Darmowy fragment publikacji:
Rozdział I. Pojęcie znaku towarowego
a wymóg przedstawialności w prawie
międzynarodowym i unijnym
1. Uwagi ogólne
Dokonując analizy wymogu przedstawialności, należy zwrócić uwagę, jak
to kryterium nabierało znaczenia i było rozumiane wraz z rozwojem prawa
znaków towarowych. Wymóg ten jest nierozerwalnie związany z kształtowa-
niem się definicji znaku towarowego oraz jego zdolnością ochronną. Postrze-
ganie oznaczenia odróżniającego zależy od jego cech zewnętrznych, takich jak
rodzaj czcionki, kolorystyka czy fantazyjny kształt, które są zauważane przez
podmioty, na które znak oddziałuje. Zrozumienie istoty wymogu przedsta-
wialności wydaje się konieczne również w aspekcie następującego rozwoju
form przedstawieniowych znaków towarowych.
Niniejszy rozdział odnosi się do kształtowania się pojęcia przedstawialno-
ści w ujęciu historycznym. Analizie poddano pojęcie znaku towarowego oraz
genezę ochrony znaku towarowego jako oznaczenia przedstawialnego w spo-
sób graficzny na przestrzeni minionych lat. Następnie poruszone zostały kwe-
stie odnoszące się do przyjmowanych koncepcji przedstawialności (graficz-
nej i niegraficznej) w prawie międzynarodowym i regulacjach obowiązujących
w Unii Europejskiej. Ukazano ewolucję wymogu graficznej przedstawialno-
ści w następujących po sobie aktach prawnych oraz prace podejmujące temat
kształtowania wymogu przedstawialności w prawodawstwie unijnym.
Omówione zostały także obecnie obowiązujące przepisy dotyczące
ochrony znaków towarowych oraz kluczowe zasady odnoszące się do istoty
przedmiotu, przede wszystkim aktualna definicja znaku towarowego. Co
istotne, zwrócono uwagę na prace legislacyjne nad zmianą wymogu przedsta-
wialności znaku towarowego w prawie unijnym oraz nową definicję znaku to-
warowego zawartą w art. 3 dyrektywy 2015/2436, jak również znaku towaro-
wego UE z art. 4 rozporządzenia 2017/1001.
17
Rozdział I. Pojęcie znaku towarowego a wymóg...
Ostatnim z poruszonych w tym rozdziale zagadnień są wątpliwości co do
kwestii bezpośredniego skutku prawa unijnego oraz prounijnej interpretacji
przepisów w aspekcie oceny zdolności ochronnej znaków towarowych. Możli-
wość bezpośredniego zastosowania normy unijnej nie budzi zasadniczych wąt-
pliwości, aczkolwiek teoretyczne uzasadnienie zasady bezpośredniego skutku
oraz jej precyzyjne zdefiniowanie okazuje się niezwykle trudne.
2. Kształtowanie się pojęcia znaku towarowego
Precyzyjne określenie pojęcia znaku towarowego będzie możliwe po przy-
bliżeniu znaczenia terminów nieodłącznie związanych z tematyką oznaczeń
odróżniających1. Omawiana tematyka ma ścisły związek z dyscypliną na-
ukową określaną jako własność intelektualna2. Przedmiotem regulacji tego
działu prawa są dobra intelektualne, niematerialne, będące wytworem ludz-
kiego umysłu3. Użycie terminu „własność” w zakresie tych dóbr zwraca uwagę
na ich analogię z cywilnoprawną instytucją prawa własności. W większości
oparte są one na konstrukcji bezwzględnego i wyłącznego prawa rozporządza-
nia, będąc chronione prawami skutecznymi erga omnes4.
Znak towarowy jest uznawany za dobro niematerialne o charakterze ma-
jątkowym. Stanowi jednolity związek oznaczenia i towaru odbity w świadomo-
ści człowieka, obejmujący ogół wyobrażeń o danym towarze, wyodrębniony
w obrocie gospodarczym na podstawie kryterium jego pochodzenia5. Zdaniem
R. Skubisza, należy odróżnić znak, będący zjawiskiem świadomości człowieka,
1 Termin „oznaczenie odróżniające” jest szerszy od terminu „znak towarowy”. Znak towa-
rowy jest szczególnym rodzajem oznaczenia odróżniającego.
2 „Własność intelektualna” to pojęcie szersze od „własności przemysłowej” oraz „własności
literackiej i artystycznej”. Na ogół treść pojęcia własności intelektualnej obejmuje problematykę
prawa własności przemysłowej oraz prawa autorskiego. Szerzej: M. Poźniak-Niedzielska, Ewolu-
cja prawa własności intelektualnej w dobie współczesnej, PiP 2002, Nr 10, s. 5–20; R. Skubisz,
Własność przemysłowa w systemie prawa, w: R. Skubisz (red.), System Prawa Prywatnego, t. 14A,
Prawo własności przemysłowej, Warszawa 2011, Nr 1, s. 25–32; J. Kępiński, Pojęcie własności prze-
mysłowej, w: E. Nowińska, K. Szczepanowska-Kozłowska (red.), System Prawa Handlowego, t. 3,
Prawo własności przemysłowej, Warszawa 2015, s. 9–14.
3 L. Slezinger, What Makes Trademarks “Intellectual” Property?, The Journal of Contemporary
Legal Issues 2010, vol. 19, s. 7–8.
szawa 2008, s. 28–29.
4 M. Załucki, Licencja na używanie znaku towarowego. Studium prawnoporównawcze, War-
5 R. Skubisz, Własność przemysłowa w systemie prawa, s. 34–35.
18
2. Kształtowanie się pojęcia znaku towarowego
od jego materialnego nośnika. Oznaczenie i konkretny egzemplarz towaru sta-
nowią jedynie corpus mechanicum znaku towarowego jako dobra niematerial-
nego. Znak towarowy umożliwia odróżnienie towaru w obrocie na podstawie
jego pochodzenia, wyodrębniając towar sygnowany od innych towarów. Po-
nadto percepcja nośnika materialnego znaku towarowego wywołuje w świa-
domości podmiotu postrzegającego rozmaite wyobrażenia dotyczące towaru
i znaku6.
jakościową (gwarancyjną) oraz
reklamową.
Należy wyróżnić trzy podstawowe funkcje, jakie pełnią znaki towarowe:
1) odróżniającą (oznaczenia pochodzenia),
2)
3)
Pierwsza określa pochodzenie towaru opatrzonego znakiem towarowym,
pozwalając na odróżnienie od towarów wytwarzanych lub wprowadzanych do
obrotu przez inne przedsiębiorstwa. Druga kreuje wymóg odpowiedniej jako-
ści wytwarzanych produktów lub świadczonych usług. Natomiast trzecia po-
zycjonuje znak jako narzędzie promocji i reklamy7. W teorii wyróżnia się także
inne funkcje, tj. inwestycyjną oraz komunikacyjną8.
Znaki towarowe odgrywają istotną rolę w gospodarce, upraszczając komu-
nikację. Informują potencjalnych nabywców produktu o jego producencie9.
Znaki towarowe umożliwiają wyszukanie przez nabywców towarów spełnia-
jących określone oczekiwania, mających pewne właściwości – i tym samym
stymulują zbyt tych towarów, co określa bezpośrednio dochody przedsiębior-
stw, a pośrednio wpływa na wielkość dochodu narodowego danego państwa10.
Społecznym uzasadnieniem ochrony znaków towarowych jest zapewnienie
uczciwego funkcjonowania konkurencji na rynku. Prawo znaków towarowych
powinno zapewnić swoistą równowagę między interesami uprawnionego do
znaku a interesami konsumenta. Zdaniem M. Kondrata znaki towarowe to
także element komunikacji między ludźmi. Wpisują się one w tendencję do
upraszczania życia i wyborów, gdyż medialnie docierają do nas z informacjami,
które następnie wykorzystujemy, np. robiąc zakupy. Ponadto, otaczając się sil-
nymi markami umieszczonymi na towarach, którymi się posługujemy, prze-
6 R. Skubisz, Znaki towarowe – ewolucja przedmiotu ochrony prawnej, PPH 2008, Nr 12,
s. 16−20; J. Jacyszyn, Znak towarowy, Prawo Spółek 2000, Nr 1, s. 28.
7 M. Załucki, Licencja, s. 37-44; J. Jacyszyn, Znak, s. 29.
8 R. Skubisz, Własność przemysłowa w systemie prawa, s. 55.
9 J. Mordwiłko, Pojęcie znaku towarowego w świetle współczesnego orzecznictwa europej-
skiego, Przegląd Legislacyjny 2005, Nr 1 (47), s. 70.
10 R. Skubisz, Własność przemysłowa w systemie prawa, s. 3.
19
Rozdział I. Pojęcie znaku towarowego a wymóg...
kazujemy otoczeniu pewien komunikat odnośnie do nas samych. Odbiorca
tych elementów otrzymuje już pewne informacje o nas, bez konieczności dłu-
gotrwałego wyjaśniania11.
3. Geneza ochrony znaku towarowego jako
oznaczenia przedstawialnego graficznie
Oznaczenia odróżniające, jakimi są znaki towarowe, zaczęły być wykorzy-
stywane wraz z rozwojem handlu. W barterowym systemie wymiany dóbr
oznaczenia nie były istotne, natomiast ich rozwój rozpoczął się już z począt-
kiem komercyjnego zbywania i nabywania towarów. Narastała bowiem po-
trzeba identyfikowania towarów pochodzących z różnych źródeł oraz ich od-
różniania. Już przy produkcji rękodzielniczej umieszczano na towarach okre-
ślone inskrypcje mające na celu wskazanie źródła pochodzenia. Służyły do tego
początkowo nazwiska, rysunki lub proste symbole graficzne12.
Oznaczenia odróżniające, jako jedne z najstarszych przejawów własności
intelektualnej, wykorzystywane były przez kupców i producentów już w sta-
rożytności. Egipscy, greccy, rzymscy i chińscy wytwórcy wyrobów garncar-
skich sygnowali niepowtarzalnymi znakami swoje produkty13. Oprócz imienia
rzemieślnika oznaczenie zawierało powtarzalną część graficzną (np. koło, pół-
księżyc, kształt liścia, symbol itp.). Oznaczenia odróżniające odnaleźć można
było także na wyrobach z marmuru, brązu, ze srebra i złota14. Produkty,
które miały ponadlokalny charakter, najczęściej były opatrzone dodatkowymi
etykietami z charakterystycznym oznaczeniem odróżniającym (np. monogra-
mem) – w starożytnym Rzymie tak znakowano m.in. wytwarzane przez okuli-
stów maści lecznicze, które eksportowano do oddalonych od miejsca produk-
11 M. Kondrat, Ochrona znaków towarowych przed naruszeniami w internecie, Warszawa
2008, s. 30–32.
12 T.D. Drescher, The Transformation and Evolution of Trademarks – From Signals to Symbols
to Myth, TR 1992, vol. 82, s. 309–312; H.S. Ray, Making a mark: Taking a glance at trademarks
and graphic infringement, Wake Forest Journal of Business and Intellectual Property Law 2015,
Nr 16, s. 76–78.
13 B.R. Paster, Trademarks – their early history, TR 1969, Nr 1, s. 553.
14 E.S. Rogers, Some Historical Matter concerning Trade-Marks, Michigan Law Review
1910−1911, Nr 9, s. 30.
20
3. Geneza ochrony znaku towarowego jako...
cji zakątków Europy15. Odpowiednie oznaczenia towarów, oprócz funkcji re-
klamowej, spełniały przede wszystkim funkcję dowodową, pozwalając ustalić
pochodzenie towaru16.
Oznaczanie pozwalało odróżnić towary wyższej jakości od tych przecięt-
nych. W czasach średniowiecza oznaczenia odróżniające związane były z sys-
temem cechowym17. Sygnowanie towarów nie było prawem, lecz obowiązkiem
rzemieślnika, który stając się mistrzem danego rzemiosła, musiał wybrać znak,
którym będzie się zawsze posługiwać jego zakład. Zakazywano wytwórcom
i kupcom udzielania zgody na wykorzystywanie ich znaków przez inne pod-
mioty18. Znaki były zapisywane w księgach cechowych. Obok rejestrów marek
prowadzonych przez cechy istniały także rejestry marek kupieckich prowa-
dzone przez gildie19. Znaki towarowe pełniły też zgoła inne funkcje niż współ-
cześnie – umieszczane były m.in. ze względu na nadzór nad jakością produktu,
jak również z przyczyn prestiżowych, a nie w celu osiągnięcia przewagi kon-
kurencyjnej. Niezależnie od marek rejestrowanych przez cechy i gildie, przede
wszystkim ze względów fiskalnych, udzielane były przez ówczesnych władców
przywileje na używanie określonych znaków towarowych. Takie znaki korzy-
stały ze szczególnej ochrony państwa, a ci, którzy je podrabiali, ponosili surowe
konsekwencje prawne20. W średniowiecznej Francji osoba sprzedająca zwykłe,
tanie wino jako wino markowe, wysokiej klasy, skazywana była na karę śmierci
przez powieszenie. Ochronie podlegały również markowe gobeliny i arrasy –
osoba naruszająca prawa wytwórcy tego rodzaju dóbr karana była przez ob-
cięcie prawej dłoni. W XVI w. typową karą dla fałszerzy były galery21.
Kształt i forma graficzna znaku zależne były od znakowanego produktu.
Aby zapewnić powtarzalność wykorzystywanego oznaczenia, używano pie-
15 B.R. Paster, Trademarks, s. 554; M. Załucki, Europejskie prawo znaków towarowych. Za-
gadnienia konstrukcyjne, Warszawa 2008, s. 21–22.
16 G.W. Hotaling, Ideal Standard v. IHT: In the European Union, Must a Company Surrender
its National Trademark Rights when it Assigns its Trademark?, Fordham International Law Jour-
nal 1995, vol. 19, Nr 3, s. 1193–1194.
17 T.D. Drescher, The Transformation, s. 313–320.
18 B.R. Paster, Trademarks, s. 561.
19 S.A. Diamond, The Historical Development of Trademarks, TR 1975, Nr 7–8, s. 278; R. Sku-
bisz, Własność przemysłowa w systemie prawa, s. 8.
20 M.P. McKenna, The Normative Foundations of Trademark Law, TR 2007, vol. 97, s. 1135;
R.P. Merges, P.S. Menell, M.A. Lemley, Intellectual Property In the New Technological Age, Nowy
Jork 2000, s. 557; A. Michalak, Interes publiczny i jego oddziaływanie na powstanie, treść i wyko-
nanie praw własności intelektualnej, Warszawa 2012, s. 28.
21 E.S. Rogers, Some Historical Matter, s. 33.
21
Rozdział I. Pojęcie znaku towarowego a wymóg...
częci z odwzorowaniem znaku. Niebagatelny wpływ na rozwój instytucji śre-
dniowiecznych znaków towarowych wywarło wynalezienie druku, wraz z upo-
wszechnieniem którego zaczęto stosować tzw. marki drukarskie. Tego typu
znaki handlowe słowno-graficzne umieszczane były na stronach tytułowych
ksiąg, celem rozróżnienia oficyny i wychodzących z niej książek22.
Oznaczenia posiadające charakter odróżniający nabrały znaczenia, gdy
produkcja z rękodzielniczej przekształcała się w masową w manufakturach
i fabrykach23. Coraz większa dostępność różnorodnych towarów oraz rozwój
sieci dystrybucji doprowadziły do zwrócenia większej uwagi na reklamę i pro-
mocję wyrobów, czego skutkiem było wykorzystywanie znaków towarowych
jako oznaczeń wskazujących na ich pochodzenie z konkretnego źródła24. Znaki
zyskiwały coraz bardziej fantazyjny charakter, ale ich rolą było przede wszyst-
kim wskazywać na przedsiębiorstwo jako źródło pochodzenia towaru. Czę-
sto oznaczenia wykorzystywane były również przez kupców, którzy zajmowali
się wyłącznie handlem i dystrybucją. Z czasem znaki zaczęły wskazywać także
na grupy powiązanych ze sobą przedsiębiorstw, a pochodzenie towaru bardziej
związane było z dysponentem znaku niż z faktycznym miejscem produkcji.
Ochrona prawna oznaczeń odróżniających przybrała na znaczeniu
w XIX w. w Europie i USA. Rozwój stosunków kapitalistycznych, który wy-
rażał się m.in. masową produkcją jednorodnych towarów, narastającą konku-
rencją i bezpardonową walką o rynki zbytu, postawił przed znakami towaro-
wymi nowe zadania. Znak towarowy zdobył mianowicie rangę ofensywnego
czynnika organizującego procesy dystrybucji i elementu aktywnie uczestniczą-
cego w walce konkurencyjnej25.
Zwiększenie konkurencyjności, wprowadzenie zasad wolnego handlu oraz
chęć ekspansji na coraz to nowe rynki zbytu wiązała się z koniecznością iden-
tyfikacji producenta z towarem26. Odpowiednio opracowany graficznie, zgło-
szony i zarejestrowany znak towarowy gwarantował rozwój działalności go-
spodarczej i zapewnienie ochrony praw przedsiębiorcy podczas rywalizacji
z konkurencją. Wtedy też zaczęto zwracać dużo większą uwagę na wygląd
towarów oraz warstwę graficzną znaków. Zrozumiano bowiem, że postrze-
22 J. Koczanowski, Funkcje i ochrona prawna znaków towarowych, ZNUJ PWiOWI 1976, z. 8,
s. 14; B.R. Paster, Trademarks, s. 559; M. Załucki, Europejskie prawo znaków towarowych, s. 22–23.
23 J. Błeszyńska, Przesłanki ochrony znaków towarowych, PUG 1991, Nr 10, s. 177.
24 S.A. Diamond, The Historical Development, s. 281.
25 J. Koczanowski, Funkcje i ochrona prawna, s. 17; J. Błeszyńska, Przesłanki ochrony, s. 177.
26 T.D. Drescher, The Transformation, s. 324.
22
3. Geneza ochrony znaku towarowego jako...
galne walory znaku pozytywnie wpływają na pozycję produktu na rynku27.
Znaki towarowe wskazywały na jakość towarów, wzmacniając ich pozycję ryn-
kową. Producenci opatrujący towary znakami dbali, aby klienci, mogący po-
wiązać znak z towarem, mieli poczucie, że dokonali właściwego wyboru pro-
duktu i wybór ten powtórzą w przyszłości28. Konsumenci natomiast chcieli
mieć świadomość, że znak opatrujący produkt zagwarantuje jego odpowiedni,
niezmienny standard i charakter.
W ostatnich latach XX w. znaki towarowe nabrały szczególnego charak-
teru. Rozpoznawalność towarów sygnowanych, chęć posiadania dóbr kon-
sumpcyjnych konkretnych producentów, wysokie nakłady na promocję i roz-
wój marki oraz powiązanie i kojarzenie ze spersonalizowaną klientelą spowo-
dowały zwiększenie rejestracji znaków towarowych, jak również narastającą
liczbę sporów sądowych w tym zakresie. Duże znaczenie gospodarcze i rozwój
portfolio znaków towarowych przedsiębiorstw spowodowały, że znaki towa-
rowe stały się jednymi z najwyżej wycenianych aktywów29. Ich wartość była
czasem większa niż innych składników majątkowych przedsiębiorstwa30.
Współcześnie konkurencja przedsiębiorstw jest głównym motorem roz-
woju gospodarczego. Udzielanie ochrony prawnej w postaci, wyłącznego
prawa korzystania ze znaków towarowych wzmacnia konkurencję przed-
siębiorstw31. Używanie znaków towarowych w obrocie handlowym pozwala
nabywcy, najczęściej na podstawie własnego doświadczenia, zidentyfikować
na rynku produkty o wysokiej jakości, co przekłada się na popyt na te towary,
a to z kolei wywołuje ich zwiększoną podaż i stymuluje konkurencję wytwór-
ców tych towarów.
27 D.M. McClure, Trademarks and Competition: The Recent History, Law and Contemporary
Problems 1996, vol. 59, Nr 2, s. 20.
28 S.A. Diamond, The Historical Development, s. 289.
29 O wysokiej wartości marki wspominał już na początku XX w. E.S. Rogers: „The subject is
daily growing in importance and the interests involved are becoming more and more valuable.
A well-known brand, trade mark or label is now-a-days the most valuable asset that a trader can
possess. (...) The good will of a business is often of greater value than all the tangible property, and
a trade mark in nothing but good will symbolized” – E.S. Rogers, Some Historical Matter, s. 43.
30 T.D. Drescher, The Transformation, s. 301–303; por. S. Prohofsky Krelitz, A. Sellke, Intellec-
tual Asset Management at the Speed of Business, Cybaris an Intellectual Property Law Review
2014, vol. 5, s. 1–23; S.M. Maniatis, Trade Mark Rights – A Justification Based on Property, Intel-
lectual Property Quarterly 2002, Nr 2, s. 161–166.
31 R.S. Smith, The unresolved tension between trademark protection and free movement of
goods in the European Community, Duke Journal of Comparative International Law 1992,
vol. 3, Nr 89, s. 112–114.
23
Rozdział I. Pojęcie znaku towarowego a wymóg...
Znaki towarowe, które początkowo miały charakter prostych symboli i mo-
nogramów, rozwinęły się tak, że obecnie mogą być przedstawione w dosyć
skomplikowany i trudny do odgadnięcia sposób32. Co najważniejsze, znaki to-
warowe stały się również zaawansowanym narzędziem marketingowym w rę-
kach przedsiębiorców33, a także trudnym do zastąpienia symbolem komunika-
cji, przede wszystkim pomiędzy producentem lub sprzedawcą towaru a jego
nabywcą34.
Współczesne prawo własności przemysłowej zawiera otwarty katalog form
przedstawieniowych znaków towarowych, co niejednokrotnie wzbudza kon-
trowersje związane z należytym ustaleniem przedmiotu ochrony35. Oprócz
zgłoszeń znaków tradycyjnych (np. słownych, słowno-graficznych czy graficz-
nych) obserwuje się próby uzyskania ochrony na znaki nietradycyjne, atypowe
(np. zapachowe, smakowe czy dotykowe)36. Rejestracje nietypowych znaków
towarowych mogą przynieść dodatkowe korzyści oraz rozpoznawalność wy-
korzystującemu je przedsiębiorcy, aczkolwiek mogą również doprowadzić do
zablokowania i zmonopolizowania przestrzeni, która dotychczas nie podlegała
regulacji prawnej37.
32 K.L. Port, The Expansion Trajectory: Trademark Jurisprudence in the Modern Age, Journal
of the Patent and Trademark Office Society 2010, Nr 3, s. 484.
33 S.A. Diamond, The Historical Development, s. 290.
34 A.G. Papandreou, The Economic Effect of Trademarks, California Law Review 1956,
Nr 44, s. 503−504; J. Jacoby, The Psychological Foundations of Trademark Law: Secondary Me-
aning, Acquired Distinctiveness, Genericism, Fame, Confusion and Dilution, TR 2001, Nr 9–10,
s. 1023−1024; P.N. Leval, Trademark: Champion of Free Speech, Columbia Journal of Law The
Arts 2004, vol. 27, s. 189; T.D. Drescher, The Transformation, s. 303; R. Erickson, The influence
of television on trademarks, TR 1958, vol. 48, s. 413−420; R.C. Dreyfuss, Expressive Genericity:
Trademarks as Language in the Pepsi Generation, Notre Dame Law Review 1989−1990, vol. 65,
s. 397−424.
35 E. Nowińska, U. Promińska, M. du Vall, Prawo własności przemysłowej, Warszawa 2005,
s. 189–190; W. Kotarba, Zakres przedmiotowy dóbr niematerialnych, w: T. Szymanek (red.), Na-
ruszenia praw na dobrach niematerialnych, Warszawa 2001, s. 36; J. Mordwiłko, Pojęcie znaku
towarowego, s. 61–62.
36 A. Michalak, Interes publiczny i jego oddziaływanie, s. 124; N. Mishra, Registration of Non-
Traditional Trademarks, Journal of Intellectual Property Rights 2008, vol. 13, Nr 1, s. 43.
37 Por. R.H. Falconer, Big Future for Nontraditional Marks, The National Law Journal 1998,
Nr 5, vol. 20, s. 5; M. Ziółkowski, Rodzaje znaków towarowych ze względu na ich percepcję zmy-
słami oraz przedstawialność w rejestrze, PPH 2015, Nr 1, s. 58.
24
4. Charakterystyka wymogu przedstawialności...
4. Charakterystyka wymogu przedstawialności
w prawie międzynarodowym
Niebagatelny wpływ na rozwój krajowych regulacji odnoszących się do
prawa znaków towarowych miały zawierane umowy międzynarodowe. Ich ce-
lem było stworzenie podobnych ram ochrony prawnej w państwach, które na-
wzajem zobowiązywały się do przestrzegania określonych uregulowań. Współ-
praca podczas uchwalania takich ponadnarodowych regulacji pozwalała także
na wymianę cennych doświadczeń oraz na upowszechnienie zasad prawnych
sprawdzonych w innych ustawodawstwach krajowych38.
4.1. Porozumienie madryckie i Protokół
do porozumienia madryckiego
Istotą systemu międzynarodowej rejestracji znaków towarowych jest uła-
twienie procedury ubiegania się o rejestrację w krajach członkowskich
Związku Madryckiego. Zgłaszający w wyniku jednej rejestracji bądź jednego
zgłoszenia znaku bazowego w kraju pochodzenia uzyskuje możliwość udziele-
nia ochrony we wszystkich wybranych krajach członkowskich, przy czym za-
kres udzielonej ochrony będzie taki sam jak w kraju pochodzenia.
Administracją systemu madryckiego zajmuje się Biuro Międzynarodowe
Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (World Intellectual Property
Organization – WIPO) z siedzibą w Genewie. System madrycki oparty jest
na poniżej wskazanych umowach międzynarodowych:
1) Porozumieniu madryckim o międzynarodowej rejestracji znaków39
z 14.4.1891 r., którego Polska jest członkiem od 18.3.1991 r., oraz
2) Protokole do Porozumienia madryckiego40 przyjętym 27.6.1989 r., który
w Polsce obowiązuje od 1.4.1996 r.41
38 Por. A. Nowicka, w: A. Adamczak, A. Szewc (red.), Konwencja Paryska o ochronie własności
przemysłowej. Komentarz, Warszawa 2008, s. 48–55.
39 Dz.U. z 1993 r. Nr 116, poz. 514 i 515.
40 Dz.U. z 2003 r. Nr 13, poz. 129.
41 Sposób stosowania tych aktów precyzuje wspólny regulamin wykonawczy oraz instrukcje
administracyjne z 18.1.1996 r., obowiązujące w Polsce od 1.4.1996 r. (Wiadomości Urzędu Paten-
towego RP Nr 4/1996), tekst ze zmianami według stanu na 1.4.2002 r. (Wiadomości Urzędu Pa-
tentowego RP Nr 1/2003).
25
Rozdział I. Pojęcie znaku towarowego a wymóg...
Zasady rejestracji międzynarodowej przedstawiają się w następujący spo-
sób. Po uzyskaniu rejestracji lub dokonaniu zgłoszenia znaku w urzędzie pa-
tentowym kraju pochodzenia składa się do Biura Międzynarodowego WIPO
wniosek o rejestrację międzynarodową, za pośrednictwem lokalnego urzędu
patentowego z kraju pochodzenia. Warunkiem ubiegania się o rejestrację mię-
dzynarodową znaku w trybie Porozumienia madryckiego jest uzyskanie reje-
stracji znaku w kraju pochodzenia, natomiast w trybie Protokołu do porozu-
mienia takim warunkiem jest dokonanie zgłoszenia znaku lub uzyskanie jego
rejestracji w kraju pochodzenia42.
Zgłoszenie międzynarodowe powinno zawierać m.in. odwzorowanie zgła-
szanego znaku, który musi być identyczny z tym w rejestracji podstawowej lub
zgłoszeniu podstawowym znaku, a także wykaz towarów i usług, które mają
zostać objęte ochroną. Za zgłoszenia międzynarodowe Biuro Międzynarodowe
WIPO pobiera opłaty, których wysokość uzależniona jest od tego, czy znak
jest czarno-biały czy kolorowy, a także ilu krajów oraz klas towarowych lub
usługowych dotyczy zgłoszenie43.
Ze względu na swój charakter akty regulujące system madrycki nie odnoszą
się do istoty funkcjonowania przesłanki przedstawialności znaku towarowego.
W porozumieniu oraz w protokole istnieje zapis, że jeżeli zgłaszający zastrzega
kolor jako element odróżniający swego znaku, jest zobowiązany oświadczyć to
i załączyć do podania wzmiankę wskazującą zastrzegany kolor lub zestawienie
kolorów, powinien także załączyć egzemplarze wspomnianego znaku w kolo-
rze, które zostaną dołączone do notyfikacji dokonywanych przez Biuro Mię-
dzynarodowe WIPO. Postanowienia te mają bardziej charakter techniczno-or-
ganizacyjny niż stricte odnoszący się do istoty przedstawialności znaku.
Bardziej szczegółowe zasady zgłoszenia międzynarodowego, w szczegól-
ności w odniesieniu do spełnienia kryterium przedstawialności znaku, ustala
wspólny regulamin wykonawczy. Reprodukcja znaku zawarta w zgłoszeniu
powinna być wyrazista oraz czarno-biała lub w kolorze, w zależności od przy-
jętej kolorystyki oznaczenia. Jeżeli zgłaszający życzy sobie, aby znak uważany
był za znak wyrażony standardowymi literami, oświadczenie tej treści powinno
42 R. Skubisz, M. Trzebiatowski, Znaki towarowe w prawie międzynarodowym i prawie Unii
Europejskiej, SPP 2010, Nr 1, s. 124–131; T.W. Blakely, Beyond the International Harmonization
of Trademark Law: The Community Trade Mark as a Model of Unitary Transnational Trademark
Protection, University of Pennsylvania Law Review 2000, vol. 149, s. 316–317; F. Remmertz, Trade
Mark Filing Strategies in Europe. Selected Aspects of The EC Trade Mark Reform, Les Nouvelles
2015, Nr 9, s. 179–182.
43 M. Ziółkowski, Jak chronić zagraniczną ekspansję produktów, Rzeczpospolita z 21.10.2016 r.
26
4. Charakterystyka wymogu przedstawialności...
znaleźć się w podaniu. Jeżeli natomiast zastrzegany jest kolor lub jeżeli zgła-
szający chce zastrzec kolor jako odróżniający element znaku, jedna reproduk-
cja znaku w kolorze powinna zostać załączona do zgłoszenia.
Podmiot ubiegający się o rejestrację międzynarodową kombinacji kolorów
per se lub pojedynczego koloru per se jest zobowiązany poinformować o tym
w podaniu. Jeżeli zgłoszenie podstawowe lub rejestracja podstawowa dotyczą
znaku trójwymiarowego, w podaniu powinna znaleźć się także taka adnotacja.
Obowiązek ten dotyczy również atypowych znaków towarowych, takich jak
znaki dźwiękowe. Natomiast jeżeli znak zawiera treść napisaną literami innymi
niż litery alfabetu łacińskiego bądź zawiera liczby wyrażone cyframi innymi
niż arabskie lub rzymskie, podanie powinno zawierać transliterację tej treści
w języku łacińskim i tych cyfr w cyfrach arabskich. Transliteracja literami al-
fabetu łacińskiego powinna odpowiadać fonetycznie językowi zgłoszenia mię-
dzynarodowego44.
W wydanym przez WIPO w dniu 5.5.2009 r. dokumencie odnoszącym się
do zagadnienia przedstawialności znaków towarowych45 określono wytyczne
zawierające propozycje zobrazowania zgłoszeń znaków niekonwencjonalnych
widzialnych oraz zwrócono uwagę, jak powinny zostać konstruowane zgło-
szenia znaków towarowych niekonwencjonalnych niewidzialnych. Odnosząc
się do znaków niekonwencjonalnych widzialnych, zwrócono uwagę na ko-
nieczność przedstawienia w zgłoszeniu zobrazowania znaku przestrzennego
wraz z opisem, w celu ułatwienia badania dokonywanego przez urząd przyj-
mujący zgłoszenie. W odniesieniu do kolorów per se oraz ich zestawień za-
44 Prawidłowo dokonana transliteracja jest bardzo istotna w szczególności dla porównania
znaków towarowych w celu określenia ich ewentualnego podobieństwa; Szerzej R. Frank, Foreign
Language Trademarks in Japan: The Linguistic Challenge, University of Miami Yearbook in In-
ternational Law 1991, Nr 1, s. 211–217.
45 WIPO, Standing Committee on the law of trademarks, industrial designs and geographical
indications, Representation of non-traditional marks. Areas of convergence, WIPO/Strad/INF/3,
2009, www.wipo.int; zob. także wcześniejsze analizy w tym zakresie: WIPO, Standing Committee
on the law of trademarks, industrial designs and geographical indications, New types of marks,
SCT/16/2, 1.9.2006, www.wipo.int; WIPO, Standing Committee on the law of trademarks, indu-
strial designs and geographical indications, Methods of representation and description of new ty-
pes of marks, SCT/17/2, 29.3.2007, www.wipo.int; WIPO, Standing Committee on the law of tra-
demarks, industrial designs and geographical indications, Non-traditional marks – key lernings,
SCT/18/2, 31.10.2007, www.wipo.int; WIPO, Standing Committee on the law of trademarks, in-
dustrial designs and geographical indications, Representation and description of non-traditional
marks. Possible areas of convergence, SCT/19/2, 28.4.2008, www.wipo.int; WIPO, Standing Com-
mittee on the law of trademarks, industrial designs and geographical indications, Representation
of non-traditional marks. Areas of convergence, SCT/20/2, 15.10.2008, www.wipo.int.
27
Rozdział I. Pojęcie znaku towarowego a wymóg...
proponowano, aby zgłaszający przedstawiał kolor na papierze oraz na elektro-
nicznym nośniku danych, podał przyjętą nazwę koloru oraz kod koloru. Zgło-
szenie znaku holograficznego powinno natomiast zawierać tyle widoków, ile
jest niezbędnych do uchwycenia grafiki zawartej w hologramie – podobnie jak
zgłoszenie znaku ruchomego, którego opis powinien dookreślać jego istotę.
Wytyczne odnośnie do zgłoszenia znaku towarowego pozycyjnego zwracają
uwagę na konieczność przedstawienia linią przerywaną tej części oznaczenia,
która ma nie podlegać ochronie, natomiast liną ciągłą elementu, który stanowi
znak towarowy. Odnosząc się do kwestii przedstawialności znaków niekon-
wencjonalnych niewidzialnych, WIPO zwróciło uwagę na konieczność zawar-
cia w zgłoszeniu znaku dźwiękowego przedstawienia melodii na pięciolinii (je-
śli to możliwe) oraz załączenia pliku z dźwiękiem na elektronicznym nośniku
danych. Odnosząc się do znaków zapachowych, smakowych oraz dotykowych,
WIPO uznało, że wytyczne w tym zakresie nie będą przedstawiane ze względu
na wątpliwości związane z uznaniem tych rodzajów oznaczeń za znaki towa-
rowe.
4.2. Porozumienie TRIPS
Porozumienie w sprawie handlowych aspektów własności intelektualnej
(Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights – TRIPS)
jest jednym z załączników (zał. 1C) do podpisanego w Marrakeszu w dniu
15.4.1994 r. porozumienia w sprawie utworzenia Światowej Organizacji Han-
dlu (World Trade Organization – WTO)46. Polska ratyfikowała porozumienie
WTO 30.5.1995 r., przy czym całość przepisów porozumienia TRIPS zaczęła
obowiązywać w Polsce od 1.1.2000 r.
Porozumienie TRIPS reguluje wszystkie obszary własności intelektualnej,
w tym prawo znaków towarowych. Przewiduje stosowanie zasady traktowa-
nia narodowego w zakresie ochrony własności intelektualnej, zgodnie z którą
podmioty prawa innych członków porozumienia TRIPS powinny być bowiem
traktowane nie mniej korzystnie niż własne. Ponadto przyjęta zasada naj-
wyższego uprzywilejowania zakłada, iż jakakolwiek korzyść, udogodnienie,
przywilej lub zwolnienie, przyznane przez członka porozumienia podmiotom
46 Dz.Urz. UE L 336 z 23.12.1994 r., s. 214.
28
4. Charakterystyka wymogu przedstawialności...
innego kraju, będzie przyznane niezwłocznie i bezwarunkowo podmiotom
wszystkich krajów – członków porozumienia47.
Artykuł 15 porozumienia TRIPS odnosi się do znaków towarowych. Zgod-
nie z treścią ust. 1 art. 15 porozumienia TRIPS jakikolwiek znak lub połączenie
znaków umożliwiające odróżnienie towarów lub usług pochodzących z jed-
nego przedsiębiorstwa od towarów lub usług pochodzących z innych przed-
siębiorstw będzie mogło stanowić znak towarowy. W przyjętej definicji poło-
żony został nacisk na zdolność odróżniającą oznaczenia. W zd. 2 ust. 1 art. 15
porozumienia TRIPS wymieniony został otwarty katalog znaków towarowych,
którymi mogą być: słowa zawierające nazwiska, litery, cyfry, elementy obra-
zowe, układy kolorów, jak również połączenia takich oznaczeń. Członkom po-
rozumienia przyznana została także możliwość uzależnienia rejestracji znaku
towarowego od nabycia cech wyróżniających znaku poprzez jego używanie,
w sytuacji gdy oznaczenie, ze swej natury, nie umożliwia odróżnienia danych
towarów lub usług48.
Mając na względzie kwestię dotyczącą kryterium przedstawialności znaków
towarowych, istotne jest postanowienie dotyczące możliwości wprowadzenia,
jako warunku rejestracji, przez sygnatariuszy porozumienia TRIPS wymogu,
aby oznaczenia były dostrzegalne wizualnie49. W definicji znaku towarowego
pominięto formy przestrzenne oraz pojedyncze kolory. Brak ten nie oznacza
jednak generalnego zanegowania tego rodzaju oznaczeń jako znaków towaro-
wych. Chodzi jedynie o pozostawienie otwartej kwestii abstrakcyjnej zdolności
odróżniającej zewnętrznego kształtu produktu. Dalej idące rozwiązanie doty-
czy znaków dźwiękowych, zapachowych lub innych oznaczeń, które nie są po-
strzegalne wizualnie. Takie oznaczenia mogą być bowiem pozbawione możli-
wości ochrony przez sygnatariuszy porozumienia TRIPS50.
4.3. Traktat singapurski
W dniu 27.3.2006 r. został przyjęty Traktat singapurski o prawie znaków
towarowych oraz regulamin do Traktatu singapurskiego o prawie znaków to-
47 U. Loewenheim, Intellectual Property Before the European Court of Justice, International
Review of Industrial Property and Copyright Law 1995, Nr 6, s. 13.
48 M. Załucki, Europejskie prawo znaków towarowych, s. 25.
49 K. Szczepanowska-Kozłowska, Znaki towarowe w Unii Europejskiej (I), PPH 2004, Nr 8, s. 5.
50 R. Skubisz, M. Trzebiatowski, Znaki towarowe w prawie, s. 132; J. Jaconiah, The Require-
ments for Registration and Protection of Non-Traditional Marks in the European Union and
in Tanzania, International Review of Intellectual Property Law 2009, Nr 40 (7), s. 774–778.
29
Rozdział I. Pojęcie znaku towarowego a wymóg...
warowych51. Warunkiem nabycia statusu strony, określonego w art. 26 trak-
tatu singapurskiego, jest członkostwo w WIPO. Na mocy art. 26 ust. 2 traktatu
państwo, które nie podpisało traktatu, może stać się jego stroną przez złożenie
dokumentu przystąpienia. Na podstawie ustawy z 30.5.2008 r., w której wyra-
żona została zgoda na dokonanie przez Prezydenta RP ratyfikacji traktatu sin-
gapurskiego, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej dnia 30.9.2008 r. ratyfikował
wyżej wymieniony traktat. W stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej traktat
wszedł w życie w dniu 2.7.2009 r. i począwszy od tej daty stanowi część krajo-
wego porządku prawnego.
Zasadniczym celem traktatu było stworzenie ram zmierzające do zharmo-
nizowania i ujednolicenia na szczeblu międzynarodowym krajowych procedur
administracyjnych w zakresie znaków towarowych, jak również ich uproszcze-
nia i odformalizowania, co miało m.in. skutkować zwiększeniem liczby zgło-
szeń52.
Traktat ma zastosowanie do znaków towarowych oraz usługowych, przy
czym nie stosuje się go do znaków towarowych wspólnych, kontrolnych i gwa-
rancyjnych. Zakres jego zastosowania dotyczy wszystkich znaków towarowych
charakteryzujących się zdolnością odróżniającą, w tym znaków niekonwen-
cjonalnych widzialnych, takich jak hologramy, znaki trójwymiarowe, kolory,
znaki ruchome, a także znaków niewidzialnych: dźwiękowych, zapachowych,
smakowych oraz dotykowych, pod warunkiem że ich ochrona jest dopusz-
czalna na mocy ustawodawstwa krajowego53.
Według art. 3 traktatu singapurskiego, zgodnie ze zmianami przyjętymi
w Genewie dnia 29.9.2010 r.54, określone zostały wymogi dotyczące zgłosze-
nia znaku towarowego. Mając na względzie poruszaną problematykę, zgłosze-
nie powinno zawierać co najmniej jeden wizerunek znaku oraz w konkret-
nych przypadkach kolorystykę i rodzaj znaku. Zasada 3 regulaminu określa
szczegóły dotyczące zgłoszenia. Jeżeli urząd rejestrujący znaki towarowe używa
czcionek (liter i cyfr), które uznaje za standardowe, i gdy zgłaszający chce,
aby znak został zarejestrowany i opublikowany według standardowego zapisu
51 Dz.U. z 2009 r. Nr 100, poz. 838 ze zm.
52 R. Skubisz, M. Trzebiatowski, Znaki towarowe w prawie, s. 134–138.
53 M. Witkowska, Traktat Singapurski o prawie znaków towarowych i regulamin do traktatu
singapurskiego o prawie znaków towarowych, Rzecz. Pat. 2010, Nr 4–6; M. Trzebiatowski, Udzie-
lenie prawa na znak towarowy a zakres działalności zgłaszającego/uprawnionego – czyli o skut-
kach traktatu singapurskiego, PPH 2011, Nr 2; V.K. Ahuja, Non-traditional trade marks: new di-
mension of trade marks law, EIPR 2010, Nr 11, s. 575–581.
54 Dz.U. z 2013 r. poz. 77 i 78.
30
4. Charakterystyka wymogu przedstawialności...
stosowanego przez dany urząd, taki zapis standardowy znaku powinien zo-
stać przez urząd uwzględniony. Jeżeli natomiast zgłoszenie zawiera oświad-
czenie, że zgłaszający chce zastrzec kolor jako cechę odróżniającą znaku, dany
urząd odpowiedzialny za rejestrowanie znaków może wymagać od zgłaszają-
cego wskazania nazwy lub kodu zastrzeganego koloru oraz wskazania, w od-
niesieniu do każdego koloru, głównych części znaku, które są prezentowane
w tym kolorze. Jeżeli zgłoszenie zawiera oświadczenie, że zgłaszający chce za-
strzec kolor jako cechę odróżniającą znaku, urząd nie może wymagać złożenia
więcej niż pięciu czarno-białych reprodukcji znaku i pięciu reprodukcji w ko-
lorze.
Jeżeli zgłoszenie zawiera oświadczenie, że znak jest trójwymiarowy, repro-
dukcja znaku powinna składać się z dwuwymiarowej reprodukcji graficznej
lub fotograficznej. Reprodukcja znaku może składać się z jednego wizerunku
znaku lub kilku różnych wizerunków tego znaku. Jeżeli urząd odpowiedzialny
za rejestrowanie znaków uzna, że reprodukcja złożona przez zgłaszającego
ukazuje poszczególne elementy trójwymiarowego znaku w sposób niewystar-
czający, może wezwać zgłaszającego do złożenia do sześciu różnych wizerun-
ków znaku, a także słownego opisu tego znaku. Niemniej w celu określenia
daty zgłoszenia wystarczające jest złożenie czytelnej reprodukcji ukazującej je-
den wizerunek znaku trójwymiarowego, jednak pod warunkiem, że wizerunek
ten będzie obrazował wszystkie istotne elementy zastrzeganego znaku.
Zasada 3 regulaminu odnosi się także do zgłoszeń atypowych znaków
towarowych. Jeżeli bowiem zgłoszenie zawiera oświadczenie, że znak jest
znakiem hologramowym (inaczej zwanym holograficznym), przedstawienie
znaku powinno się składać z jednego lub kilku wizerunków znaku ukazujących
cały jego efekt hologramowy. Urząd przyjmujący zgłoszenie może wymagać
przedłożenia opisu znaku holograficznego oraz dodatkowych wizerunków, je-
żeli te dostarczone nie ukazują całego efektu hologramowego.
Gdy zgłoszenie zawiera oświadczenie, że znak jest znakiem ruchomym,
przedstawienie znaku powinno się składać, wedle wyboru urzędu przyjmują-
cego, z jednego obrazu lub serii nieruchomych lub ruchomych obrazów od-
wzorowujących ruch. Urząd przyjmujący zgłoszenie może wymagać od zgła-
szającego przedłożenia opisu znaku objaśniającego ruch oraz dodatkowych ob-
razów, jeżeli te dostarczone nie odwzorowują ruchu55. Jeśli zgłoszenie zawiera
oświadczenie, że zgłaszany jest znak w postaci koloru per se lub kombinacji
takich kolorów, reprodukcja znaku powinna zawierać ów wybrany kolor lub
55 Por. M. Lampart, Ruchome znaki, s. 34.
31
Rozdział I. Pojęcie znaku towarowego a wymóg...
kolory. Urząd przyjmujący zgłoszenie może wymagać wskazania nazwy oraz
kodu koloru, a także przedłożenia opisu w odniesieniu do towarów lub usług,
do oznaczania których będzie używany. Jeżeli zgłoszenie zawiera oświadcze-
nie, że zgłaszany jest znak pozycyjny, reprodukcja znaku powinna składać się
z pojedynczego wizerunku znaku ukazującego jego usytuowanie na produkcie.
Urząd przyjmujący zgłoszenie może wymagać wskazania części, które mają zo-
stać nieobjęte ochroną, a ponadto opisu objaśniającego pozycję znaku w sto-
sunku do produktu.
Natomiast gdy zgłoszenie zawiera oświadczenie, że znak jest dźwiękiem,
przedstawienie znaku powinno się składać, wedle wyboru urzędu przyjmują-
cego zgłoszenie, z:
jakiejkolwiek kombinacji wyżej wymienionych.
1) nutowego zapisu na pięciolinii lub
2) opisu dźwięku stanowiącego znak, lub
3) analogowego bądź cyfrowego zapisu tego dźwięku, lub
4)
Gdy zgłoszenie zawiera oświadczenie, że znak składa się z niewidocznego
oznaczenia, innego niż znak dźwiękowy, urząd przyjmujący zgłoszenie może
wymagać złożenia jednego lub kilku wizerunków znaku, ze wskazaniem ro-
dzaju znaku i z podaniem szczegółów dotyczących znaku, zgodnie z prawem
państwa, w którym dokonywane jest zgłoszenie56.
4.4. Inne akty prawa międzynarodowego
Wartym wspomnienia aktem prawa międzynarodowego jest także Kon-
wencja związkowa paryska z 20.3.1883 r. o ochronie własności przemysło-
wej, po rewizji w Hadze z dnia 6.11.1925 r., ratyfikowana zgodnie z ustawą
z 17.3.1931 r.57, zrewidowana następnie w Londynie w dniu 2.6.1934 r., w Li-
zbonie w dniu 31.10.1958 r. i w Sztokholmie dnia 14.7.1967 r.58, która wprowa-
dziła istotne zasady związane z ochroną prawa własności przemysłowej, takie
jak zasada asymilacji czy minimum ochrony konwencyjnej, i miała za zadanie
umożliwienie uzyskania przez jej członków ochrony m.in. na znaki towarowe
w innych państwach-sygnatariuszach59.
56 Por. E. Wojcieszko-Głuszko, Pojęcie znaku towarowego. Rodzaje oznaczeń. Kategorie zna-
ków towarowych, s. 479.
57 Dz.U. z 1932 r. Nr 2, poz. 8.
58 Dz.U. z 1975 r. Nr 9, poz. 51.
59 T.W. Blakely, Beyond the International Harmonization, s. 313–316.
32
Pobierz darmowy fragment (pdf)
