, no. 13. 20 R. Vernon, The Location of Economic, Sovereignty at Bou, Harmondsworth 1971; R. Vernon, In­ ternational investment and International trade in the product cycle, „Quarterly Journal of Eco‑ nomics” 1966, vol. 80. 21 Szerzej: R.K. Shelp, Beyond Industrialization, Ascendancy of the Global Service Economy, New York 1981, s. 89–95; J. Misala, Współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki ekonomicznej, Warszawa 2003, s. 154. 16 Projekty offshoringowe w usługach biznesowych… Druga z teorii, czyli teoria cyklu życia produktu R. Vernona, próbuje wyjaśniać struktury i  kierunki obrotu usługami, w  szczególności usługami podlegający- mi standaryzacji. W przeciwieństwie do luki technologicznej koncentruje uwagę tylko na innowacji samych usług/produktów22. Teoria korzyści skali podkreśla, że korzyści te pojawiają się, gdy efekty rosną szybciej niż nakłady czynników wytwórczych. W kontekście usług odnosi się to w szczególności do usług biznesowych, gdy wskutek centralizacji usług, ich specja- lizacji oraz stworzenia globalnego bądź regionalnego centrum usług obniżają się koszty wytwarzania w korporacji. Kolejną grupą teorii w odniesieniu do handlu usługami są teorie popytowo- -podażowe, za  pomocą których można wyjaśnić model handlu usługami za- równo  w  postaci transgranicznej, jak i  w  pozostałych typach wymagających przepływu czynników. Wśród nich na uwagę zasługuje teoria podobieństwa pre- ferencji S. Burenstam-Lindera23 nazywana również teorią ujednoliconej struktury popytu. Zgodnie z nią przedsiębiorstwa usługowe szukają na rynku globalnym ta- kich krajów, w których struktura popytu jest podobna do struktury popytu na ich rodzimym rynku. Teoria zróżnicowania produktów P.S. Armingtona, G.C. Hufbauera i H. Hes- sego24 tłumaczy przyczyny i  strukturę handlu usługami między krajami o  róż- nym poziomie dochodu narodowego (w  szczególności między krajami wysoko rozwiniętymi a rozwijającymi się), jednocześnie pokazuje związek między popy- tem na  usługę a  poziomem dochodów konsumenta25 oraz  relacjami cen usług w kontekście determinant wymiany międzynarodowej26. W miarę wzrostu docho- du społeczeństw zwiększa się popyt zarówno krajowy, jak i zagraniczny na dobra o wyższej jakości. Mowa tu o pionowym (jakościowym) zróżnicowaniu produk- tów i usług oraz równoległym handlu nimi między różnymi krajami. 22 T. Rynarzewski, A. Zielińska‑Głębocka, Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Teoria wymia­ ny i polityki handlu międzynarodowego, Warszawa 2006, s. 156–157; D. Mongiało, Możliwości zastosowania wybranych teorii handlu międzynarodowego dla wyjaśnienia rozwoju wymiany usługami, „Bank i Kredyt” 2007, listopad–grudzień, s. 39–40. 23 S. Burenstam‑Linder, An Essay on Trade and Transformation, New York 1961, s. 91. 24 P.B. Armington, A Theory of Demand for Products Distinguished by Place of Production, IMF Staff Papers, 1969; G.C. Hufbauer, The Impact of National Characteristics an Technology on the Commodity Composition of Trade in Manufactured Goods, [w:] R. Vernon (red.), The Tech­ nology Factor in International Trade, New York 1970; H. Hesse, Hypothesis for the Explana­ tion of Trade between Industrial Countries 1953–1970, [w:] H. Gierch, J.C.B. Mohr (red.), On the Economics of Intra­Industry Trade, Tübingen; J. Misala, Współczesne teorie wymiany między­ narodowej…, s. 86. 25 Można zauważyć tutaj pewne nawiązanie do teorii trzech sektorów i ujęcia A. Fishera, który zmiany struktury popytu na rzecz usług wiązał z rosnącym dochodem per capita. 26 Zob.: T.  Rynarzewski, A.  Zielińska‑Głębocka, Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Teoria wymiany…, s. 132–133.
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Projekty offshoringowe w usługach biznesowych. Pozycja Polski
Autor:
Sklep
Format
Cena
Ebookpoint.pl Ebookpoint.pl
ebook/pdf
15,59 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: